საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეების – გიორგი კვერენჩხილაძის და თეიმურაზ ტუღუშის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 24 ივნისის №3/1-1/1859,1866 საოქმო ჩანაწერთან დაკავშირებით

1. გამოვხატავთ რა ჩვენი კოლეგებისადმი – საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის წევრებისადმი პატივისცემას, იმავდროულად, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 47-ე მუხლის შესაბამისად, გამოვთქვამთ განსხვავებულ აზრს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 24 ივნისის №3/1-1/1859,1866 საოქმო ჩანაწერთან დაკავშირებით.

2. №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელებით სადავოდ არის გამხდარი „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის რიგი ნორმები, რომლებიც განსაზღვრავს საჯარო სამსახურის სისტემის ისეთ საკითხებს, როგორებიცაა საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის სამართლებრივი სტატუსი, უფლებამოსილების ვადა, უფლებამოსილების შეწყვეტის საფუძვლები და პირობები. დამატებით, №1859 კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებულია იმ რეგულაციების კონსტიტუციურობა, რომლებიც შეეხება საჯარო მოხელის შეფასების წესებსა და არადამაკმაყოფილებელი შეფასების შედეგებს, აგრეთვე სხვადასხვა – მათ შორის, რეორგანიზაციის საფუძვლით, საჯარო მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლებისა და შესაბამისი სამართლებრივი აქტის სასამართლოში გასაჩივრების საკითხებს.

3. №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელებით გასაჩივრებული ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობა მოთხოვნილია საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით. დამატებით, №1859 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორები გარკვეული სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობას ითხოვენ საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის პირველ პუნქტთან და 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

4. მოსარჩელეების პოზიციით, სადავო ნორმები თვითმიზნური ხასიათისაა, ზღუდავს საჯარო მოხელეების, მათ შორის, საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულების ხელმძღვანელების დამოუკიდებლობასა და ნეიტრალიტეტს. №1859 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორები არიან მოქმედი და ყოფილი საჯარო მოხელეები, რომლებზეც გავრცელდა ან შესაძლოა გავრცელდეს სადავო ნორმებით დადგენილი სამართლებრივი წესრიგი. №1866 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორი კი 2016 წლის სექტემბრიდან იკავებდა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს სამართლებრივი უზრუნველყოფისა და კვლევების დეპარტამენტის უფროსის პოზიციას, რომელიც, სადავო ნორმების საფუძველზე, მიჩნეულ იქნა ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებულ პირად და შეუწყდა უფლებამოსილება.

5. №3/1-1/1859,1866 საოქმო ჩანაწერით, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა გაიზიარა მოსამართლე მანანა კობახიძის შუამდგომლობაში ასახული არგუმენტები, №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელების პლენუმზე განხილვის თაობაზე და მიიჩნია, რომ მითითებული კონსტიტუციური სარჩელები, თავიანთი შინაარსით, წარმოშობდა საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების ან/და გამოყენების იშვიათ ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ პრობლემას. შესაბამისად, დასახელებული საოქმო ჩანაწერით, №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელები, მიღებულ იქნა პლენუმზე განსახილველად.

6. ჩვენმა კოლეგებმა, №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელების საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმზე განსახილველად მიღების საჭიროების დასაბუთება დააფუძნეს შემდეგ არგუმენტებს: (ა) კონსტიტუციურ სარჩელებში წამოჭრილი საკითხები დაკავშირებულია საჯარო სამსახურის კონცეფციის მნიშვნელოვან სისტემურ ცვლილებასთან, რაც შესაძლოა, კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებდეს მოქმედი საჯარო სამსახურის სამართლებრივი მოდელის კონსტიტუციურობას, რაც საჭიროებს სკრუპულოზურ შემოწმებას საქართველოს კონსტიტუციის სხვადასხვა მუხლთან მიმართებით (იხ., №3/1-1/1859,1866 საოქმო ჩანაწერის სამოტივაციო ნაწილის მე-2 პარაგრაფი); (ბ) წინამდებარე საქმეებში გამოსარკვევია სადავო ნორმების მასშტაბური ზეგავლენის პოტენციალი საჯარო თანამდებობის დაკავებისა და საქმიანობის შეუფერხებლად განხორციელების კონსტიტუციურ უფლებებზე (იხ., №3/1-1/1859,1866 საოქმო ჩანაწერის სამოტივაციო ნაწილის მე-3 პარაგრაფი); (გ) განსაკუთრებით კომპლექსურ კონსტიტუციურსამართლებრივ ანალიზს საჭიროებს იმ საკითხის გადაწყვეტა, წარმოადგენს თუ არა საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის თანამდებობიდან გათავისუფლების მარეგლამენტირებელი ნორმები საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილების დამძლევ ნორმებს (იხ., №3/1-1/1859,1866 საოქმო ჩანაწერის სამოტივაციო ნაწილის მე-4 პარაგრაფი). საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მოსაზრებით, ხსენებულ საკითხებზე პასუხის გაცემა მოითხოვს საჯარო სამსახურის სისტემის უპრეცედენტოდ ფართო კონტექსტში გაანალიზებას – როგორც ფუნდამენტური პრინციპების ჭრილში, რომლებიც აყალიბებს მთლიანად საჯარო სამსახურის მოდელს, აგრეთვე ყველა საჯარო მოხელის გარანტიების კონსტიტუციურსამართლებრივ პრიზმაში განხილვას, რაც ადასტურებს საქმის კომპლექსურობას, სერიოზულობასა და კონსტიტუციურობის შეფასების მაღალ სირთულეს (იხ., №3/1-1/1859,1866 საოქმო ჩანაწერის სამოტივაციო ნაწილის მე-5 პარაგრაფი).

7. განსხვავებული აზრის ავტორები მივიჩნევთ, რომ წარმოდგენილი არგუმენტები, არც ცალკე აღებული და არც ერთმანეთთან ურთიერთკავშირში განხილული, არ ქმნიდა საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად გადაცემის საკმარის სამართლებრივ საფუძველს, რის გამოც, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს, №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელები, პლენუმზე განსახილველად არ უნდა მიეღო.

8. №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელების საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმზე განსახილველად მიღების უსაფუძვლობის დასაბუთების მიზნით, უპირველეს ყოვლისა, საჭიროდ მივიჩნევთ, ყურადღება გავამახვილოთ „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონით განსაზღვრულ იმ ნორმატიულ წესრიგზე, რომელიც განსაზღვრავს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმსა და კოლეგიებს შორის უფლებამოსილებების გამიჯვნის საკითხს, განსჯადობის ფარგლებსა და კოლეგიის/კოლეგიის წევრის მიერ საქმეების პლენუმზე განსახილველად გადაცემის/პლენუმის მიერ პლენუმზე განსახილველად მიღების საფუძვლებს.

9. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 21-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტები დეტალურად აწესრიგებს და სახელდებით ჩამოთვლის საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმისა და კოლეგიის განსჯად საქმეებს და, ამ გზით, ადგენს შიდაინსტიტუციური განსჯადობის საზღვრებს. აღნიშნული რეგულირება ემსახურება, საკონსტიტუციო სასამართლოს კომპეტენციების ფარგლებში, პლენუმსა და კოლეგიებს შორის საქმეების ფუნქციურ განაწილებას, რაც აუცილებელია საკონსტიტუციო სასამართლოს საქმიანობის ეფექტიანობის, პროცედურული ერთგვაროვნებისა და განსჯადობის გამჭვირვალობისათვის. უფლებამოსილებათა ამგვარი გამიჯვნა არის არა თვითმიზანი, არამედ წარმოადგენს საშუალებას, ერთი მხრივ, საკონსტიტუციო სასამართლოს რესურსების რაციონალურად განაწილებისა და სამართალწარმოების დროულობის უზრუნველსაყოფად, ხოლო, მეორე მხრივ, მსგავსი კატეგორიის საქმეებზე, ერთგვაროვანი პროცედურით გადაწყვეტილების მიღების გზით, პროცესის სამართლიანობისა და, საზოგადოების მხრიდან, სასამართლოსადმი ნდობის განსამტკიცებლად. განსჯადობის მკაფიოდ შემოფარგლული საზღვრები ამცირებს თვითნებობის შესაძლებლობას, ხელს უწყობს პროცესის სამართლიანობის აღქმას საზოგადოებაში და, ზოგადად, საკონსტიტუციო სასამართლოს ინსტიტუციური ლეგიტიმაციის განმტკიცებას.

10. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონი თავადვე ითვალისწინებს საკონსტიტუციო სასამართლოს შიდა ინსტიტუციური განსჯადობის ზოგადი წესისგან გამონაკლისს. კერძოდ, ხსენებული ორგანული კანონის 21¹ მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, მათ შორის, მაშინ „თუ საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის წევრი მიიჩნევს, რომ ... განსახილველი საქმე თავისი შინაარსით წარმოშობს საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების ან/და გამოყენების იშვიათ ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ პრობლემას, იგი უფლებამოსილია საქმის განხილვისა და გადაწყვეტის ნებისმიერ ეტაპზე მიმართოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს დასაბუთებული წერილობითი შუამდგომლობით აღნიშნული საქმის პლენუმის მიერ განხილვის თაობაზე. ...“. ხსენებული ჩანაწერი, ერთი მხრივ, ადგენს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის უფლებამოსილებას, კოლეგიის განსჯადი საქმე განსახილველად გადასცეს პლენუმს, ხოლო, მეორე მხრივ, მკაფიოდ და მკაცრად განსაზღვრავს ამ უფლებამოსილების განხორციელების შინაარსობრივ წინაპირობებსა და ფარგლებს.

11. მაშასადამე, საქმის პლენუმზე განსახილველად გადაცემისათვის/მიღებისათვის აუცილებელია, იგი, თავისი შინაარსით, წარმოშობდეს საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების ან/და გამოყენების იშვიათ ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ პრობლემას. შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის მიერ საქმის პლენუმზე განსახილველად გადაცემის, ხოლო პლენუმის მხრიდან საქმის პლენუმზე განსახილველად მიღების საკითხის გადაწყვეტისას, მსჯელობა უნდა ეფუძნებოდეს მხოლოდ კონკრეტული სადავო საკითხის გადაწყვეტის კონსტიტუციურ სირთულეს. პლენუმზე განსახილველად საქმის გადაცემის ინსტიტუტის არსებობის raison d'etre სწორედ იმას გულისხმობს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის ჩართულობა უზრუნველყოფილ იქნეს ისეთ გამორჩეულ, საგამონაკლისო შემთხვევებში, როდესაც განსახილველი საქმე, საგნობრივად, მკვეთრად განსხვავდება იმ საქმეებისაგან, რომლების განხილვაც კოლეგიებისთვის რუტინულ საქმიანობას/უფლებამოსილებას წარმოადგენს (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის – თეიმურაზ ტუღუშის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 13 ივნისის №2-3/1/1865 განჩინებასთან დაკავშირებით, 6). კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად გადაცემა არის საგამონაკლისო მექანიზმი, რომლის გამოყენებაც შეიძლება მხოლოდ კონსტიტუციურად იშვიათ ან/და განსაკუთრებულ შემთხვევაში. დაუშვებელია, აღნიშნული მექანიზმი, სუბიექტურად ან თვითნებურად გამოყენების გზით, იქცეს საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიების საქმიანობის შეფერხების ან კომპეტენციების დუბლირების საშუალებად.

12. საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, პლენუმის მიერ კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად მიღების მექანიზმი გამოიყენება არა მაშინ, როდესაც საქმე გამოირჩევა სადავო რეგულირების საგნის, მოწესრიგების ფარგლებისა და მასშტაბის, გამოსაკვლევ და გადასაწყვეტ საკითხთა სიმრავლით ან უბრალო სამართლებრივი სირთულის ან ზოგადი კომპლექსურობის თვალსაზრისით, არამედ კონსტიტუციურსამართლებრივი სირთულით, რაზეც „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონი expressis verbis მიუთითებს. მაგალითად, კოლეგიის განსჯადი საქმეების პლენუმის მიერ პლენუმზე განსახილველად მიღება შესაძლებელია გამართლებული იყოს მაშინ, როდესაც: (ა) საკითხი შეეხება პრეცედენტულ საქმეებს, რომლებითაც განიმარტება ესა თუ ის კონსტიტუციური დებულება/კონსტიტუციური დებულებით დაცული უფლებრივი სფერო (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივლისის №2/2/577 განჩინება საქმეზე „ა(ა)იპ „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრი (EMC)“ და საქართველოს მოქალაქე ვახუშტი მენაბდე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 4 დეკემბრის №1/1/466 განჩინება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“); (ბ) არსებობს საქართველოს კონსტიტუციის სხვადასხვა ნორმასა თუ ცალკეული დებულებებით დაცულ ინტერესებს შორის პოტენციური კონფლიქტის გადაჭრის საჭიროება (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 26 ივნისის №2-3/1/550 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ნოდარ დვალი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) ან/და, (გ) როდესაც საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკა ამა თუ იმ საკითხთან დაკავშირებით, ერთმნიშვნელოვანი/სრულყოფილი/ცალსახა არ არის (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 5 ივნისის №1-3/1/1400 განჩინება საქმეზე „ემზარ კვიციანი, ეთერ ჩხეტიანი-ანსიანი, მაია ანსიანი და იაგორ ანსიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 25 ივლისის №2/3/588 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – სალომე ქინქლაძე, ნინო კვეტენაძე, ნინო ოდიშარია, დაჩი ჯანელიძე, თამარ ხითარიშვილი და სალომე სებისკვერაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 4 აპრილის №1-3/2/531 განჩინება საქმეზე „ისრაელის მოქალაქეები – თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი, ირმა ჯანაშვილი, ასევე საქართველოს მოქალაქეები – გიორგი წაქაძე და ვახტანგ ლორია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

13. განსხვავებული აზრის ავტორები მივიჩნევთ, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის წევრის მიერ პლენუმისათვის საქმის განსახილველად გადაცემა, მისი კონსტიტუციურსამართლებრივი მნიშვნელობის ან/და გამორჩეულობის დასაბუთების გარეშე, მხოლოდ იმ არგუმენტებზე მითითებით, რომ საჭიროა კონკრეტული კონსტიტუციური უფლების განმარტება ან/და საქმე გამოირჩევა გადასაწყვეტ საკითხთა სიმრავლით/კომპლექსურობით, მიიღებს თვითნებურ ხასიათს. აღნიშნული კი წარმოშობს რისკებს იმისა, რომ საგამონაკლისო მექანიზმი გამოყენებულ იქნეს ნებისმიერ კონსტიტუციურ სარჩელთან მიმართებით, სხვადასხვა ფაქტორებით ნაკარნახევი მოსამართლეთა შეხედულების (მაგალითად, თუ ინდივიდუალური მოსამართლე არ ეთანხმება კოლეგიის ფარგლებში საკითხის სავარაუდო გადაწყვეტას) და არა კანონმდებლობით გათვალისწინებული კრიტერიუმის – თავად საქმის კონსტიტუციური მნიშვნელობის გამო (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეების – თეიმურაზ ტუღუშის, ირინე იმერლიშვილის და გიორგი კვერენჩხილაძის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2021 წლის 23 ივლისის №3/1-3/1264 საოქმო ჩანაწერთან დაკავშირებით, 3). აღნიშნული მექანიზმის გამოყენების საფუძველი არ უნდა გახდეს არც კონკრეტულ სამართლებრივ პრობლემაზე საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაში პასუხებისა თუ განმარტებების არარსებობა ან/და ამგვარი პასუხების მოძიების ან/და კონკრეტული კონსტიტუციური სტანდარტების ცალკეულ საქმესთან მისადაგების სირთულე. საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგია ისევეა მნიშვნელოვან განმარტებებსა და გადაწყვეტილებების მიღებაზე უფლებამოსილი, როგორც პლენუმი, ხოლო ამ უკანასკნელს, მხოლოდ ერთეულ, განსაკუთრებულ შემთხვევებში შეიძლება გადაეცეს საქმე განსახილველად, როდესაც საკითხი მომეტებული კონსტიტუციურსამართლებრივი სირთულით ხასიათდება (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრების – თეიმურაზ ტუღუშის, ირინე იმერლიშვილის, გიორგი კვერენჩხილაძის და თამაზ ცაბუტაშვილის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2020 წლის 29 ივლისის №3/1-3/1524 საოქმო ჩანაწერთან დაკავშირებით, 5).

14. საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის წევრის მიერ კოლეგიის განსჯადი საქმეების პლენუმისათვის განსახილველად გადაცემის/პლენუმის მიერ პლენუმზე განსახილველად მიღების დაუსაბუთებელი პრაქტიკა, თავის მხრივ, გამოიწვევს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმსა და კოლეგიებს შორის კანონმდებლობით მკაცრად რეგლამენტირებული შიდაინსტიტუციური განსჯადობის სტრუქტურის ეროზიას და წარმოშობს საზოგადოებაში აღნიშნული მექანიზმის ინსტრუმენტალიზაციის შთაბეჭდილებას, რაც ზრდის საკონსტიტუციო სამართალწარმოების პროცესისადმი საზოგადოებრივი ნდობის შერყევის რისკს. გარდა ამისა, კოლეგიის განსჯადი საქმეების პლენუმზე დაუსაბუთებელი გადაცემის/განსახილველად მიღების ტენდენცია ქმნის პრეცედენტს, რომ ცალკეული კატეგორიის კონსტიტუციური სარჩელები „განსაკუთრებულ“ ფორმატში განიხილება, ხოლო სხვები – კოლეგიის ფარგლებში, რაც აზიანებს პროცედურულ თანასწორობას/სამართლიანობას და საზოგადოებაში ქმნის შერჩევითობის განცდას.

15. №3/1-1/1859,1866 საოქმო ჩანაწერში მითითებულია, რომ №1859 და №1866 კონსტიტუციურ სარჩელებში წამოჭრილი საკითხები დაკავშირებულია საჯარო სამსახურის კონცეფციის მნიშვნელოვან სისტემურ ცვლილებასთან, რაც შესაძლოა, კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებდეს მოქმედი საჯარო სამსახურის სამართლებრივი მოდელის საქართველოს კონსტიტუციასთან შესაბამისობას და საჭიროებდეს სკრუპულოზურ შემოწმებას საქართველოს კონსტიტუციის სხვადასხვა მუხლთან მიმართებით.

16. ამ თვალსაზრისით, აღსანიშნავია, რომ „საჯარო სამსახურის კონცეფციის სისტემური ცვლილება“ შესაძლებელია მიანიშნებდეს საკითხის პოლიტიკურ ან სტრუქტურულ მნიშვნელობაზე, თუმცა სამართლებრივი პრობლემის მასშტაბურობა, იმთავითვე, არ გულისხმობს საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების/გამოყენების იშვიათობას ან/და კონსტიტუციურსამართლებრივი პრობლემის განსაკუთრებულობას. მაშინაც კი, როდესაც კონკრეტული საქმე შეეხება ფართო სისტემურ ცვლილებებს, რაოდენ მასშტაბურიც არ უნდა იყოს, ხსენებული ავტომატურად არ ნიშნავს, რომ იგი წარმოშობს ისეთ განსაკუთრებულ ან იშვიათ კონსტიტუციურსამართლებრივ პრობლემას, რომელიც საქმის საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის განხილვისგან ჩამოცილებას და პლენუმის განსჯადობის ფარგლებში გადატანას გაამართლებდა. კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმის მიერ განსახილველად მიღება არ ხდება იმ მოტივაციით, რომ საქმის ფარგლებში შესაფასებელია რეგულაციები, რომელთა მეშვეობითაც, კონკრეტულმა ურთიერთობამ სისტემური ცვლილება განიცადა.

17. მაგალითად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს, კოლეგიის ფორმატში აქვს მიღებული გადაწყვეტილება №1673 და №1681 კონსტიტუციურ სარჩელებთან დაკავშირებით, რომლებით სადავოდ გამხდარი ნორმები, სტრუქტურული ცვლილებების შედეგად, სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახურისა და სახელმწიფო ინსპექტორის/მისი მოადგილეების თანამდებობების გაუქმებას, ისევე, როგორც ამ თანამდებობებზე განწესებული პირების, უფლებამოსილების ვადის ამოწურვამდე, თანამდებობებიდან გათავისუფლებას ითვალისწინებდა (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 17 ნოემბრის №1/9/1673,1681 გადაწყვეტილება საქმეზე „ლონდა თოლორაია და საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). მიუხედავად სისტემური ინსტიტუციური ცვლილებისა, მოცემულ შემთხვევაში, საქმე განიხილა საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიამ, რაც ცხადად წარმოაჩენს, რომ სამართლებრივი ურთიერთობის სისტემური ცვლილება, თავისთავად, არ წარმოადგენს საქმის პლენუმზე განსახილველად გადაცემის საფუძველს და საკმარისი არ არის მისთვის იშვიათი ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი კონსტიტუციურსამართლებრივი პრობლემის სტატუსის მისანიჭებლად.

18. ამავე ჭრილში, კიდევ ერთი არგუმენტი, რომელსაც წინამდებარე საქმეების პლენუმზე განსახილველად მიღების შესახებ საოქმო ჩანაწერი ეფუძნება, შეეხება იმას, რომ საჯარო სამსახურის კონცეფციის მნიშვნელოვანი ცვლილებები შესაძლოა, ეჭვქვეშ აყენებდეს საჯარო სამსახურის მოქმედი სამართლებრივი მოდელის კონსტიტუციურობას, რაც, მოითხოვს სკრუპულოზურ შემოწმებას საქართველოს კონსტიტუციის სხვადასხვა მუხლთან მიმართებით.

19. მივიჩნევთ, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმის მიერ განსახილველად მიღება სადავო ნორმების, მათ საფუძველზე ჩამოყალიბებული კონკრეტული სამართლებრივი სისტემის სხვადასხვა კონსტიტუციურ უფლებრივ გარანტიასთან შესაძლო შეუთავსებლობის სკრუპულოზური შემოწმების საჭიროების მოტივით, ცალსახად, არ შეესაბამება საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად გადაცემის საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებულ საფუძვლებს, არღვევს მექანიზმის საგამონაკლისო ხასიათს და, იმავდროულად, აკნინებს საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის მიერ საკონსტიტუციო კონტროლის განხორციელების კომპეტენციას.

20. საკონსტიტუციო სასამართლოს საქმიანობის მომწესრიგებელი კანონმდებლობის მიხედვით, საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგია, საკუთარ განსჯადობას მიკუთვნებული საქმეების განხილვისა და გადაწყვეტისას, მოქმედებს როგორც საკონსტიტუციო სასამართლო. ამასთანავე, ძირითადი კონსტიტუციური პრინციპებისა თუ უფლებრივი გარანტიების ჭრილში, სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის „სკრუპულოზური“ შემოწმება და, საჭიროების შემთხვევაში, არაკონსტიტუციურად ცნობა საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის მიერ საკონსტიტუციო კონტროლის განხორციელების იმანენტური მახასიათებელია. საქმეთა ანალიზის მსგავსი მასშტაბი და ხარისხი, ბუნებრივია, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის ექსკლუზივს არ წარმოადგენს – საკითხისადმი ამგვარი მიდგომა საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიების ყოველდღიური და რუტინული საქმიანობაცაა. ნებისმიერ საქმეზე მიმდინარე საკონსტიტუციო სამართალწარმოების ფარგლებში, საკონსტიტუციო სასამართლოს თითოეული მოსამართლის პასუხისმგებლობას წარმოადგენს, რაოდენობითი თუ თვისებრივი თვალსაზრისით, სხვადასხვა ფაქტობრივი თუ სამართლებრივი საკითხის საფუძვლიანი გამოკვლევა, საკანონმდებლო სივრცის ანალიზი, სისტემური შეფასება, სადავო ნორმის გამოყენების პრაქტიკის მხედველობაში მიღება, კონსტიტუციური ნორმის შინაარსის დადგენა და სხვ.. საპირისპირო დასკვნის გაკეთება, ცხადია, ეჭვქვეშ დააყენებდა საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიების მიერ მიღებული თუ მომავალში მისაღები გადაწყვეტილებების დასაბუთებულობას, რადგან საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიების პრაქტიკაში მრავლად ყოფილა/არის საქმეები, რომელთა გადაწყვეტაც საჭიროებდა/საჭიროებს მნიშვნელოვანი სამართლებრივი საკითხების სისტემურ ანალიზსა და დეტალურ შეფასებას, მათ შორის, სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის გადაწყვეტას სხვადასხვა კონსტიტუციურ უფლებასთან მიმართებით (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის – თეიმურაზ ტუღუშის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 13 ივნისის №2-3/1/1865 განჩინებასთან დაკავშირებით, 9). ამდენად, განსხვავებული აზრის ავტორები მივიჩნევთ, რომ კონსტიტუციური სარჩელების ფარგლებში, სადავო საკითხების კონსტიტუციურობის სხვადასხვა კონსტიტუციურ დებულებასთან მიმართებით გადაწყვეტის საჭიროება, ავტომატურად, არ მიუთითებს მის კონსტიტუციურსამართლებრივ სირთულეზე ან/და განსაკუთრებულ მნიშვნელობაზე.

21. მაშასადამე, ვფიქრობთ, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმის მიერ განსახილველად მიღების, როგორც საგამონაკლისო წესის, რაციონალსა და კრიტერიუმებს ვერ აკმაყოფილებს მხოლოდ იმ გარემოებაზე მითითება, რომ კონსტიტუციური სარჩელებით სადავოდ გამხდარი საკითხები „შესაძლოა კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებდეს დღეს მოქმედი საჯარო სამსახურის სამართლებრივი მოდელის საქართველოს კონსტიტუციასთან შესაბამისობას, რაც საჭიროებს სკრუპულოზურ შემოწმებას საქართველოს კონსტიტუციის სხვადასხვა მუხლთან მიმართებით“. ამგვარი ლოგიკით, თანაბარი წარმატებით იქნებოდა/არის შესაძლებელი საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის განსჯადობაში იმ კონსტიტუციურ სარჩელთა აბსოლუტური უმრავლესობის გადატანა, რომლებზეც დამთავრებულია ან, ჯერ კიდევ, მიმდინარეობს სამართალწარმოება საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიების ფარგლებში. უფრო მეტიც, მსგავსი კრიტერიუმით ხელმძღვანელობის პირობებში, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ განსახილველ საქმეთაგან რომელიმეს გამორჩევამ/გამოურჩევლობამ, შეიძლება, გააჩინოს თვითნებური/სუბიექტური შეფასების განცდა და რისკი, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის ფორმატში საქმის განხილვა გახდეს კოლეგიის ფარგლებში მოსამართლეთა შორის განსხვავებული შეხედულებების დაპირისპირების დამოუკიდებელი, კვაზი-ინსტანციური ფორმატი. საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმსა და კოლეგიებს შორის მსგავსმა არათანმიმდევრულმა ფუნქციურმა დელიმიტაციამ კი შესაძლოა, გამოიწვიოს სასამართლოს ინსტიტუციური არქიტექტურის რღვევა (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის – თეიმურაზ ტუღუშის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 13 ივნისის №2-3/1/1865 განჩინებასთან დაკავშირებით, 9).

22. კიდევ ერთი არგუმენტი, რომლის გამოყენებითაც ჩვენი კოლეგები ცდილობენ, დაასაბუთონ №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელების საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმზე განსახილველად მიღების შესახებ გადაწყვეტილების მართებულობა, შეეხება პირთა მიერ საჯარო თანამდებობის დაკავებისა და აღნიშნულ თანამდებობაზე საქმიანობის შეუფერხებლად განხორციელების კონსტიტუციურ უფლებაზე სადავო ნორმებისგან მომდინარე მასშტაბური ზეგავლენის მოხდენის პოტენციალს.

23. ამ კუთხით, საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად გადაცემის/მიღების სამართლებრივი საფუძველი ვერ იქნება მხოლოდ ის გარემოება, რომ სადავო ნორმებს შეიძლება, ჰქონდეს მასშტაბური ზეგავლენა საჯარო მოხელეთა კონსტიტუციურ უფლებებსა და თავისუფლებებზე, რამდენადაც ზეგავლენის მასშტაბი, რაოდენ ფართოც არ უნდა იყოს იგი, ავტომატურად, არ გულისხმობს იმ ტიპის კონსტიტუციურსამართლებრივ სირთულეს, რაც გაამართლებდა კონკრეტული საქმის განხილვისა და გადაწყვეტის პროცესში პლენუმის მონაწილეობას. იმის მიღმა, რომ კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად მიღების ამგვარ სამართლებრივ საფუძველს საკონსტიტუციო სასამართლოს საქმიანობის მომწესრიგებელი კანონმდებლობა არ იცნობს, „კონსტიტუციურ უფლებებზე მასშტაბური ზეგავლენის მოხდენის პოტენციალი“ არის აბსტრაქტული ცნება, რომელიც წარმოადგენს სუბიექტურ და შეფასებით კატეგორიას. მაგალითად, სხვადასხვა სამართალურთიერთობასთან მიმართებით, ძირითად უფლებებსა და თავისუფლებებზე ზეგავლენის მასშტაბურობის განმსაზღვრელი პოტენციური კრიტერიუმები, ერთობლივად ან ცალ-ცალკე განხილული, შესაძლოა, იყოს თავად სამართლებრივი ურთიერთობის ტიპი, სადავო რეგულირების ადრესატთა წრე/ვინაობა, სადავო ნორმისგან მომდინარე ეფექტების/შედეგების ინტენსივობა, გეოგრაფიული გავრცელებადობა, დროში მოქმედების რესურსი და სხვ.. შესაბამისად, არც „კონსტიტუციურ უფლებებზე მასშტაბური ზეგავლენის მოხდენის პოტენციალი“ როგორც კრიტერიუმი და არც ზეგავლენის მასშტაბურობის დასადგენად აუცილებელი სხვადასხვა ფაქტორი, დამოუკიდებლად თუ ერთობლივად, არ ქმნის საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად გადაცემის სამართლებრივ საფუძველს.

24. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ საჯარო თანამდებობის დაკავებისა და აღნიშნულ თანამდებობაზე საქმიანობის შეუფერხებლად განხორციელების უფლებაზე სადავო ნორმებიდან მომდინარე მასშტაბური ზეგავლენის მოხდენის პოტენციალი, სამართლებრივად, ვერ ასაბუთებს საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე გადაცემას, მით უმეტეს, მაშინ, როდესაც კონსტიტუციური სტანდარტები უკვე განმტკიცებულია საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკით, რასაც, მათ შორის, არ უარყოფს არც შუამდგომლობის ავტორი (დასახელებულ კონსტიტუციურ უფლებებთან მიმართებით საკონსტიტუციო სასამართლოს გააჩნია ხანგრძლივი, თანმიმდევრული და მკაფიოდ ჩამოყალიბებული პრაქტიკა, რომელიც ქმნის სამართლებრივად მდგრად და განსაზღვრულ ჩარჩოს სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის შეფასებისთვის (იხ., მაგალითად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 28 მარტის №3/5/744 გადაწყვეტილება საქმეზე „ნათელა ჯაშიაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 17 ნოემბრის №1/9/1673,1681 გადაწყვეტილება საქმეზე „ლონდა თოლორაია და საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 23 აპრილის №3/1/1298,1313 გადაწყვეტილება საქმეზე „თამაზ მეჭიაური საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 30 ივლისის №3/1/1459,1491 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ოლეგ ლაცაბიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ და სხვ.)). შესაბამისად, განსახილველი საკითხები არც ამ მხრივ წარმოშობდა საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების ან/და გამოყენების იშვიათ ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ პრობლემას.

25. №3/1-1/1859,1866 საოქმო ჩანაწერის მიხედვით, განსაკუთრებით კომპლექსურ კონსტიტუციურსამართლებრივ ანალიზს საჭიროებს №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელებით სადავოდ გამხდარი ნორმებით საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის დაძლევის საკითხი, რაც წარმოშობს ხსენებული საქმეების პლენუმზე განსახილველად მიღების საჭიროებას. ჩვენი კოლეგების მოსაზრებით, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმზე აღნიშნული საქმეების განხილვის აუცილებლობას წარმოშობს ის გარემოება, რომ დასადგენია, რამდენად განაპირობებს სადავო ნორმების ნაწილი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილების დაძლევას, იმის მხედველობაში მიღებით, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილი აქვს მხოლოდ გამგეობის/მერიის პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის და არა, ზოგადად, ნებისმიერი საჯარო მოსამსახურის თანამდებობაზე დროებითი დანიშვნის კონსტიტუციურობის საკითხი.

26. აღსანიშნავია, რომ საკონსტიტუციო სამართალწარმოების პრაქტიკაში არსებობს საკმაოდ თანმიმდევრული მიდგომები სადავო ნორმის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დამძლევ ნორმად მიჩნევის საკითხის გადაწყვეტის სტანდარტებთან დაკავშირებით. კერძოდ, რეგულირება საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დამძლევად მიიჩნევა მაშინ, როდესაც არსებობს შინაარსობრივი მსგავსება საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ არაკონსტიტუციურად ცნობილ ნორმას/ნორმებს და მიმდინარე საქმეზე სადავოდ გამხდარ ნორმას/ნორმებს შორის, რაც, მოითხოვს, მათ შორის, მათი შინაარსის, მიზანმიმართულების, მათგან მომდინარე პოტენციური შედეგების, ისევე, როგორც კონსტიტუციურ უფლებებში ჩარევის ხასიათის შესწავლასა და გაანალიზებას (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 15 თებერვლის №3/1/855 განჩინება საქმეზე „ბოლნისის რაიონული სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილის იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობის თაობაზე, რომელიც ითვალისწინებს, სასჯელის სახით, თავისუფლების აღკვეთის გამოყენების შესაძლებლობას ნარკოტიკული საშუალება „ნედლი მარიხუანის“ პირადი მოხმარების მიზნებისთვის შეძენისა და შენახვის გამო“, II-5; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის №1/2/563 განჩინება საქმეზე „ავსტრიის მოქალაქე მათიას ჰუტერი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-10; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 14 დეკემბრის №1/5/525 განჩინება საქმეზე „მოლდოვის მოქალაქე მარიანა კიკუ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-11). მაშასადამე, საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკა იძლევა არაორაზროვან პასუხებს იმ კუთხით, რა პირობებში შეიძლება/უნდა იქნეს ესა თუ ის რეგულირება საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დამძლევ ნორმად მიჩნეული. იმავდროულად, სადავო ნორმის საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის დამძლევ ნორმად გამოცხადების საკითხის გადაწყვეტა მოითხოვს არა ძირეულად ახალი კონსტიტუციური სტანდარტების დადგენას, არამედ უკვე არსებული სტანდარტების მოძიებას, გააზრებასა და მისადაგებას სადავო ნორმასთან/ნორმებთან მიმართებით. აღნიშნული მექანიზმის გამოყენებით, საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიებს, არაერთი კონსტიტუციური სარჩელის ფარგლებში, შეუფასებია სადავო ნორმის/ნორმების საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დამძლევ ნორმად მიჩნევის საკითხი.

27. იმავდროულად, მიუხედავად იმისა, რომ 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილებაში, საკონსტიტუციო სასამართლო შეზღუდული იყო სასარჩელო მოთხოვნით და კონსტიტუციურობის შემოწმება შეეხებოდა გამგეობის/მერიის სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელების უფლებამოსილების ავტომატურად, კვალიფიკაციის, გამოცდილებისა თუ სხვა უნარების შემოწმება-შეფასების გარეშე შეწყვეტას, ახალი გამგებლის/მერის მიერ უფლებამოსილების დაწყების მომენტიდან, აღნიშნული გადაწყვეტილებით, საკონსტიტუციო სასამართლომ დაადგინა საჯარო თანამდებობების ბუნების/სტატუსის განმსაზღვრელი კრიტერიუმები და, მათი თავისებურებების გათვალისწინებით, განსაზღვრა საჯარო თანამდებობაზე პროფესიული ნიშნით განწესებული პირის უფლებამოსილებების შეუფერხებლად განხორციელების, თანამდებობაში ჩაურევლობისა თუ დაკავებული თანამდებობიდან გათავისუფლებისაგან დაცვის კონსტიტუციური გარანტიები (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ოლეგ ლაცაბიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-17).

28. თავისთავად, ის გარემოება, რომ 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმები მიემართებოდა საჯარო თანამდებობაზე განწესებულ პირთა მხოლოდ გარკვეულ ნაწილს, ხოლო სადავო რეგულირებები საჯარო სამსახურის სისტემაში დასაქმებულ ყველა საჯარო მოხელეს, არ წარმოადგენს მათ მიერ საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის დამძლევობის საკითხის, კოლეგიის ფორმატში, გადაწყვეტის შემაფერხებელ სამართლებრივ გარემოებას. მაგალითად, საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიების ფარგლებში, საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დამძლევ ნორმად იქნა მიჩნული (ა) სახელმწიფოს მიერ დაფუძნებული უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულების აკადემიურ თანამდებობაზე პირის არჩევის ზღვრული ასაკის მომწესრიგებელი წესი, იმ გადაწყვეტილებაზე დაყრდნობით, რომლითაც არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის პრეზიდენტად და ვიცე-პრეზიდენტად 70 წელს გადაცილებული პირის არჩევის აკრძალვა (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 22 თებერვლის – 1/4/1691 განჩინება საქმეზე „გიორგი გოროშიძე და ინდიკო აბაშიძე საქართველოს პარლამენტის, საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრისა და სსიპ – ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აკადემიური საბჭოს წინააღმდეგ“); (ბ) საკონსტიტუციო სასამართლოს მანდატურად სამსახურის ზღვრული ასაკის მომწესრიგებელი რეგულირება, იმ გადაწყვეტილების საფუძველზე, რომლითაც არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი საერთო სასამართლოს მანდატურად სამსახურის ზღვრული ასაკის მომწესრიგებელი რეგულირება (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 23 დეკემბრის №3/17/1583 განჩინება საქმეზე „ირაკლი მაჭუტაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“); (გ) მოსახმარად გამოუსადეგარი ოდენობით ნარკოტიკული საშუალების უკანონო შეძენისა და შენახვისთვის, სასჯელის სახით, თავისუფლების აღკვეთის გამოყენების შესაძლებლობის დამდგენი ნორმა, იმ გადაწყვეტილებაზე დაყრდნობით, რომელშიც არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი მსგავსი შესაძლებლობა მხოლოდ მოსარჩელის მიერ სადავოდ გამხდარი ოდენობით (0,00009 გრამი) კონკრეტული ნარკოტიკული საშუალების (დეზომორფინის) დამზადების, შეძენისა და შენახვის ჭრილში (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 4 ივნისის №1/19/1265,1318 განჩინება საქმეზე „ნოე კორსავა და გიორგი გამგებელი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“); (დ) რეგულირება, რომელიც პენიტენციური სამსახურის თანამშრომლის უკანონო გათავისუფლების შემთხვევაში ზარალის ანაზღაურებას მაქსიმუმ 3 თვის ხელფასით შემოფარგლავდა, იმ გადაწყვეტილების მიხედვით, რომელშიც არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი, ზოგადად, საჯარო მოხელის სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლების შემთხვევაში გასამრჯელო არა უმეტეს 3 თვის ოდენობით შემოსაზღვრავდა (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 16 ნოემბრის №2/16/1218 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – ივანე პეტრიაშვილი და ირაკლი ულუმბელაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; (ე) სისხლის სამართალწარმოების პროცესში, პროცესის მონაწილეთა არასაპატიო მიზეზით გამოუცხადებლობის საფუძვლით დაკისრებული ჯარიმის გასაჩივრების შესაძლებლობის შემზღუდველი რეგულირება, იმ გადაწყვეტილების შესაბამისად, რომელშიც არაკონსტიტუციურად გამოცხადდა სამოქალაქო საქმეებზე, სასამართლოში წესრიგის დარღვევის გამო დაჯარიმების ან/და სხდომის დარბაზიდან გაძევების შესახებ სასამართლოს განკარგულების გასაჩივრების აკრძალვა (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის №1/20/1219,1236 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – ემზარ პაქსაძე და თამარ სადრაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) და სხვ..

29. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაში არსებობს არაერთი საქმე, რომლის ფარგლებშიც, საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიას, სადავო ნორმების განმწესრიგებელ სხდომაზე ძალადაკარგულად გამოცხადების კონტექსტში, მოუწია თავისივე გადაწყვეტილებით დადგენილი სტანდარტების გავრცელება სხვა, მსგავს სამართლებრივ ურთიერთობაზე. ამ პროცესში, ზოგიერთ შემთხვევაში, მოიძებნება როგორც საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის მიერ ზოგადი კონსტიტუციური სტანდარტები კონკრეტულ სამართლებრივ ურთიერთობაზე მორგების, აგრეთვე პირიქით – კონკრეტულ საქმეზე ჩამოყალიბებული მიდგომები ლოგიკურად განვრცობის შემთხვევები.

30. მოცემულ შემთხვევაში, საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიის წევრები იდგნენ საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ უკვე ჩამოყალიბებული კონსტიტუციური სტანდარტების სადავოდ გამხდარ საკითხებთან მისადაგების საჭიროების წინაშე. ამ პროცესში, ბუნებრივია, არ გამოვრიცხავთ, რომ ჩვენი კოლეგები დამდგარიყვნენ საჯარო დაწესებულებების პირველადი სტრუქტურული ერთეულების ხელმძღვანელების ფუნქციებთან და საქმიანობის ბუნებასთან, პასუხისმგებლობის ფორმებთან და ყველა სხვა რელევანტურ საკითხთან დაკავშირებული საკანონმდებლო აქტების, ისევე, როგორც კონკრეტული თანამდებობის მიმართ წაყენებული კონსტიტუციური სტანდარტების იდენტიფიცირებისა და აღნიშნული სტანდარტების კონკრეტული საქმის გარემოებებთან, სამართლებრივ ურთიერთობასთან მისადაგების საჭიროების წინაშე, თუმცა, მივიჩნევთ, რომ ხსენებული წარმოადგენს საკონსტიტუციო კონტროლისა და კონკრეტულ საქმეზე გადაწყვეტილების მიღების არსებით წინაპირობას და სამოსამართლო ფუნქციის განხორციელების ქვაკუთხედს, როგორც საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის, აგრეთვე კოლეგიის ფორმატში. მოსამართლის ფუნქციის არსი სწორედ სამართლებრივი წესების/პრეცედენტული სამართლის ინტერპრეტირება-განვრცობასა და კონკრეტული საქმის გარემოებებთან მისადაგებაში ვლინდება. ამგვარად, სადავო ნორმებით საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დაძლევის საკითხის საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის ფარგლებში გადაუწყვეტელობა არათუ არ წარმოადგენს პლენუმის მიერ საქმის პლენუმზე განსახილველად მიღების საკანონმდებლო წინაპირობას, არამედ არსებითად ეწინააღმდეგება საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმსა და კოლეგიებს შორის კომპეტენციათა შიდაინსტიტუციური გამიჯვნის მიმართ დადგენილ ნორმატიულ წესრიგს.

31. წინამდებარე საქმეების საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ განსახილველად მიღების გასამართლებლად, არ გამოდგება არც ის არგუმენტი, რომ სადავო ნორმები ვრცელდება საჯარო სექტორში დასაქმებული პირების ფართო სპექტრზე. სადავო ნორმების გავრცელების არეალმა ან ადრესატთა სიმრავლემ შესაძლებელია, წარმოშვას მხოლოდ გამოსაკვლევი/შესაფასებელი საკითხების მრავალფეროვნება, კომპლექსურობა, რაც შესაძლოა, საჭიროებდეს შედარებით მეტი მოცულობის იურიდიული მასალის დამუშავებას და ნორმატიული ჩარჩოს სიღრმისეულ გააზრებას, თუმცა მსგავსი მახასიათებელი, როგორც არაერთხელ აღინიშნა, ავტომატურად, არ მიუთითებს კონკრეტული საქმის კონსტიტუციურ სირთულეზე ან/და განსაკუთრებულ მნიშვნელობაზე.

32. იმ თეორიული დაშვებითაც კი, რომ სადავო ნორმების დაფარვის არეალი ან ადრესატთა სიმრავლე შესაძლებელია, რაიმე თვალსაზრისით, განხილულ იქნეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილებით დადგენილი სტანდარტების, საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის ფორმატში, ნორმებთან მისადაგების დამაბრკოლებელ გარემოებად, სათანადო მზაობის პირობებში, შესაძლებელი იყო, განსახილველ კონსტიტუციურ სარჩელებზე განმწესრიგებელი სხდომის, ზეპირი მოსმენით, ჩატარება და ყველა რელევანტური გარემოების გამოკვლევა, რაც არ მომხდარა. შუამდგომლობის ავტორი მოსამართლე და შემდგომ – საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის შემადგენლობა, საკითხის სიღრმისეული გამოკვლევის გარეშე, მივიდა დასკვნამდე, რომ, მათ შორის, კონსტიტუციურ სარჩელებში წარმოდგენილი შუამდგომლობის გამო აუცილებელი იყო მათი განხილვისა და გადაწყვეტის პროცესში საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მონაწილეობა.

33. ესეც რომ არა, მხედველობაშია მისაღები №1866 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორის მოთხოვნის ფორმულირება, სადავო ნორმების საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დამძლევ ნორმებად ცნობის კონტექსტში. №1866 კონსტიტუციური სარჩელის ფარგლებში, მოსარჩელე ირაკლი ქსოვრელის მოთხოვნა იყო საკმაოდ კონკრეტული. კერძოდ, მოსარჩელის განმარტებით, თუ საკონსტიტუციო სასამართლო დაასკვნიდა, რომ სადავო ნორმების დამძლევ ნორმებად მიჩნევის საკითხი უნდა შეფასებულიყო თითოეული საჯარო დაწესებულების ფუნქციებისა და კომპეტენციების და ამ საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელისათვის მინიჭებული უფლებამოსილებების ჭრილში, იგი მოითხოვდა, რომ განმწესრიგებელ სხდომაზე ძალადაკარგულად გამოცხადებულიყო სადავო ნორმები სასამართლო ხელისუფლების ორგანიზაციის ფარგლებში ან, სულ მცირე, საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელისათვის უფლებამოსილების კანონმდებლობით მკაფიოდ განსაზღვრული, სათანადო საფუძვლის გარეშე და დაუსაბუთებლად შეწყვეტის ჭრილში (იხ., №1866 კონსტიტუციური სარჩელი, 24-ე გვერდი). ამდენად, №1866 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორის შუამდგომლობის გადაწყვეტა (დადებითად თუ უარყოფითად) არ წარმოადგენდა განსაკუთრებულ სირთულეს არც შუამდგომლობის ავტორი მოსამართლის მიერ შემოთავაზებული და არც საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ გაზიარებული/განვითარებული ლოგიკით.

34. ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, ნათელია, რომ შუამდგომლობის ავტორის მიერ დასახელებული არც ერთი არგუმენტი არ ადასტურებს კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად მიღების საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული სამართლებრივი საფუძვლის არსებობას. კერძოდ, საჯარო სამსახურის კონცეფციის სისტემური ცვლილება, სადავო ნორმებისგან მომდინარე მასშტაბური ზეგავლენის პოტენციალი საჯარო თანამდებობის დაკავებისა და საქმიანობის შეუფერხებლად განხორციელების კონსტიტუციურ უფლებებზე, ისევე, როგორც სადავო ნორმებით საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის დამძლევობის საკითხის გადაწყვეტა, ცალსახად, არ გულისხმობს საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების ან/და გამოყენების იშვიათი ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი სამართლებრივი პრობლემის არსებობას. სწორედ ამიტომ, მიგვაჩნია, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს პლენუმზე განსახილველად არ უნდა მიეღო კოლეგიის განსჯადი №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელები.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრები

გიორგი კვერენჩხილაძე

თეიმურაზ ტუღუში