თქვენ არ ეცნობით სასამართლოს მეგობრის სააპლიკაციო ფორმის სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. საქმე/საქმეები რომლებთან დაკავშირებითაც სასამართლოს მეგობრის წერილობითი მოსაზრებაა შემოტანილი

ა. საქართველოს პრეზიდენტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, კონსტიტუციური სარჩელი №1828

2. სასამართლოს მეგობრის მოსაზრება

„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 21⁴-ე მუხლის შესაბამისად, წარმოგიდგენთ მოსაზრებას N1828 კონსტიტუციურ სარჩელთან (საქართველოს პრეზიდენტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ) დაკავშირებით:

„ადამიანები ვერ ისარგებლებენ პოლიტიკური თავისუფლებით, თუ არ მოისყიდიან მას გარკვეული მსხვერპლით და ისინი მოიპოვებენ მას მხოლოდ დიდი ძალისხმევით“.[1]

ალექსის დე ტოკვილი, დემოკრატია ამერიკაში.

1. შესავალი

1991 წლის 9 აპრილის დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტით საქართველომ დამოუკიდებლობა გამოაცხადა. განვლილი 33 წლის მანძილზე იყო ქვეყნის რუსეთის იმპერიალისტური პოლიტიკის სატელიტად ქცევის მცდელობები, მაგრამ ეს რეალობა არასოდეს ყოფილა ისე ახლოს, როგორც ახლა.

საქართველოს პირველი პრეზიდენტი პუტჩის შემდეგ გაურკვეველ ვითარებაში გარდაიცვალა (მისი სიკვდილის გარემოებები საბოლოოდ დღემდე გამოუკვლეველია). მეორე პრეზიდენტს ტერაქტები მოუწყვეს, ხოლო ხავერდოვანი „ვარდების რევოლუციის“ ავტორი მესამე პრეზიდენტი პოლიტპატიმარია. მეოთხე პრეზიდენტი ყოველგვარი პოსტ-საპრეზიდენტო ვადისათვის კლასიკურად იმანენტური, ელემენტარული სოციალური და უსაფრთხოებითი პრივილეგიების გარეშე გადაადგილდება და მეხუთე პრეზიდენტი იმპიჩმენტის პროცედურის, რომელიც ანტიკონსტიტუციურ ნარატივს ეფუძნებოდა, თითქმის პოლიტიკურ მსხვერპლად იქცა.

2012 წელს ხელისუფლების ცვლილების შემდეგ ეტაპობრივად დაიწყო პოლიტიკური დევნა ოპონენტებისა და რევანშიზმი, რომელიც დღემდე გრძელდება და ინტენსივირდება.

2017/18 წლების საკონსტიტუციო რეფორმას ლეგიტიმურობის დეფიციტი ასაზრდოებს, რომელიც ავტორიტარიზმისკენ გზას უხსნის მმართველ პარტიას: ერთპალატიანი „საპარალმენტო დემოკრატიის“ მანდატით უგულვებელყოფილია შეკავებისა და გაწონასწორების („Checks and Balances“) კლასიკური ინსტრუმენტი, რომელიც აღმასრულებელ ხელისუფლებას საკანონმდებლო ხელისუფლებისაგან მიჯნავს და ე.წ. ინსტიტუციური წონასწორობის პრინციპის კონტექსტში, შესატყვის კლასიკურ ვალდებულებებს მოიცავს. სადღეისოდ წაშლილია ზღვარი საკანონმდებლო და აღმასრულებელ ხელისუფლებას შორის. და სასამართლო ხელისუფლების მასშტაბით აღმასრულებელ ხელისუფლებასთან სინქრონი და დამოუკიდებლობის არარსებობა (სამოსამართლო კორპორატივიზმი) სრულიად ღია და ნათელია.

კონსტიტუცია სოციალური კონტრაქტია, რომელიც სახალხო სუვერენული ნების გამოვლინებაა და პოლიტიკური შედეგია დემოკრატიის პრინციპის ადაპტირების. პრინციპისა, რომელიც პირდაპირ დაირღვა 2017/18 წლის რეფორმის საფუძველზე: მიღებულ იქნა ერთპარტიული დოკუმენტი, არაერთი ფორმალური და მატერიალური შეცდომებით/უზუსტობებით, რომლის მაგ. უკანასკნელი მუხლი პირველს ეწინააღმდეგება: კონსტიტუციის 78-ე მუხლი ირიბად ე.წ. შეზღუდული სუვერენიტეტის პრინციპს აღიარებს, პირველი მუხლი ჟან ბოდინისეულ ე.წ. აბსოლუტური სუვერენიტეტის იდეაზე აპელირებს. ე. წ. „ევროპის მუხლის“ (ზუსტი დეფინიცია, თუ რა ტიპის მმართველობითი უფლებამოსილებები გადაეცემა ევროპულ კავშირს და როგორია მასში ინტეგრაციის ხარისხი) გარეშე კონსტიტუციის 78-ე მუხლის კონსტიტუციის ტექსტში გაჩენა იურიდიული დილეტანტიზმია. მიუხედავად ამისა, 78-ე მუხლი უკვე აღიარებს ქართველი ხალხის არჩევანს და მას ხელისუფლების სამივე შტომ პატივი უნდა სცეს.

გასაჩივრებული კანონით „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“, რომელიც სახელწოდებაც კი 2022 წელს რუსეთში მიღებული ანალოგიური კანონის იდენტურია, საქართველო უბრუნდება რუსულ ორბიტას. რაც საგარეო-პოლიტიკური კურსის რადიკალურ ცვლილებას მოასწავებს, რომლის უფლებამოსილება და მანდატი, მხოლოდ და მხოლოდ, 4 წლის ვადით (დროებით) არჩეულ მმართველ პარტიას არ გააჩნია.

სუვერენიტეტის პრინციპი ვლიდება არჩევნების პერიოდულობაში, რაც პოლიტიკური ეგალიტარიანიზმის პრინციპის გამოვლინება, თავის მხრივ რომელიც დემოკრატიის და სამართლის უზენაესობის (Rule of Law)[2] პრინციპების ქვაკუთხედია. არჩეული დეპუტაცია საკანონმდებლო ხელისუფლებას დროებით წარმოადგენს და ნებისმიერი რადიკალური ცვლილება ქვეყნის გეოპოლიტიკური ორიენტაციისა, რომელიც ამ დროებით მანდატს სცდება, ლეგიტიმაციას მოითხოვს მაგ. რეფერენდუმის მეშვეობით.

კონსტიტუციის 78-ე მუხლი რომც არ არსებობდეს საქართველოს კონსტიტუციაში, გასაჩივრებული კანონის მიღება ერთმნიშვნელოვნად არღვევს: კონსტიტუციის არსს, კერძოდ, პირველ მუხლს - სუვერენიტეტის პრინციპს, მესამე მუხლს - დემოკრატიის პრინციპს, მეოთხე მუხლს - სამართლის უზენაესობის პრინციპს და ცხადია, უკვე უკანასკნელ მუხლსაც (78-ე მუხლი), რომელიც ევროატლანტიკურ სტრუქტურებში ინტეგრაციისკენ სწრაფვის ვალდებულებას მოიცავს კონსტიტუციურ ორგანოთათვის. ეს პირველი სამი მუხლი დროებით არჩეულ ხელისუფალს არ ანიჭებს ამ სახის რადიკალური ჩარევის მანდატს საგარეო-პოლიტიკური კურსის დეფინირებისას.

ავტორიტარიზმი სხვა არაფერია, თუ არა კონსტიტუციით არაავტორიზებული გადაწყვეტილებების მიღების პრაქტიკა და ე.წ. პოლიტიკური თვითნებობა, რომელსაც ბევრად ხანგრძლივი ეფექტი აქვს, ვიდრე დროებით არჩეული ხელისუფლებაა.

მომდევნო პუნქტებში განხილულია გასაჩივრებული კანონის ანტიკონსტიტუციურობის საკითხი იმ კონტექსტში და კონსტიტუციის იმ ნორმატივებთან მიმართებით, რომელიც არ არის აქცენტირებული საქართველოს პრეზიდენტის 1828-ე კონსტიტუციური სარჩელით.

2. „უცხოელი აგენტების რეგისტრაციის შესახებ“ აშშ-ის კანონმდებლობა და ქართული კანონი „უცხოური გამჭვირვალობის შესახებ“ (მოკლე მიმოხილვა)

უცხოური აგენტების რეგისტრაციის აქტი (FARA) (22 U.S.C. § 611 et seq.)[3] არის შეერთებული შტატების კანონი, რომელიც მიღებულია 1938 წელს. ის ადგენს, რომ პირები, რომლებიც ახორციელებენ პოლიტიკურ ან ნახევრად პოლიტიკურ (ეკონომიკურ) საქმიანობას უცხოური იურიდიული პირებისთვის აშშ-ში, უნდა დარეგისტრირდნენ, დოკუმენტირებდნენ და მიიღონ თანხმობა ამ საქმიანობისთვის.

FARA მოითხოვს „უცხოური აგენტების“ - განსაზღვრული, როგორც ფიზიკური პირები ან სუბიექტები, რომლებიც ეწევიან შიდა ლობირებას ან ადვოკატირებას უცხოური მთავრობების, ორგანიზაციების ან პირებისათვის („უცხოური დავალების გამცემნი“) - დარეგისტრირდნენ იუსტიციის დეპარტამენტში (DOJ) და გაამჟღავნონ თავიანთი ურთიერთობა, საქმიანობა და ყოველივე ამასთან დაკავშირებული ფინანსური კომპენსაცია.

FARA-ს ადმინისტრირება და აღსრულება ახორციელებს FARA-ს კონტრდაზვერვისა და ექსპორტის კონტროლის განყოფილების (CES) მიერ DOJ-ის ეროვნული უსაფრთხოების სამმართველოს (NSD) ფარგლებში. 2016 წლიდან დაფიქსირდა რეგისტრაციების 30 პროცენტიანი ზრდა; 2022 წლის ნოემბრის მდგომარეობით, FARA-ს ერთეულში რეგისტრირებულია 500-ზე მეტი აქტიური უცხოელი აგენტი.

FARA არ კრძალავს ლობირებას უცხოური ინტერესებისთვის და არც კრძალავს ან ზღუდავს რაიმე კონკრეტულ საქმიანობას. მისი მიზანია ხელი შეუწყოს გამჭვირვალობას ამერიკის საზოგადოებრივ აზრზე, პოლიტიკასა და კანონმდებლობაზე უცხოური გავლენის მიმართ.

FARA ამოქმედდა 1938 წელს, ძირითადად, ნაცისტური პროპაგანდის დასაპირისპირებლად. კანონი თავდაპირველად მიმართული იყო მესამე რაიხის პროპაგანდისტებისადმი აშშ-ში. ის უბრუნდება „მაკკორმაკ-დიკშტეინის კომიტეტს“, არაამერიკული საქმიანობის პირველ კომიტეტს (მას თავდაპირველად მაკკორმაკის აქტი ეწოდა მისი თავმჯდომარის, ჯონ მაკკორმაკის სახელით).

1930-იან წლებში გერმანიაში ნაციზმის აღზევების საპასუხოდ, კონგრესმა შექმნა სპეციალური კომიტეტი არაამერიკული აქტივობების შესახებ, რათა მოეგვარებინა აშშ-ში უცხოური პროპაგანდის მზარდი შეშფოთება. კომიტეტს დაევალა გამოძიების ჩატარება სამ საკითხზე:[4] „(1) ნაცისტური პროპაგანდისტული საქმიანობის მასშტაბები, ხასიათი და ობიექტები შეერთებულ შტატებში, (2) დივერსიული პროპაგანდის შეერთებულ შტატებში გავრცელება, რომელიც წაქეზებულია უცხო ქვეყნებიდან და უტევს კონსტიტუციით გარანტირებული მმართველობის ფორმის პრინციპს და (3) მასთან დაკავშირებული ყველა სხვა საკითხი, რომელიც დაეხმარება კონგრესს ნებისმიერი საპასუხო კანონმდებლობის შემუშავებაში.“

კომიტეტის დასკვნებისა და რეკომენდაციების შესაბამისად, FARA ამოქმედდა 1938 წელს უცხოური პროპაგანდისა და პოლიტიკური დივერსიის საწინააღმდეგო ინსტრუმენტად. კანონი არ კრძალავს რაიმე საქმიანობას, მაგრამ სანაცვლოდ მოითხოვს, რომ უცხოური მთავრობების და დავალების გამცემთა სახელით პროპაგანდაში ჩართული პირები დარეგისტრირდნენ და გაამჟღავნონ ინფორმაცია თავიანთი კლიენტების, საქმიანობისა და კონტრაქტის პირობების შესახებ. აქტის აღსრულება დაევალა სახელმწიფო დეპარტამენტს, რომელიც ეწინააღმდეგებოდა ასეთი პასუხისმგებლობის დაკისრებას იმის გამო, რომ მას არ ჰქონდა რესურსები და პერსონალი; შესაბამისად, აქტის აღსრულების უფლებამოსილება გადაეცა იუსტიციის დეპარტამენტს 1942 წელს. მეორე მსოფლიო ომის დროს იუსტიციის დეპარტამენტის ახლადშექმნილ საომარ სამმართველოში შეიქმნა "უცხოელი აგენტების რეგისტრაციის განყოფილება" და სულ 23 სისხლის სამართლის საქმე განიხილებოდა FARA-ს საფუძველზე.

1945 წელს ომის დასრულების შემდეგ, FARA-ს აღსრულება მნიშვნელოვნად შემცირდა: 1945-1955 წლებში მხოლოდ ორი ბრალდება იქნა წარდგენილი, რასაც მოჰყვა ცხრა ბრალდება 1955-1962 წლებში.

1966 წელს FARA გადაიხედა (1966 წლის რევიზია), რათა მოეცვა იმ აგენტების საქმიანობა, რომლებიც რეალურად მუშაობდნენ უცხო ქვეყნის ეკონომიკური ან პოლიტიკური სარგებლობისთვის და ცდილობდნენ გავლენა მოეხდინათ მთავრობის გადაწყვეტილებებზე. აქცენტი პროპაგანდიდან პოლიტიკურ ლობირებაზე გადავიდა და შეიზღუდა ტერმინის - „უცხოური აგენტი“ სტატუსი. მას შემდეგ ორგანიზაცია ან პირი შეიძლება მოექცეს FARA-ს მოქმედების არეალში მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მთავრობა ამტკიცებს, რომ შესაბამისი აქტორი რეალურად მოქმედებდა უცხოელი დავალების გამცემის ბრძანებით, მოთხოვნით, ხელმძღვანელობით ან კონტროლით („at the order, request, or under the direction or control, of a foreign principal“) და ამტკიცებს, რომ ეწევა პოლიტიკურ ქმედებებს ასეთი უცხოელი კლიენტისთვის ან მისი ინტერესებიდან გამომდინარე („in political activities for or in the interests of such foreign principal“). მათ შორის, იგულისხმება, აგრეთვე, ასეთი უცხოელი დავალების გამცემის ინტერესების წარმომადგენლობა შეერთებული შტატების რომელიმე სააგენტოს ან ოფიციალური პირის წინაშე („represent[ing] the interests of such foreign principal before any agency or official of the Government of the United States“). ყოველივე ამან გაზარდა მთავრობის მტკიცების ტვირთი.

FARA-ს საფუძველზე 1966 წლიდან არანაირი სამართლებრივი ქმედება არ განხორციელებულა. უბრალოდ, მას სამოქალაქო საპროცესო საშუალება („injunctive remedy“), რომელიც შესაძლებლობას აძლევდა იუსტიციის დეპარტამენტს გაეფრთხილებინა პირები და დაწესებულებები კანონის შესაძლო დარღვევის შესახებ ნებაყოფლობითი გამოყენების წახალისების მიზნით. რაც არაერთი წარმატებული სამოქალაქო საქმისა და ადმინისტრაციული გადაწყვეტილების წინაპირობად იქცა.

მთავრობაზე დაკისრებული მტკიცების უფრო დიდი ტვირთის გამო, 2015 წლამდე, FARA-ს ფარგლებში მხოლოდ შვიდი სისხლისსამართლებრივი საქმე იყო წარმოებაში, რომელთაგან არცერთს არ მოჰყოლია ნასამართლობა.

1995 წელს ტერმინი „პოლიტიკური პროპაგანდა“ („political propaganda“) ამოღებულ იქნა 611-ე ქვეპუნქტიდან, 1987 წელს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილების შედეგად - Meese v. Keene (შემთხვევა, როდესაც კალიფორნიის შტატის სენატორს სურდა კანადიდან სამი ფილმის გავრცელება ბირთვული ომის შესახებ, მაგრამ მიიჩნევდა, რომ მისი რეპუტაცია დაზიანდებოდა, თუ ის გაავრცელებდა ფილმებს, რომლებიც ოფიციალურად იყო კლასიფიცირებული, როგორც პოლიტიკური პროპაგანდა).

1995 წლის ლობისტური გამჟღავნების აქტის საფუძველზე (Lobbying Disclosure Act of 1995 (LDA), 2 U.S.C. § 1601) ამოღებულ იქნა FARA-ს მოქმედების სფეროდან აგენტების გარკვეული ნაწილი, რომლებიც ეწევიან ლობისტურ საქმიანობას კონგრესში.

შეერთებული შტატების იუსტიციის დეპარტამენტის მიერ შეიქმნა FARA-ს რეგისტრანტების ონლაინ ძიების ინსტრუმენტი (FARA Quick Search). 2007 წელს ხელმისაწვდომი გახდა ონლაინ მონაცემთა ბაზა, რომლის საჯაროდ ნახვა შესაძლებელია კვლევის ანგარიშებსა და ფაილებში.

FARA კვლავ მოქმედებს. კანონის დარღვევა ისჯება მაქსიმუმ 5 წლით თავისუფლების აღკვეთით ან/და 10 000 დოლარის ოდენობით ჯარიმით.

იუსტიციის დეპარტამენტმა 2007 წელს გამოაცხადა, რომ დაახლოებით 1700 ლობისტი იყო, რომლებიც წარმოადგენდნენ 100-ზე მეტ ქვეყანას კონგრესის, თეთრი სახლისა და ფედერალური მთავრობის წინაშე.

მისი არსებობის უმეტესი პერიოდის განმავლობაში FARA შედარებით ბუნდოვანი იყო და იშვიათად გამოიყენებოდა; 2017 წლიდან კანონი ბევრად უფრო დიდი რეგულარობითა და ინტენსივობით აღსრულდა, განსაკუთრებით ტრამპის ადმინისტრაციასთან დაკავშირებული ოფიციალური პირების მიმართ. შემდგომმა გახმაურებულმა ბრალდებებმა და მსჯავრდებმა FARA-ს ფარგლებში გამოიწვია უფრო ფართო საზოგადოებრივი, პოლიტიკური და სამართლებრივი რეზონანსი, მათ შორის რეფორმირებისაკენ მოწოდებები.

2017 წლის ნოემბრის დასაწყისში რუსული ტელეარხი Russia Today იძულებული გახდა ამ კანონის საფუძველზე დარეგისტრირებულიყო უცხოურ აგენტად.

FARA მოითხოვს ყველა საქმიანობისა და ფინანსების პერიოდულ გამჟღავნებას:

· პირებისა და ორგანიზაციებისაგან, რომლებიც ექვემდებარებიან

o უცხო მთავრობის,

o ორგანიზაციების ან შეერთებული შტატებს ფარგლებს გარეთ მყოფი პირების ("უცხოური დამკვეთი") კონტროლს,

· თუ ისინი მოქმედებენ "ბრძანებით, მოთხოვნით ან ხელმძღვანელობით ან კონტროლით" ("აგენტები“)

o ამ დამკვეთისა,

o ან იმ პირებისა, რომლებსაც ეს დამკვეთი "აკონტროლებს ან სუბსიდირებს უმეტესწილად" ("controlled or subsidized in major part").

ასეთი საგარეო კონტროლის ქვეშ მყოფი ორგანიზაციები შეიძლება მოიცავდნენ პოლიტიკურ აგენტებს, საზოგადოებასთან ურთიერთობის მრჩევლებს, საინფორმაციო სამსახურის თანამშრომლებს, პოლიტიკურ კონსულტანტებს, ფონდების მოზიდვის ექსპრტებს ან მათ, ვინც წარმოადგენენ უცხო ძალას შეერთებული შტატების მთავრობის რომელიმე სააგენტოს ან ოფიციალური პირის წინაშე.

კანონი არ მოიცავს ახალი ამბების ან პრესის სერვისებს, რომლებიც არ არიან უცხოელი დამკვეთის საკუთრებაში. FARA, ასევე, ითვალისწინებს აშკარა გამონაკლისებს ორგანიზაციებისთვის, რომლებიც არიან დაკავებულნი „რელიგიური, სკოლასტიკური, აკადემიური ან სამეცნიერო მოღვაწეობით ან საქმიანობენ სახვითი ხელოვნების სფეროში“, ასევე მათთვის, ვინც „ძირითადად არ ემსახურება უცხოურ ინტერესებს“.

ორგანიზაციების მაგალითები, რომლებიც ლობირებენ უცხოური მთავრობების სახელით, არის DMP International, Flynn Intel Group, DLA Piper, Dickens & Madson Canada, Invest North Ireland etc.

FARA არის ერთ-ერთი რამდენიმე ფედერალური აქტიდან, რომელიც ეხება უცხოელ აგენტებად წოდებულ პირებს. იხ. მაგ. The Taiwan Relations Act, The Antiterrorism and Effective Death Penalty Act of 1996 etc.

FARA-ს რეფორმირებაზე მომუშავე ამერიკელი იურისტი მეთიუ სანდერსონი „ამერიკის ხმასთან“ ინტერვიუში აღნიშნავს:

"იუსტიციის დეპარტამენტი ძალიან შერჩევითია სასამართლოში საქმეების გაგზავნაზე. როდესაც ასეთი საქმის გაგზავნა ხდება, ისინი მეტწილად, არა მედიის ან სამოქალაქო საზოგადოების წინააღმდეგ არის მიმართული, არამედ კრიმინალური საქმიანობის აღკვეთისკენ, იქნება ეს ფულის გათეთრება, პოლიტიკურ კამპანიებში უკანონოდ ფულის შეწირვა და სხვა მსგავსი ტიპის საქმიანობა, რომელსაც შემდგომ სამართლებრივი დევნა მოჰყვება [...] მოწინააღმდეგეების მიმართ პრიორიტეტი უფრო მაღალია. ვფიქრობ, შეზღუდული რესურსების პირობებში დეპარტამენტი უფრო მეტ ყურადღებას აქცევს მოწინააღმდეგე მთავრობებს, როგორიცაა ჩინეთი, როგორიცაა რუსეთი, რომლებიც შეერთებულ შტატებში მტრული მიზნებით მოქმედებენ. [...] ამერიკის იუსტიციის დეპარტამენტი ძალიან შერჩევითია სასამართლოში საქმეების გაგზავნის თვალსაზრისით და ამას სწორედ სიტყვის თავისუფლებისადმი და სამოქალაქო საზოგადოების სიჯანსაღისადმი მგრძნობელობით აკეთებს."[5]

საქართველოს კანონი „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ ანალოგიური რუსული კანონის მსგავსია,[6] რადგან უცხოური გავლენის მქონე პირად მიიჩნევა მხოლოდ ის ორგანიზაცია, რომელიც დაფინანსებას უცხოეთიდან იღებს. კერძოდ, უცხოური გავლენის მქონე პირად იდენტიფიცირება მხოლოდ უცხოური დაფინანსების ნიშნით ხდება. ქართული კანონი არ შეიცავს არავითარ გამონაკლისებს მაგ. სამეცნიერო და ხელოვნების სფეროში მოქმედი ორგანიზაციებისათვის და ბლანკეტურად აკისრებს რეგისტრაციის ვალდებულებას ყველა ორგანიზაციას, რომელიც კანონში (ქართული კანონი „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“) მითითებული პროცენტული მაჩვენებლების შესაბამისად დაფინანსებას საზღვარგარეთიდან იღებს. ყოველივე ამას ნეგატიური ეფექტი აქვს სამოქალაქო სექტორზე, რომელიც უშუალოდ ქმნის ალტერნატიულ პოლიტიკურ დისკურსს ქვეყანაში და ფუნქციონირებს ხელისუფლების კონტროლს მიღმა. აგრეთვე, უშუალოდ ზღუდავს სიტყვის თავისუფლებას,[7] რომელიც საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველი პუნქტით არის დაცული. გასაჩივრებული კანონი ცალკეულ შემთხვევებში არათანაზომიერად ზღუდავს, აგრეთვე, კონსტიტუციის 22-ე მუხლს (გაერთიანების თავისუფლება). გასაჩივრებული კანონით არათანაზომიერად იზღუდება, აგრეთვე, კონსტიტუციის მე-12 მუხლს (პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება), მე-15 მუხლს (პირადი და ოჯახური ცხოვრების, პირადი სივრცისა და კომუნიკაციის ხელშეუხებლობის უფლებები) და 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის მეორე წინადადებას (კეთილსინდისიერი ნდობის დაცვის კონსტიტუციური პრინციპი).[8]

კონსტიტუციის ჩამოთვლილ მუხლებთან მიმართებით ვიზიარებ საქართველოს პრეზიდენტის 1828-ე კონსტიტუციური სარჩელის არგუმენტაციას.

3. ევროპული კავშირი, სუპრანაციონალიზმის ცნება და ე.წ. შეზღუდული სუვერენიტეტის პრინციპი და გასაჩივრებული კანონის შეუსაბამობა კონსტიტუციის 78-ე მუხლთან (მოკლე მიმოხილვა)

ევროპულ კავშირში ინტეგრაცია საქართველოს საგარეო პოლიტიკის უმნიშვნელოვანესი პრიორიტეტია. შესაბამისად, აუცილებელია იმ საკითხების სამართლებრივ კონტექსტში გააზრება, რომელიც საამისოდ ნიშანდობლივ წინაპირობებს მოიცავს. საქართველოს კონსტიტუციიის მხოლოდ 78-ე მუხლში ევრო და ჩრდილოატლანტიკურ სტრუქტურებში ინტეგრაციის ვალდებულების გაჩენა კონსტიტუციურ ორგანოთათვის, დამატებითი კონკრეტიზაციის გარეშე, თუ რა ხარისხით ხდება ინტეგრაცია და პოლიტიკური უფლებამოსილებების გადაცემა სუპრანაციონალური ორგანიზაციისათვის (ევროპული კავშირი), კონსტიტუციის პირველ მუხლთან (სუვერენიტეტის პრინციპი) მიმართებით ქმნის უხერხულ რეალობას. მიუხედავად ამისა, კონსტიტუციის 78-ე მუხლის ჩანაწერი დაცულ უნდა იქნეს, ცხადია.

ქვემოთ წარმოდგენილია ის კონტექსტი, რომელიც ევროპულ კავშირში ინტეგრაციის ვალდებულებას ახლავს და რელევანტურია იმ მოსაზრების დასააბუთებლად, რომ მხოლოდ 78-ე მუხლი კონსტიტუციაში ბევრ კითხვას ღიად ტოვებს და ე.წ. "ევროპის მუხლის" (ევროპულ კავშირში ინტეგრაციის ხარისხის აღმნიშვნელი კლასიკური ნორმატივი სხვა ქვეყნის კონსტიტუციებში) კონსტიტუციაშივე ინტეგრირების გარეშე, იწვევს კონფლიქტს კონსტიტუციის სხვა მუხლებთან, რომელიც აბსოლუტური სუვერენიტეტის იდეას უსვამს ხაზს:

სამართალში ტერმინი სუვერენიტეტი (ფრანგ. souveraineté) აღიქმება, როგორც ფიზიკური ან იურიდიული პირის უნარი ექსკლუზიური სამართლებრივი თვითგამორკვევის შესახებ. თვითგამორკვევის ეს უნარი ხასიათდება სამართლებრივი სუბიექტის ავტონომიითა და დამოუკიდებლობით. ტერმინი შეიქმნა მე-16 საუკუნეში პოლიტიკის ფრანგი ფილოსოფოსის ჟან ბოდენის მიერ აბსოლუტიზმის დოქტრინის განვითარებით. თავის ნაშრომში „ექვსი წიგნი სახელმწიფოზე“ ჟან ბოდინი (1529/1530–1596) სუვერენიტეტის ცნებას განსაზღვრავს, როგორც სახელმწიფოში საბოლოო გადაწყვეტილებათა მიღების უმაღლეს ძალაუფლებრივ კონტექსტს.

გეორგ იელინეკის კლასიკურ "სამი ელემენტის" შესახებ თეორიაში სუვერენიტეტი მხოლოდ სახელმწიფო ხელისუფლების საკუთრებაა სახელმწიფოში. საერთაშორისო სამართლის პრაქტიკაში, როგორიცაა მონტევიდეოს 1933 წლის კონვენცია, სახელმწიფო ხელისუფლების სუვერენიტეტი შეიძლება გახდეს სახელმწიფოებრიობის სავალდებულო განმსაზღვრელი მახასიათებელი.

სუპრანაციონალიზმის პრინციპი გულისხმობს სამართლებრივი უფლებამოსილებების და ზოგადად, გადაწყვეტილების მიღების უფლებამოსილებათა გადაცემას წევრი ქვეყნების მიერ საერთაშორისო ორგანოსთვის. ამ კონტექსტში, განასხვავებენ „გაერთიანებულ სუვერენიტეტს“ („pooled sovereignty“), როდესაც მთავრობები თანხმდებიან გადაწყვეტილებათა მიღებაზე კენჭისყრის პროცედურებით ერთულოვნების გარეშე; და „დელეგირებულ სუვერენიტეტს“ („delegated sovereignty“), როდესაც ზესახელმწიფოებრივ აქტორებს ენიჭებათ უფლებამოსილება მიიღონ გარკვეული სახის გადაწყვეტილებები, უმრავლესობის პრინციპის საფუძველზე.

სუპრანაციონალური ანუ „ზენაციონალური“ გაერთიანება არის საერთაშორისო ორგანიზაციის ტიპი, რომელიც უფლებამოსილია უშუალოდ განახორციელოს ზოგიერთი უფლებამოსილება და ფუნქციები, რომლებიც სხვაგვარად გათვალისწინებულია სახელმწიფოებისთვის. სუპრანაციონალური ორგანიზაცია გულისხმობს სახელმწიფოს სუვერენიტეტის უფრო მეტი ხარისხით გადაცემას ან შეზღუდვას, ვიდრე სხვა სახის საერთაშორისო ორგანიზაციების შემთხვევაშია დადგენილი.

ევროპული კავშირი (EU) აღწერილია, როგორც სუპრანაციონალური ორგანიზაციის პარადიგმატული შემთხვევა, რადგან მას გააჩნია ღრმა პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური ინტეგრაციის ხარისხი, რომელიც მოიცავს საერთო ბაზარს, ერთობლივ სასაზღვრო კონტროლს, სასამართლო სისტემას და რეგულარულ სახალხო არჩევნებს.

ტერმინი სუპრანაციონალიზმი (ლათ. supra, "ზემოთ" და natio, "ხალხი" ან "სახელმწიფო") მოიაზრებს ეროვნულზე მაღლა ანუ ეროვნული სახელმწიფოს ზემდგომ მართლწესრიგს. სუპრანაციონალურობა, განსაკუთრებით, საერთაშორისო სამართლისა და პოლიტიკური მეცნიერებების ცნებაა და საერთაშორისო ურთიერთობების შესწავლის საგანია. ის ნიშნავს სამართლებრივი პასუხისმგებლობის გადატანას ეროვნული დონიდან უფრო მაღალ დონეზე, რომელსაც ასევე მოიხსენიებენ როგორც ზენაციონალურ ორგანიზაციას. ასეთ დონეს ან ორგანიზაციას შეუძლია მიიღოს სავალდებულო გადაწყვეტილებები მაშინაც, თუკი ყველა წევრი არ ეთანხმება.

გადაწყვეტილების მიღების სუპრანაციონალური პროცესების იდეა ახალი არ არის და უკვე გვხვდება მე-18 და მე-19 საუკუნეების ფილოსოფოსებთან, იურისტებსა და სახელმწიფო მოღვაწეებთან. მიუხედავად ამისა, რობერტ შუმანი და ჟან მონე მიიჩნევიან სუპრანაციონალური ინტეგრაციის თეორიის მამამთავრებად.

ტერმინი „სუპრანაციონალური“ დამკვიდრდა ევროპულ საზოგადოებებთან მიმართებაში და ასევე გამოიყენება ევროკავშირის (EU) მიმართ ლისაბონის ხელშეკრულების შემდეგ. სუპრანაციონალური ორგანიზაცია განსხვავდება სახელმწიფოთა ჩვეულებრივი საერთაშორისო („სახელმწიფოთაშორისი“) ასოციაციებისაგან (მაგ. ვმო ან გაერო) თავისი ავტონომიური სამართლებრივი სისტემით. მიუხედავად ამისა, სუპრანაციონალური ორგანიზაციები ძირეულად განსხვავდებიან სახელმწიფოებისგან. მათ არ გააჩნიათ ორიგინალური სუვერენიტეტი (გერმ. Kompetenz-Kompetenz[9]), პირიქით, მათი კომპეტენცია ეფუძნება სუვერენიტეტის დელეგირებას წევრი ქვეყნების მიერ (ე.წ. „წარმოებული“ სუვერენიტეტი).

პირველი სუპრანაციონალური ორგანიზაცია, რომელიც ოდესმე დაარსდა, იყო ქვანახშირისა და ფოლადის ევროპული საზოგადოება, რომელიც არსებობდა 2002 წლამდე, რადგან მისი არსებობა მხოლოდ ხელშეკრულებით იყო შეზღუდული 50 წლით. ლისაბონის ხელშეკრულების შედეგად ევროპული საზოგადოება გაერთიანდა ევროკავშირში 2009 წლის 1 დეკემბერს.

შესატყვისად, ევროპული კავშირის სამართალში, გარკვეულწილად, მოქმედებს ე.წ. შეზღუდული სუვერენიტეტის პრინციპი. ევროპული სამართალი წარმოადგენს სუპრანაციონალურ სამართალს ევროპაში.

კავშირის სამართალი განსხვავდება საერთაშორისო სამართლისგან ორი თავისებურებით, რომლებიც გავლენას ახდენენ მის მიმართებაზე წევრი სახელმწიფოების ეროვნულ კანონმდებლობასთან: მისი ნაწილობრივი პირდაპირი გამოყენებადობა წევრ ქვეყნებში გარეშე ეროვნული განმახორციელებელი აქტისა და კავშირის სამართლის გამოყენების პრიორიტეტი წევრი სახელმწიფოს კანონმდებლობასთან მიმართებით. კავშირის სამართალი არის საკუთარი იდენტობის მქონე სუპრანაციონალური (ზესახელმწიფოებრივი) სამართლებრივი წესრიგი, რომელიც კლასიფიცირდება, როგორც სუპრანაციონალური და მაგრამ არა როგორც ჩვეულებრივი საერთაშორისო სამართალი.

ევროპულ კავშირთან დაკავშირებულ საქმეებში ან ყოვლისმომცველ საკითხებში ევროპულ სამართალს პრიორიტეტი აქვს გამოყენებისას. ევროპული სამართალი ნორმების იერარქიაში კონსტიტუციურ კანონზე მაღლა თავსდება. თუმცა, ორი რამ არის ხაზგასასმელი: პირველ რიგში, განსხვავებით ნორმათა იერარქიის ჩვეულის სტანდარტისაგან, ევროპულ სამართალს არ გააჩნია პრიორიტეტი მოქმედებისას, მას პრიორიტეტი ენიჭება მხოლოდ გამოყენებისას ნორმათშეფარდების პროცესში (გამოყენებითი და არა მოქმედებითი პრიორიტეტი). თუმცა, თუკი არსებობს კონფლიქტი ევროპული სამართლის ნორმასა და შიდასახელმწიფოებრივ ნორმას შორის, ეს არ იწვევს ამ უკანასკნელის ბათილობას. შესაბამისად, წევრი ქვეყნების შესაბამისი კანონმდებლობა აგრძელებს გამოყენებას და ინარჩუნებს აქტუალობას იმ შემთხვევებისთვის, რომლებიც არ არის გათვალისწინებული კონფლიქტში მყოფი ევროპული სამართლის სტანდარტებით. მეორე, მაგ. ევროპულ სამართალს გერმანიაში გააჩნია სავალდებულო მოქმედების ხარისხი, რადგან გერმანიის კანონმდებელმა სუვერენული უფლებამოსილებები გადასცა ევროკავშირს საკუთარი ძირითადი კანონის 23-ე მუხლის საფუძველზე. რადგან კონსტიტუციურ საკანონმდებლო ორგანოსაც კი არ შეუძლია შეცვალოს ძირითადი კანონის (გერმანიის კონსტიტუცია) 1-ლი და მე-20 მუხლები ძირითადი კანონის 79-ე მუხლის მე-3 პუნქტის (ე.წ. „მუდმივობიდ ფორმულა“[10]) მიხედვით, ევროპული სამართლის ნორმა გერმანიაში არ გამოიყენება თუკი ეს უკანასკნელი შეუთავსებელია ამ კონსტიტუციურ ნორმებთან. შესაბამისად, ეს პრინციპი ცვლის და რელატივიზირებს ევროპული სამართლის ფუნდამენტურად უფრო მაღალ სტატუსს ნორმათა იერარქიაში გერმანიის კონსტიტუციურ სამართალთან შედარებით.

ეროვნული იდენტობის შესახებ დებულება (National Identity Clause) არის სამართლებრივი პრინციპი, რომელიც გათვალისწინებულია ევროკავშირის შესახებ ხელშეკრულების (TEU) მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტით. მისი თავდაპირველი მიზანი შეიძლება დაკავშირებული იყოს კულტურული იდენტობის დაცვასთან, რომელიც უკავშირდება კულტურულ სფეროში სერვისებისა და საქონლის თავისუფალ გადაადგილებას. სადღეისოდ ეს პრინციპი ყველაზე ხშირად ასოცირდება ევროინტეგრაციის შეზღუდვებთან და ევროკავშირის ფარგლებში წევრი სახელმწიფოების ძირითადი კომპეტენციების დაცვასთან.

მაგ. გერმანიის კონსტიტუციის 24-ე მუხლის პირველი პუნქტი აღიარებს, რომ სახელმწიფოს უმაღლესი მმართველობითი უფლებამოსილების გადაცემა შესაძლებელია სახელმწიფოთაშორისი ორგანიზაციებისათვის შესაბამისი კანონის საფუძველზე. 24-ე მუხლის lex specialis-ს წარმოადგენს გერმანიის ფედერალური კონსტიტუციის 23-ე მუხლი, რომელიც აღიარებს ე.წ. „ღია სახელმწიფოებრიობის“ („offene Staatlichkeit“) პრინციპს, ასევე, ევროპული ერთიანობის („europäische Einigung“) იდეას და შეიცავს ნორმებს, რომელიც უკავშირდება ევროპულ კავშირში ინტეგრაციის კონტექსტში სახელმწიფო მმართველობითი უფლებამოსილებების გადანაწილების საკითხს.

საინტერესოა, რომ მაგ. გერმანიის ფედერალური საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის ე.წ. ლისაბონის გადაწყვეტილების[11] შემდეგ „საკონსტიტუციო იდენტობის“ ცნება მნიშვნელოვან ორიენტირად იქცა ევროპული კავშირის ამ წევრი ქვეყნისათვის, ევროპული კავშირის სამართლის გამოყენება-მოქმედების კონტექსტში.[12] კონცეფციის წყაროს, რომელიც უკავშირდება „ეროვნულ იდენტობას, როგორც ევროპული ინტეგრაციის ზღვარს“, წარმოადგენს თავად ევროპული კავშირის შესახებ ხელშეკრულების მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტის პირველი წინადადება: „The Union shall respect the equality of Member States before the Treaties as well as their national identities, inherent in their fundamental structures, political and constitutional, inclusive of regional and local self-government.“[13] ამ ფორმულირების შესაბამისად, ევროპული კავშირი ვალდებულია პატივი სცეს წევრი ქვეყნების საკონსტიტუციო იდენტობას. ამ კონტექსტში, ხშირად ხდება ხაზგასმა ევროპული კავშირისადმი ერთგულების პრინციპზე, რომელიც აღწერილია ევროპული კავშირის ხელშეკრულების მე-4 მუხლის მე-3 პუნქტში. ევროპული კავშირისა და წევრ-ქვეყნების დონეზე მიმდინარე მეცნიერული დებატები, რომელიც უკავშირდება „საკონსტიტუციო იდენტობის“ ცნების იდენტიფიცირებას, საკმაოდ ინტენსიურია. არსებობს მსგავსებები და განსხვავებები ამ ცნების აღქმისას თავად წევრი ქვეყნების მასშტაბით.[14]

ამჟამად გაერთიანებული სამეფო ერთადერთი სახელმწიფოა, რომელმაც ევროკავშირის წევრობაზე უარი განაცხადა. 2020 წლის 23 იანვარს გასვლის შეთანხმება რატიფიცირებული იქნა გაერთიანებული სამეფოს პარლამენტის მიერ, ხოლო 2020 წლის 29 იანვარს ევროპარლამენტის მიერ. დიდმა ბრიტანეთმა დატოვა ევროკავშირი 2020 წლის 31 იანვარს, რითაც დასრულდა წევრობის 47 წელი.

აღსანიშნავია, რომ სუვერენიტეტის პრინციპი საქართველოს კონსტიტუციის 1-ლი მუხლის შესაბამისად აღიარებს ჟან ბოდინისეულ ე.წ. აბსოლუტური სუვერენიტეტის იდეას. ამ თვალსაზრისით, საქართველოს კონსტიტუციის უკანასკნელი მუხლი პირველთან გარწკვეულწილად შეუსაბამოა, რადგან ეს უკანასკნელი (78-ე მუხლი), ფაქტობრივად, აქცენტირებს ე.წ. შეზღუდული სუვერენიტეტის ცნებაზე. რაც გულისხმობს, რომ 78-ე მუხლის პირდაპირი ასახვა საქართველოს კონსტიტუციაში, მის ძირითად ნაწილში დამატებითი საგანგებო მუხლის ("ევროპის მუხლი", როგორც lex specialis) გარეშე, რომელიც ევროპული კავშირის მიმართ საქართველოს დამოკიდებულებას და ინტეგრაციის ხარისხს გაითვალისწინებდა, კორელაციურ დისონანს ქმნის კონსტიტუციის 1-ელ მუხლთან.

მიუხედავად ზემოაღნიშნულისა, 78-ე მუხლი უკვე კონსტიტუციის ნაწილია და ის უნდა აღსრულდეს. ამ მუხლით გათვალისწინებული ვალდებულების შეუსრულებლობა ან საქართველოს მასთან დისონანსში მყოფი საგარეო პოლიტიკა შეიძლება გახდეს იმპიჩმენტის საფუძველიც კონსტიტუიის 48-ე მუხლით განსაზღვრული შესაბამისი პირებისათვის (საქართველოს პრეზიდენტი, მთავრობის წევრი, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლე, გენერალური პროკურორი, გენერალური აუდიტორი ან ეროვნული ბანკის საბჭოს წევრი).

ნებისმიერ შემთხვევაში, საქართველოს საგარეო-პოლიტიკაში რადიკალური ჩარევა შესაბამისი ლეგიტიმატორული საფუძვლების არარსებობისას ავტორიტარული მმართველობის არსებობაზე მიანიშნებს. ავტორიტარიზმი არის პოლიტიკური რეჟიმი, როდესაც ხელისუფლება იღებს კონსტიტუციით არაავტორიზებულ გადაწყვეტილებებს.

საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლებაში მყოფი პირები კონსტიტუციის შესატყვისად მხოლოდ დროებით მანდატს ფლობენ სახალხო წარმომადგენლობისას, აგრეთვე, მართვისას და ქვეყნის საგარეო კურსის რადიკალური ცვლილება, რომელიც მხოლოდ მათ მიერ ინიცირდება და რეალიზდება, კონსტიტუციასთან მოდის და მოვიდოდა შეუსაბამობაში მაშინაც კი, 78-ე მუხლი რომ არ არსებობდეს.

საინტერესოა, რომ ჟან ჟაკ რუსო „სოციალურ კონტრაქტში“ აღნიშნავს, [15] რომ სუვერენიტეტის სრული რეპრეზენტირება სახალხო წარმომადგენლობით (დროებითი დეპუტაცია პარლამენტში) არ ხდება. საკანონმდებლო ხელისუფლების ფარგლებში არჩეული დეპუტაცია მხოლოდ დროებითი რეპრეზენტატორია იმ ზოგადი პოლიტიკური ნების (volonté générale), რომელიც სუვერენიტეტის პოლიტიკურ შინაარსს განსაზღვრავს. ამ თვალსაზრისით, საზოგადოებრივი ხელშეკრულების თეორიის (კონტრაქტუალიზმი) ერთ-ერთი ყველაზე რაფინირებული ვერსია სახეზეა ჟან-ჟაკ რუსოსთან (1712-1778), რომელიც ხაზს უსვამს ხალხის ე.წ. საერთო პოლიტიკური ნების (volonté générale) მნიშვნელობას და უპირატესობას, საკანონმდებლო ორგანოში წარმოდგენილ დროებით დეპუტაციასთან მიმართებით. ამიტომ, რუსო ხაზს უსვამს, რომ სუვერენიტეტის პრინციპი ირღვევა, თუკი კონსტიტუციის დამფუძნებელი ხელისუფლება იმ დროებით მანდატთან გაიგივდება, რომელიც აირჩია კონკრეტული ვადით.

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, ე.წ. რუსული სტილის (ზოგადად, ამ ტიპის და ამ შინაარსის) კანონის მიღება ეწინააღმდეგება საქართველოს საგარეო-პოლიტიკურ პრიორიტეტებს, აღრმავებს გეოპოლიტიკურ კონფრონტაციას აშშ-თან და სრულიად დასავლურ სამყაროსთან, მიანიშნებს ავტორიტარულ მმართველობაზე და ეწინააღმდეგება არა მხოლოდ კონსტიტუციის უკანასკნელ 78-ე მუხლს, არამედ სრულიად კონსტიტუციის არსს და უშუალოდ, კონსტიტუციის მესამე მუხლს (დემოკრატიის პრინციპი), მეოთხე მუხლს (სამართლის უზენაესობის პრინციპი) და პირველ მუხლსაც (სუვერენიტეტის პრინციპი) კი, რომელიც კონსტიტუციით არაავტორიზებულ პოლიტიკურ გადაწყვეტილებებს დაუშვებლად აცხადებს.

4. დასკვნა

გასაჩივრებული კანონი „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ ანტიკონსტიტუციურია და ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 1-ელ (სუვერენიტეტის პრინციპი), მე-3 (დემოკრატიის პრინციპი), მე-4 (სამართლის უზენაესობის პრინციპი) და რა თქმა უნდა, 78-ე მუხლს (ევროპულ და ევროატლანტიკურ სტრუქტურებში ინტეგრაცია). აგრეთვე, სხვადასხვა ნაწილში მე-12 მუხლს (პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება), მე-15 მუხლს (პირადი და ოჯახური ცხოვრების, პირადი სივრცისა და კომუნიკაციის ხელშეუხებლობის უფლებები), მე-17 მუხლის 1-ელ და მე-5 პუნქტებს (სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლება და მათი შეზღუდვის ლეგიტიმური საფუძვლები), 22-ე მუხლს (გაერთიანების თავისუფლება) და 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის მეორე წინადადებას.

შესაბამისად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ გასაჩივრებული კანონი ძალადაკარგულად უნდა ცნოს სრული შინაარსით.

[1] “Les hommes ne sauraient jouir de la liberté politique sans l’acheter par quelques sacrifices, et ils ne s’en emparent jamais qu’avec beaucoup d’efforts.” De Alexis de Tocqueville, De la démocratie en Amérique.

[2] სამართლის უზენაესობის პრინციპი (Rule of Law) განსხვავდება სამართლებრივი სახელმწიფოს (Rechtstaat) პრინციპისაგან შემდეგი ნიშნით: პირველი აქცენტირებს ლეგიტიმურობის თეზის, კერძოდ, სამართლიანობის იდეის ჭრილში მოქმედი კანონმდებლობის აღქმის აუცილებლობაზე. მეორე მოქმედი სამართლის (ლეგალურობის თეზას) აღიქვამს უპირველეს ყოვლისა მნიშვნელოვნად მხოლოდ, როგორც ასეთი. ამ თვალსაზრისით, ნათელია საქართველოს კონსტიტუციის აქტუალურ ტექსტზე და უკანასკნელ რეფორმაზე გერმანიის ძირითადი კანონის გავლენა (ზედაპირულად გადმოტანილია არაერთი ნორმატივი).

[3] იხ. დაწვრილებით, Foreign Agents Registration Act (FARA), აშშ-ის იუსტიციის დეპარტამენტის ვებ-გვერდზე: https://www.justice.gov/nsd-fara.

[4] Foreign Agents Registration Act (FARA): Background and Issues for Congress (fas.org), p. 4.

[5] როგორ მუშაობს „ფარა“ და ვინ არიან უცხოეთის აგენტები ამერიკაში? 2023 წლის 5 მარტი, "ამერიკის ხმა". ინტერვიუ "ამერიკის ბარის ასოციაციის" იურისტი მეთიუ სანდერსონთან, რომელიც შეერთებულ შტატებში "ფარას" რეფორმირებაზე მომუშავე ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი იურისტია.

[6] იხ. მსგავსებები შესაბამის 2022 წლის ანალოგიურ რუსულ კანონთან „უცხოური გავლენის ქვეშ მყოფი პირების საქმიანობის კონტროლის შესახებ“: http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001202207140018?rangeSize=1&index=1

[7] საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველ ნაწილში სიტყვის თავისუფლება შეცდომით არის დასათაურებული „აზრის თავისუფლებად“, რაც არასწორი თარგმანია გერმანულიდან (სიტყვის თავისუფლება გერმანულად არის - „Meinungsfreiheit“. „Meinung“ გერმანულად წარმოთქმულ მოსაზრებას ანუ „სიტყვას“ ნიშნავს და არა უშუალოდ „აზრს“). აზრის თავისუფლება აბსოლუტური უფლებაა, რომელიც არ იზღუდება. სიტყვის თავისუფლება არ არის აბსოლუტური უფლება და აზრის თავისუფლების ნაცვლად კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველ პუნქტში სიტყვის თავისუფლება („freedom of speech“) უნდა ეწეროს. ამ შემთხვევაშიც ნათელია რა სახის უზუსტობებს შეიცავს კონსტიტუციის მოქმედი ტექსტი და რა ხარისხით ხარვეზული იყო უკანასკნელი 2017/18 წლების საკონსტიტუციო რეფორმა.

[9] პოლიტიკურ და საკონსტიტუციო სამართლის მეცნიერებაში ეს ტერმინი აღიქმება როგორც უნარი დამოუკიდებლად მიანიჭოს საკუთარ თავს გადაწყვეტილების მიღების ახალი შესაძლებლობები. ის გულისხმობს კომპეტენციის კონცეფციაზე დაფუძნებული სოციალური აქტორების უნარს და უფლებამოსილებას, შეცვალონ არსებული ნორმატიული ურთიერთობები საკუთარი ქმედებებით. „კომპეტენცია-კომპეტენცია“ ნიშნავს სამართლებრივ უნარს და ლეგიტიმაციას საკუთარი კომპეტენციების გასამართლებლად. ტერმინის საფუძველია უგო ბოჰლაუსის (Hugo Böhlaus) მეცნიერული კვლევა ჩრდილოეთ გერმანიის კონფედერაციის 1869 წლის კონსტიტუციის შესახებ და გამოიყენება მე-20 საუკუნის მეორე ნახევრიდან, ძირითადად, წევრი სახელმწიფოების სუვერენული უფლებამოსილებების მთავრობათაშორის ორგანოებზე დელეგირების ლიმიტირებისათვის, როგორიცაა ევროკავშირი ან ნატო.

[10] ამ კონტექსტში, მნიშვნელოვანია გერმანიის ფედერალური კონსტიტუციის 79-ე მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებული ე.წ. „მუდმივობის ფორმულა“, რომელსაც აღიარებს, აგრეთვე, ამავე კონსტიტუციის 23-ე მუხლის (ევროპული კავშირის, მასში ინტეგრაციის, მისი განვითარების და მასთან თანამშრომლობის შესახებ კონსტიტუციური ჩანაწერი) 1-ლი პუნქტის მე-3 წინადადება. ამ თვალსაზრისით, ე.წ. მუდმივობის ფორმულა მოიცავს ისეთი სტრუქტურული პრინციპების უცვლელობას, როგორიცაა: ღირსების ხელშეუვალობის პრინციპი, სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპი, დემოკრატიის პრინციპი, რესპუბლიკანიზმის პრინციპი, სოციალური სახელმწიფოს პრინციპი და ძირითადი უფლებების კატალოგი. შესაბამისად, ევროპული ინტეგრაციის პროცესში ეს ღირებულებები ე.წ. უცვლელობის კონსტიტუციური გარანტიით არის დაცული, რაც ნიშნავს იმას, რომ ეს კონსტიტუციური ბირთვი ხელშეუხებელია.

[11] BVerfGE 123, 267.

[12] დაწვრილებითი შედარებით-სამართლებრივი მიმოხილვა ამ საკითხთან დაკავშირებით, იხ. Calliess, Chr./van der Schyff, Gerhard (Ed.), Constitutional Identity in a Europe of Multilevel Constitutionalism, Cambridge 2020, გვ. 3 et seq.

[13] თარგმანი: „კავშირი პატივს სცემს წევრი სახელმწიფოების თანასწორობის პრინციპს ხელშეკრულებების წინაშე, ისევე, როგორც მათ ეროვნულ იდენტობებს, რომლებიც თან ახლავს მათ ფუნდამენტურ სტრუქტურებს, პოლიტიკურ და კონსტიტუციურ, რეგიონული და ადგილობრივი თვითმმართველობის გათვალისწინებით“.

[14] Walter, Maja, Integrationsgrenze Verfassungsidentität – Konzept und Kontrolle aus europäischer, deutscher und französischer Perspektive, in: ZaöRV 72 (2012), გვ. 177-200.

[15] Jean-Jacques Rousseau, Du Contrat Social III, 15, 1762.