საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეების – გიორგი კვერენჩხილაძისა და თეიმურაზ ტუღუშის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 24 ივნისის №3/1-2/1865 საოქმო ჩანაწერთან დაკავშირებით

1. გამოვხატავთ რა ჩვენი კოლეგებისადმი – საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის წევრებისადმი პატივისცემას, ამავე დროს, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 47-ე მუხლის შესაბამისად, გამოვთქვამთ განსხვავებულ აზრს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 24 ივნისის №3/1-2/1865 საოქმო ჩანაწერთან დაკავშირებით. მიგვაჩნია, რომ, განსახილველ შემთხვევაში, არ არსებობდა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად მიღების საფუძველი.

2. №1865 კონსტიტუციური სარჩელით, მოსარჩელე მხარე სადავოდ ხდის საქართველოს კანონის „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ ცალკეული ნორმების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველ წინადადებასთან მიმართებით. საქართველოს კონსტიტუციის დასახელებული დებულებით განსაზღვრულია პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმის განჭვრეტადობის კონსტიტუციური სტანდარტები. მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ განუჭვრეტელია გასაჩივრებული კანონით განსაზღვრული მთელი რიგი საკითხები, კერძოდ, ბუნდოვანია კანონით განსაზღვრული „უცხოური პრინციპალის აგენტის“ ცნება, შესაბამისად, არ არის განჭვრეტადი, ექვემდებარებიან თუ არა რეგისტრაციის ვალდებულებას კონსტიტუციური სარჩელის ავტორები და რამდენად ითვლება მათი შემდგომი საქმიანობა უცხოური პრინციპალის მოთხოვნით, მითითებით ან კონტროლით განხორციელებულ მოქმედებად. იმავდროულად, მოსარჩელეებისათვის ბუნდოვანია, რა მოიაზრება უცხოური პრინციპალის მიერ პირის საქმიანობაზე ზედამხედველობაში, მართვაში, კონტროლის „არაპირდაპირ“ განხორციელებასა და „არაპირდაპირ“ დაფინანსებაში, ისევე, როგორც „შიდა ან საერთაშორისო ვაჭრობის საშუალებებში“. მოსარჩელე მხარისათვის, აგრეთვე განუჭვრეტელია „პოლიტიკური საქმიანობისა“ და „საინფორმაციო სამსახურის თანამშრომლის“ ცნებები. დამატებით, მოსარჩელე მხარე აპელირებს რეგისტრაციის განცხადებაში ასასახი მონაცემების სიმრავლეზე, მათ განუჭვრეტელობასა და სხვა საკითხებზე.

3. №3/1-2/1865 საოქმო ჩანაწერით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა გაიზიარა ამავე სასამართლოს მეორე კოლეგიის მოსაზრება, რომლის თანახმად, №1865 კონსტიტუციური სარჩელით სადავოდ გამხდარი რეგულირება, თავისი შინაარსით, წარმოშობდა საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების, ან/და გამოყენების იშვიათ ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ პრობლემას და შესაბამისად, არსებობდა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 21¹ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული, საქმის პლენუმზე განსახილველად მიღების საფუძველი.

4. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა მიიჩნია, რომ, №1865 კონსტიტუციური სარჩელის ფარგლებში, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოუწევს მრავალი მნიშვნელოვანი სამართლებრივი საკითხის, მათ შორის, სადავო კანონით განსაზღვრული ცნებებისა და შესასრულებლად სავალდებულო მოთხოვნების განჭვრეტადობის შეფასება, აგრეთვე განსხვავებული მიზანმიმართულების მქონე ნორმების სისტემური ანალიზი (იხ., №3/1-2/1865 საოქმო ჩანაწერის აღწერილობითი ნაწილის 34-ე პუნქტი). საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი დაეთანხმა მეორე კოლეგიის იმ არგუმენტსაც, რომ სადავო რეგულირებით დადგენილი ვალდებულებები მიემართება პირთა ფართო, მათ შორის, სპეციფიკური ფუნქციური დატვირთვის მქონე სუბიექტთა სპექტრს, კერძოდ, ფიზიკურ პირებს, არასამეწარმეო (არაკომერციულ) იურიდიულ პირებსა და მედია ორგანიზაციებს, რომელთა როლი და ფუნქცია საზოგადოებრივ ცხოვრებაში ფუნდამენტური მნიშვნელობისაა (იხ., №3/1-2/1865 საოქმო ჩანაწერის აღწერილობითი ნაწილის 36-37 პუნქტები). იმავდროულად, აღნიშნული საოქმო ჩანაწერით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა გაიზიარა 2025 წლის 13 ივნისის №2-3/1/1865 განჩინებაში წარმოდგენილი არგუმენტის რელევანტურობა იმის თაობაზე, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს, 2024 წლის 4 ოქტომბრის №3/3/1828,1829,1834,1837 საოქმო ჩანაწერით, არსებითად განსახილველად აქვს მიღებული „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ საქართველოს კანონის რიგი დებულებების კონსტიტუციურობის შესახებ საქმე, რომლის ფარგლებში გასაჩვრებული ნორმების მიზანმიმართულება, გარკვეულწილად, ემთხვევა №1865 კონსტიტუციური სარჩელით სადავოდ გამხდარი აქტის მიზნებს და, შესაბამისად, მიზანშეწონილია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ მოცემულ საქმეებზე ერთიანი კონსტიტუციური სტანდარტების დადგენა (იხ., №3/1-2/1865 საოქმო ჩანაწერის აღწერილობითი ნაწილის 38-ე პუნქტი).

5. განსხვავებული აზრის ავტორები მივიჩნევთ, რომ წარმოდგენილი არგუმენტები არც დამოუკიდებლად და არც ერთობლივად არ ქმნიდა კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად მიღების კანონმდებლობით გათვალისწინებულ საფუძველს. შესაბამისად, ვფიქრობთ, რომ ჩვენს კოლეგებს №1865 კონსტიტუციური სარჩელი არ უნდა მიეღოთ პლენუმზე განსახილველად.

6. პირველ რიგში, უნდა აღინიშნოს, რომ საკითხი, თუ რომელ საქმეებს განიხილავს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი და რომელს – კოლეგია, არის გამიჯნული და სრულყოფილად მოწესრიგებული „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის შესაბამისი ნორმებით. კერძოდ, დასახელებული ორგანული კანონის 21-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტები ადგენს საქმეთა განსჯადობის ზოგად წესს, რომელიც, საკონსტიტუციო სასამართლოს უფლებამოსილებების მიხედვით, განსაზღვრავს პლენუმისა და კოლეგიების განსახილველი საქმეების ჩამონათვალს. ცხადია, ზოგადი ნორმატიული წესი ვერ გამორიცხავს გამონაკლისების არსებობას, მეტიც, საკითხის სრულყოფილად მოსაწესრიგებლად, საჭიროა საგამონაკლისო შემთხვევების მხედველობაში მიღებაც. მოცემულ შემთხვევაში, საკონსტიტუციო სასამართლოს შიდა ინსტიტუციური განსჯადობის შესახებ დასახელებული ზოგადი წესისგან გამონაკლისს ითვალისწინებს ორგანული კანონის 21¹ მუხლის პირველი პუნქტი, რომლის თანახმადაც, საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიას შეუძლია, მისი განსახილველი საქმე გადასცეს პლენუმს, თუკი კოლეგიის პოზიცია განსხვავდება სასამართლოს მიერ ადრე გამოტანილ გადაწყვეტილებაში (გადაწყვეტილებებში) გამოხატული სამართლებრივი პოზიციისაგან ან, თუ განსახილველი საქმე თავისი შინაარსით წარმოშობს საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების ან/და გამოყენების იშვიათ ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ პრობლემას. თავის მხრივ, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი 2 კვირის ვადაში წყვეტს კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განხილვის საკითხს, რომლის შესახებაც იღებს, შესაბამისად, საოქმო ჩანაწერს ან განჩინებას.

7. კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად მიღების ინსტიტუტის არსებობის raison d'etre თავისთავად გულისხმობს, რომ პლენუმისათვის გადასაცემი საქმე, თავისი კონსტიტუციურსამართლებრივი არსით, გამორჩეული, იშვიათი და საგამონაკლისო უნდა იყოს და მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდეს სხვა საქმეებისაგან, რომელთაც კოლეგია რუტინულად იხილავს/წყვეტს. პლენუმზე განსახილველად მისაღები საქმის გამორჩეულობის შეფასების მსაზღვრელს თავად „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 21¹ მუხლის პირველი პუნქტი ადგენს, რომლის თანახმადაც, საქმის გადაცემა დასაშვებია, თუ იგი, თავისი შინაარსით, წარმოშობს საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების ან/და გამოყენების იშვიათ ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ პრობლემას. მოცემულ შემთხვევაში, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა მიიჩნია, რომ №1865 კონსტიტუციური სარჩელის პლენუმზე განსახილველად მიღებას განაპირობებდა სწორედ აღნიშნული კრიტერიუმის არსებობა.

8. საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის საოქმო ჩანაწერით, №1865 კონსტიტუციური სარჩელის პლენუმზე განსახილველად მიღების ერთ-ერთ არგუმენტს წარმოადგენს ის გარემოება, რომ აღნიშნული საქმის ფარგლებში საკონსტიტუციო სასამართლოს მოუწევს მრავალი მნიშვნელოვანი სამართლებრივი საკითხის, მათ შორის, კანონით განსაზღვრული ცნებებისა და შესასრულებლად სავალდებულო მოთხოვნების განჭვრეტადობის შეფასება, ისევე, როგორც განსხვავებული მიზანმიმართულების მქონე ნორმების სისტემური ანალიზი.

9. ამ მხრივ, უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, ის გარემოება, რომ კონსტიტუციური სარჩელი მოითხოვს „მრავალი მნიშვნელოვანი სამართლებრივი საკითხის“ შეფასებას, რომელთა ანალიზი საჭიროებს სისტემურ მიდგომას, არ ქმნის საკმარის საფუძველს იმისთვის, რათა საქმე კოლეგიის ნაცვლად პლენუმმა განიხილოს. საქმეთა ანალიზის მსგავსი მასშტაბი და სირთულის დონე, ბუნებრივია, არ წარმოადგენს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის ე. წ. ექსკლუზიურ „ნოუ-ჰაუს“ – ვინაიდან მსგავს საკითხებთან სისტემური მიდგომა კოლეგიების ყოველდღიური, მათთვის დამახასიათებელი საქმიანობის განუყოფელი ნაწილია. ნებისმიერ საქმეზე მიმდინარე სამართალწარმოების ფარგლებში, საქმის განმხილველ მოსამართლეებს per se მოეთხოვებათ მრავალი საკითხის საფუძვლიანად გამოკვლევა, საკანონმდებლო სივრცის ანალიზი და სისტემური შეფასება. სხვაგვარი დასკვნის გაკეთება, ცხადია, ეჭვქვეშ დააყენებდა კოლეგიების მიერ მიღებული თუ მომავალში მისაღები გადაწყვეტილებების დასაბუთებულობას, რადგან საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიების პრაქტიკაში მრავლად ყოფილა/არის ისეთი საქმეები, რომელთა გადაწყვეტაც საჭიროებდა/საჭიროებს მნიშვნელოვანი სამართლებრივი საკითხების სისტემურ ანალიზსა და დეტალურ შეფასებას. კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმის მიერ განსახილველად მიღების, როგორც საგამონაკლისო წესის, კანონმდებლობით გათვალისწინებულ რაციონალსა და კრიტერიუმებს ვერ აკმაყოფილებს მხოლოდ იმაზე მითითება, რომ კონსტიტუციური სარჩელით სადავოდ გამხდარი საკითხები კომპლექსურია ან მათი გადაწყვეტა მოითხოვს მრავალმხრივ ანალიზს. ასეთი უზოგადესი კრიტერიუმებით, შესაძლებელია იმ სარჩელთა აბსოლუტური უმრავლესობის დახასიათება, რომლებზეც დამთავრებულია ან, ჯერ კიდევ, მიმდინარეობს საკონსტიტუციო სამართალწარმოება კოლეგიების ფარგლებში.

10. მივიჩნევთ, რომ კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმის მიერ განსახილველად მიღების დროს მსგავსი ზოგადი კრიტერიუმით ხელმძღვანელობა არღვევს მექანიზმის საგამონაკლისო ხასიათს, რომელიც კანონმდებელმა იმთავითვე იგულისხმა/განსაზღვრა. შედეგად, გადაცემის ინსტიტუტი საგამონაკლისო მექანიზმიდან იქცევა ფორმალურ ინსტრუმენტად, რომლის გამოყენების სისწორე/მცდარობა ვერ იქნება ობიექტურად გადამოწმებადი, რადგან, როგორც აღინიშნა, ნებისმიერ საქმეზე მიმდინარე საკონსტიტუციო სამართალწარმოება, იმთავითვე, მოითხოვს მრავალმხრივ ანალიზს და, შესაბამისად, თითოეულ საქმეზე, შესაძლოა, ანალოგიური დასაბუთებით, კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმის მიერ განსახილველად მიღება. განსხვავებული აზრის ავტორებს მიგვაჩნია, რომ სარჩელის ფარგლებში შესაფასებელი საკითხების მრავალფეროვნება ავტომატურად არ მიუთითებს მის კონსტიტუციურსამართლებრივ სირთულეზე ან/და განსაკუთრებულ მნიშვნელობაზე. ასეთი ზოგადი დასაბუთების/კრიტერიუმის პირობებში, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ განსახილველ საქმეთა სიმრავლიდან რომელიმეს (არ)გამორჩევამ შეიძლება გააჩინოს თვითნებური/სუბიექტური შეფასების განცდა და რისკი, რომ პლენუმის ფორმატში საქმის განხილვა გახდეს კოლეგიის ფარგლებში მოსამართლეთა შორის განსხვავებული შეხედულებების დაპირისპირების დამოუკიდებელი, კვაზი-ინსტანციური ფორმატი. სასამართლოს პლენუმსა და კოლეგიებს შორის მსგავსმა არათანმიმდევრულმა ფუნქციურმა დელიმიტაციამ კი შესაძლოა, გამოიწვიოს სასამართლოს ინსტიტუციური არქიტექტურის რღვევა. აღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმის მიერ განსახილველად მიღების საფუძვლად არ გამოდგება არგუმენტი, რომელიც მიუთითებს, რომ №1865 კონსტიტუციური სარჩელის სრულყოფილად გადასაწყვეტად, ბევრი საკითხია შესაფასებელი, რაც საჭიროებს სისტემურ ანალიზს.

11. საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა, №3/1-2/1865 საოქმო ჩანაწერით, დასაბუთებულად მიიჩნია მეორე კოლეგიის არგუმენტი, რომლის თანახმად სადავო რეგულირებით დადგენილი ვალდებულებები მიემართება პირთა ფართო, მათ შორის, სპეციფიკური ფუნქციური დატვირთვის მქონე სუბიექტთა სპექტრს, კერძოდ კი, ფიზიკურ, არასამეწარმეო (არაკომერციულ) იურიდიულ პირებსა და მედია ორგანიზაციებს, რომელთა როლი და ფუნქცია საზოგადოებრივ ცხოვრებაში ფუნდამენტური მნიშვნელობისაა.

12. ამ კონტექსტში, მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოში, ნორმატიული აქტების საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავთან შესაბამისობის დადგენის კომპეტენციის ფარგლებში, მიმდინარე სამართალწარმოების ერთ-ერთი ფუნდამენტური მახასიათებელი გადაწყვეტილებების ე. წ. erga omnes ეფექტია, რაც გულისხმობს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, როგორც წესი, წარმოშობს სავალდებულო იურიდიულ შედეგებს არა მხოლოდ კონკრეტული დავის მხარეებისათვის (inter partes), არამედ გააჩნია ზოგადი მოქმედების ძალა, იკავებს ნორმატიული სისტემის იერარქიულად უმაღლეს საფეხურს და ვრცელდება ყველა იმ სუბიექტზე, ვინც შესაძლოა, მოექცეს განსახილველი ნორმის მოქმედების სფეროში. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები, იმთავითვე, ვრცელდება პირთა ფართო წრეზე და, შესაბამისად, ეს გარემოება, თავისთავად, ვერ იქნება საკმარისი ინდიკატორი, რათა №1865 კონსტიტუციური სარჩელი მიჩნეული იქნეს სხვა სარჩელებისგან განსხვავებულად.

13. რაც შეეხება არგუმენტის იმ ნაწილს, რომლის მიხედვითაც №1865 კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული ნორმები ვრცელდება ისეთ სუბიექტებზე, რომელთაც საზოგადოებრივ ცხოვრებაში ფუნდამენტური როლი და ფუნქცია გააჩნიათ, აღვნიშნავთ, რომ მართალია ხსენებული სუბიექტების განსაკუთრებული მნიშვნელობა დემოკრატიულ საზოგადოებაში საყოველთაოდ ცნობილი და ფართოდ გაზიარებული შეფასებაა, თუმცა, ცხადია, მსგავსი ტრუიზმი, დამატებითი დასაბუთების გარეშე, ვერ განიხილება საქმის პლენუმის მიერ განხილვის აუცილებლობის გამამართლებელ გარემოებად. ასეთი შეხედულების გაზიარება, იმთავითვე, დაამცრობდა საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიების მნიშვნელობასა და როლს, საზოგადოების ცხოვრებაში ფუნდამენტური კონსტიტუციურსამართლებრივი საკითხების გადაწყვეტის პროცესში. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგია, თავისი კომპეტენციის ფარგლებში, მოქმედებს როგორც საკონსტიტუციო სასამართლო. შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგია ისევეა მნიშვნელოვან განმარტებებსა და გადაწყვეტილებათა მიღებაზე უფლებამოსილი, როგორც სასამართლოს პლენუმი.

14. აღსანიშნავია, რომ არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირები და მედია ორგანიზაციები, აგრეთვე საჯარო სივრცეში სხვა აქტიურად მოქმედი სუბიექტები, ხშირად ხდიან სადავოდ ამა თუ იმ ნორმას. საკონსტიტუციო სამართალწარმოების ბუნებიდან გამომდინარე, ეს სრულიად ლოგიკური და მოსალოდნელია. ამ მხრივ, განსახილველი საქმე არ წარმოადგენს არც სიახლეს და არც რაიმე გამონაკლისს საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიების მიერ განხილულ/განსახილველ სხვა საქმეებთან შედარებით. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაში მრავლად არის ისეთი საქმეები, რომელთა ფარგლებში ე.წ. არასამთავრობო და მედია ორგანიზაციები დაობდნენ ნორმებზე, რომელთა მოქმედებით, მათი აზრით, ხდებოდა საქმიანობის თავისუფლად განხორციელებაში ხელშეშლა (მაგ., იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 25 სექტემბრის №3/3/1526 გადაწყვეტილება საქმეზე „ა(ა)იპ მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „ახალი პოლიტიკური ცენტრი“, ჰერმან საბო, ზურაბ გირჩი ჯაფარიძე და ანა ჩიქოვანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 7 ივნისის №1/4/693,857 გადაწყვეტილება საქმეზე „ა(ა)იპ „მედიის განვითარების ფონდი“ და ა(ა)იპ „ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 30 სექტემბრის N1/5/675,681 გადაწყვეტილება საქმეზე „„შპს სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და „შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

15. მნიშვნელოვანია აღინიშნოს ისიც, რომ გარდა სპეციალურ კომპეტენციათა ფარგლებში კანონით პირდაპირ გათვალისწინებული შემთხვევებისა, მოსარჩელეთა სტატუსი ან/და მათი როლი საზოგადოებაში, ავტომატურად არ განაპირობებს სარჩელის რაიმე ფორმით გამორჩეულობას/განსაკუთრებულობას, რამაც შეიძლება გაამართლოს საქმეზე სასამართლოს პლენუმის განსჯადობა. სხვაგვარი დასკვნა, ცხადია, წინააღმდეგობაში მოვიდოდა თითოეული მოსარჩელის ინტერესების თანასწორობის პრინციპთან. გარდა ამისა, ზემოთ დასახელებული საქმეები ნათელს ხდის, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიების პრაქტიკაში, არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირებისა და მედია ორგანიზაციების მიმართვიანობა იშვიათობა არ არის. შესაბამისად, დასახელებული გარემოება ვერ გადააქცევს №1865 კონსტიტუციურ სარჩელს უნიკალურად და ვერ გაამართლებს საქმის პლენუმზე განსახილველად მიღების საჭიროებას.

16. განსხვავებული აზრის ავტორები მივიჩნევთ, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, დასახელებული კრიტერიუმის ფარგლებში, პლენუმის მიერ კოლეგიის განსჯადი საქმის განსახილველად მიღების მექანიზმი გამოიყენება მაშინ, როდესაც საქმე გამოირჩევა არა მისი რეგულირების ადრესატთა სიმრავლის ან ზოგადი კომპლექსურობის თვალსაზრისით, არამედ კონსტიტუციურსამართლებრივი სირთულით, რაზეც ორგანული კანონი expressis verbis მიუთითებს. მაგალითად, ეს შეიძლება ეხებოდეს პრეცედენტულ საქმეებს, რომლებშიც განიმარტება საქართველოს კონსტიტუციის კონკრეტული დებულება/დებულებით დაცული სფერო (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივლისის №2/2/577 განჩინება საქმეზე „ა(ა)იპ „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრი (EMC)“ და საქართველოს მოქალაქე ვახუშტი მენაბდე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 4 დეკემბრის №1/1/466 განჩინება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“), ასევე მოითხოვს სხვადასხვა კონსტიტუციური ნორმისა თუ კონსტიტუციის ცალკეული დებულებებით დაცულ ინტერესებს შორის პოტენციური კონფლიქტის გადაჭრას (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 26 ივნისის №2-3/1/550 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ნოდარ დვალი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) ან/და, როდესაც საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკა ამა თუ იმ საკითხზე ერთმნიშვნელოვანი/სრულყოფილი/ცალსახა არ არის (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 5 ივნისის №1-3/1/1400 განჩინება საქმეზე „ემზარ კვიციანი, ეთერ ჩხეტიანი-ანსიანი, მაია ანსიანი და იაგორ ანსიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 25 ივლისის №2/3/588 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – სალომე ქინქლაძე, ნინო კვეტენაძე, ნინო ოდიშარია, დაჩი ჯანელიძე, თამარ ხითარიშვილი და სალომე სებისკვერაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 4 აპრილის №1-3/2/531 განჩინება საქმეზე „ისრაელის მოქალაქეები – თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი, ირმა ჯანაშვილი, ასევე საქართველოს მოქალაქეები – გიორგი წაქაძე და ვახტანგ ლორია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

17. ჩვენი კოლეგების შეფასებით, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველი წინადადების განმარტებისა და გამოყენების განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ პრობლემას ქმნის ის ფაქტი, რომ №1865 კონსტიტუციურ კონსტიტუციურ სარჩელში იდენტიფიცირებულ მრავალფეროვან გადასაწყვეტ საკითხებთან მიმართებით, საკონსტიტუციო სასამართლოს მოუწევს განჭვრეტადობის კონსტიტუციური სტანდარტების მისადაგება/ჩამოყალიბება (იხ., №3/1-2/1865 საოქმო ჩანაწერის აღწერილობითი ნაწილის 37-ე პუნქტი).

18. განსხვავებული აზრის ავტორები ვთვლით, რომ განსახილველ საქმეში საკითხთა მრავალფეროვნება, იმთავითვე, არ გულისხმობს „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონით გათვალისწინებული კრიტერიუმის – საქმის განსაკუთრებული კონსტიტუციურსამართლებრივი მნიშვნელობის – არსებობას. ამ კუთხით, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ განსახილველ საქმეზე, მოსარჩელე სადავოდ ხდის ნორმების კონსტიტუციურობას პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმის განჭვრეტადობის კონსტიტუციურ სტანდარტებთან მიმართებით. დასახელებულ კონსტიტუციურ სტანდარტებთან დაკავშირებით კი, არსებობს საკონსტიტუციო სასამართლოს მყარად დადგენილი პრაქტიკა, რომლითაც საკმარისი სიცხადითაა განმარტებული და თანმიმდევრულად შეფასებული განსახილველი საკითხები (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2024 წლის 7 ივნისის №3/1/740,764 გადაწყვეტილება საქმეზე „გიორგი უგულავა, ნუგზარ კაიშაური, დავით წიფურია, გიზო ღლონტი, გიორგი ლობჟანიძე და არჩილ ალავიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-34-38; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 15 ივლისის №2/1/1289 გადაწყვეტილება საქმეზე „გიორგი ბერუაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-23). ამასთანავე, №3/1-2/1865 საოქმო ჩანაწერში დამატებით არც ერთი კონკრეტული არგუმენტი არ არის მოყვანილი/გაზიარებული იმის საილუსტრაციოდ, თუ რაში ვლინდება სადავო ნორმების განჭვრეტადობის კონსტიტუციურ სტანდარტთან მისადაგების სირთულე ან/და რა კუთხით საჭიროებს ხსენებული სტანდარტი განვრცობას/ჩამოყალიბებას და რატომ არის ამისათვის აუცილებელი საქმის პლენუმზე განსახილველად მიღება.

19. საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი და კოლეგია ორივე მოქმედებს როგორც საკონსტიტუციო სასამართლო და თითოეულ მათგანს გააჩნია ნორმატიული აქტის საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტთან მიმართებით, კონსტიტუციურობის საკითხის გადაწყვეტის კომპეტენცია და კვალიფიკაცია. დასახელებულ კონსტიტუციურ დებულებასთან მიმართებით აღსანიშნავია ისიც, რომ ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი გადაწყვეტილება, რომლითაც განისაზღვრა პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმის განჭვრეტადობის კონსტიტუციური სტანდარტები, კერძოდ, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 15 ივლისის №2/1/1289 გადაწყვეტილება საქმეზე „გიორგი ბერუაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, მიღებულია სწორედ კოლეგიის ფარგლებში. შემდგომში, დასახელებული გადაწყვეტილებით განსაზღვრული სტანდარტები გაიზიარა როგორც საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველმა კოლეგიამ, ისე პლენუმმა. ამდენად, განსახილველ საკითხებზე არსებობს საკონსტიტუციო სასამართლოს მყარად დადგენილი პრაქტიკა, რომელიც, თავდაპირველად, სწორედ კოლეგიის ფარგლებში სტრუქტურიზდა. შესაბამისად, მოცემულ შემთხვევაში, კოლეგიის მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებაში ჩამოყალიბებული სტანდარტების მისადაგების მიზნით, საქმის პლენუმზე განხილვა მოკლებულია ყოველგვარ რაციონალურ დასაბუთებას.

20. კიდევ ერთ არგუმენტს, რომელიც საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიამ მოიშველია საქმის პლენუმისათვის გადაცემის დასასაბუთებლად და რომელიც შემდგომში პლენუმმაც გაიზიარა, წარმოადგენს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ 2024 წლის 4 ოქტომბრის №3/3/1828,1829,1834,1837 საოქმო ჩანაწერით არსებითად განსახილველად მიღებულ საქმესთან განსახილველი საქმის შინაარსობრივი თანაკვეთა. პლენუმის პოზიციით, აღნიშნულ საქმეებში სადავო კანონების მიზანმიმართულება, გარკვეული თვალსაზრისით, ემთხვევა ერთმანეთს და, შესაბამისად, სასურველია, მათთან დაკავშირებით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ დადგინდეს ერთიანი კონსტიტუციური სტანდარტები.

21. მითითებულ მსჯელობასთან დაკავშირებით, პირველ რიგში, უნდა აღინიშნოს, რომ დასახელებულ გარემოებაზე აპელირებით, კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმისთვის გადაცემის და პლენუმზე განსახილველად მიღების საფუძველს საკონსტიტუციო სამართალწარმოების მომწესრიგებელი კანონმდებლობა არ იცნობს. ერთადერთი მოწესრიგება, რომელიც პლენუმზე განსახილველ საქმესთან არსებითად დაკავშირებული ახალი კონსტიტუციური სარჩელის გაერთიანების შესაძლებლობას უშვებს, არის საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს რეგლამენტის მე-13 მუხლის მე-5 პუნქტი, რომლის თანახმად, „თუ რეგისტრირებული კონსტიტუციური სარჩელი იმავე შინაარსისაა ან სამართლებრივად არსებითად უკავშირდება იმ საკითხს, რომელსაც ეხება საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმისათვის ადრე გადაცემული კონსტიტუციური სარჩელი, საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარე უფლებამოსილია, ეს სარჩელი ერთ წარმოებად გასაერთიანებლად, განსახილველად გადასცეს პლენუმს.“

22. განსახილველ შემთხვევაში, საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარემ საჭიროდ არ ჩათვალა პლენუმისთვის ადრე გადაცემულ სარჩელებთან №1865 კონსტიტუციური სარჩელის გაერთიანება. შესაბამისად, ივარაუდება, რომ საქმეებს შორის ის თანაკვეთა/არსებითი კავშირი, რომელზეც მეორე კოლეგია მიუთითებს, საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარემ ვერ დაინახა/არ ჩათვალა საკმარისად. აღნიშნულის მიღმა, კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად მიღების საფუძველს, გასაჩივრებულ კანონებს შორის მიზანმიმართულების გარკვეული ანალოგიის მოტივაციით, საკონსტიტუციო სამართალწარმოების საკითხების მომწერსიგებელი რელევანტური კანონმდებლობა არ იცნობს. მსგავსი არგუმენტის გაზიარება, ცხადია, ახდენს საქმეთა განაწილების ფარგლებში უფლებამოსილების დუბლირებას, შედეგად კი, არღვევს საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარის და სასამართლოს კოლეგიების კომპეტენციებს შორის მიჯნას.

23. ამდენად, მიგვაჩნია, რომ, მოცემულ შემთხვევაში, კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმის მიერ განსახილველად მიღების საფუძველს არ ითვალისწინებს საკონსტიტუციო სამართალწარმოების განმსაზღვრელი რელევანტური კანონმდებლობა. ამავდროულად, №1865 კონსტიტუციური სარჩელის ფარგლებში შესაფასებელია ნორმათა განჭვრეტადობის საკითხი, რომელთან დაკავშირებითაც არსებობს საკონსტიტუციო სასამართლოს მყარად დადგენილი პრაქტიკა. შესაბამისად, განსახილველ საქმეში, გამოირიცხებოდა საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების, ან/და გამოყენების იშვიათი ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი სამართლებრივი პრობლემის არსებობა.

24. ყოველივე ზემოხსენებულის გათვალისწინებით, ვერ გავიზიარებთ №1865 კონსტიტუციური სარჩელის საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმისთვის გადაცემის შესახებ სასამართლოს მეორე კოლეგიის არგუმენტაციას. შესაბამისად, მიგვაჩნია, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს არ უნდა მიეღო განსახილველად კოლეგიის განსჯადი საქმე.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეები

გიორგი კვერენჩხილაძე

თეიმურაზ ტუღუში