საქართველოს მოქალაქეები – შალვა ნათელაშვილი და აკაკი მიქაძე საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის (სემეკი) წინააღმდეგ
დოკუმენტის ტიპი | გადაწყვეტილება |
ნომერი | N1/1/374,379 |
კოლეგია/პლენუმი | I კოლეგია - ბესარიონ ზოიძე, ვახტანგ გვარამია, კონსტანტინე ვარძელაშვილი, |
თარიღი | 9 თებერვალი 2007 |
კოლეგიის შემადგენლობა:
კონსტანტინე ვარძელაშვილი (სხდომის თავმჯდომარე);
ბესარიონ ზოიძე (მომხსენებელი მოსამართლე);
ვახტანგ გვარამია.
სხდომის მდივანი: ლილი სხირტლაძე
2007 წლის 11, 22 და 26 იანვრის ღია სასამართლო სხდომებზე, რომლებშიც მონაწილეობდნენ მოსარჩელეები: შალვა ნათელაშვილი და აკაკი მიქაძე, მოსარჩელე შალვა ნათელაშვილის წარმომადგენელი მარინე ცუცქირიძე, მოპასუხე მხარის – საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის (სემეკის) წარმომადგენლები – იურიდიული დეპარტამენტის უფროსი თამაზ ინაშვილი, ელექტროენერგეტიკის დეპარტამენტის ტექნიკური სამმართველოს უფროსი ილია ნაკაშიძე და მთავარი იურისტი – ზურაბ ვანიშვილი, მოწმეები – საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელ ეროვნულ კომისიასთან დამოუკიდებლად არსებული მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველი დავით მიქაუტაძე და სს “საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციო ენერგოკომპანიის” წარმომადგენელი ზურაბ ბექაია, სპეციალისტი – საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი კონსტანტინე წერეთელი,
განიხილა საქმე: „საქართველოს მოქალაქეები შალვა ნათელაშვილი და აკაკი მიქაძე საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის (სემეკის) წინააღმდეგ“.
დავის საგანია: კონსტიტუციურია თუ არა საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით “სს “საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციო ენერგოკომპანიის” საერთო მოხმარების მრიცხველის მქონე აბონენტების მიერ ინდივიდუალური მრიცხველის გარეშე მოხმარებული ელექტროენერგიის რაოდენობის განსაზღვრის დროებითი წესის დამტკიცების შესახებ” საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის (სემეკ) 2006 წლის 17 იანვრის N1 დადგენილება (სემეკის 2006 წლის 29 სექტემბრის N32 დადგენილებით შეტანილი ცვლილებებით).
კონსტიტუციურ სარჩელებში მოსარჩელეები აღნიშნავენ, რომ საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის სადავო დადგენილებით, განისაზღვრა სს “საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციო ენერგოკომპანიის” სამოქმედო ტერიტორიაზე საერთო მოხმარების მრიცხველის მქონე აბონენტების მიერ ინდივიდუალური მრიცხველის გარეშე მოხმარებული ელექტროენერგიის რაოდენობის განსაზღვრის დროებითი წესი. მოსარჩელეთა აზრით, ამ აქტით, დაირღვა მათი, როგორც მომხმარებელთა კონსტიტუციური უფლებები, რადგან საერთო მოხმარების მრიცხველი ვერ პასუხობს მომხმარებლის ინტერესებს არა მხოლოდ თვისებრივ-რაოდენობრივი, არამედ სტაბილური ენერგომომსახურების თავლსაზრისითაც. ასეთი გადახდევინების შეუსაბამობა მომხმარებლის ინტერესებთან გამომდინარეობს იქიდან, რომ მისი მოხმარების ოდენობის განმსაზღვრელად შეუძლებელია მიჩნეულ იქნეს მხოლოდ სივრცობრივ-რაოდენობრივი მაჩვენებელი. მოსარჩელეების აზრით, სადავო დადგენილება იწვევს მომხმარებელთა უფლებების უსამართლო დიფერენციაციას, მომეტებულ ტვირთს აკისრებს მოსარჩელეებსა და იმ მობინადრეებს, რომლებსაც რამდენიმე ბინა აქვთ, სადაც რეგულარულად არ ცხოვრობენ. აღნიშნული არღვევს ასევე კანონის წინაშე თანასწორობის პრინციპს, რადაგანაც მცირესულიან ოჯახებს მრავალსულიან ოჯახებთან შედარებით, ეკისრებათ მომეტებული ტვირთი.
მოსარჩელეთა აზრით, მათ უფლებებს არღვევს ასევე ის, რომ სადისტრიბუციო ენერგოკომპანია ელექტროენერგიის ერთადერთი მიმწოდებელია მათ რაიონში, ამდენად, იგი ეწევა მონოპოლიურ საქმიანობას, რის გამოც, ისინი ავტომატურად ხდებიან მისი აბონენტები. აქედან გამომდინარე, ირღვევა კონსტიტუციის 30-ე მუხლის მე-2 პუნქტი, რომლის თანახმადაც: “სახელმწიფო ვალდებულია ხელი შეუწყოს თავისუფალი მეწარმეობისა და კონკურენციის განვითარებას. აკრძალულია მონოპოლიური საქმიანობა, გარდა კანონით დაშვებული შემთხვევებისა. მომხმარებელთა უფლებები დაცულია კანონით”.
კონსტიტუციურ სარჩელებში თავდაპირველად დავის საგანს წარმოადგენდა საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის 2006 წლის 17 იანვრის N1 დადგენილება 2006 წლის 31 მარტის N13 დადგენილებით შეტანილი ცვლილებებითა და დამატებებით. სასამართლო სხდომაზე მოსარჩელეებმა დააზუსტეს დავის საგანი და მოითხოვეს იმავე აქტის კონსტიტუციურობის შემოწმება, მასში 2006 წლის 29 სექტემბრის N32 დადგენილებით შეტანილი ცვლილებების გათვალისწინებით, რომლითაც სადავო დადგენილების მოქმედების ვადა განისაზღვრა 2007 წლის 1 ოქტომბრამდე.
მოსარჩელეებმა ასევე აღნიშნეს, რომ მათ უფლებებს არღვევს ისიც, რომ გაურკვეველია, კიდევ რამდენი წელი გაუგრძელდება მოქმედება აღნიშნულ “დროებით წესს”, რადგან მოსახლეობის გამრიცხველიანების პროცესი ნელი ტემპით მიმდინარეობს.
აქედან გამომდინარე, მოსარჩელეები მიიჩნევენ, რომ სადავო დადგენილება უნდა ჩაითვალოს არაკონსტიტუციურად და გამოცხადდეს ძალადაკარგულად.
მოპასუხე მხარის – საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის წარმომადგენლების განმარტებით, სადავო აქტი არ უნდა იქნეს ცნობილი არაკონსტიტუციურად შემდეგ გარემოებათა გამო: სს “საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციო ენერგოკომპანია”, რომელსაც ეხება სადავო ნორმატიული აქტი, ემსახურება ქვეყნის ექვსასი ათასზე მეტ მომხმარებელს, რომელთა უმეტესობას ან საერთოდ არ გააჩნია მრიცხველი, ან იგი გამოსულია მწყობრიდან. სადავო აქტის მიღების მიზეზი იყო ის, რომ 2000-2004 წლებში საქართველოს ენერგოსექტორი კრიზისს განიცდიდა, რეგიონების მომარაგება ელექტროენერგიით ხდებოდა შეფერხებებით, გართულებული იყო მიწოდებული ელექტროენერგიის საფასურის ამოღება. ეს მდგომარეობა არღვევდა მომხმარებელთა უფლებებსაც და ენერგოკომპანიაც გაკოტრების პირას იყო მისული. საფრთხე ექმნებოდა საერთოდ ენერგეტიკის დარგის ფუნქციონირებას და განვითარებას. ამდენად, არსებულ მძიმე რეალობაში ენერგეტიკის დარგის გაჯანსაღებისათვის ერთ-ერთ პრიორიტეტად თავიდანვე იქცა აღრიცხვიანობის მოწესრიგება. თავდაპირველად დასრულდა კომუნალური გამრიცხველიანება და პარალელურად დაიწყო ინდივიდუალური გამრიცხველიანება. ამ აქტმა გააუმჯობესა მომხმარებელთა მდგომარეობაც, რადგან დღეს კომპანია უზრუნველყოფს მომხმარებელთა 24 საათიან ელექტრომომარაგებას და, მეორე მხრივ, გაიზარდა კომპანიის შემოსავლები.
მოპასუხის წარმომადგენლის განმარტებით, ისეთი გარემოებანი, როგორებიცაა ელექტროენერგიის საფასურის გადაუხდელობის მიზეზით ყველა მომხმარებლისთვის ელექტროენერგიის მიწოდების შეწყვეტა, ინდივიდუალური მრიცხველის ჩვენების მხედველობაში არმიღება და სხვა, რასაც ეფუძნება კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელე მხარე, არ გამომდინარეობენ სადავო აქტიდან. მსგავს დარღვევებზე ყოველდღიურად რეაგირებს სემეკი, რომელმაც არაერთხელ მიიღო გადაწყვეტილება და ენერგოგამანაწილებელ კომპანიას, აღნიშნულ დარღვევათა გამო, დაეკისრა ადმინისტრაციული სახდელები. მოპასუხის წარმომადგენლის აზრით, ეს პრობლემები არ მიუთითებენ სადავო აქტის არაკონსტიტუციურობაზე, ისინი წარმოადგენენ მისი მოთხოვნების უგულებელყოფის შედეგს.
მოწმე ზურაბ ბექაიამ სასამართლოს განუმარტა, რომ საქართველოს ენერგოსექტორში შექმნილი რთული მდგომარეობის გამო, საქართველოს რეგიონებს არ მიეწოდებოდათ ელექტროენერგია. სწორედ ამ დროს, სააქციო საზოგადოება საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციო ენერგოკომპანიის მმართველობამ, სახელმწიფოს მხარდაჭერით, მიიღო გადაწყვეტილება, გადაედგა პირველი ნაბიჯები პრობლემის მოსაგვარებლად და დაეწყო ე.წ. კომუნალური გამრიცხველიანება. ამან გამოიღო ის დადებითი შედეგი, რომ დღეისათვის, საქართველოს რეგიონებს აქვთ 24 საათიანი ელექტრომომარაგება. კოლექტიური მრიცხველის შემოღების შედეგად, მოხდა თანხების ამოღების მნიშვნელოვანი ზრდა. თუმცა კომუნალური გამრიცხველიანება იყო პირველი ეტაპი, პარალელურად დაიწყო ინდივიდუალური გამრიცხველიანება.
მოწმე დავით მიქაუტაძემ აღნიშნა, რომ კომუნალური აღრიცხვიანობის მეთოდის შემოღება მოხდა გარდამავალი პერიოდისათვის. ამავდროულად, აღრიცხვა-ანგარიშსწორებისას გამოვლინდა ამ სისტემის მრავალი უარყოფითი და მანკიერი მხარე. მასთან, როგორც მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივ დამცველთან, არაერთი საჩივარი შემოსულა, რომელშიც მოსახლეობა გამოთქვამდა უკმაყოფილებას ანგარიშსწორების წესის დარღვევის გამო, გადამხდელი და არგადამხდელი აბონენტებისათვის ელექტროენერგიის მიწოდების კოლექტიურ გათიშვებთან თუ სხვა საკითხებთან დაკავშირებით.
სპეციალისტმა კონსტანტინე წერეთელმა სასამართლოს განუმარტა, რომ სადავო აქტით ხდება საერთო მოხმარების მრიცხველზე მიერთებული უმრიცხველო აბონენტების მიერ დახარჯული ელექტროენერგიის რაოდენობის განსაზღვრა. სადავო აქტის მე-5 მუხლის მიხედვით, საერთო მოხმარების მრიცხველზე აღრიცხული ელექტროენერგია უმრიცხველო აბონენტებს შორის ნაწილდება მათი შეთანხმების საფუძველზე. თუ ასეთი შეთანხმება არ არსებობს, მაშინ აბონენტის მიერ დახარჯული ელექტროენერგიის რაოდენობა განისაზღვრება სადავო აქტის მე-6 მუხლის საფუძველზე. კერძოდ, შეფასების მეთოდით, ძირითადად ელექტროხელსაწყოების (ელექტროქურა, წყლის გამაცხლებლები, კონდიციონერები, სარეცხი მანქანა და ა.შ. რაც ჩამოთვლილია სადავო აქტის დანართში) მიერ დახარჯული სავარაუდო ელექტროენერგიის მიხედვით.
საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველმა კოლეგიამ, საქმის არსებითად განხილვის შედეგად, კონსტიტუციური სარჩელების მონაცემების, საკონსტიტუციო სამართალწარმოების მონაწილეთა გამოსვლების, მოწმეთა ჩვენებების, სპეციალისტის დასკვნისა და საქმეში არსებული წერილობითი მტკიცებულებების გაანალიზების საფუძველზე, დაადგინა გადაწყვეტილების მისაღებად საჭირო გარემოებანი.
I. “საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის (სემეკ) 2006 წლის 17 იანვრის N1 დადგენილება სს “საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციო ენერგოკომპანიის” საერთო მოხმარების მრიცხველის მქონე აბონენტების მიერ ინდივიდუალური მრიცხველის გარეშე მოხმარებული ელექტროენერგიის რაოდენობის განსაზღვრის დროებითი წესის დამტკიცების შესახებ” ადგენს მოსახლეობის მიერ “უმრიცხველოდ მოხმარებული” ელექტროენერგიის რაოდენობის განსაზღვრის წესს. კერძოდ, ამ დადგენილებით დამტკიცებული “დროებითი წესის” პირველ მუხლში აღნიშნულია: “1. საერთო მოხმარების მრიცხველის მქონე აბონენტების მიერ ინდივიდუალური მრიცხველის გარეშე მოხმარებული ელექტროენერგიის რაოდენობის განსაზღვრის დროებითი წესი ადგენს “საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციო ენერგოკომპანიის” (შემდგომში – კომპანია) სამოქმედო ტერიტორიაზე მოსახლეობის მიერ უმრიცხველოდ დახარჯული ელექტროენერგიის რაოდენობის განსაზღვრის პირობებს. 2. აღნიშნული წესი არ ეხება მომხმარებელთა იმ კატეგორიას, რომელთაც გააჩნიათ გამართული ინდივიდუალური აღრიცხვის ხელსაწყო”.
ამავე “წესის” მე-2 მუხლის პირველი პუნქტით, “უმრიცხველო მოხმარება” განმარტებულია, როგორც ,,ელექტროენერგიის მოხმარება, როცა მრიცხველი არ არსებობს, ან ტექნიკურად გაუმართავია”.
ამდენად, სადავო აქტის კონსტიტუციურობის შემოწმებისას საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა შეაფასოს “უმრიცხველო მომხმარებელთა” უფლებები, კერძოდ, გამოსარკვევია, თუ რამდენად პასუხობს საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის მე-2 პუნქტს მოხმარებული ელექტროენერგიის რაოდენობის განსაზღვრის ის წესი, რაც დადგენილია საერთო მოხმარების მრიცხველით სარგებლობისას.
სადავო დადგენილება გარკვეული დროით მოქმედ ნორმატიულ აქტს წარმოადგენს. ამიტომაცაა, რომ ამ დადგენილებით დამტკიცებულ წესს “დროებითი წესი” ეწოდება, რაც იმაზე უნდა მეტყველებდეს, რომ მას ვერ ექნება და არცა აქვს პრეტენზია, შემოიღოს მოხმარებული ელექტროენერგიის რაოდენობის განსაზღვრის საბოლოოდ მოწესრიგებული, მხარეთა ინტერესებით დაბალანსებული სისტემა. იგი წარმოადგენს გარდამავალ ღონისძიებას მომხმარებელთა სრული გამრიცხველიანების პროცესში. შესაბამისად, როგორც ელექტროენერგიის მომხმარებელს, ასევე მის მიმწოდებელს გათვითცნობიერებული აქვთ აღნიშნული წესის დროებითი ხასიათი. იმავდროულად, მოსახლეობას აქვს იმის მოლოდინი, რომ აღნიშნული წესით გამოწვეული უხერხულობა მალევე აღმოიფხვრება.
სადავო დადგენილების თავდაპირველი რედაქცია (N7 დადგენილება) სემეკის მიერ მიღებული იქნა 2005 წლის 6 აპრილს და მისი მოქმედების ვადა განისაზღვრა 2005 წლის 31 დეკემბრამდე. შედგომ, 2006 წლის 17 იანვარს სემეკმა (N1 დადგენილებით) განაახლა მისი მოქმედების ვადა 2006 წლის 31 მარტამდე. ამის შემდეგ ორჯერ შეიტანა ცვლილებები და დამატებები სადავო დადგენილებაში და მისი მოქმედებაც ორჯერ გააგრძელა. ჯერ 2006 წლის 31 მარტს, N13 დადგენილებით, 2006 წლის 1 ოქტომბრამდე, ხოლო შემდგომ – 2006 წლის 29 სექტემბრის N32 დადგენილებით, 2007 წლის 1 ოქტომბრამდე. მომხმარებელთა გამრიცხველიანების კვალობაზე, თანდათანობით მცირდებოდა ამ დადგენილების მოქმედების ტერიტორიული ფარგლები.
საკონსტიტუციო სასამართლო ვალდებულია, გაარკვიოს ის დადებითი და უარყოფითი შედეგები, რასაც იწვევს სადავო აქტის მოქმედება როგორც მომხმარებლის, ისე ენერგოკომპანიის უფლებებთან დაკავშირებით.
II. სასამართლო კოლეგია აღნიშნავს, რომ მომხმარებლის უფლებების დაცვა არ წარმოადგენს ერთიან სამართლებრივ მატერიას. მისი შინაარსი განსაზღვრულია როგორც კერძო, ისე საჯარო სამართლის ნორმებით, რომლებიც შეიცავენ სხვადასხვა სახის (კატეგორიის) სავალდებულო დანაწესებს, რის შესაბამისადაც, უნდა მოქმედებდნენ საამისოდ უფლებამოსილი პირები, მათ შორის სახელმწიფო.
საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლი აღიარებს მომხმარებელთა უფლებების დაცვის კონსტიტუციურ აუცილებლობას. მასში მოცემული დებულება, რომ ეს უფლებები დაცულია კანონით, გულისხმობს მათ დაცვას სათანადო კონსტიტუციური პრინციპებისა და საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად. “მომხმარებელთა უფლებების დაცვის შესახებ” საქართველოს კანონის მიხედვით, ამ უფლებათა კონკრეტული, სუბსტანციური შინაარსი მდგომარეობს მომხმარებლის ხარისხიანი პროდუქციით, კერძოდ, საქონლით, მომსახურებით და სამუშაოთი უზრუნველყოფაში. საერთაშორისო სამართალში მიღებული პრაქტიკის თანახმად, მომხმარებლის უფლებები მოიცავს მომხმარებლის უფლებას უსაფრთხოებაზე, არჩევანზე, განხილვაზე, სამომხმარებლო განათლებაზე და სამართლებრივ დაცვაზე. ელექტროენერგიით, როგორც სიკეთით სარგებლობასთან დაკავშირებით, მომხმარებელთა უფლებებთან მიმართებით სპეციალურ ნორმებს შეიცავს “ელექტროენერგეტიკისა და ბუნებრივი გაზის შესახებ” საქართველოს კანონი.
ამ კონკრეტულ შემთხვევაში სახეზეა მომხმარებელთა ისეთი უფლება, რომლის განხორციელება სახელმწიფოს ეკონომიკურ შესაძლებლობებთანაა დაკავშირებული. “ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების შესახებ საერთაშორისო პაქტის” მე-2 მუხლის თანახმად, “ამ პაქტის მონაწილე თითოეული სახელმწიფო კისრულობს ვალდებულებას, ინდივიდუალური წესით და საერთაშორისო დახმარებისა და თანამშრომლობის, კერძოდ, ეკონომიკურ და ტექნიკურ დარგებში საერთაშორისო დახმარებისა და თანამშრომლობის წესით, არსებული რესურსების მაქსიმალურ ფარგლებში მიიღოს ზომები, რათა თანდათან უზრუნველყოს ამ პაქტით აღიარებული უფლებების სრული განხორციელება ყველა მართებული საშუალებით, მათ შორის, კერძოდ, საკანონმდებლო ღონისძიებათა მიღებით”. რაც შეეხება აღნიშნული უფლებების შეზღუდვის ფარგლებს, დასახელებული პაქტის მე-4 მუხლში ნათქვამია: “ამ პაქტით მონაწილე სახელმწიფოები აღიარებენ, რომ იმ უფლებათა გამოყენების მხრივ, რომლებსაც ესა თუ ის სახელმწიფო უზრუნველყოფს ამ პაქტის შესაბამისად, ამ სახელმწიფოს შეუძლია შემოიღოს ამ უფლებათა მხოლოდ ისეთი შეზღუდვები, რომლებსაც განსაზღვრავს კანონი, და მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც, ეს შეეთავსება აღნიშნულ უფლებათა ბუნებას, და მხოლოდ იმ მიზნით, რომ ხელი შეუწყოს საერთო კეთილდღეობას დემოკრატიულ საზოგადოებაში”.
სასამართლო კოლეგია აღნიშნავს, რომ თანამედროვე სამართალში ადგილი აქვს მომხმარებელთა უფლებების დაცვის უნიფიკაციასა და ჰარმონიზაციას. ევროკავშირის დონეზე შემუშავებული აქტების მიზანმიმართულებაა, დაიცვას მომხმარებელი, როგორც საბაზრო ურთიერთობის სუსტი მხარე, ძლიერი მხარის მიერ შეთავაზებული უთანასწორო პირობებისაგან. ამ მიმართულებით სახელმწიფოს ჩარევები სამართლიანი და მოწესრიგებული სამოქალაქო ბრუნვის უზრუნველსაყოფად, კონსტიტუციურად გამართლებულ ნაბიჯად უნდა ჩაითვალოს. გართულებული საბაზრო ურთიერთობების პირობებში სახელმწიფო არ შეიძლება გვერდზე გადგეს ამ პროცესისაგან. ეს გარემოება მიგვანიშნებს კერძო სამართლის კონსტიტუციონალიზაციის პროცესზე. როცა სამოქალაქო ბრუნვის ნორმატიულად დადგენილი პირობები არღვევს ბრუნვის მონაწილეების ინტერესთა ბალანსს, მაშინ ურთიერთობათა კერძოსამართლებრივი მოწესრიგება შესაძლებელია განიხილებოდეს კონსტიტუციური უფლებების ჭრილში. გერმანიის ფედერალურმა საკონსტიტუციო სასამართლომ ლიუთის საქმეზე (BVerfGE, 7,198 – გერმანიის ფედერალური საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება 7,198) მიღებულ გადაწყვეტილებაში აღნიშნა, რომ სახელმწიფო ვალდებულია, პატივი სცეს ხელშეკრულების მხარეთა ინტერესების სამართლიან დაბალანსებას. სხვა გადაწყვეტილებებში, ფედერალურმა სასამართლომ დაგმო სავაჭრო ძალაუფლებით გამოწვეული უთანასწორობა და მოითხოვა ძირითადი უფლებების აღდგენა.
აღნიშნული მიგვანიშნებს იმაზე, რომ მომხმარებელთა უფლებები, რომლებიც ხშირად თავისუფალი და მოწესრიგებული სამოქალაქო ბრუნვის უმნიშვნელოვანესი ფასეულობაა, წარმოადგენს კონსტიტუციური დაცვის საგანს. ნებისმიერი ნორმატიული აქტი, რომელიც უშუალოდ მომხმარებლის უფლებებს შეეხება, უნდა იცავდეს მას ძლიერი მხარისაგან და აფუძნებდეს ინტერესთა დაბალანსებული და მშვიდობიანი თანაარსებობის პირობებს.
ამდენად, სახელმწიფოს პოზიტიური, კონსტიტუციურ-სამართლებრივი ვალდებულებაა, დაიცვას მომხმარებელი მესამე პირთა უსამართლო ძალაუფლებისაგან. სახელმწიფო, რომელიც ვერ ახერხებს ამას, თავად გამოდის აღნიშნული უფლების დამრღვევის როლში. სახელმწიფო, ნებისმიერ შემთხვევაში, ამ მიმართულებით, პოზიტიური ეფექტის მისაღწევად უნდა იყენებდეს მის ხელთ არსებულ ყველაზე გონივრულ და ყველაზე გამართლებულ საშუალებებს.
ამდენად, სახელმწიფო ვალდებულია, მომხმარებელს მისცეს მისი შესაძლებლობების ფარგლებში არსებული ყველაზე ხელმისაწვდომი გზები თავისი უფლებების დაკმაყოფილებისა. სახელმწიფო ამ მიზნით უნდა მოქმედებდეს გარკვეული სახელმძღვანელო პრინციპების საფუძველზე. მას არა აქვს უფლება, მომხმარებელს შესთავაზოს ამა თუ იმ სიკეთით სარგებლობის ისეთი გზები, რომლებიც მას ამ სიკეთეს კი არ აზიარებს, არამედ მისგან მოსწყვეტს. ისეთი ნორმატიული აქტის მიღებისას, რომლითაც სიკეთით სარგებლობის შეზღუდვები (თუნდაც დროებითი) და სპეციალური პირობები წესდება, კანონმდებელი ვალდებულია, ყველა გარემოების სათანადო გამოკვლევის საფუძველზე, ნათლად ჩამოაყალიბოს შემზღუდველი ნორმების შინაარსი და განსაზღვროს მათი მოქმედების გონივრული ვადა. სპეციალური ნორმების დაწესება, რომლითაც მომხმარებლის თავისუფალი არჩევანის შეზღუდვა ან მისთვის არასახარბიელო პირობების შემოღება ხდება, შეიძლება გამართლებული იყოს ისეთ შემთხვევებში, როდესაც სიკეთით სარგებლობის სხვა გზები არ არსებობს.
სამართალში აღიარებული თანაზომიერების პრინციპის თანახმად, სახელმწიფოს მოქმედება უნდა იყოს დასახული მიზნის მისაღწევად დასაშვები, აუცილებელი, მინიმალური ზიანის მომტანი, უფლების შეზღუდვა შეზღუდვის მიზანთან პროპორციული.
საკონსტიტუციო სასამართლო სადავო აქტის კონსტიტუციურობის შეფასებისას მხედველობაში იღებს აღნიშნული პრინციპის მოთხოვნებს.
III. სადავო აქტის სამოქმედოდ შემოღების აუცილებლობის შეფასებისას გამოსარკვევია მისი მიზნები. ამ აქტის პრეამბულიდან ჩანს, რომ ,,დროებითი წესის” შემოღების მიზანს წარმოადგენს სს “საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციო ენერგოკომპანიის” ყველა კატეგორიის მომხმარებლისათვის მიწოდებული ელექტროენერგიის საფასურის გადახდა, აგრეთვე საერთო მოხმარების მრიცხველის მქონე აბონენტების მიერ ინდივიდუალური მრიცხველის გარეშე მოხმარებული ელექტროენერგიის რაოდენობის განსაზღვრა. მართალია, სადავო აქტში ეს პირდაპირ არ არის მითითებული, მაგრამ, როგორც საქმის განხილვის პროცესიდან გაირკვა, იგი კავშირშია მოსახლეობის სრულ გამრიცხველიანებასთან, რის გამოც დროებით ხასიათს ატარებს.
საქმის მასალებიდან ჩანს, რომ ენერგეტიკის სფეროში მოხმარებული ელექტროენერგიის აღრიცხვის მოწესრიგება ერთ-ერთ უმთავრეს პრობლემას წარმოადგენს. გაუმართავი აღრიცხვის კვანძის პირობებში ადგილი აქვს ელექტროენერგიის მასობრივ დატაცებას, რაც უარყოფითად აისახება როგორც მომხმარებლის, ისე მისი მიმწოდებლის ინტერესებზე. “ელექტროენერგეტიკისა და ბუნებრივი გაზის შესახებ” საქართველოს კანონის 28-ე მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით, ლიცენზიატი ვალდებულია, აღრიცხოს მის საშუალებებში გატარებული ელექტროენერგიის სრული რაოდენობა და ეს ინფორმაცია ხელმისაწვდომი გახადოს. 36-ე მუხლის მე-3 პუნქტის “დ” ქვეპუნქტის თანახმად კი, განაწილების ლიცენზიატი ვალდებულია, გაუწიოს მომხმარებელს გამანაწილებელი მომსახურება, კომისიის მიერ დადგენილი წესებისა და ლიცენზიატის საინვესტიციო პროგრამის შესაბამისად.
აღრიცხვიანობის მოწესრიგება გულისხმობს ყოველი მომხმარებლისათვის გამართული ინდივიდუალური აღრიცხვის ხელსაწყოს (მრიცხველის) დამონტაჟებას, რაც საჭიროებს შესაბამის ფინანსურ უზრუნველყოფას და ეტაპობრივად ხორციელდება. სწორედ ამ პროცესს უკავშირდება კომუნალური გამრიცხველიანება, რაც წარმოადგენს გარდამავალ დროებით ღონისძიებას. სს ,,საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციო ენერგოკომპანიის ყოფილი დირექტორი დევიდ სორნტონი სემეკის თავმჯდომარის სახელზე 2006 წლის 14 მარტს გაგზავნილ წერილში (N241/22-6) აღნიშნავს, რომ კომუნალური გამრიცხველიანების პროექტი დროებითი იძულებითი ნაბიჯი იყო საქართველოს ხელისუფლების მხრიდან (მომხმარებელთა სრულ ინდივიდუალურ გამრიცხველიანებამდე), რათა დაწყებულიყო ელექტროენერგიის აღრიცხვიანობის მოწესრიგება და, შეძლებისდაგვარად, მინიმუმამდე შემცირებულიყო ელექტროენერგიის დანაკარგები.
ამდენად, მომხარებელთა ინდივიდუალური გამრიცხველიანება ხორციელდება გარკვეული პროგრამის ფარგლებში და იგი საჭიროებს შესაბამის და გონივრულად აუცილებელ დროს. სახელმწიფო, ყველა შემთხვევაში, უფლებამოსილია და, იმავდროულად, ვალდებულიცაა მოსახლეობას დაუდგინოს ელექტროენერგიის მიწოდების გარკვეული წესები, ვინაიდან ელექტროენერგია წარმოადგენს ადამიანისათვის სასიცოცხლოდ აუცილებელ სიკეთეს. სოციალური სამართლიანობა მოითხოვს, რომ ასეთი სიკეთეები თანაბრად ხელმისაწვდომი იყოს მომხმარებლებისათვის.
მაშასადამე, ინდივიდუალური გამრიცხველიანების პროცესის დასრულებამდე სახელმწიფოს ინტერესს წარმოადგენს მოსახლეობის ელექტროენერგიით მომარაგება და აღრიცხვა მის ხელთ არსებული შესაძლო გზებით. მხედველობაშია მისაღები ის ფაქტი, რომ დროებითი, გარდამავალი წესები ერთგვარ აუცილებლობას წარმოადგენს საზოგადოებრივი ურთიერთობის ახლებურად მოწესრიგების სხვადასხვა შემთხვევაში. ამასთან, აუცილებელია, რომ ნებისმიერი ღონისძიება (მოწესრიგება), რომელიც ადამიანის კონსტიტუციურ უფლებებს შეეხება, არ ეწინააღმდეგებოდეს კონსტიტუციას. სულერთია, ეს ღონისძიება დროებითი ხასიათის იქნება თუ მუდმივი. ყველა შემთხვევაში, გარკვეული მიზნის მისაღწევად გამოყენებული გზა (საშუალება) უნდა იყოს ოპტიმალური და სამართლიანი. დაუშვებელია იმ ანტიპრინციპით სარგებლობა, რომ მიზანი ამართლებს საშუალებას.
IV. როცა ვამბობთ, რომ სახელმწიფო ვალდებულია, მოაწესრიგოს მოსახლეობისათვის ელექტროენერგიის მიწოდება, ამასთან მან უნდა შექმნას მიწოდების, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში დახარჯული ელექტროენერგიის რაოდენობის განსაზღვრის, ისეთი მექანიზმი, რომელიც ყველაზე მიზანშეწონილი იქნება არსებულ ვითარებაში. სემეკის სადავო დადგენილება, როგორც ითქვა, ინდივიდუალური მრიცხველების გვერდით, მომხმარებელს სთავაზობს საერთო მრიცხველებით სარგებლობას.
“დროებითი წესის” მე-5 მუხლის პირველ პუნქტში ნათქვამია: “საერთო მოხმარების მრიცხველზე მიერთებული ყველა უმრიცხველო მომხმარებლის ან მათი უფლებამოსილი წარმომადგენლის წერილობითი თანხმობის შემთხვევაში, საერთო მოხმარების მრიცხველზე აღრიცხული ელექტროენერგიის (ტექნიკური დანაკარგების გამოკლებით) განაწილება აბონენტებს შორის განისაზღვრება მხარეთა შეთანხმებით, გარდა სამფაზა მომხმარებლისა, რომელთაც უნდა გააჩნდეთ გამართული ინდივიდუალური აღრიცხვის ხელსაწყო და მათ მიერ მოხმარებული ელექტროენერგია უნდა გამოაკლდეს საერთო მოხმარების მრიცხველზე აღრიცხულ ელექტროენერგიას”.
აღნიშნულიდან ჩანს, რომ საერთო მოხმარების მრიცხველით სარგებლობა ხდება მომხმარებლის ნებით. სპეციალისტის განმარტებით, საერთო მოხმარების მრიცხველზე აღრიცხული ელექტროენერგია უმრიცხველო აბონენტებს შორის განაწილდება შეთანხმების საფუძველზე. აბონენტები წინასწარ თანხმდებიან, თუ როგორ განაწილდეს მათ შორის დახარჯული ელექტროენერგია (მაგალითად, თანაბრად თუ პროცენტულად). ამ შეთანხმებას წარუდგენენ ენერგოკომპანიას, რომელიც იმის მიხედვით გადაანაწილებს ელექტროენერგიას მომხმარებლებს შორის.
აღნიშნული არ ნიშნავს იმას, რომ მომხმარებელი, როგორც ენერგოკომპანიასთან ურთიერთობის დამოუკიდებელი სუბიექტი, ქრება და იგი შთანთქმულია ისეთი კოლექტიური ერთობით, როგორიცაა მომხმარებელთა ჯგუფები. ეს რომ ასე არ არის, ჩანს სადავო აქტის შინაარსიდან, მისი ცალკეული ნორმებიდან. ამდენად, მომხმარებელთა ჯგუფების გვერდით, კონკრეტული მომხმარებელი რჩება როგორც კონკრეტული უფლება-მოვალეობით აღჭურვილი პირი და შესაბამისად ენერგოკომპანიაც მასთან მიმართებაშია უფლება-მოვალეობის მქონე სუბიექტი.
უმრიცხველო მომხმარებელს, რომელიც უარს განაცხადებს მე-5 მუხლით გათვალისწინებულ პირობებზე, რჩება შანსი სხვა გზით ისარგებლოს ელექტროენერგიით. ამ შემთხვევაშიც დახარჯული ელექტროენერგია საერთო მრიცხველზე აღირიცხება. მისი გამოთვლის წესს კი ითვალისწინებს სადავო აქტის მე-6 მუხლი.
აღნიშნულიდან ჩანს, რომ მომხმარებელს აქვს საერთო მოხმარების მრიცხველზე დაფიქსირებული ელექტროენერგიის გამოთვლის ორი შესაძლებლობა.
უნდა ითქვას, რომ არც ერთი ეს საშუალება არ იძლევა მომხმარებლის უფლების დაცვის სრულ გარანტიებს. პირიქით, მათი გამოყენების პირობებში მომხმარებელი შეიძლება აღმოჩნდეს უთანაზომო ტვირთის მატარებელი. ეს რომ ასეა, ჩანს თავად ნორმატიული აქტის დროებითი ხასიათიდან და მისი გამოყენების პრაქტიკიდანაც. ამაზე მიგვანიშნებს ისიც, რომ, თუკი თავდაპირველად “დროებით წესში” ხაზი ესმებოდა მომხმარებელთა თანასწორუფლებიანობისა და სამართლიანობის პრინციპებს, დღეს მოქმედ წესში მათზე აღარ არის საუბარი. ამდენად, თავად ნორმატიული აქტის მიმღებმა ორგანომ აღიარა, რომ მისი მოქმედებისას ვერ იქნებოდა უზრუნველყოფილი მომხმარებელთა ჩაყენება თანაბარ პირობებში.
ასეთ ვითარებაში აუცილებლად გაჩნდება კითხვა, იყო თუ არა სხვა გზა დახარჯული ელექტროენერგიის რაოდენობის განსაზღვრისა, რომელიც ყველაზე მისაღები იქნებოდა მომხმარებლისათვის.
V. სადავო აქტის შეფასებისას მხედველობაშია მისაღები ის გარემოება, რომ საერთო მრიცხველით სარგებლობა არ არის მომხმარებლის მიერ დახარჯული ელექტროენერგიის რაოდენობის განსაზღვრის ერთადერთი გზა. მომხმარებელს კვლავაც რჩება შესაძლებლობა, საამისოდ გამოიყენოს ინდივიდუალური აღრიცხვის ხელსაწყო (მრიცხველი). მას შემდეგ, რაც ასეთ მრიცხველს ენერგოკომპანია ცნობს გამართულად, მომხმარებელი გადის სადავო აქტით მოწესრიგებული ურთიერთობის სფეროდან. “დროებითი წესის” მე-4 მუხლის თანახმად:
“1. მომხმარებლის მოთხოვნის შემთხვევაში კომპანია ვალდებულია მოთხოვნიდან ერთი თვის ვადაში შეამოწმოს მომხმარებლის კუთვნილი ინდივიდუალური აღრიცხვის ხელსაწყოს გამართულობა და აღნიშნულის საფუძველზე შეადგინოს აქტი ინდივიდუალური ხელსაწყოს გამართულობის ან გაუმართაობის შესახებ.
. . . ინდივიდუალური აღრიცხვის ხელსაწყოს შემოწმების შემდეგ, როდესაც მრიცხველი გამართულია, მომხმარებელი გადის ამ წესის რეგულირების სფეროდან და კომპანია ვალდებულია, მომხმარებელზე დახარჯული ელექტროენერგიის დარიცხვა აწარმოოს ინდივიდუალური აღრიცხვის ხელსაწყოს ჩვენების შესაბამისად.
5. იმ შემთხვევაში, თუ მომხმარებელი (მომხმარებლები) მიმართავს კომპანიას ელექტროენერგიის აღრიცხვის ხელსაწყოს გამართულობის თაობაზე და ერთი თვის ვადაში არ მოხდება კომპანიის მიერ ელექტროენერგიის აღრიცხვის ხელსაწყოს გამართულად ცნობა, ან არ მიიღებს განმცხადებელი წერილობით დასაბუთებულ პასუხს აღნიშნული ხელსაწყოს გაუმართაობის შესახებ, (გარდა გამანაწილებელი კომპანიის ბრჯენების არარსებობისა), ჩაითვლება, რომ ასეთი ელექტროენერგიის აღრიცხვის ხელსაწყო გამართულია”.
აღნიშნულიდან ჩანს, რომ ვიდრე მოხდებოდეს მოსახლეობის სრული გამრიცხველიანება ერთიანი პროგრამის ფარგლებში, მანამდე ნებისმიერ მომხმარებელს აქვს უფლება, ისარგებლოს ელექტროენერგიის აღრიცხვის გამართული ინდივიდუალური ხელსაწყოთი. უფრო მეტიც, მომხმარებელი დაცულია ენერგოკომპანიის მხრიდან იმით, რომ ამ უკანასკნელის მიერ თავისი ვალდებულების შეუსრულებლობის შემთხვევაში მოქმედებს აღნიშნული ხელსაწყოს გამართულობის პრეზუმფცია.
როცა მრიცხველი აღმოჩნდება გაუმართავი, მომხმარებელს შეუძლია შეაკეთოს იგი ან დააყენოს ახალი მრიცხველი. ენერგოკომპანია სადავო აქტის მიზანმიმართულებიდან გამომდინარე, ვალდებულია, ხელი შეუწყოს მომხმარებელს ამის განხორციელებაში.
ამდენად, შეიძლება ითქვას, რომ საერთო მრიცხველი წარმოადგენს ინდივიდუალური მრიცხველის ალტერნატივას. დაუშვებელია, ენერგოკომპანიის მხრიდან ურთიერთობის ისე წარმოდგენა, თითქოს ინდივიდუალური მრიცხველია საერთოს ალტერნატივა. სადავო აქტის ასეთი გაგება პრინციპულად ეწინააღმდეგება მისი, როგორც დროებით მოქმედი აქტის ბუნებას. საქმის მასალებიდან ირკვევა, რომ ენერგოკომპანიის მთელი ძალისხმევა მიმართულია, ყველა შემთხვევაში, საერთო მრიცხველის გამოყენებისაკენ და ინდივიდუალური მრიცხველებით სარგებლობის ხელოვნური ბლოკირებისაკენ. ამას შეიძლება ეწოდოს ნორმატიული აქტის შესრულებისადმი არამართებული დამოკიდებულება. ამის მიუხედავად, სასამართლო კოლეგია აღნიშნავს, რომ სახელმწიფოს მიერ შეთავაზებული ნებისმიერი პირობა უნდა იყოს სამართლიანი.
ამრიგად, მომხმარებელი ნორმატიულად არ არის მოკლებული შესაძლებლობას, გამოიყენოს დახარჯული ელექტროენერგიის რაოდენობის განსაზღვრის მისთვის ხელსაყრელი საშუალება. მიუხედავად ამისა, აღნიშნული არ არის საკმარისი სადავო აქტის კონსტიტუციურობის დასადგენად.
VI. სადავო აქტის მე-5 მუხლის თანახმად, მომხმარებლის თანხმობის საფუძველზე, ხდება საერთო მრიცხველით სარგებლობა. ასეთ შემთხევევაში, სადავო ნორმის შეფასებისას, სასამართლოს აინტერესებს რაში მდგომარეობს ნორმატიული იძულების შინაარსი. სადავო აქტიდან ჩანს, რომ მომხმარებელი მხოლოდ მაშინ სარგებლობს საერთო მრიცხველით, როცა საამისოდ არსებობს წერილობითი თანხმობა. ცხადია, საერთო მრიცხველით სარგებლობა შეიძლება მძიმე ტვირთად დააწვეს ზოგიერთ მომხმარებელს. მაგრამ გასათვალისწინებელია, რომ, როცა მომხმარებელი თანხმობას აცხადებს, აღნიშნულ რისკსაც აცნობიერებს და მისი მატარებელიც ხდება. მხედველობაშია მისაღები ის გარემოებაც, რომ, როცა კანონმდებელს შემოაქვს რაიმე პოზიტიური ურთიერთობის მოწესრიგების წესი, იგი ყოველთვის გათვლილია კეთილსინდისიერ მომხმარებელზე. კანონმდებელი ემყარება ვარაუდს, რომ საერთო მრიცხველზე მიერთებული მომხმარებლები იმოქმედებენ კეთილსინდისიერად. იგივე ვარაუდს ემყარებიან თვითონ მომხმარებლებიც. თუმცა, სადავო წესის შემთხვევაში, მაქსიმალური კეთილსინდისიერების პირობებშიც აუცდენელია, ელექტროენერგიით სარგებლობაში უთანასწორო ტვირთი, ვინაიდან თავად ეს წესი შეიცავს ერთი მომხმარებლის ტვირთის სხვებზე გადანაწილების (დაკისრების) ობიექტურ საფუძველს.
ამდენად, საერთო მრიცხველით სარგებლობისას მომხმარებელს შეიძლება დააწვეს, ჯერ ერთი, არაკეთილსინდისიერი მომხმარებლის ტვირთი და, მეორეც, ეს ტვირთი აუცდენელია ყველას კეთილსინდისიერების შემთხვევაშიც, ამგვარი სიკეთის სარგებლობით გამოწვეული ტვირთის გადანაწილების ნორმატიული წესის გამო. ე.ი. სიკეთით სარგებლობის მოცემული წესი ობიექტურადაც იწვევს ურთიერთობის ერთ-ერთი მხარის შიგნით პასუხისმგებლობის არათანაბრად გადანაწილებას. ასე რომ, მოხმარებული ელექტროენერგიის განსაზღვრის ეს წესი არ შეიძლება იქნეს მიჩნეული უხარვეზოდ.
ასეთ ვითარებაში ისმება კითხვა, აქვს თუ არა არსებობის უფლება ამგვარ დროებით ნორმატიულ დანაწესს? იგი გაუმართლებელი იქნებოდა იმ შემთხვევაში, თუკი მომხმარებელი საერთო მრიცხველზე მიერთებისას იქნებოდა ნორმატიული იძულების “მსხვერპლი”, რაც გამორიცხავდა მომხმარებლის მხრიდან თავისუფალი ნების შესაძლებლობას. მომხმარებლის თანხმობა, რაზედაც საუბარია ნორმატიულ აქტში, სრულიად უშინაარსო იქნება, თუკი მას არ ექნება შესაძლებლობა, უარის თქმის შემთხვევაში, სხვა გზით დაეკმაყოფილებინა უფლებები. სხვანაირად, საერთო მრიცხველზე მომხმარებელი თავისი ნებით კი არ იქნებოდა მიერთებული, არამედ ნორმატიულად იქნებოდა მიბმული. ასეთი ვითარება კი სერიოზულ ზიანს მოუტანდა თვით სამოქალაქო ბრუნვის თავისუფლებას და ამ ბრუნვის მონაწილის ნებისადმი პატივისცემას ფიქციად აქცევდა.
მხედველობაშია მისაღები ის გარემოება, რომ მთელი რიგი სიკეთეების სარგებლობით გამოწვეული ტვირთის მკაცრი ინდივიდუალიზაცია ამ სარგებლობის თანაზომიერად ობიექტურად შეუძლებელია. ამიტომაც, შეიძლება მომხმარებლები შეთანხმდნენ, რომ განსხვავებული სარგებლობის უთანაზომო იქნება მათი პასუხისმგებლობა.
მიუხედავად იმისა, რომ ეს შეიძლება ხდებოდეს მხარეთა თავისუფალი ნების საფუძველზე, სახელმწიფო მაინც ვალდებულია, სახელშეკრულებო ურთიერთობის ეს შემთხვევები შეაფასოს სამართლიანობის კუთხით და არ დაუშვას იგი, თუკი ასეთი თავისუფლება მომხმარებელს უთანაზომოდ (მომეტებულად) დიდი რისკის წინაშე აყენებს. ასეთი რისკი კი უნდა შეფასდეს (დადგინდეს) მართლზომიერი სინამდვილის ფარგლებში, ვინაიდან არავის არ ევალება ხელშეკრულების შინაარსი ააგოს არაკეთილსინდისიერი მხარის სავარაუდო ქმედებებზე. ამ უკანასკნელი მიდგომის შემთხვევაში, შეიძლება სამოქალაქო ბრუნვა არც კი შედგეს. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, საერთო მრიცხველის გამოყენების შეფასებისას, სასამართლო, როგორც წესი, ამოდის მისი შინაარსის ნორმატიული ბუნებიდან. შეფასების მთავარ კრიტერიუმად ვერ გამოდგება მომხმარებლის სუბიექტური დამოკიდებულება მისდამი. ადრესატის ქცევა ვერ შეცვლის მის შინაარს. საერთო მრიცხველის გამოყენებასთან დაკავშირებული უთანაზომო ტვირთი, კიდევ უფრო მძიმდება ცალკეული მომხმარებლის არაკეთილსინდისიერი მოქმედების შედეგად. სასამართლო პროცესიდან გამოჩნდა, რომ მომხმარებლები სწორედ ამ გარემოებას შეუწუხებია. ასეთ ვითარებაში მომხმარებლის უფლების შელახვის ერთ-ერთი მიზეზი მათ არაკეთილსინდისიერ ქმედებებშიცაა, თორემ, შეთანხმების მონაწილენი მზად არიან თავისთავზე აიღონ კეთილსინდისიერ ქცევასთან დაკავშირებული რისკი.
ამდენად, კონკრეტულ მომხმარებელზე მოსული უთანაზომო ტვირთი მარტო სადავო ნორმის ობიექტური შედეგი კი არ არის, არამედ მას განაპირობებს ასევე მომხმარებლის ქცევები. როცა ნორმა მომხმარებლებს სთავაზობს გარკვეული მოქმედების შესაძლებლობას, ეს არ ნიშნავს, რომ მათ ეს მოქმედება განახორციელონ არაკეთილსინდისიერად. სახელშეკრულებო იძულების ტრადიციული შემთხვევებისაგან განსხვავებით, როცა მხოლოდ შეთავაზებული პირობა იწვევს უსამართლო შედეგებს, ამ კონკრეტულ შემთხევევაში თავად შეთავაზებული საშუალების არაკეთილსინდისიერი გამოყენებითაც მძიმდება მდგომარეობა. რომ არ იყოს ეს უკანასკნელი მომენტი, ადვილი შესაძლებელია, დამდგარი უთანაზომო ტვირთი გაცილებით ნაკლები აღმოჩენილიყო. საქმის განხილვიდან გამოჩნდა, რომ ცალკეული მომხმარებლები ელექტორენერგიას მოიხმარენ არაეკონომიურად, რის გამოც, მათი არაკეთილსინდისიერებით გამოწვეული შედეგები ნაწილდება კეთილსინდისიერ მომხმარებელზე. ეს გარემოება იმაზეც უნდა მიგვანიშნებდეს, რომ მომხმარებელი გაუცხოებულია მის მიერ დადებული შეთანხმებისაგან. იმ ვითარებაში, როცა შეთანხმება ვერ აღწევს მიზანს, მას შეუძლია გავიდეს ამ შეთანხმებიდან და სხვა გზით დაიკმაყოფილოს ინტერესი, იგივე ინდივიდუალური მრიცხველის, ანდა სადავო აქტის მე-6 მუხლის გამოყენებით.
VII. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში მომხმარებლის უფლების შეზღუდვის სპეციფიკურ შემთხვევასთან გვაქვს საქმე. ეს ის შემთხვევაა, როცა სიკეთით სარგებლობას შეიძლება მოჰყვეს არასასურველი ტვირთი მომხმარებლისათვის. მოსარჩელეთა აზრით, სწორედ ამის გამო უნდა გაუქმდეს სადავო აქტი. ყოველივე ეს სასამართლოს გაუჩენს ახალ კითხვას: რა შედეგებს გამოიწვევს სადავო აქტის გაუქმება მომხმარებლისათვის – მისი უფლებების უფრო ეფექტიან დაცვას, თუ პირიქით, ამ უფლებების დაცვის გარანტიების შემცირებას. ამ კითხვაზე პასუხი დამოკიდებულია იმაზე, თუ სხვა რა ღონისძიებას შესთავაზებს სახელმწიფო მას ამ კონკრეტულ შემთხვევაში. სასამართლო პროცესზე გაირკვა, რომ იმ საშუალებებზე უკეთესის შეთავაზება, რაზედაც საუბარია სადავო აქტში, ფაქტობრივად შეუძლებელი იყო. მოსარჩელეთა პასუხიდანაც ირკვევა, რომ სადავო აქტით გათვალისწინებული საერთო მრიცხველით ელექტორენერგიის მოხმარების წესის ალტერნატივას მხოლოდ ინდივიდუალური მრიცხველი წარმოადგენს. სახელმწიფო მართლაც ჰპირდება მათ ინდივიდუალურ გამრიცხველიანებას ეტაპობრივად, მანამდე კი სთავაზობს სადავო აქტით გათვალისწინებულ წესს.
სასამართლოსათვის ნაკლებად დამაჯერებელია მოსარჩელეთა მხრიდან იმისი მტკიცება, რომ, თუკი გაუქმდება სადავო აქტი, მომხმარებლებს ექნებათ შესაძლებლობა, უმალვე გამოიყენონ ინდივიდუალური მრიცხველები, რომლებიც ყველა მათგანს დღესაც გააჩნია. მოსარჩელის ამ განცხადებასთან დაკავშირებით უნდა ითქვას, რომ სასამართლოსათვის უცნობია ეს ფაქტი სინამდვილეს შეესაბამება თუ არა. ასეც რომ იყოს, ყველა შემთხვევაში, მრიცხველი ვარგისიანი უნდა იყოს გამოყენებისათვის. მოპასუხის წარმომადგენელთა მიერ მოტანილი ინფორმაციით, ადვილი შესაძლებელია, რომ ასეთი მრიცხველების საკმაო ნაწილი იყოს მწყობრიდან გამოსული. იგივე დაადასტურა მოწმე დავით მიქაუტაძემ. მან აღნიშნა, რომ ვიდრე დაიდგმებოდა საერთო მრიცხველები, მანამდე ინდივიდუალური მრიცხველების გარკვეული რაოდენობა არ მუშაობდა. ამდენად, თუკი ასეთი მრიცხველი არ აღმოჩნდება ვარგისიანი და მომხმარებელი ვერ შეიძენს ახალს, ასეთ შემთხვევაში, იგი შეიძლება დარჩეს საერთოდ ელექტროენერგიის გარეშე. ინდივიდუალური მრიცხველით სარგებლობის შესაძლებლობას მომხმარებელი არც ახლაა მოკლებული და შეუძლია გამოიყენოს იგი. საერთო მრიცხველის არსებობა მას ამაში ხელს არ შეუშლის. სადავო აქტის გაუქმების ეფექტი ამ მიზნით იქნება მხოლოდ ის, რომ მომხმარებელი აღმოჩნდება მხოლოდ ერთადერთი საშუალების პირისპირ და იძულებული იქნება, იქონიოს გამართული ინდივიდუალური აღრიცხვის ხელსაწყო. თუკი სადავო აქტის მოქმედების პირობებში მან შეიძლება გააკეთოს არჩევანი, შემდეგ მას ამის შესაძლებლობა აღარ ექნება.
ამგვარად, სადავო აქტის არაკონსტიტუციურად ცნობა სულაც არ არის მომხმარებლის, როგორც სუსტი მხარის ინტერესების დაცვის უკეთესი საშუალება, ვინაიდან ერთადერთი უხარვეზო და ყველაზე სამართლიანი საშუალებაა ინდივიდუალური მრიცხველი, რომლის დაყენების ვალდებულებაც მომხმარებელთა სრული გამრიცხველიანების პროექტის ფარგლებშია შეთავაზებული.
ყოველივე აღნიშნული ავალდებულებს სახელმწიფოს, ამოწუროს ნორმატიული ძალისხმევა უფლების დაცვის უხარვეზო წესის დამკვიდრებისათვის. ამ მიმართულებით სახელმწიფოს ვალდებულება იქ მთავრდება, როცა დგება შესრულების შეუძლებლობა.
VIII. დამაჯერებლობას მოკლებულია მოსარჩელეთა მტკიცება იმასთან დაკავშირებით, რომ, რადგანაც მათ არა აქვთ ელექტროენერგიის მიმწოდებელი ენერგოკომპანიის არჩევის შესაძლებლობა, ამიტომაც ირღვევა მათი უფლებები. სს “საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციო ენერგოკომპანია” კი, როგორც ელექტროენერგიის ერთადერთი მიმწოდებელი, ეწევა მონოპოლიურ საქმიანობას, რის გამოც, ისინი ავტომატურად ხდებიან მისი აბონენტები.
სასამართლო კოლეგია აღნიშნავს, რომ მომხმარებელი ამ შემთხვევაში სახელშეკრულებო ურთიერთობის სუსტ მხარეს წარმოადგენს და დაცულია ძლიერი მხარისაგან არა მისი არჩევის თავისუფლებით, არამედ იმით, რომ მან ბოროტად არ გამოიყენოს თავისი ძალაუფლება. სამოქალაქო ბრუნვის ნებისმიერი მონაწილე, ის იქნება ფორმალური თუ ფაქტობრივი მონოპოლისტი, ექნება მას ბაზარზე გაბატონებული მდგომარეობა თუ არა, ვალდებულია, მომხმარებელს შესთავაზოს სამართლიანი სახელშეკრულებო პირობები. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, კონსტიტუციით დაცული უფლების სპეციფიკის გამო, საფუძველს მოკლებულია ამ უფლების დარღვევის ძიება ხელშეკრულების სუბიექტის არჩევის თავისუფლებაში. რადგანაც ელექტროენერგიის როგორც ფასი, ისე მისი რაოდენობის აღრიცხვის წესი, ნორმატიულადაა მოწესრიგებული, ნებისმიერი ენერგოკომპანია ვალდებული იქნებოდა, აღნიშნულ წესებს დაქვემდებარებოდა. ამდენად, ეს ვერ გამოიწვევდა მომხმარებლის უფლებაში რაიმე თვისებრივ ცვლილებებს.
IX. საქმის განხილვის პროცესმა და საქმეში არსებულმა მასალებმა აჩვენა, რომ სს “საქართველოს სადისტრიბუციო ენერგოკომპანიის” მხრიდან ადგილი აქვს სადავო დადგენილების ტოტალურ შეუსრულებლობას, მისი თითქმის ყველა მუხლის დარღვევის შემთხვევას. ეს გარემოება სასამართლოს აფიქრებინებს, რომ მომხმარებლის უკმაყოფილების ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი სადავო აქტის სამართალგამოყენების პრაქტიკითაა გამოწვეული. ამაზე მიანიშნეს არა მარტო მოსარჩელეებმა, არამედ მოპასუხე მხარის წარმომადგენლებმაც. უფრო მეტიც, საქმის მასალებიდან ჩანს, რომ სწორედ მოპასუხეა მთავარი ოპონენტი, ენერგოკომპანიის მხრიდან, სადავო აქტის შესრულებასთან დაკავშირებით.
საქმის მასალებიდან ჩანს, რომ სხვადასხვა დაწესებულებაში, მომხმარებელთა მხრიდან, ასეულობით საჩივარი შესულა აღნიშნულ დარღვევებთან დაკავშირებით, კერძოდ, საქართველოს პარლამენტში და საქართველოს მთავრობაში, სემეკში, მასთან არსებულ მომხმარებლთა ინტერესების საზოგადოებრივ დამცველთან, სახალხო დამცველთან, საერთო სასამართლოებში. მიუხედავად ამისა, ცალკეულ შემთხვევაში მდგომარეობა გამოსწორების ნაცვლად გაუარესებულა.
სს “საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციო ენერგოკომპანიის” მხრიდან სადავო აქტის შეუსრულებლობის საკითხი სემეკს რამდენჯერმე განუხილავს, კერძოდ, აღნიშნულთან დაკავშირებით სემეკმა ჯერ 2005 წლის 15 ივლისს მიიღო გადაწყვეტილება (N11/1), შემდგომ 2005 წლის 28 დეკემბერს (N28/1), ბოლოს კი 2006 წლის 9 აგვისტოს (N21/1). ამ გადაწყვეტილებათა შინაარსიდან ჩანს, რომ ენერგოკომპანია უპასუხისმგებლოდ მოკიდებია სემეკის გადაწყვეტილებებს. კერძოდ, დასტურდება ის ფაქტი, რომ ენერგოკომპანია თავის საქმიანობას კვლავ აგრძელებს სადავო დადგენილების ძირითადი დებულებების დარღვევით. საქმეში არსებული სხვა მასალებიდანაც (ამონაწერები სემეკის 2005 წლის 15 ივლისის სხდომის N14 ოქმიდან და 2006 წლის 9 აგვისტოს სხდომის N21 ოქმიდან; სს “საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციო ენერგოკომპანიის” ქ. ქუთაისის მომსახურების ცენტრის მიერ სემეკის 2006 წლის 17 იანვრის N1 დადგენილებით დამტკიცებული “სს “საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციო ენერგოკომპანიის” საერთო მოხმარების მრიცხველის მქონე აბონენტების მიერ ინდივიდუალური მრიცხველის გარეშე მოხმარებული ელექტროენერგიის რაოდენობის განსაზღვრის დროებითი წესის” შესრულების შემოწმების 2006 წლის 1 აპრილის აქტი; მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველის მოხსენებითი ბარათი სემეკის 2006 წლის 17 იანვრის N1 და 31 მარტის N13 დადგენილებების შესრულების მიმდინარეობის შესახებ და სხვა) ჩანს, რომ ენერგოკომპანია იგნორირებას უკეთებს აღნიშნული აქტის მოთხოვნებს. კერძოდ, ენერგოკომპანია არ ცდილობს აღრიცხოს ინდივიდუალური მრიცხველები და მათი არსებობის შემთხვევაში არ ახდენს საერთო მრიცხველის ჩვენებიდან მათ გამოკლებას. ასე მაგალითად, ერთ-ერთ მომხმარებელს, რომელსაც აქვს ორი ნათურა და ტელევიზორი, საერთო მრიცხველით, დაერიცხა 417 ლარი, მაშინ როცა მისი ინდივიდუალური მრიცხველით ოთხი თვის განმავლობაში დაფიქსირებულია 126 კვტ.სთ., მომხმარებელთა მხრიდან წერილობითი თანხმობის არარსებობის შემთხვევაშიც ხდება საერთო მრიცხველებით მათი მომსახურება, რაც სადავო აქტის მომხმარებელზე იძულებით გავრცელებაზე მიგვანიშნებს; არასწორად ხდება ელექტროენერგიის ხარჯის დარიცხვა, საერთო მრიცხველზე მიერთებულ აბონენტებს არ აკლებენ ქსელში ელექტროენერგიის დანაკარგებს, რამდენიმე აბონენტის მიერ ელექტროენერგიის საფასურის გადაუხდელობის გამო მის მიწოდებას უწყვეტენ ყველა აბონენტს და ა.შ.
საფასურის გადაუხდელობის გამო ელექტროენერგიის მიწოდების შეწყვეტასთან დაკავშირებით, სადავო ნორმატიული აქტი შეიცავს მე-10 მუხლს, რომელშიც ნათქვამია: “მომხმარებლებისათვის, ელექტროენერგიის მიწოდების შეწყვეტა გადაუხდელობის მიზეზით არ მოხდება ღამის საათებში, შაბათ-კვირას, ოფიციალურ სადღესასწაულო დასვენების ან მათ წინა დღეს”.
საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ სადისტრიბუციო ენერგოკომპანია არასწორად განმარტავს ამ ნორმას, ამოდის რა იმ მცდარი პოზიციიდან, რომ თითქოს მომხმარებელთა ჯგუფები არიან მისი აბონენტები და არა ცალკეული მომხმარებელი, ელექტროენერგიის როგორც მიწოდებას, ისე მის შეწყვეტას ახდენს ყველას მიმართ. მით უმეტეს, თუ ეს ხორციელდება იმ შემთხვევაში, როცა ელექტროენერგიის საფასურს იხდის მომხმარებელთა უმეტესობა, იგი ყოვლად მიუტევებელია და პრინციპულად ეწინააღმდეგება როგორც პასუხისმგებლობის ბუნებას, ისე რისკების ზომიერ განაწილებას. ნებისმიერი მომხმარებელი ენერგოკომპანიის დამოუკიდებელი აბონენტია და მან დამოუკიდებლად უნდა აგოს პასუხი გადაუხდელობის გამო.
აღნიშნული ნორმის განმარტებისას გასათვალისწინებელია, რომ “ელექტროენერგეტიკისა და ბუნებრივი გაზის შესახებ” საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის მე-3 პუნქტის შინაარსიდან გამომდინარე, ელექტროენერგია შეიძლება შეუწყდეს იმ მომხმარებელს, რომელიც არ იხდის მომსახურების საფასურს. სემეკმა 2005 წლის 28 დეკემბრის N28/1 გადაწყვეტილებაში “სემეკის 2005 წლის 6 აპრილის N7 და 2005 წლის 4 აგვისტოს N18 დადგენილებების შესრულების მიმდინარეობისა და აღსრულების უზრუნველყოფის შესახებ”, აღნიშნული ნორმა ისე განმარტა, როგორც ამას მოითხოვს დასახელებული კანონი და “სს საქართველოს სადისტრიბუციო ენერგოკომპანიას” დაავალა “უზრუნველყოს არაგადამხდელი აბონენტების ქსელიდან ინდივიდუალურად გათიშვა”. ამდენად, ენერგოკომპანია ვალდებულია, გამოიყენოს მის ხელთ არსებული მართლზომიერი გზები, რათა მოხდეს პასუხისმგებლობის ინდივიდუალიზაცია და სრულიად უსაფუძვლოდ, როგორც ამას მოსარჩელეები აღნიშნავენ, მთელი სოფელი არ აღმოჩნდეს მძევლის როლში. კოლექტიურ პასუხისმგებლობას ვერ ამართლებს მოწმე ზურაბ ბექაიას მხრიდან გაკეთებული ის განცხადება, რომ აღნიშნული დაკავშირებულია გარკვეულ ხარჯებთან. ენერგოკომპანიამ უნდა გაითვალისწინოს ის სინამდვილე, რომ სადავო წესებით გამოწვეული უარყოფითი რისკების მატარებელი არ არის მარტო მომხმარებელი. დაუშვებელია საკუთარი რისკის სხვაზე გადაკისრება. თუკი ვინმე არ იხდის ელექტროენერგიის საფასურს, ანდა იპარავს სხვადასხვა არამართლზომიერი გზით, ენერგოკომპანია უფლებამოსილია, გამოიყენოს მათ მიმართ კანონმდებლობით გათვალისწინებული ზომები.
ყოველივე აღნიშნულიდან ჩანს, რომ სადისტრიბუციო ენერგოკომპანია უხეშად უგულებელყოფს ნორმატიული აქტის მოთხოვნებს და პერმანენტულად აგრძელებს მის დარღვევას, მიუხედავად მრავალგზის გაფრთხილებისა. ეს გარემოება გაუცხოებულს ხდის ნორმატიული აქტისაგან მის ერთ-ერთ სუბიექტს, რომელთან დაკავშირებითაცაა მიღებული სადავო აქტი. ეს ის შემთხვევაა, როდესაც სადავო აქტის არსებობის განმსაზღვრელი სუბიექტი თავადვე არღვევს ამ აქტის თითქმის ყველა დებულებას. ეს გარემოება საეჭვოს ხდის ენერგოკომპანიის დაინტერესებას, ანგარიში გაუწიოს მისივე მომხმარებელს და ამ უკანასკნელს აქცევს მხოლოდ ელექტროენერგიის საფასურის ამოღების იარაღად. ნორმატიული აქტის შესრულებისადმი და მომხმარებლისადმი ასეთი დამოკიდებულება პრინციპულად ეწინააღმდეგება ენერგოუსაფრთხოების სახელმწიფოებრივ პოლიტიკას, სახელმწიფოს სწრაფვას მოწესრიგებული სამოქალაქო ბრუნვის დამკვიდრებისაკენ. იგი ცუდი მაგალითია ამ სფეროში დასაქმებული სხვა კომპანიებისათვის, რომელთა მიმართაც მიღებულია ანალოგიური აქტები. ამგავრი ქმედებებით ენერგოკომპანია გაცილებით არაკეთილსინდისიერ სუბიექტად გვევლინება, ვიდრე ის მომხმარებელი, რომელიც უკიდურესი გაჭირვების გამო შეიძლება მოიქცეს არაკეთილსინდისიერად.
ამ კონკრეტულ შემთხვევაში მომხმარებელთა უფლებების დარღვევას განაპირობებს ასევე ის, რომ სადავო აქტი სათანადოდ არ არის განმარტებული მოსახლეობისათვის. ასეთი განმარტების გარეშე, მომხმარებელს ვერ ჩამოუყალიბდებოდა შესაბამისი ცოდნა, რათა მას გამოეყენებინა მისთვის ხელსაყრელი ალტერნატივა. ეს კი ეწინააღმდეგება მომხმარებელთა უფლებების დაცვის ერთ-ერთ ძირითად პრინციპს, კერძოდ, მომხმარებლისათვის ინფორმაციის მიწოდების ვალდებულებას.
სასამართლო კოლეგია აღნიშნავს, რომ სახელმწიფო ვალდებულია უზრუნველყოს ქვეყანაში როგორც ნორმატიული, ისე პრაქტიკული წესრიგი. შექმნილი მდგომარეობა მას ავალდებულებს, უწესრიგობისაგან იხსნას ელექტროენერგიის სამოქალაქო ბრუნვა, რასაც ადგილი აქვს აღნიშნული ენერგოკომპანიის საქმიანობის სფეროში.
X. საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ არსებობს საშიშროება, სადავო აქტმა დაკარგოს დროებითი აქტის ხასიათი. საკონსტიტუციო სასამართლოში სარჩელის შემოტანიდან დღემდე სემეკმა რამდენჯერმე გააგრძელა მისი მოქმედება. სადავო აქტის მოქმედების ვადა იმაზე მიგვანიშნებს, რომ მისი გასვლის შემდეგ იგი ძალას კარგავს და, მაშასადამე, სადისტრიბუციო ენერგოკომპანია ვეღარ გამოიყენებს საერთო მრიცხველს ამ აქტით გათვალისწინებული მიზნებისათვის.
სასამართლო კოლეგია თვლის, რომ ამ შემთხვევაში ან ადგილი აქვს ისეთ სინამდვილეს, როცა სადავო აქტის მოქმედების კონკრეტული ვადის დაწესებით იქმნება მოჩვენებითი შთაბეჭდილება, რომ ეს აქტი ატარებს დროებით ხასიათს და მასში მითითებული ვადის გასვლის შემდეგ, საბოლოოდ კარგავს ძალას, ან სასამართლო არ გამორიცხავს იმას, რომ ადგილი ჰქონდეს სამართალშემოქმედებითი პროცესისადმი უპასუხისმგებლო მიდგომას. საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველმა კოლეგიამ 2005 წლის 23 მარტის გადაწყვეტილებაში (N1/3/301) აღნიშნა, რომ საკანონმდებლო პროცესისადმი პასუხისმგებლობით მიდგომა კანონმდებლის კონსტიტუციურ ვალდებულებას წარმოადგენს. კერძოდ, გადაწყვეტილებაში აღინიშნა, რომ ... “ნორმატიული აქტის მიღება ყველა აუცილებელი გარემოების გათვალისწინებით უნდა ხდებოდეს”.
სასამართლო პროცესიდან გამოჩნდა, რომ მოსალოდნელია მისი მოქმედების ვადის კვლავ გაგრძელება. მომხმარებლისათვის დაკისრებული უთანაზომო ტვირთი მით უფრო მტკივნეული ხდება, რაც უფრო ხანგრძლივდება ამ ტვირთის ტარების ვადა. უფრო მეტიც, ვადის გაჭიანურებით აუცილებელი და დასაშვები ტვირთიც კი თვისებრივ სახეცვლილებას განიცდის და ხდება მიუღებელი.
ამდენად, დროებითი ხასიათის ნორმატიული აქტის მოქმედების არაგონივრული ვადით გახანგრძლივება გამოიწვევს მომხმარებლთა უფლებების შელახვას. გარდა ამისა, იგი ძირს უთხრის საკანონმდებლო წესრიგს, რომლის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი თვისებაა საკანონმდებლო ნებისადმი ნდობაუნარიანობა. ამ წესრიგის მოშლა უარყოფითად აისახება ადამიანთა ცხოვრებაში და იწვევს მათ გაუცხოებას სახელმწიფო ინსტიტუტებისადმი.
საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ სადავო აქტის კონსტიტუციურობის შეფასება ემყარება მხოლოდ მასში ჩადებულ ნებას და არა მისი მოქმედების სავარაუდო გაგრძელების შესაძლებლობას. სასამართლო ამ შემთხვევაში ვალდებულია, შეახსენოს სემეკს, არ გადადგას ისეთი ნაბიჯი, რის გამოც სადავო აქტის მოქმედების ხასიათის სრული ტრანსფორმაცია მოხდება, იგი დაკარგავს დროებითი აქტის შინაარსს და ამით მომხმარებელთა კონსტიტუციური უფლების დარღვევის რეალურ საშიშროებას შექმნის.
ყოველივე აღნიშნულის საფუძველზე, საკონსტიტუციო სასამართლო თვლის, რომ საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის (სემეკ) 2006 წლის 17 იანვრის N1 დადგენილება “სს “საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციო ენერგოკომპანიის” საერთო მოხმარების მრიცხველის მქონე აბონენტების მიერ ინდივიდუალური მრიცხველის გარეშე მოხმარებული ელექტროენერგიის რაოდენობის განსაზღვრის დროებითი წესის დამტკიცების შესახებ” არ არღვევს საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის მე-2 პუნქტის მოთხოვნებს, როგორც კონკრეტული ვადით მოქმედი დროებითი ნორმატიული აქტი.
ამავდროულად, საკონსტიტუციო სასამართლო საჭიროდ მიიჩნევს, დამატებით გაამახვილოს ყურადღება შესაბამისი ორგანოების ვალდებულებებზე: ერთი მხრივ, გადახედონ თავად ამ აქტის შინაარსს მომხმარებელთა უფლებების დაცვის კუთხით და აღმოფხვრან ხარვეზები, რომლებიც თვალსაჩინო გახდა საქმის არსებითი განხილვის დროს; ხოლო, მეორე მხრივ, განახორციელონ სათანადო კონტროლი სს “საქართველოს სადისტრიბუციო ენერგოკომპანიის” ვალდებულებაზე, იმოქმედოს დასახელებული ნორმატიული აქტის მოთხოვნათა სრული დაცვით, რადგან სადავო აქტის არასწორი და არასრული გამოყენება, მათ შორის ინდივიდუალური მრიცხველით სარგებლობის პრიორიტეტული უფლების უგულებელყოფით, იწვევს მომხმარებელთა უფლებების კანონსაწინააღმდეგო შეზღუდვას.
ზემოაღნიშნულ გარემოებათა ერთობლივი გათვალისწინებით, ხელმძღვანელობს რა საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის “ვ” ქვეპუნქტითა და მე-2 პუნქტით, “საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის “ე” ქვეპუნქტით, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტით, 25-ე მუხლის მე-3 პუნქტით, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის “ა” ქვეპუნქტით, 43-ე მუხლის მე-2, მე-4, მე-7 და მე-8 პუნქტებით, “საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ” კანონის 32-ე და 33-ე მუხლებით,
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:
I.არ დაკმაყოფილდეს საქართველოს მოქალაქეების შალვა ნათელაშვილისა და აკაკი მიქაძის კონსტიტუციური სარჩელები საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის წინააღმდეგ, “სს “საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციო ენერგოკომპანიის” საერთო მოხმარების მრიცხველის მქონე აბონენტების მიერ ინდივიდუალური მრიცხველის გარეშე მოხმარებული ელექტროენერგიის რაოდენობის განსაზღვრის დროებითი წესის დამტკიცების შესახებ” საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის (სემეკ) 2006 წლის 17 იანვრის N1 დადგენილების (სემეკის 2006 წლის 29 სექტემბრის N32 დადგენილებით შეტანილი ცვლილებებით) კონსტიტუციურობის თაობაზე საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით;
II.საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელმა ეროვნულმა კომისიამ ამ გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში აღნიშნულ გარემოებათა გათვალისწინებით უზრუნველყოს ქმედითი ღონისძიებების გატარება მომხმარებელთა უფლებების ნორმატიულად განმტკიცების, მხარეთა უფლება-მოვალეობების სათანადოდ განსაზღვრის და მათი ჯეროვანი შესრულების მიზნით;
III.საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელმა ეროვნულმა კომისიამ სარეზოლუციო ნაწილის II პუნქტით გათვალისწინებული ღონისძიებების განხორციელება უზრუნველყოს გონივრულ ვადაში, რაც სათანადო ეფექტის მომტანი იქნება აღნიშნული აქტის მოქმედების ფარგლებში;
IV.გადაწყვეტილება ძალაშია საკონსტიტუციო სასამართლოს სხდომაზე მისი საჯაროდ გამოცხადების მომენტიდან;
V.გადაწყვეტილება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება;
VI.ამ გადაწყვეტილების პირი გაეგზავნოს მხარეებს, საქართველოს პრეზიდენტს, საქართველოს მთავრობას, საქართველოს პარლამენტს, საქართველოს უზენაეს სასამართლოსა და სს ,,საქართველოს გაერთიანებულ სადისტრიბუციო ენერგოკომპანიას”;
VII.გადაწყვეტილება “საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში” გამოქვეყნდეს 15 დღის ვადაში.
კონსტანტინე ვარძელაშვილი (სხდომის თავმჯდომარე)
ბესარიონ ზოიძე (მომხსენებელი მოსამართლე)
ვახტანგ გვარამია