პლენუმის შემადგენლობა:

რევაზ ნადარაია – სხდომის თავმჯდომარე;

ევა გოცირიძე – წევრი;

გიორგი თევდორაშვილი – წევრი;

ირინე იმერლიშვილი – წევრი;

გიორგი კვერენჩხილაძე – წევრი;

მანანა კობახიძე – წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;

ვასილ როინიშვილი – წევრი;

თეიმურაზ ტუღუში – წევრი.

სხდომის მდივანი: დარეჯან ჩალიგავა.

საქმის დასახელება: კახი სამხარაძე, მიხეილ შარაშიძე, თამთა კაჭახიძე, გიგა სოფრომაძე, ირაკლი ქსოვრელი და სხვები (სულ 13 მოსარჩელე) საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: ა) №1859 კონსტიტუციურ სარჩელზე: „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტის სიტყვების „ან „ე“ ქვეპუნქტით“, 53-ე მუხლის პირველი პუნქტის, მე-9 პუნქტისა და მე-10 პუნქტის (2025 წლის 14 მაისამდე მოქმედი რედაქცია), 78-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 81-ე მუხლის მე-2 პუნქტის სიტყვების „ხოლო იმავე პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული პირის შემთხვევაში − შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების ვადას“ (2025 წლის 6 თებერვლამდე მოქმედი რედაქცია), 82-ე მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტის სიტყვების „ხოლო იმავე პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული პირის შემთხვევაში − შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების შეწყვეტის შემდეგ ამ დაწესებულების ხელმძღვანელის თანამდებობაზე განწესებული პირის უფლებამოსილების დაწყებისთანავე“, ამავე მუხლის მე-2 პუნქტის სიტყვების „ხოლო იმავე პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული პირის შემთხვევაში − შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის ინიციატივით, მეორე მხარისთვის 1 თვით ადრე შეტყობინების ფარგლებში წყდება“ და „ხოლო იმავე პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული პირის შემთხვევაში − შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის ინიციატივით“, 118-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, მე-3 პუნქტის მე-4 წინადადების (2025 წლის პირველ აპრილამდე მოქმედი რედაქცია), მე-6 პუნქტისა და 126¹ მუხლის 2¹ პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის პირველ პუნქტთან, 25-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით;

ბ) №1866 კონსტიტუციურ სარჩელზე: „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტის, 78-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 81-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 82-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ და „დ“ ქვეპუნქტებისა და ამავე მუხლის მე-2 პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

I
აღწერილობითი ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 8 აპრილს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №1859) მომართეს კახი სამხარაძემ, მიხეილ შარაშიძემ, თამთა კაჭახიძემ, გიგა სოფრომაძემ და სხვებმა (სულ 12 მოსარჩელე). №1859 კონსტიტუციური სარჩელი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიას, არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად, გადაეცა 2025 წლის 25 აპრილს.

2. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 21 მაისს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №1866) მომართა ირაკლი ქსოვრელმა. №1866 კონსტიტუციური სარჩელი, არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიას გადაეცა 2025 წლის 28 მაისს.

3. №1859 და №1866 კონსტიტუციურ სარჩელებში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მომართვის სამართლებრივ საფუძვლებად მითითებულია: საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი; „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 31-ე მუხლი, 31¹ მუხლი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი.

4. „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტით განმარტებულია ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებული პირის ცნება. ამავე კანონის 53-ე მუხლის პირველი პუნქტი შეეხება საჯარო მოხელის შეფასებას, კერძოდ, საჯარო დაწესებულება ვალდებულია ყველა საჯარო მოხელე შეაფასოს 6 თვეში ერთხელ საქართველოს მთავრობის მიერ დამტკიცებული შეფასების წესის და პირობების მიხედვით. ამავე მუხლის მე-9 პუნქტი კი განსაზღვრავს საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილებას, მოხელის შეფასების შედეგები შეცვალოს შეფასების განხორციელებიდან ერთი თვის ვადაში. ამავე მუხლის მე-10 პუნქტის (2025 წლის 14 მაისამდე მოქმედი რედაქცია) მიხედვით, თუ მოხელე შეფასდება არადამაკმაყოფილებელი შეფასებით, მას დაუკავდება ყოველი თვის თანამდებობრივი სარგოს 20% მისი მომდევნო შესაფასებელი პერიოდის დაწყებამდე.

5. „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 78-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის მიხედვით, ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით საჯარო სამსახურში მიიღებიან საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი და მისი მოადგილე. ამავე კანონის 81-ე მუხლის მე-2 პუნქტი შეეხება ადმინისტრაციული ხელშეკრულების მოქმედების ვადას, კერძოდ, მითითებული ვადა არ უნდა აღემატებოდეს - პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის შემთხვევაში, დაწესებულების ხელმძღვანელის დანიშვნიდან, ახალი ხელმძღვანელის უფლებამოსილების დაწყებამდე პერიოდის ჯამს. სადავო კანონის 82-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“, „დ“ ქვეპუნქტებითა და მე-2 პუნქტით გათვალისწინებულია ადმინისტრაციული ხელშეკრულების შეწყვეტის საფუძვლები და წესი.

6. სადავო კანონის 118-ე მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, „მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულსამართლებრივი აქტის გასაჩივრება არ იწვევს სადავო აქტის მოქმედების შეჩერებას. საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის, ლიკვიდაციის ან/და მისი სხვა საჯარო დაწესებულებასთან შერწყმის შესახებ გადაწყვეტილების გასაჩივრება, საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის, ლიკვიდაციის ან/და მისი სხვა საჯარო დაწესებულებასთან შერწყმის პროცესში ან/და ამ პროცესთან დაკავშირებით მიღებული რომელიმე გადაწყვეტილების გასაჩივრება არ აჩერებს მის მოქმედებას“. ამავე მუხლის მე-3 პუნქტი (2025 წლის პირველ აპრილამდე მოქმედი რედაქცია), შეეხება ზემდგომი ორგანოს ან სასამართლოს მიერ მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილების გაუქმების სამართლებრივ შედეგებს. ამ პუნქტის მოქმედება, არ ვრცელდება რეორგანიზაციის შედეგად გათავისუფლებულ საჯარო მოხელეებზე. ამავე მუხლის მე-6 პუნქტით დადგენილია, რომ რეორგანიზაციის შედეგად სამსახურიდან გათავისუფლებული პირის სარჩელის დაკმაყოფილება არ იწვევს პირის სამსახურში აღდგენას, მას ეძლევა განაცდური თანამდებობრივი სარგო და კომპენსაცია 3 თვის თანამდებობრივი სარგოს ოდენობით. სადავო კანონის 126¹ მუხლის 2¹ პუნქტის მიხედვით, გარდამავალ პერიოდში საჯარო სამართლის იურიდიულ პირებზე ვრცელდება ის ნორმები, რომლებიც რეორგანიზაციასთან დაკავშირებულ საკითხებს აწესრიგებენ, აგრეთვე, ამგვარი დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელებსა და მათ მოადგილეებზე ვრცელდება ის ნორმები, რომლებიც მათთან დაკავშირებულ საკითხებს განსაზღვრავს.

7. საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, ადამიანის ღირსება ხელშეუვალია და მას იცავს სახელმწიფო, 25-ე მუხლის პირველი პუნქტი ადგენს საქართველოს მოქალაქეებისთვის საჯარო თანამდებობის დაკავების უფლებას და საჯარო თანამდებობის განხორციელების პირობებს, ხოლო 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით განმტკიცებულია სასამართლოს მიერ საქმის სამართლიანი განხილვის უფლება.

8. №1859 კონსტიტუციური სარჩელის მიხედვით, მოსარჩელეები არიან ყოფილი და მოქმედი საჯარო მოსამსახურეები, რომლებზეც სადავო ნორმებით დადგენილი რეგულაციები პირდაპირპროპორციულად გავრცელდა. მოსარჩელეებს საჯარო დაწესებულებებში, მათ შორის, საჯარო სამართლის იურიდიულ პირში, დაკავებული აქვთ/ჰქონდათ პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის, საჯარო მოხელის თუ შრომითი ხელშეკრულებით დასაქმებული პირის პოზიციები. მოსარჩელე მხარე, კანონმდებლის მხრიდან სადავო ნორმებით დადგენილ მასშტაბურ ცვლილებებს უკავშირებს საჯარო მოხელეების მიერ გავრცელებულ საპროტესტო პეტიციებს. აღნიშნული არგუმენტის გასამყარებლად, კონსტიტუციურ სარჩელში მოხმობილია საქართველოს მთავრობის კანცელარიაში მთავრობის წარმომადგენლის მიერ გაკეთებული განცხადება საჯარო მოხელეების ქმედებებზე რეაგირების შესახებ, რომელსაც თან მოჰყვა საჯარო სამსახურის მარეგულირებელი ნორმების რადიკალური და ნეგატიური ცვლილებები. მოსარჩელე მხარის პოზიციით, სადავო ნორმების მოქმედების რეალური მიზანი, საჯარო მოხელეთა თანამდებობიდან გათავისუფლების გამარტივება, მათი მიუკერძოებლობის, პოლიტიკური ნეიტრალიტეტის შეზღუდვა და, ზოგადად, თანამდებობრივი გარანტიების დასუსტებაა.

9. №1859 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორთა პოზიციით, სადავო ნორმებით დადგენილი ცვლილებები სამი ძირითადი მიმართულებით განხორციელდა. ერთი მხრივ, ცვლილებები შეეხო პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის და მისი მოადგილის სამართლებრივ სტატუსს, ისინი გახდნენ ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებული პირები და მათზე აღარ ვრცელდება „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონით დადგენილი საჯარო მოხელის უვადოდ დანიშვნის წესი და უსაფუძვლოდ გათავისუფლების სამართლებრივი გარანტიები. მეორე მხრივ, განსხვავებულად მოწესრიგდა საჯარო დაწესებულებაში რეორგანიზაციის საფუძველზე მოხელის გათავისუფლების წესი, გაუქმდა ის სამართლებრივი გარანტიები, რომლებიც საჯარო მოხელისთვის იყო ხელმისაწვდომი. სადავო ნორმებით, აგრეთვე შეიცვალა საჯარო მოხელის შეფასების წესები, კერძოდ, შეფასება წელიწადში ერთის ნაცვლად განხორციელდება ორჯერ, ხოლო უარყოფითი შეფასების შემთხვევაში, დაიქვითება მოხელის თანამდებობრივი სარგოს 20 პროცენტი. ამავდროულად, დაწესებულების ხელმძღვანელს მიეცა უფლებამოსილება, მოხელის შეფასება დამოუკიდებლად და სუბიექტურად შეცვალოს შეფასებიდან ერთი თვის ვადაში. მოსარჩელეთა მოსაზრებით, მითითებული ცვლილებების საფუძველზე, გაუქმდა ის გარანტიები, რომლებიც საჯარო მოხელეებს უსაფუძვლო გათავისუფლებისგან იცავდა და უზრუნველყოფდა საჯარო სამსახურის სტაბილურობას.

10. მოსარჩელეთა მითითებით, პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელთან დაკავშირებული სადავო მოწესრიგება არ არის კორელაციაში ამ თანამდებობისთვის განკუთვნილ ფუნქცია-მოვალეობებთან, კერძოდ, ხსენებულ პოზიციაზე დასაქმებული სუბიექტი დამოუკიდებელი ფუნქციების მქონე პროფესიული თანამდებობის პირია, რომლის მიერ უფლებამოსილების კვალიფიციურად განხორციელება არ არის დამოკიდებული საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის პიროვნებაზე. სადავო რეგულაციის საფუძველზე, პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის პოზიციის დაკავება შესაძლებელია, საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის სუბიექტური გადაწყვეტილებით, გამჭვირვალე კრიტერიუმების გარეშე, ხოლო ამ პოზიციაზე დასაქმებული პირის უფლებამოსილება ზღვარდადებულია საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების ვადით. ამ კონტექსტში, მოსარჩელეები მიიჩნევენ, რომ სადავო ნორმა ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტით განმტკიცებულ უფლებებს.

11. მოსარჩელეთა განმარტებით, სადავო ნორმების ის ნაწილი, რომლებიც შეეხება შეფასების წესებსა და საჯარო მოხელისთვის დადგენილ პოსტრეორგანიზაციულ სამართლებრივ რეჟიმს, აუარესებს მოხელის გარანტიებს, ასუსტებს მის დამოუკიდებლობას და საფრთხეს უქმნის საჯარო სამსახურის ფუნქციონირებას, წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის მე-2 წინადადებით განმტკიცებულ საჯარო თანამდებობის შეუფერხებლად განხორციელების უფლებასთან.

12. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, განსახილველი რეგულაციებით შეიქმნა იმგვარი მოცემულობა, როდესაც საჯარო მოსამსახურე და მისი იდენტობის დაცვა არ არის სახელმწიფოს მიზანი, არამედ ის ხდება მიზნის მიღწევის საშუალება, სისტემის მექანიკური ნაწილი, რაც მიანიშნებს ღირსების შემზღუდველ მოპყრობაზე. გარდა ამისა, მოცემულ რეალობაში, რეორგანიზაციის შედეგად უსაფუძვლო გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილების გასაჩივრებაც კი არაეფექტიანია, კერძოდ, ასეთ შემთხვევაში, საჩივრის/სარჩელის დაკმაყოფილება არ იწვევს გათავისუფლებული მოხელის აღდგენას იმავე ან ტოლფას თანამდებობაზე, რაც ილუზორულს ხდის სასამართლოსადმი მიმართვის უფლებას. შედეგად, მოსარჩელეები მიიჩნევენ, რომ სადავო ნორმებით დადგენილი წესები წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის პირველ პუნქტთან და 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილ სტანდარტებთან მიმართებით.

13. №1866 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორის მითითებით, ის 2016 წლის სექტემბრიდან იკავებდა საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის, კერძოდ, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს სამართლებრივი უზრუნველყოფისა და კვლევების დეპარტამენტის უფროსის პოზიციას. სადავო ნორმების საფუძველზე, მოსარჩელე მიჩნეულ იქნა ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებულ პირად და შეუწყდა უფლებამოსილება.

14. პრაქტიკისა და პირადი საქმიანობის ანალიზის საფუძველზე, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის თანამდებობა, შესასრულებელი ფუნქციებისა და დაკისრებული ამოცანების ბუნების გათვალისწინებით, მიეკუთვნება წმინდად პროფესიულ თანამდებობათა კატეგორიას. საქართველოს კონსტიტუცია განსაკუთრებულად მყარი გარანტიებით იცავს პროფესიულ საჯარო მოხელეებს თანამდებობიდან უსაფუძვლო, თვითნებური, პოლიტიკურად მოტივირებული ან/და პირადი მოტივებით გათავისუფლებისაგან. აღნიშნული მიდგომა ემსახურება საჯარო სამსახურის სისტემის ერთ-ერთი მთავარი პრინციპის, თანამდებობრივი უსაფრთხოების პრინციპის გარანტირებას, რომლის გარეშეც, საფრთხე შეექმნება მთლიანად საჯარო სექტორს. კერძოდ, საფრთხის ქვეშ დადგება საჯარო თანამდებობაზე განწესებული პირის მიუკერძოებლობა, მერიტოკრატიულ საწყისებზე საჯარო დაწესებულების ფუნქციონირება და პროფესიონალიზმი, საჯარო სამსახურის უწყვეტობა.

15. ამასთანავე, მოსარჩელე მხარის პოზიციით, საჯარო დაწესებულების მაღალი მმართველობითი რგოლის თანამდებობის პირის თანამდებობიდან უმიზეზოდ და დაუსაბუთებლად გათავისუფლების შესაძლებლობის არსებობა წარმოშობს უკიდურესად სერიოზულ ნეგატიურ შედეგებს: ა) ეწინააღმდეგება ისეთ ფუნდამენტურ სამართლებრივ პრინციპებს, როგორებიცაა სამართლებრივი განსაზღვრულობა და ლეგიტიმური მოლოდინი და არსებითად ასუსტებს იმ სამართლებრივ გარანტიებს, რომელიც მიმართულია საჯარო მოსამსახურეების/მოხელეების პოლიტიკური ან/და პერსონალური შურისძიებისაგან დაცვისაკენ; ბ) იწვევს ადმინისტრაციის დესტაბილიზაციას, ქმნის საჯარო მოხელეებში შიშისა და გაურკვევლობის კლიმატს და საჯარო ფუნქციების ეფექტიანად და უწყვეტად განხორციელების შეფერხებას; გ) ზიანს აყენებს საჯარო დაწესებულებაში მენეჯერული ფუნქციის განხორციელებისა და გადაწყვეტილების მიღების ხარისხს; დ) ხელს უწყობს კორუფციას, ფავორიტიზმს, პატრონაჟსა და ნეპოტიზმს; ე) ძირს უთხრის საზოგადოების ნდობას საჯარო სამსახურისადმი, რამდენადაც, საჯარო დაწესებულებაში მაღალი მენეჯერული ფუნქციების მქონე პირების პოლიტიკური, პერსონალური ან გაურკვეველი საფუძვლით სამსახურიდან გათავისუფლების შესაძლებლობის არსებობა მიუთითებს იმაზე, რომ საჯარო ადმინისტრაცია არ არის გამჭვირვალე ან ანგარიშვალდებული საზოგადოების წინაშე.

16. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმების საფუძველზე, პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელმა დაკარგა პროფესიული საჯარო მოხელისათვის საქართველოს კონსტიტუციით განმტკიცებული მთელი რიგი გარანტიები და დღეისათვის, იგი აღარ არის დაცული დაკავებული თანამდებობიდან უსაფუძვლო, თვითნებური, პოლიტიკურად მოტივირებული ან/და პირადი მოტივებით გათავისუფლებისაგან. შესაბამისად, მოსარჩელე მხარის პოზიციით, სადავო ნორმები ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ უფლებებს.

17. №1859 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორები, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტის საფუძველზე, შუამდგომლობენ, საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე, სადავო ნორმების მოქმედების შეჩერების შესახებ. მოსარჩელეები მიიჩნევენ, რომ საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელებზე, მათ მოადგილეებზე და სხვა საჯარო მოხელეებზე, არსებობს გამოუსწორებელი და გარდაუვალი კონკრეტული ხასიათის ზიანის მიყენების რეალური საფრთხე. ეს საფრთხე არ არის აბსტრაქტული ან ჰიპოთეტური, რაზეც მეტყველებს ის ფაქტიც, რომ სადავო ნორმების საფუძველზე, უკვე გათავისუფლდა ასეულობით პირი, ხოლო ათასამდე პირს კვლავ ემუქრება არაკონსტიტუციური საფუძვლით გათავისუფლების საფრთხე. იმის გათვალისწინებით, რომ გათავისუფლებული მოხელეებისთვის უფლების აღდგენის პერსპექტივა არ არსებობს, მოქმედი მოხელეების არაკონსტიტუციურად გათავისუფლება, თავისთავად, მიანიშნებს გამოუსწორებელი შედეგის გარდაუვალობაზე. სწორედ ამიტომ, იმ პირთა დასაცავად, რომლებსაც გამოთქმული პროტესტის გამო, ემუქრებათ სამსახურიდან გათავისუფლება, აუცილებელია, შეჩერდეს სადავო ნორმების მოქმედება.

18. №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელებით, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 4¹ პუნქტის შესაბამისად, მოთხოვნილია იმ სადავო ნორმების ძალადაკარგულად ცნობა, რომლებიც, მოსარჩელე მხარის მოსაზრებით, შეიცავს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილებით („საქართველოს მოქალაქე ოლეგ ლაცაბიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმების ანალოგიურ შინაარსს.

19. №1859 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორთა განმარტებით, დასახელებულ გადაწყვეტილებაში, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ, სადავო ნორმა, რომელიც შესაბამისი პროფესიული თანამდებობის პირის, კერძოდ, გამგეობის/მერიის სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის კვალიფიკაციის, გამოცდილებისა თუ სხვა უნარების შემოწმება-შეფასების გარეშე ადგენდა, მისთვის უფლებამოსილების ავტომატურად შეწყვეტას, ახალი გამგებლის/მერის მიერ უფლებამოსილების დაწყების მომენტიდან, არაკონსტიტუციურად ცნო საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის მე-2 წინადადებით გარანტირებულ საჯარო თანამდებობაზე საქმიანობის განხორციელების უფლებასთან მიმართებით. მოსარჩელეები მიიჩნევენ, რომ ერთი მხრივ, სადავო ნორმები იმეორებს მითითებული გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმების შინაარსს, მეორე მხრივ, ორივე შემთხვევაში, პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელთა თანამდებობები შედარებადია, კერძოდ, მათ, ანალოგიური პროფესიული საჯარო მოხელის თანამდებობები აქვთ დაკავებული და თანაბარი გარანტიებით სარგებლობენ. ამასთანავე, არ გამოკვეთილა სხვა რაიმე გარემოება, რომელიც მითითებულ საკითხზე დამატებით მსჯელობას ან განსხვავებული პრაქტიკის ჩამოყალიბებას გაამართლებდა.

20. №1866 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორი მიიჩნევს, რომ განმწესრიგებელი სხდომის ეტაპზე ძალადაკარგულად უნდა გამოცხადდეს „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 81-ე მუხლის მე-2 პუნქტის სიტყვები: „ხოლო იმავე პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული პირის შემთხვევაში − შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების ვადისა და ამ ხელმძღვანელის უფლებამოსილების შეწყვეტიდან აღნიშნული დაწესებულების ხელმძღვანელის თანამდებობაზე განწესებული პირის უფლებამოსილების დაწყებამდე პერიოდის ჯამს“ და „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 82-ე მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტის სიტყვები: „ხოლო იმავე პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული პირის შემთხვევაში − შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების შეწყვეტის შემდეგ ამ დაწესებულების ხელმძღვანელის თანამდებობაზე განწესებული პირის უფლებამოსილების დაწყებისთანავე“, ზოგადად, საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის დაკავებული თანამდებობიდან კანონმდებლობით მკაფიოდ განსაზღვრული სათანადო საფუძვლისა და დაუსაბუთებელი გათავისუფლების კონტექსტში, იმისაგან დამოუკიდებლად თუ რომელი სექტორის პროფესიულ საჯარო თანამდებობას შეეხება საქმე. იმ შემთხვევაში, თუ საკონსტიტუციო სასამართლო დაასკვნის, რომ ხსენებული სადავო ნორმების დამძლევ ნორმებად მიჩნევის საკითხი უნდა შეფასდეს თითოეული საჯარო დაწესებულების ფუნქციებისა და კომპეტენციების და ამ საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელისათვის მინიჭებული უფლებამოსილებების ჭრილში, ინდივიდუალურად, მაშინ მოსარჩელის მოთხოვნაა, განმწესრიგებელ სხდომაზე ძალადაკარგულად გამოცხადდეს მითითებული სადავო ნორმები სასამართლო ხელისუფლების ორგანიზაციის ფარგლებში ან, სულ მცირე, საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელისათვის უფლებამოსილების კანონმდებლობით მკაფიოდ განსაზღვრული სათანადო საფუძვლის გარეშე და დაუსაბუთებლად შეწყვეტის ჭრილში.

21. მოსარჩელეები, საკუთარი არგუმენტაციის გასამყარებლად, მიუთითებენ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსა და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკაზე.

22. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 21¹ მუხლის მე-3 პუნქტის საფუძველზე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრმა, მომხსენებელმა მოსამართლემ მანანა კობახიძემ 2025 წლის 19 ივნისს დასაბუთებული წერილობითი შუამდგომლობით მომართა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს №1859 კონსტიტუციური სარჩელის („კახი სამხარაძე, მიხეილ შარაშიძე, თამთა კაჭახიძე, გიგა სოფრომაძე და სხვები (სულ 12 მოსარჩელე) საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) და №1866 კონსტიტუციური სარჩელის („ირაკლი ქსოვრელი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) პლენუმის მიერ განხილვის თაობაზე იმ საფუძვლით, რომ განსახილველი საქმე, თავისი შინაარსით წარმოშობს საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების ან/და გამოყენების იშვიათ ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ პრობლემას.

23. შუამდგომლობაში აღნიშნულია, რომ №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელებით სადავოდ გამხდარი ნორმები, გასაჩივრებულ რედაქციამდე მოქმედი სამართლებრივი რეალობისგან კარდინალურად განხვავებულად აწესრიგებს საჯარო სამსახურის შესახებ მნიშვნელოვან, ფუნდამენტურ საკითხებს. კერძოდ, არსებითი ცვლილებები განიცადა იმ სადავო ნორმებმა, რომლებიც შეეხება: ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებული პირის ცნებას, ადმინისტრაციული ხელშეკრულების მოქმედების ვადასა და შეწყვეტის საფუძვლებს; საჯარო მოხელის შეფასების წესებსა და მის შედეგებს; სხვადასხვა საფუძვლით, მათ შორის, რეორგანიზაციის შედეგად, საჯარო მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლებისა და შესაბამისი სამართლებრივი აქტის სასამართლოში გასაჩივრების შემთხვევებს.

24. საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრი შუამდგომლობაში აღნიშნავს, რომ საჯარო მოსამსახურეების მიერ საჯარო ფუნქციების დამოუკიდებლად და მიუკერძოებლად განხორციელება, დემოკრატიული სახელმწიფოს არსებობისთვის აუცილებელი წინაპირობაა. გასაჩივრებული ნორმები ეხება იმგვარ სამართალურთიერთობებს, რომელთა მომწესრიგებელი ნორმების მოდიფიცირებაც, შესაძლოა, იწვევს საჯარო სამსახურის კონცეფციის სისტემურ ცვლილებას, რაც ერთობლიობაში, ქმნის შესაფასებლად კომპლექსურ სამართლებრივ პრობლემას. მომხსენებელი მოსამართლის მოსაზრებით, სადავო ნორმები ქმნის მნიშვნელოვანი ზეგავლენის მოხდენის პოტენციალს საჯარო მოხელეთა მიერ თავიანთი ფუნქციების შეუფერხებლად განხორციელებაზე.

25. მომხსენებელი მოსამართლე წერილობით შუამდგომლობაში გამოყოფს იმ საკითხებს, რაც პრობლემის სერიოზულობასა და განსაკუთრებულობაზე მიანიშნებს. მისი მოსაზრებით, შესაფასებელია, სადავო ცვლილებები ხომ არ იწვევს სახელმწიფოში საჯარო სამსახურის დამკვიდრებული სისტემის ფუნდამენტურ მოდიფიცირებას, რაც წარმოშობს ამ ცვლილებების შედეგად დამკვიდრებული მოდელის კონსტიტუციურსამართლებრივი საფუძვლების სკრუპულოზური შემოწმების აუცილებლობას საქართველოს კონსტიტუციის სხვადასხვა მუხლთან მიმართებით. კერძოდ, უნდა გაეცეს კითხვას პასუხი, საჯარო სამსახურის ფუნდამენტური საკითხების შეცვლა, ხომ არ უქმნის საფრთხეს საჯარო მოხელის კონსტიტუციურსამართლებრივ გარანტიებს, ან ეჭვქვეშ ხომ არ აყენებს დამკვიდრებული საჯარო სამსახურის მოდელის კონსტიტუციასთან შესაბამისობას.

26. მოსამართლე მიუთითებს, რომ კონსტიტუციური სარჩელებით მოთხოვნილია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმების მსგავსი შინაარსის დებულებების ძალადაკარგულად ცნობა. მითითებული გადაწყვეტილებით, საჯარო თანამდებობაზე საქმიანობის განხორციელების უფლებასთან მიმართებით, არაკონსტიტუციურად გამოცხადდა ნორმები, რომლებიც გამგეობის/მერიის სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელების კვალიფიკაციის, გამოცდილებისა თუ სხვა უნარების შემოწმება-შეფასების გარეშე ადგენდა, მათთვის უფლებამოსილების ავტომატურად შეწყვეტას ახალი გამგებლის/მერის მიერ უფლებამოსილების დაწყების მომენტიდან. ამავდროულად, ამავე გადაწყვეტილებაში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ მიუთითა, რომ ნებისმიერი საჯარო მოხელის მიმართ კონსტიტუციით დადგენილი მოთხოვნები შესაძლოა არ იყოს იდენტური.

27. შუამდგომლობის ავტორის მოსაზრებით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს, საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცული უფლებრივი კომპონენტების ჭრილში, მათ შორის, საჯარო თანამდებობის პირის სტატუსის განსაზღვრასთან, აგრეთვე მის დანიშვნა-გათავისუფლებასთან დაკავშირებით, დადგენილი აქვს არაერთი სტანდარტი. თუმცა აღსანიშნავია, რომ ხსენებული სტანდარტები, როგორც წესი, განხილული და ჩამოყალიბებულია კონკრეტული საჯარო თანამდებობის პირებთან (მოსამართლე, ნოტარიუსი, მუნიციპალიტეტის მერი და ა.შ.) მიმართებით. ამ კონტექსტში, მომხსენებელი მოსამართლის პოზიციით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოუწევს დაადგინოს, საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის მიზნებისათვის, რამდენად ურთიერთშედარებადია ქვეყანაში არსებული ფუნქციურად და თვისობრივად განსხვავებულ საჯარო დაწესებულებაში მომუშავე პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის თანამდებობები. შესაძლებელია თუ არა, ყველა მათგანთან მიმართებით, მსგავსი და ერთიანი სტანდარტების ჩამოყალიბება, როგორც სამართლებრივი სტატუსის განსაზღვრის კუთხით (კერძოდ, მიეკუთვნებიან ისინი პროფესიულ, პოლიტიკურ თუ შერეული ტიპის თანამდებობებს), ისე ამ თანამდებობაზე პირის დანიშვნისა და თანამდებობიდან გათავისუფლების თვალსაზრისით.

28. საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრი, ყოველივე ზემოაღნიშნულზე დაყრდნობით, მიიჩნევს, რომ №1866 და №1859 კონსტიტუციურ სარჩელებში წამოჭრილი საკითხები, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მხრიდან მოითხოვს საჯარო სამსახურის სისტემის უპრეცედენტოდ ფართო კონტექსტში გაანალიზებას და სხვადასხვა საჯარო დაწესებულებებისა და კონკრეტული საჯარო თანამდებობების ბუნებისა და ფუნქციების სკრუპულოზურ შესწავლას. მოსამართლის მოსაზრებით, განსახილველი საქმე, თავისი შინაარსითა და სერიოზულობით, წარმოშობს საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების იშვიათ და განსაკუთრებული მნიშვნელობის სამართლებრივ პრობლემას. ამავდროულად, განსახილველი საქმე სცდება იმ საქმეების სირთულის ზღვარს, რომლებსაც კოლეგია რუტინულ რეჟიმში განიხილავს. აღნიშნულის გათვალისწინებით, მოსამართლე შუამდგომლობს №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელები მიღებულ იქნეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმზე განსახილველად.

29. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის სხდომა, №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელების პლენუმზე განსახილველად მიღების საკითხის გადაწყვეტის მიზნით, ზეპირი მოსმენის გარეშე, გაიმართა 2025 წლის 24 ივნისს.

II
სამოტივაციო ნაწილი

1. №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელებით, სადავოდ არის გამხდარი, საჯარო სამსახურის სისტემის მომწესრიგებელი, „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის რიგი ნორმები, რომლებიც შეეხება ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებული პირის ცნებას, ადმინისტრაციული ხელშეკრულების მოქმედების ვადასა და შეწყვეტის საფუძვლებს, საჯარო მოხელის შეფასების წესებსა და შედეგებს, სხვადასხვა საფუძვლით, მათ შორის, რეორგანიზაციის შედეგად, საჯარო მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლებისა და შესაბამისი სამართლებრივი აქტის სასამართლოში გასაჩივრების შემთხვევებს.

2. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი იზიარებს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის, მანანა კობახიძის დასაბუთებულ წერილობით შუამდგომლობაში გამოთქმულ მოსაზრებას, რომლის თანახმადაც, №1859 და №1866 კონსტიტუციურ სარჩელებში წამოჭრილი საკითხები დაკავშირებულია საჯარო სამსახურის კონცეფციის მნიშვნელოვან სისტემურ ცვლილებასთან. აღნიშნული ცვლილებები შესაძლოა, კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებდეს დღეს მოქმედი საჯარო სამსახურის სამართლებრივი მოდელის საქართველოს კონსტიტუციასთან შესაბამისობას, რაც საჭიროებს სკრუპულოზურ შემოწმებას საქართველოს კონსტიტუციის სხვადასხვა მუხლთან მიმართებით.

3. საჯარო მოხელეთა კონსტიტუციურსამართლებრივი გარანტიების სათანადო დაცვა აუცილებელია დემოკრატიული სახელმწიფოს არსებობისათვის და, ამავე დროს, წარმოადგენს საჯარო უფლებამოსილების მიუკერძოებლად და კვალიფიციურად განხორციელების მნიშვნელოვან წინაპირობას. ამ მხრივ, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი ეთანხმება მომხსენებელი მოსამართლის პოზიციას, რომლის მიხედვით, წინამდებარე საქმეში, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ გამოსარკვევია, სადავო ნორმების მასშტაბური ზეგავლენის პოტენციალი სახელმწიფოში მოქმედი საჯარო მოხელეების ისეთ ფუნდამენტურ უფლებაზე, როგორიც საჯარო თანამდებობის დაკავების და მისი შეუფერხებლად განხორციელების კონსტიტუციური უფლებაა.

4. ამასთანავე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მოსაზრებით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მხრიდან, განსაკუთრებით, კომპლექსურ კონსტიტუციურსამართლებრივ ანალიზს საჭიროებს, ასევე №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელებით სადავოდ გამხდარი ნორმებით, საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის დაძლევის საკითხი. კერძოდ, უნდა დადგინდეს საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის მიზნებისათვის, რამდენად ურთიერთშედარებადია სახელმწიფოში ფუნქციურად განსხვავებული საჯარო დაწესებულებების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის თანამდებობები. საგულისხმოა, რომ 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილებით, საკონსტიტუციო სასამართლომ დაადგინა, რომ საჯარო თანამდებობის პირების მიმართ, შესაძლებელია, განსხვავებული იყოს საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლით გარანტირებული უფლებამოსილების განხორციელების ვადასთან დაკავშირებული სტანდარტები. ასევე, უნდა აღინიშნოს, რომ მითითებულ საქმეში, საკონსტიტუციო სასამართლო არ იდგა საჯარო თანამდებობაზე საქმიანობის შეუფერხებლად განხორციელების უფლების შინაარსის ამომწურავი განმარტების წინაშე, არამედ სასამართლომ შეაფასა მხოლოდ გამგეობის/მერიის პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის და არა, ზოგადად, ნებისმიერი საჯარო მოსამსახურის თანამდებობაზე დროებით დანიშვნის კონსტიტუციურობის საკითხი. ამჯერად, სადავო ნორმების მოქმედების რესურსიდან და მასშტაბიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი, შესაძლოა, დადგეს საჯარო სამსახურში, ზოგადად, ყველა პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელსა და მოადგილესთან მიმართებით, ერთიანი სტანდარტის ჩამოყალიბების საჭიროების წინაშე.

5. ზემოხსენებული საკითხები, როგორც საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრი მიუთითებს, ცალსახად მოითხოვს, საჯარო სამსახურის სისტემის უპრეცედენტოდ ფართო კონტექსტში გაანალიზებას, როგორც საჯარო სამსახურის იმ ფუძემდებლური პრინციპების ჭრილში განხილვას, რომლებიც აყალიბებს მთლიანად საჯარო სამსახურის მოდელს, აგრეთვე, ყველა საჯარო მოხელის გარანტიების კონსტიტუციურ-სამართლებრივ პრიზმაში დანახვას. აღნიშნული გარემოებები, განსახილველი საქმის კომპლექსურობის და სერიოზულობის ინდიკატორია და, ამავდროულად, მისი კონსტიტუციურობის შეფასების სირთულეს უსვამს ხაზს.

6. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი იზიარებს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის, მანანა კობახიძის მოსაზრებას, რომლის თანახმად, განსახილველმა საქმემ, თავისი შინაარსით, შეიძლება წარმოშვას საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების ან/და გამოყენების იშვიათი ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი სამართლებრივი პრობლემა.

7. შესაბამისად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი მიიჩნევს, რომ №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელები მიღებულ უნდა იქნეს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმზე განსახილველად.

III
სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 21¹ მუხლის მე-3 და მე-4 პუნქტების, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, 43-ე მუხლის პირველი, მე-2, მე-8, მე-10 და მე-13 პუნქტების და 47-ე მუხლის საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:

1. მიღებულ იქნეს №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელები („კახი სამხარაძე, მიხეილ შარაშიძე, თამთა კაჭახიძე, გიგა სოფრომაძე, ირაკლი ქსოვრელი და სხვები (სულ 13 მოსარჩელე) საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმზე განსახილველად.

2. №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელები გაერთიანდეს ერთ საქმედ და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ ერთობლივად იქნეს განხილული.

3. საოქმო ჩანაწერი საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

4. საოქმო ჩანაწერს დაერთოს მოსამართლეების – გიორგი კვერენჩხილაძის და თეიმურაზ ტუღუშის განსხვავებული აზრი.

5. საოქმო ჩანაწერი 15 დღის ვადაში გამოქვეყნდეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე, გაეგზავნოს მხარეებს და „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“.

პლენუმის შემადგენლობა:

რევაზ ნადარაია

ევა გოცირიძე

გიორგი თევდორაშვილი

ირინე იმერლიშვილი

გიორგი კვერენჩხილაძე

მანანა კობახიძე

ვასილ როინიშვილი

თეიმურაზ ტუღუში

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეების – გიორგი კვერენჩხილაძის და თეიმურაზ ტუღუშის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 24 ივნისის №3/1-1/1859,1866 საოქმო ჩანაწერთან დაკავშირებით

1. გამოვხატავთ რა ჩვენი კოლეგებისადმი – საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის წევრებისადმი პატივისცემას, იმავდროულად, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 47-ე მუხლის შესაბამისად, გამოვთქვამთ განსხვავებულ აზრს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 24 ივნისის №3/1-1/1859,1866 საოქმო ჩანაწერთან დაკავშირებით.

2. №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელებით სადავოდ არის გამხდარი „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის რიგი ნორმები, რომლებიც განსაზღვრავს საჯარო სამსახურის სისტემის ისეთ საკითხებს, როგორებიცაა საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის სამართლებრივი სტატუსი, უფლებამოსილების ვადა, უფლებამოსილების შეწყვეტის საფუძვლები და პირობები. დამატებით, №1859 კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებულია იმ რეგულაციების კონსტიტუციურობა, რომლებიც შეეხება საჯარო მოხელის შეფასების წესებსა და არადამაკმაყოფილებელი შეფასების შედეგებს, აგრეთვე სხვადასხვა – მათ შორის, რეორგანიზაციის საფუძვლით, საჯარო მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლებისა და შესაბამისი სამართლებრივი აქტის სასამართლოში გასაჩივრების საკითხებს.

3. №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელებით გასაჩივრებული ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობა მოთხოვნილია საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით. დამატებით, №1859 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორები გარკვეული სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობას ითხოვენ საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის პირველ პუნქტთან და 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

4. მოსარჩელეების პოზიციით, სადავო ნორმები თვითმიზნური ხასიათისაა, ზღუდავს საჯარო მოხელეების, მათ შორის, საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულების ხელმძღვანელების დამოუკიდებლობასა და ნეიტრალიტეტს. №1859 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორები არიან მოქმედი და ყოფილი საჯარო მოხელეები, რომლებზეც გავრცელდა ან შესაძლოა გავრცელდეს სადავო ნორმებით დადგენილი სამართლებრივი წესრიგი. №1866 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორი კი 2016 წლის სექტემბრიდან იკავებდა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს სამართლებრივი უზრუნველყოფისა და კვლევების დეპარტამენტის უფროსის პოზიციას, რომელიც, სადავო ნორმების საფუძველზე, მიჩნეულ იქნა ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებულ პირად და შეუწყდა უფლებამოსილება.

5. №3/1-1/1859,1866 საოქმო ჩანაწერით, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა გაიზიარა მოსამართლე მანანა კობახიძის შუამდგომლობაში ასახული არგუმენტები, №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელების პლენუმზე განხილვის თაობაზე და მიიჩნია, რომ მითითებული კონსტიტუციური სარჩელები, თავიანთი შინაარსით, წარმოშობდა საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების ან/და გამოყენების იშვიათ ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ პრობლემას. შესაბამისად, დასახელებული საოქმო ჩანაწერით, №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელები, მიღებულ იქნა პლენუმზე განსახილველად.

6. ჩვენმა კოლეგებმა, №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელების საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმზე განსახილველად მიღების საჭიროების დასაბუთება დააფუძნეს შემდეგ არგუმენტებს: (ა) კონსტიტუციურ სარჩელებში წამოჭრილი საკითხები დაკავშირებულია საჯარო სამსახურის კონცეფციის მნიშვნელოვან სისტემურ ცვლილებასთან, რაც შესაძლოა, კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებდეს მოქმედი საჯარო სამსახურის სამართლებრივი მოდელის კონსტიტუციურობას, რაც საჭიროებს სკრუპულოზურ შემოწმებას საქართველოს კონსტიტუციის სხვადასხვა მუხლთან მიმართებით (იხ., №3/1-1/1859,1866 საოქმო ჩანაწერის სამოტივაციო ნაწილის მე-2 პარაგრაფი); (ბ) წინამდებარე საქმეებში გამოსარკვევია სადავო ნორმების მასშტაბური ზეგავლენის პოტენციალი საჯარო თანამდებობის დაკავებისა და საქმიანობის შეუფერხებლად განხორციელების კონსტიტუციურ უფლებებზე (იხ., №3/1-1/1859,1866 საოქმო ჩანაწერის სამოტივაციო ნაწილის მე-3 პარაგრაფი); (გ) განსაკუთრებით კომპლექსურ კონსტიტუციურსამართლებრივ ანალიზს საჭიროებს იმ საკითხის გადაწყვეტა, წარმოადგენს თუ არა საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის თანამდებობიდან გათავისუფლების მარეგლამენტირებელი ნორმები საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილების დამძლევ ნორმებს (იხ., №3/1-1/1859,1866 საოქმო ჩანაწერის სამოტივაციო ნაწილის მე-4 პარაგრაფი). საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მოსაზრებით, ხსენებულ საკითხებზე პასუხის გაცემა მოითხოვს საჯარო სამსახურის სისტემის უპრეცედენტოდ ფართო კონტექსტში გაანალიზებას – როგორც ფუნდამენტური პრინციპების ჭრილში, რომლებიც აყალიბებს მთლიანად საჯარო სამსახურის მოდელს, აგრეთვე ყველა საჯარო მოხელის გარანტიების კონსტიტუციურსამართლებრივ პრიზმაში განხილვას, რაც ადასტურებს საქმის კომპლექსურობას, სერიოზულობასა და კონსტიტუციურობის შეფასების მაღალ სირთულეს (იხ., №3/1-1/1859,1866 საოქმო ჩანაწერის სამოტივაციო ნაწილის მე-5 პარაგრაფი).

7. განსხვავებული აზრის ავტორები მივიჩნევთ, რომ წარმოდგენილი არგუმენტები, არც ცალკე აღებული და არც ერთმანეთთან ურთიერთკავშირში განხილული, არ ქმნიდა საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად გადაცემის საკმარის სამართლებრივ საფუძველს, რის გამოც, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს, №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელები, პლენუმზე განსახილველად არ უნდა მიეღო.

8. №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელების საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმზე განსახილველად მიღების უსაფუძვლობის დასაბუთების მიზნით, უპირველეს ყოვლისა, საჭიროდ მივიჩნევთ, ყურადღება გავამახვილოთ „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონით განსაზღვრულ იმ ნორმატიულ წესრიგზე, რომელიც განსაზღვრავს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმსა და კოლეგიებს შორის უფლებამოსილებების გამიჯვნის საკითხს, განსჯადობის ფარგლებსა და კოლეგიის/კოლეგიის წევრის მიერ საქმეების პლენუმზე განსახილველად გადაცემის/პლენუმის მიერ პლენუმზე განსახილველად მიღების საფუძვლებს.

9. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 21-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტები დეტალურად აწესრიგებს და სახელდებით ჩამოთვლის საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმისა და კოლეგიის განსჯად საქმეებს და, ამ გზით, ადგენს შიდაინსტიტუციური განსჯადობის საზღვრებს. აღნიშნული რეგულირება ემსახურება, საკონსტიტუციო სასამართლოს კომპეტენციების ფარგლებში, პლენუმსა და კოლეგიებს შორის საქმეების ფუნქციურ განაწილებას, რაც აუცილებელია საკონსტიტუციო სასამართლოს საქმიანობის ეფექტიანობის, პროცედურული ერთგვაროვნებისა და განსჯადობის გამჭვირვალობისათვის. უფლებამოსილებათა ამგვარი გამიჯვნა არის არა თვითმიზანი, არამედ წარმოადგენს საშუალებას, ერთი მხრივ, საკონსტიტუციო სასამართლოს რესურსების რაციონალურად განაწილებისა და სამართალწარმოების დროულობის უზრუნველსაყოფად, ხოლო, მეორე მხრივ, მსგავსი კატეგორიის საქმეებზე, ერთგვაროვანი პროცედურით გადაწყვეტილების მიღების გზით, პროცესის სამართლიანობისა და, საზოგადოების მხრიდან, სასამართლოსადმი ნდობის განსამტკიცებლად. განსჯადობის მკაფიოდ შემოფარგლული საზღვრები ამცირებს თვითნებობის შესაძლებლობას, ხელს უწყობს პროცესის სამართლიანობის აღქმას საზოგადოებაში და, ზოგადად, საკონსტიტუციო სასამართლოს ინსტიტუციური ლეგიტიმაციის განმტკიცებას.

10. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონი თავადვე ითვალისწინებს საკონსტიტუციო სასამართლოს შიდა ინსტიტუციური განსჯადობის ზოგადი წესისგან გამონაკლისს. კერძოდ, ხსენებული ორგანული კანონის 21¹ მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, მათ შორის, მაშინ „თუ საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის წევრი მიიჩნევს, რომ ... განსახილველი საქმე თავისი შინაარსით წარმოშობს საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების ან/და გამოყენების იშვიათ ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ პრობლემას, იგი უფლებამოსილია საქმის განხილვისა და გადაწყვეტის ნებისმიერ ეტაპზე მიმართოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს დასაბუთებული წერილობითი შუამდგომლობით აღნიშნული საქმის პლენუმის მიერ განხილვის თაობაზე. ...“. ხსენებული ჩანაწერი, ერთი მხრივ, ადგენს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის უფლებამოსილებას, კოლეგიის განსჯადი საქმე განსახილველად გადასცეს პლენუმს, ხოლო, მეორე მხრივ, მკაფიოდ და მკაცრად განსაზღვრავს ამ უფლებამოსილების განხორციელების შინაარსობრივ წინაპირობებსა და ფარგლებს.

11. მაშასადამე, საქმის პლენუმზე განსახილველად გადაცემისათვის/მიღებისათვის აუცილებელია, იგი, თავისი შინაარსით, წარმოშობდეს საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების ან/და გამოყენების იშვიათ ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ პრობლემას. შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის მიერ საქმის პლენუმზე განსახილველად გადაცემის, ხოლო პლენუმის მხრიდან საქმის პლენუმზე განსახილველად მიღების საკითხის გადაწყვეტისას, მსჯელობა უნდა ეფუძნებოდეს მხოლოდ კონკრეტული სადავო საკითხის გადაწყვეტის კონსტიტუციურ სირთულეს. პლენუმზე განსახილველად საქმის გადაცემის ინსტიტუტის არსებობის raison d'etre სწორედ იმას გულისხმობს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის ჩართულობა უზრუნველყოფილ იქნეს ისეთ გამორჩეულ, საგამონაკლისო შემთხვევებში, როდესაც განსახილველი საქმე, საგნობრივად, მკვეთრად განსხვავდება იმ საქმეებისაგან, რომლების განხილვაც კოლეგიებისთვის რუტინულ საქმიანობას/უფლებამოსილებას წარმოადგენს (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის – თეიმურაზ ტუღუშის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 13 ივნისის №2-3/1/1865 განჩინებასთან დაკავშირებით, 6). კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად გადაცემა არის საგამონაკლისო მექანიზმი, რომლის გამოყენებაც შეიძლება მხოლოდ კონსტიტუციურად იშვიათ ან/და განსაკუთრებულ შემთხვევაში. დაუშვებელია, აღნიშნული მექანიზმი, სუბიექტურად ან თვითნებურად გამოყენების გზით, იქცეს საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიების საქმიანობის შეფერხების ან კომპეტენციების დუბლირების საშუალებად.

12. საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, პლენუმის მიერ კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად მიღების მექანიზმი გამოიყენება არა მაშინ, როდესაც საქმე გამოირჩევა სადავო რეგულირების საგნის, მოწესრიგების ფარგლებისა და მასშტაბის, გამოსაკვლევ და გადასაწყვეტ საკითხთა სიმრავლით ან უბრალო სამართლებრივი სირთულის ან ზოგადი კომპლექსურობის თვალსაზრისით, არამედ კონსტიტუციურსამართლებრივი სირთულით, რაზეც „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონი expressis verbis მიუთითებს. მაგალითად, კოლეგიის განსჯადი საქმეების პლენუმის მიერ პლენუმზე განსახილველად მიღება შესაძლებელია გამართლებული იყოს მაშინ, როდესაც: (ა) საკითხი შეეხება პრეცედენტულ საქმეებს, რომლებითაც განიმარტება ესა თუ ის კონსტიტუციური დებულება/კონსტიტუციური დებულებით დაცული უფლებრივი სფერო (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივლისის №2/2/577 განჩინება საქმეზე „ა(ა)იპ „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრი (EMC)“ და საქართველოს მოქალაქე ვახუშტი მენაბდე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 4 დეკემბრის №1/1/466 განჩინება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“); (ბ) არსებობს საქართველოს კონსტიტუციის სხვადასხვა ნორმასა თუ ცალკეული დებულებებით დაცულ ინტერესებს შორის პოტენციური კონფლიქტის გადაჭრის საჭიროება (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 26 ივნისის №2-3/1/550 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ნოდარ დვალი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) ან/და, (გ) როდესაც საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკა ამა თუ იმ საკითხთან დაკავშირებით, ერთმნიშვნელოვანი/სრულყოფილი/ცალსახა არ არის (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 5 ივნისის №1-3/1/1400 განჩინება საქმეზე „ემზარ კვიციანი, ეთერ ჩხეტიანი-ანსიანი, მაია ანსიანი და იაგორ ანსიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 25 ივლისის №2/3/588 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – სალომე ქინქლაძე, ნინო კვეტენაძე, ნინო ოდიშარია, დაჩი ჯანელიძე, თამარ ხითარიშვილი და სალომე სებისკვერაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 4 აპრილის №1-3/2/531 განჩინება საქმეზე „ისრაელის მოქალაქეები – თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი, ირმა ჯანაშვილი, ასევე საქართველოს მოქალაქეები – გიორგი წაქაძე და ვახტანგ ლორია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

13. განსხვავებული აზრის ავტორები მივიჩნევთ, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის წევრის მიერ პლენუმისათვის საქმის განსახილველად გადაცემა, მისი კონსტიტუციურსამართლებრივი მნიშვნელობის ან/და გამორჩეულობის დასაბუთების გარეშე, მხოლოდ იმ არგუმენტებზე მითითებით, რომ საჭიროა კონკრეტული კონსტიტუციური უფლების განმარტება ან/და საქმე გამოირჩევა გადასაწყვეტ საკითხთა სიმრავლით/კომპლექსურობით, მიიღებს თვითნებურ ხასიათს. აღნიშნული კი წარმოშობს რისკებს იმისა, რომ საგამონაკლისო მექანიზმი გამოყენებულ იქნეს ნებისმიერ კონსტიტუციურ სარჩელთან მიმართებით, სხვადასხვა ფაქტორებით ნაკარნახევი მოსამართლეთა შეხედულების (მაგალითად, თუ ინდივიდუალური მოსამართლე არ ეთანხმება კოლეგიის ფარგლებში საკითხის სავარაუდო გადაწყვეტას) და არა კანონმდებლობით გათვალისწინებული კრიტერიუმის – თავად საქმის კონსტიტუციური მნიშვნელობის გამო (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეების – თეიმურაზ ტუღუშის, ირინე იმერლიშვილის და გიორგი კვერენჩხილაძის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2021 წლის 23 ივლისის №3/1-3/1264 საოქმო ჩანაწერთან დაკავშირებით, 3). აღნიშნული მექანიზმის გამოყენების საფუძველი არ უნდა გახდეს არც კონკრეტულ სამართლებრივ პრობლემაზე საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაში პასუხებისა თუ განმარტებების არარსებობა ან/და ამგვარი პასუხების მოძიების ან/და კონკრეტული კონსტიტუციური სტანდარტების ცალკეულ საქმესთან მისადაგების სირთულე. საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგია ისევეა მნიშვნელოვან განმარტებებსა და გადაწყვეტილებების მიღებაზე უფლებამოსილი, როგორც პლენუმი, ხოლო ამ უკანასკნელს, მხოლოდ ერთეულ, განსაკუთრებულ შემთხვევებში შეიძლება გადაეცეს საქმე განსახილველად, როდესაც საკითხი მომეტებული კონსტიტუციურსამართლებრივი სირთულით ხასიათდება (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრების – თეიმურაზ ტუღუშის, ირინე იმერლიშვილის, გიორგი კვერენჩხილაძის და თამაზ ცაბუტაშვილის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2020 წლის 29 ივლისის №3/1-3/1524 საოქმო ჩანაწერთან დაკავშირებით, 5).

14. საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის წევრის მიერ კოლეგიის განსჯადი საქმეების პლენუმისათვის განსახილველად გადაცემის/პლენუმის მიერ პლენუმზე განსახილველად მიღების დაუსაბუთებელი პრაქტიკა, თავის მხრივ, გამოიწვევს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმსა და კოლეგიებს შორის კანონმდებლობით მკაცრად რეგლამენტირებული შიდაინსტიტუციური განსჯადობის სტრუქტურის ეროზიას და წარმოშობს საზოგადოებაში აღნიშნული მექანიზმის ინსტრუმენტალიზაციის შთაბეჭდილებას, რაც ზრდის საკონსტიტუციო სამართალწარმოების პროცესისადმი საზოგადოებრივი ნდობის შერყევის რისკს. გარდა ამისა, კოლეგიის განსჯადი საქმეების პლენუმზე დაუსაბუთებელი გადაცემის/განსახილველად მიღების ტენდენცია ქმნის პრეცედენტს, რომ ცალკეული კატეგორიის კონსტიტუციური სარჩელები „განსაკუთრებულ“ ფორმატში განიხილება, ხოლო სხვები – კოლეგიის ფარგლებში, რაც აზიანებს პროცედურულ თანასწორობას/სამართლიანობას და საზოგადოებაში ქმნის შერჩევითობის განცდას.

15. №3/1-1/1859,1866 საოქმო ჩანაწერში მითითებულია, რომ №1859 და №1866 კონსტიტუციურ სარჩელებში წამოჭრილი საკითხები დაკავშირებულია საჯარო სამსახურის კონცეფციის მნიშვნელოვან სისტემურ ცვლილებასთან, რაც შესაძლოა, კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებდეს მოქმედი საჯარო სამსახურის სამართლებრივი მოდელის საქართველოს კონსტიტუციასთან შესაბამისობას და საჭიროებდეს სკრუპულოზურ შემოწმებას საქართველოს კონსტიტუციის სხვადასხვა მუხლთან მიმართებით.

16. ამ თვალსაზრისით, აღსანიშნავია, რომ „საჯარო სამსახურის კონცეფციის სისტემური ცვლილება“ შესაძლებელია მიანიშნებდეს საკითხის პოლიტიკურ ან სტრუქტურულ მნიშვნელობაზე, თუმცა სამართლებრივი პრობლემის მასშტაბურობა, იმთავითვე, არ გულისხმობს საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების/გამოყენების იშვიათობას ან/და კონსტიტუციურსამართლებრივი პრობლემის განსაკუთრებულობას. მაშინაც კი, როდესაც კონკრეტული საქმე შეეხება ფართო სისტემურ ცვლილებებს, რაოდენ მასშტაბურიც არ უნდა იყოს, ხსენებული ავტომატურად არ ნიშნავს, რომ იგი წარმოშობს ისეთ განსაკუთრებულ ან იშვიათ კონსტიტუციურსამართლებრივ პრობლემას, რომელიც საქმის საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის განხილვისგან ჩამოცილებას და პლენუმის განსჯადობის ფარგლებში გადატანას გაამართლებდა. კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმის მიერ განსახილველად მიღება არ ხდება იმ მოტივაციით, რომ საქმის ფარგლებში შესაფასებელია რეგულაციები, რომელთა მეშვეობითაც, კონკრეტულმა ურთიერთობამ სისტემური ცვლილება განიცადა.

17. მაგალითად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს, კოლეგიის ფორმატში აქვს მიღებული გადაწყვეტილება №1673 და №1681 კონსტიტუციურ სარჩელებთან დაკავშირებით, რომლებით სადავოდ გამხდარი ნორმები, სტრუქტურული ცვლილებების შედეგად, სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახურისა და სახელმწიფო ინსპექტორის/მისი მოადგილეების თანამდებობების გაუქმებას, ისევე, როგორც ამ თანამდებობებზე განწესებული პირების, უფლებამოსილების ვადის ამოწურვამდე, თანამდებობებიდან გათავისუფლებას ითვალისწინებდა (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 17 ნოემბრის №1/9/1673,1681 გადაწყვეტილება საქმეზე „ლონდა თოლორაია და საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). მიუხედავად სისტემური ინსტიტუციური ცვლილებისა, მოცემულ შემთხვევაში, საქმე განიხილა საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიამ, რაც ცხადად წარმოაჩენს, რომ სამართლებრივი ურთიერთობის სისტემური ცვლილება, თავისთავად, არ წარმოადგენს საქმის პლენუმზე განსახილველად გადაცემის საფუძველს და საკმარისი არ არის მისთვის იშვიათი ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი კონსტიტუციურსამართლებრივი პრობლემის სტატუსის მისანიჭებლად.

18. ამავე ჭრილში, კიდევ ერთი არგუმენტი, რომელსაც წინამდებარე საქმეების პლენუმზე განსახილველად მიღების შესახებ საოქმო ჩანაწერი ეფუძნება, შეეხება იმას, რომ საჯარო სამსახურის კონცეფციის მნიშვნელოვანი ცვლილებები შესაძლოა, ეჭვქვეშ აყენებდეს საჯარო სამსახურის მოქმედი სამართლებრივი მოდელის კონსტიტუციურობას, რაც, მოითხოვს სკრუპულოზურ შემოწმებას საქართველოს კონსტიტუციის სხვადასხვა მუხლთან მიმართებით.

19. მივიჩნევთ, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმის მიერ განსახილველად მიღება სადავო ნორმების, მათ საფუძველზე ჩამოყალიბებული კონკრეტული სამართლებრივი სისტემის სხვადასხვა კონსტიტუციურ უფლებრივ გარანტიასთან შესაძლო შეუთავსებლობის სკრუპულოზური შემოწმების საჭიროების მოტივით, ცალსახად, არ შეესაბამება საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად გადაცემის საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებულ საფუძვლებს, არღვევს მექანიზმის საგამონაკლისო ხასიათს და, იმავდროულად, აკნინებს საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის მიერ საკონსტიტუციო კონტროლის განხორციელების კომპეტენციას.

20. საკონსტიტუციო სასამართლოს საქმიანობის მომწესრიგებელი კანონმდებლობის მიხედვით, საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგია, საკუთარ განსჯადობას მიკუთვნებული საქმეების განხილვისა და გადაწყვეტისას, მოქმედებს როგორც საკონსტიტუციო სასამართლო. ამასთანავე, ძირითადი კონსტიტუციური პრინციპებისა თუ უფლებრივი გარანტიების ჭრილში, სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის „სკრუპულოზური“ შემოწმება და, საჭიროების შემთხვევაში, არაკონსტიტუციურად ცნობა საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის მიერ საკონსტიტუციო კონტროლის განხორციელების იმანენტური მახასიათებელია. საქმეთა ანალიზის მსგავსი მასშტაბი და ხარისხი, ბუნებრივია, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის ექსკლუზივს არ წარმოადგენს – საკითხისადმი ამგვარი მიდგომა საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიების ყოველდღიური და რუტინული საქმიანობაცაა. ნებისმიერ საქმეზე მიმდინარე საკონსტიტუციო სამართალწარმოების ფარგლებში, საკონსტიტუციო სასამართლოს თითოეული მოსამართლის პასუხისმგებლობას წარმოადგენს, რაოდენობითი თუ თვისებრივი თვალსაზრისით, სხვადასხვა ფაქტობრივი თუ სამართლებრივი საკითხის საფუძვლიანი გამოკვლევა, საკანონმდებლო სივრცის ანალიზი, სისტემური შეფასება, სადავო ნორმის გამოყენების პრაქტიკის მხედველობაში მიღება, კონსტიტუციური ნორმის შინაარსის დადგენა და სხვ.. საპირისპირო დასკვნის გაკეთება, ცხადია, ეჭვქვეშ დააყენებდა საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიების მიერ მიღებული თუ მომავალში მისაღები გადაწყვეტილებების დასაბუთებულობას, რადგან საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიების პრაქტიკაში მრავლად ყოფილა/არის საქმეები, რომელთა გადაწყვეტაც საჭიროებდა/საჭიროებს მნიშვნელოვანი სამართლებრივი საკითხების სისტემურ ანალიზსა და დეტალურ შეფასებას, მათ შორის, სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის გადაწყვეტას სხვადასხვა კონსტიტუციურ უფლებასთან მიმართებით (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის – თეიმურაზ ტუღუშის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 13 ივნისის №2-3/1/1865 განჩინებასთან დაკავშირებით, 9). ამდენად, განსხვავებული აზრის ავტორები მივიჩნევთ, რომ კონსტიტუციური სარჩელების ფარგლებში, სადავო საკითხების კონსტიტუციურობის სხვადასხვა კონსტიტუციურ დებულებასთან მიმართებით გადაწყვეტის საჭიროება, ავტომატურად, არ მიუთითებს მის კონსტიტუციურსამართლებრივ სირთულეზე ან/და განსაკუთრებულ მნიშვნელობაზე.

21. მაშასადამე, ვფიქრობთ, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმის მიერ განსახილველად მიღების, როგორც საგამონაკლისო წესის, რაციონალსა და კრიტერიუმებს ვერ აკმაყოფილებს მხოლოდ იმ გარემოებაზე მითითება, რომ კონსტიტუციური სარჩელებით სადავოდ გამხდარი საკითხები „შესაძლოა კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებდეს დღეს მოქმედი საჯარო სამსახურის სამართლებრივი მოდელის საქართველოს კონსტიტუციასთან შესაბამისობას, რაც საჭიროებს სკრუპულოზურ შემოწმებას საქართველოს კონსტიტუციის სხვადასხვა მუხლთან მიმართებით“. ამგვარი ლოგიკით, თანაბარი წარმატებით იქნებოდა/არის შესაძლებელი საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის განსჯადობაში იმ კონსტიტუციურ სარჩელთა აბსოლუტური უმრავლესობის გადატანა, რომლებზეც დამთავრებულია ან, ჯერ კიდევ, მიმდინარეობს სამართალწარმოება საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიების ფარგლებში. უფრო მეტიც, მსგავსი კრიტერიუმით ხელმძღვანელობის პირობებში, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ განსახილველ საქმეთაგან რომელიმეს გამორჩევამ/გამოურჩევლობამ, შეიძლება, გააჩინოს თვითნებური/სუბიექტური შეფასების განცდა და რისკი, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის ფორმატში საქმის განხილვა გახდეს კოლეგიის ფარგლებში მოსამართლეთა შორის განსხვავებული შეხედულებების დაპირისპირების დამოუკიდებელი, კვაზი-ინსტანციური ფორმატი. საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმსა და კოლეგიებს შორის მსგავსმა არათანმიმდევრულმა ფუნქციურმა დელიმიტაციამ კი შესაძლოა, გამოიწვიოს სასამართლოს ინსტიტუციური არქიტექტურის რღვევა (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის – თეიმურაზ ტუღუშის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 13 ივნისის №2-3/1/1865 განჩინებასთან დაკავშირებით, 9).

22. კიდევ ერთი არგუმენტი, რომლის გამოყენებითაც ჩვენი კოლეგები ცდილობენ, დაასაბუთონ №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელების საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმზე განსახილველად მიღების შესახებ გადაწყვეტილების მართებულობა, შეეხება პირთა მიერ საჯარო თანამდებობის დაკავებისა და აღნიშნულ თანამდებობაზე საქმიანობის შეუფერხებლად განხორციელების კონსტიტუციურ უფლებაზე სადავო ნორმებისგან მომდინარე მასშტაბური ზეგავლენის მოხდენის პოტენციალს.

23. ამ კუთხით, საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად გადაცემის/მიღების სამართლებრივი საფუძველი ვერ იქნება მხოლოდ ის გარემოება, რომ სადავო ნორმებს შეიძლება, ჰქონდეს მასშტაბური ზეგავლენა საჯარო მოხელეთა კონსტიტუციურ უფლებებსა და თავისუფლებებზე, რამდენადაც ზეგავლენის მასშტაბი, რაოდენ ფართოც არ უნდა იყოს იგი, ავტომატურად, არ გულისხმობს იმ ტიპის კონსტიტუციურსამართლებრივ სირთულეს, რაც გაამართლებდა კონკრეტული საქმის განხილვისა და გადაწყვეტის პროცესში პლენუმის მონაწილეობას. იმის მიღმა, რომ კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად მიღების ამგვარ სამართლებრივ საფუძველს საკონსტიტუციო სასამართლოს საქმიანობის მომწესრიგებელი კანონმდებლობა არ იცნობს, „კონსტიტუციურ უფლებებზე მასშტაბური ზეგავლენის მოხდენის პოტენციალი“ არის აბსტრაქტული ცნება, რომელიც წარმოადგენს სუბიექტურ და შეფასებით კატეგორიას. მაგალითად, სხვადასხვა სამართალურთიერთობასთან მიმართებით, ძირითად უფლებებსა და თავისუფლებებზე ზეგავლენის მასშტაბურობის განმსაზღვრელი პოტენციური კრიტერიუმები, ერთობლივად ან ცალ-ცალკე განხილული, შესაძლოა, იყოს თავად სამართლებრივი ურთიერთობის ტიპი, სადავო რეგულირების ადრესატთა წრე/ვინაობა, სადავო ნორმისგან მომდინარე ეფექტების/შედეგების ინტენსივობა, გეოგრაფიული გავრცელებადობა, დროში მოქმედების რესურსი და სხვ.. შესაბამისად, არც „კონსტიტუციურ უფლებებზე მასშტაბური ზეგავლენის მოხდენის პოტენციალი“ როგორც კრიტერიუმი და არც ზეგავლენის მასშტაბურობის დასადგენად აუცილებელი სხვადასხვა ფაქტორი, დამოუკიდებლად თუ ერთობლივად, არ ქმნის საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად გადაცემის სამართლებრივ საფუძველს.

24. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ საჯარო თანამდებობის დაკავებისა და აღნიშნულ თანამდებობაზე საქმიანობის შეუფერხებლად განხორციელების უფლებაზე სადავო ნორმებიდან მომდინარე მასშტაბური ზეგავლენის მოხდენის პოტენციალი, სამართლებრივად, ვერ ასაბუთებს საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე გადაცემას, მით უმეტეს, მაშინ, როდესაც კონსტიტუციური სტანდარტები უკვე განმტკიცებულია საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკით, რასაც, მათ შორის, არ უარყოფს არც შუამდგომლობის ავტორი (დასახელებულ კონსტიტუციურ უფლებებთან მიმართებით საკონსტიტუციო სასამართლოს გააჩნია ხანგრძლივი, თანმიმდევრული და მკაფიოდ ჩამოყალიბებული პრაქტიკა, რომელიც ქმნის სამართლებრივად მდგრად და განსაზღვრულ ჩარჩოს სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის შეფასებისთვის (იხ., მაგალითად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 28 მარტის №3/5/744 გადაწყვეტილება საქმეზე „ნათელა ჯაშიაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 17 ნოემბრის №1/9/1673,1681 გადაწყვეტილება საქმეზე „ლონდა თოლორაია და საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 23 აპრილის №3/1/1298,1313 გადაწყვეტილება საქმეზე „თამაზ მეჭიაური საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 30 ივლისის №3/1/1459,1491 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ოლეგ ლაცაბიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ და სხვ.)). შესაბამისად, განსახილველი საკითხები არც ამ მხრივ წარმოშობდა საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების ან/და გამოყენების იშვიათ ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ პრობლემას.

25. №3/1-1/1859,1866 საოქმო ჩანაწერის მიხედვით, განსაკუთრებით კომპლექსურ კონსტიტუციურსამართლებრივ ანალიზს საჭიროებს №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელებით სადავოდ გამხდარი ნორმებით საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის დაძლევის საკითხი, რაც წარმოშობს ხსენებული საქმეების პლენუმზე განსახილველად მიღების საჭიროებას. ჩვენი კოლეგების მოსაზრებით, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმზე აღნიშნული საქმეების განხილვის აუცილებლობას წარმოშობს ის გარემოება, რომ დასადგენია, რამდენად განაპირობებს სადავო ნორმების ნაწილი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილების დაძლევას, იმის მხედველობაში მიღებით, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილი აქვს მხოლოდ გამგეობის/მერიის პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის და არა, ზოგადად, ნებისმიერი საჯარო მოსამსახურის თანამდებობაზე დროებითი დანიშვნის კონსტიტუციურობის საკითხი.

26. აღსანიშნავია, რომ საკონსტიტუციო სამართალწარმოების პრაქტიკაში არსებობს საკმაოდ თანმიმდევრული მიდგომები სადავო ნორმის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დამძლევ ნორმად მიჩნევის საკითხის გადაწყვეტის სტანდარტებთან დაკავშირებით. კერძოდ, რეგულირება საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დამძლევად მიიჩნევა მაშინ, როდესაც არსებობს შინაარსობრივი მსგავსება საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ არაკონსტიტუციურად ცნობილ ნორმას/ნორმებს და მიმდინარე საქმეზე სადავოდ გამხდარ ნორმას/ნორმებს შორის, რაც, მოითხოვს, მათ შორის, მათი შინაარსის, მიზანმიმართულების, მათგან მომდინარე პოტენციური შედეგების, ისევე, როგორც კონსტიტუციურ უფლებებში ჩარევის ხასიათის შესწავლასა და გაანალიზებას (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 15 თებერვლის №3/1/855 განჩინება საქმეზე „ბოლნისის რაიონული სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილის იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობის თაობაზე, რომელიც ითვალისწინებს, სასჯელის სახით, თავისუფლების აღკვეთის გამოყენების შესაძლებლობას ნარკოტიკული საშუალება „ნედლი მარიხუანის“ პირადი მოხმარების მიზნებისთვის შეძენისა და შენახვის გამო“, II-5; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის №1/2/563 განჩინება საქმეზე „ავსტრიის მოქალაქე მათიას ჰუტერი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-10; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 14 დეკემბრის №1/5/525 განჩინება საქმეზე „მოლდოვის მოქალაქე მარიანა კიკუ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-11). მაშასადამე, საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკა იძლევა არაორაზროვან პასუხებს იმ კუთხით, რა პირობებში შეიძლება/უნდა იქნეს ესა თუ ის რეგულირება საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დამძლევ ნორმად მიჩნეული. იმავდროულად, სადავო ნორმის საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის დამძლევ ნორმად გამოცხადების საკითხის გადაწყვეტა მოითხოვს არა ძირეულად ახალი კონსტიტუციური სტანდარტების დადგენას, არამედ უკვე არსებული სტანდარტების მოძიებას, გააზრებასა და მისადაგებას სადავო ნორმასთან/ნორმებთან მიმართებით. აღნიშნული მექანიზმის გამოყენებით, საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიებს, არაერთი კონსტიტუციური სარჩელის ფარგლებში, შეუფასებია სადავო ნორმის/ნორმების საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დამძლევ ნორმად მიჩნევის საკითხი.

27. იმავდროულად, მიუხედავად იმისა, რომ 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილებაში, საკონსტიტუციო სასამართლო შეზღუდული იყო სასარჩელო მოთხოვნით და კონსტიტუციურობის შემოწმება შეეხებოდა გამგეობის/მერიის სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელების უფლებამოსილების ავტომატურად, კვალიფიკაციის, გამოცდილებისა თუ სხვა უნარების შემოწმება-შეფასების გარეშე შეწყვეტას, ახალი გამგებლის/მერის მიერ უფლებამოსილების დაწყების მომენტიდან, აღნიშნული გადაწყვეტილებით, საკონსტიტუციო სასამართლომ დაადგინა საჯარო თანამდებობების ბუნების/სტატუსის განმსაზღვრელი კრიტერიუმები და, მათი თავისებურებების გათვალისწინებით, განსაზღვრა საჯარო თანამდებობაზე პროფესიული ნიშნით განწესებული პირის უფლებამოსილებების შეუფერხებლად განხორციელების, თანამდებობაში ჩაურევლობისა თუ დაკავებული თანამდებობიდან გათავისუფლებისაგან დაცვის კონსტიტუციური გარანტიები (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ოლეგ ლაცაბიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-17).

28. თავისთავად, ის გარემოება, რომ 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმები მიემართებოდა საჯარო თანამდებობაზე განწესებულ პირთა მხოლოდ გარკვეულ ნაწილს, ხოლო სადავო რეგულირებები საჯარო სამსახურის სისტემაში დასაქმებულ ყველა საჯარო მოხელეს, არ წარმოადგენს მათ მიერ საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის დამძლევობის საკითხის, კოლეგიის ფორმატში, გადაწყვეტის შემაფერხებელ სამართლებრივ გარემოებას. მაგალითად, საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიების ფარგლებში, საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დამძლევ ნორმად იქნა მიჩნული (ა) სახელმწიფოს მიერ დაფუძნებული უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულების აკადემიურ თანამდებობაზე პირის არჩევის ზღვრული ასაკის მომწესრიგებელი წესი, იმ გადაწყვეტილებაზე დაყრდნობით, რომლითაც არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის პრეზიდენტად და ვიცე-პრეზიდენტად 70 წელს გადაცილებული პირის არჩევის აკრძალვა (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 22 თებერვლის – 1/4/1691 განჩინება საქმეზე „გიორგი გოროშიძე და ინდიკო აბაშიძე საქართველოს პარლამენტის, საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრისა და სსიპ – ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აკადემიური საბჭოს წინააღმდეგ“); (ბ) საკონსტიტუციო სასამართლოს მანდატურად სამსახურის ზღვრული ასაკის მომწესრიგებელი რეგულირება, იმ გადაწყვეტილების საფუძველზე, რომლითაც არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი საერთო სასამართლოს მანდატურად სამსახურის ზღვრული ასაკის მომწესრიგებელი რეგულირება (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 23 დეკემბრის №3/17/1583 განჩინება საქმეზე „ირაკლი მაჭუტაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“); (გ) მოსახმარად გამოუსადეგარი ოდენობით ნარკოტიკული საშუალების უკანონო შეძენისა და შენახვისთვის, სასჯელის სახით, თავისუფლების აღკვეთის გამოყენების შესაძლებლობის დამდგენი ნორმა, იმ გადაწყვეტილებაზე დაყრდნობით, რომელშიც არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი მსგავსი შესაძლებლობა მხოლოდ მოსარჩელის მიერ სადავოდ გამხდარი ოდენობით (0,00009 გრამი) კონკრეტული ნარკოტიკული საშუალების (დეზომორფინის) დამზადების, შეძენისა და შენახვის ჭრილში (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 4 ივნისის №1/19/1265,1318 განჩინება საქმეზე „ნოე კორსავა და გიორგი გამგებელი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“); (დ) რეგულირება, რომელიც პენიტენციური სამსახურის თანამშრომლის უკანონო გათავისუფლების შემთხვევაში ზარალის ანაზღაურებას მაქსიმუმ 3 თვის ხელფასით შემოფარგლავდა, იმ გადაწყვეტილების მიხედვით, რომელშიც არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი, ზოგადად, საჯარო მოხელის სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლების შემთხვევაში გასამრჯელო არა უმეტეს 3 თვის ოდენობით შემოსაზღვრავდა (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 16 ნოემბრის №2/16/1218 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – ივანე პეტრიაშვილი და ირაკლი ულუმბელაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; (ე) სისხლის სამართალწარმოების პროცესში, პროცესის მონაწილეთა არასაპატიო მიზეზით გამოუცხადებლობის საფუძვლით დაკისრებული ჯარიმის გასაჩივრების შესაძლებლობის შემზღუდველი რეგულირება, იმ გადაწყვეტილების შესაბამისად, რომელშიც არაკონსტიტუციურად გამოცხადდა სამოქალაქო საქმეებზე, სასამართლოში წესრიგის დარღვევის გამო დაჯარიმების ან/და სხდომის დარბაზიდან გაძევების შესახებ სასამართლოს განკარგულების გასაჩივრების აკრძალვა (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის №1/20/1219,1236 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – ემზარ პაქსაძე და თამარ სადრაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) და სხვ..

29. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაში არსებობს არაერთი საქმე, რომლის ფარგლებშიც, საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიას, სადავო ნორმების განმწესრიგებელ სხდომაზე ძალადაკარგულად გამოცხადების კონტექსტში, მოუწია თავისივე გადაწყვეტილებით დადგენილი სტანდარტების გავრცელება სხვა, მსგავს სამართლებრივ ურთიერთობაზე. ამ პროცესში, ზოგიერთ შემთხვევაში, მოიძებნება როგორც საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის მიერ ზოგადი კონსტიტუციური სტანდარტები კონკრეტულ სამართლებრივ ურთიერთობაზე მორგების, აგრეთვე პირიქით – კონკრეტულ საქმეზე ჩამოყალიბებული მიდგომები ლოგიკურად განვრცობის შემთხვევები.

30. მოცემულ შემთხვევაში, საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიის წევრები იდგნენ საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ უკვე ჩამოყალიბებული კონსტიტუციური სტანდარტების სადავოდ გამხდარ საკითხებთან მისადაგების საჭიროების წინაშე. ამ პროცესში, ბუნებრივია, არ გამოვრიცხავთ, რომ ჩვენი კოლეგები დამდგარიყვნენ საჯარო დაწესებულებების პირველადი სტრუქტურული ერთეულების ხელმძღვანელების ფუნქციებთან და საქმიანობის ბუნებასთან, პასუხისმგებლობის ფორმებთან და ყველა სხვა რელევანტურ საკითხთან დაკავშირებული საკანონმდებლო აქტების, ისევე, როგორც კონკრეტული თანამდებობის მიმართ წაყენებული კონსტიტუციური სტანდარტების იდენტიფიცირებისა და აღნიშნული სტანდარტების კონკრეტული საქმის გარემოებებთან, სამართლებრივ ურთიერთობასთან მისადაგების საჭიროების წინაშე, თუმცა, მივიჩნევთ, რომ ხსენებული წარმოადგენს საკონსტიტუციო კონტროლისა და კონკრეტულ საქმეზე გადაწყვეტილების მიღების არსებით წინაპირობას და სამოსამართლო ფუნქციის განხორციელების ქვაკუთხედს, როგორც საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის, აგრეთვე კოლეგიის ფორმატში. მოსამართლის ფუნქციის არსი სწორედ სამართლებრივი წესების/პრეცედენტული სამართლის ინტერპრეტირება-განვრცობასა და კონკრეტული საქმის გარემოებებთან მისადაგებაში ვლინდება. ამგვარად, სადავო ნორმებით საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დაძლევის საკითხის საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის ფარგლებში გადაუწყვეტელობა არათუ არ წარმოადგენს პლენუმის მიერ საქმის პლენუმზე განსახილველად მიღების საკანონმდებლო წინაპირობას, არამედ არსებითად ეწინააღმდეგება საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმსა და კოლეგიებს შორის კომპეტენციათა შიდაინსტიტუციური გამიჯვნის მიმართ დადგენილ ნორმატიულ წესრიგს.

31. წინამდებარე საქმეების საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ განსახილველად მიღების გასამართლებლად, არ გამოდგება არც ის არგუმენტი, რომ სადავო ნორმები ვრცელდება საჯარო სექტორში დასაქმებული პირების ფართო სპექტრზე. სადავო ნორმების გავრცელების არეალმა ან ადრესატთა სიმრავლემ შესაძლებელია, წარმოშვას მხოლოდ გამოსაკვლევი/შესაფასებელი საკითხების მრავალფეროვნება, კომპლექსურობა, რაც შესაძლოა, საჭიროებდეს შედარებით მეტი მოცულობის იურიდიული მასალის დამუშავებას და ნორმატიული ჩარჩოს სიღრმისეულ გააზრებას, თუმცა მსგავსი მახასიათებელი, როგორც არაერთხელ აღინიშნა, ავტომატურად, არ მიუთითებს კონკრეტული საქმის კონსტიტუციურ სირთულეზე ან/და განსაკუთრებულ მნიშვნელობაზე.

32. იმ თეორიული დაშვებითაც კი, რომ სადავო ნორმების დაფარვის არეალი ან ადრესატთა სიმრავლე შესაძლებელია, რაიმე თვალსაზრისით, განხილულ იქნეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილებით დადგენილი სტანდარტების, საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის ფორმატში, ნორმებთან მისადაგების დამაბრკოლებელ გარემოებად, სათანადო მზაობის პირობებში, შესაძლებელი იყო, განსახილველ კონსტიტუციურ სარჩელებზე განმწესრიგებელი სხდომის, ზეპირი მოსმენით, ჩატარება და ყველა რელევანტური გარემოების გამოკვლევა, რაც არ მომხდარა. შუამდგომლობის ავტორი მოსამართლე და შემდგომ – საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის შემადგენლობა, საკითხის სიღრმისეული გამოკვლევის გარეშე, მივიდა დასკვნამდე, რომ, მათ შორის, კონსტიტუციურ სარჩელებში წარმოდგენილი შუამდგომლობის გამო აუცილებელი იყო მათი განხილვისა და გადაწყვეტის პროცესში საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მონაწილეობა.

33. ესეც რომ არა, მხედველობაშია მისაღები №1866 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორის მოთხოვნის ფორმულირება, სადავო ნორმების საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დამძლევ ნორმებად ცნობის კონტექსტში. №1866 კონსტიტუციური სარჩელის ფარგლებში, მოსარჩელე ირაკლი ქსოვრელის მოთხოვნა იყო საკმაოდ კონკრეტული. კერძოდ, მოსარჩელის განმარტებით, თუ საკონსტიტუციო სასამართლო დაასკვნიდა, რომ სადავო ნორმების დამძლევ ნორმებად მიჩნევის საკითხი უნდა შეფასებულიყო თითოეული საჯარო დაწესებულების ფუნქციებისა და კომპეტენციების და ამ საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელისათვის მინიჭებული უფლებამოსილებების ჭრილში, იგი მოითხოვდა, რომ განმწესრიგებელ სხდომაზე ძალადაკარგულად გამოცხადებულიყო სადავო ნორმები სასამართლო ხელისუფლების ორგანიზაციის ფარგლებში ან, სულ მცირე, საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელისათვის უფლებამოსილების კანონმდებლობით მკაფიოდ განსაზღვრული, სათანადო საფუძვლის გარეშე და დაუსაბუთებლად შეწყვეტის ჭრილში (იხ., №1866 კონსტიტუციური სარჩელი, 24-ე გვერდი). ამდენად, №1866 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორის შუამდგომლობის გადაწყვეტა (დადებითად თუ უარყოფითად) არ წარმოადგენდა განსაკუთრებულ სირთულეს არც შუამდგომლობის ავტორი მოსამართლის მიერ შემოთავაზებული და არც საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ გაზიარებული/განვითარებული ლოგიკით.

34. ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, ნათელია, რომ შუამდგომლობის ავტორის მიერ დასახელებული არც ერთი არგუმენტი არ ადასტურებს კოლეგიის განსჯადი საქმის პლენუმზე განსახილველად მიღების საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული სამართლებრივი საფუძვლის არსებობას. კერძოდ, საჯარო სამსახურის კონცეფციის სისტემური ცვლილება, სადავო ნორმებისგან მომდინარე მასშტაბური ზეგავლენის პოტენციალი საჯარო თანამდებობის დაკავებისა და საქმიანობის შეუფერხებლად განხორციელების კონსტიტუციურ უფლებებზე, ისევე, როგორც სადავო ნორმებით საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის დამძლევობის საკითხის გადაწყვეტა, ცალსახად, არ გულისხმობს საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების ან/და გამოყენების იშვიათი ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი სამართლებრივი პრობლემის არსებობას. სწორედ ამიტომ, მიგვაჩნია, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს პლენუმზე განსახილველად არ უნდა მიეღო კოლეგიის განსჯადი №1859 და №1866 კონსტიტუციური სარჩელები.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრები

გიორგი კვერენჩხილაძე

თეიმურაზ ტუღუში