კოლეგიის შემადგენლობა:

ოთარ ბენიძე (თავმჯდომარე),

ნიკოლოზ ჩერქეზიშვილი (წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე),

ლამარა ჩორგოლაშვილი (წევრი),

ზაურ ჯინჯოლავა (წევრი).

სხდომის მდივანი: ლიკა ჯალაღონია.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიამ ღია სასამართლო სხდომაზე, რომელშიც მონაწილეობდნენ მოსარჩელეთა - ფირუზ ბერიაშვილის და რევაზ ჯიმშერიშვილის წარმომადგენლები: ლია მუხაშავრია, მანანა კობახიძე, არჩილ ჩოფიკაშვილი, სევდია უგრეხელიძე, სოფიო ჯაფარიძე, დავით აზმაიფარაშვილი, ნინო ელბაქიძე, დავით ლაშქარავა; მოსარჩელე საქართველოს სახალხო დამცველი და მისი წარმომადგენლები: პაატა სიამაშვილი, თინათინ ხიდაშელი და გიორგი ჩხეიძე; მოპასუხე მხარის – საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენლები – ლევან ბეჟაშვილი და შორენა ჯანხოთელი; სპეციალისტები – საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის სახელმწიფოსა და სამართლის ინსტიტუტის განყოფილების ხელმძღვანელი, იურიდიულ მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი ოთარ გამყრელიძე, საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მოქალაქეობის, სამოქალაქო მდგომარეობის რეგისტრაციის და იმიგრაციის საკითხთა დეპარტამენტის უფროსი ზაზა მეიშვილი, თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის დოცენტი, იურიდიულ მეცნიერებათა კანდიდატი რევაზ გოგშელიძე; აგრეთვე მოწმეები – საქართველოს გენერალური პროკურორის მოადგილე ვენედი ბენიძე და საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საგამოძიებო განყოფილების უფროსის მოადგილე თემურ თვაური,

განიხილა საქმე: “საქართველოს მოქალაქეები ფირუზ ბერიაშვილი, რევაზ ჯიმშერიშვილი და საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”.

დავის საგანი: საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-11 მუხლის, 44-ე მუხლის, 72-ე მუხლის მე-3 და მე-5 ნაწილების პირველი წინადადების, 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის “ა”, “გ” და “დ” პუნქტების, 76-ე მუხლის მე-2 ნაწილის პირველი წინადადების, 83-ე მუხლის მე-2 და მე-5 ნაწილების, 84-ე მუხლის მე-3 ნაწილის "ბ“ პუნქტის ბოლო ნაწილის, “კ” პუნქტის და ამავე მუხლის მე-5 ნაწილის, 137-ე მუხლის პირველი ნაწილის დებულების – “გარდა 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის დ პუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევებისა”, 142-ე მუხლის მე-2 ნაწილის, 145-ე მუხლის პირველი ნაწილის, 146-ე მუხლის პირველი, მე-2, მე-3 და მე-5 ნაწილების, 162-ე მუხლის მე-2 ნაწილის დებულების – “პატიმრობის ვადის დინება წყდება იმ დღეს, როცა პროკურორი საქმეს სასამართლოში გაგზავნის”, ამავე მუხლის მე-8 და მე-9 ნაწილების, 242-ე მუხლის პირველი ნაწილის, 284-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების, 357-ე მუხლის მე-3 ნაწილის, 364-ე მუხლის დებულების – “ექსპერტიზის ჩატარებისა და ექსპერტის წინაშე დასმული საკითხების შესახებ მხარემ დაუყოვნებლივ უნდა აცნობოს მომკვლევს, გამომძიებელს ან პროკურორს, რომლის წარმოებაშიცაა სისხლის სამართლის საქმე”, 445-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-3 და მე-4 წინადადებების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლთან და 42-ე მუხლის პირველ, მე-3 და მე-8 პუნქტებთან მიმართებით.

აღნიშნულ საქმეში, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიის 2002 წლის 20 ივნისის განმწესრიგებელი სხდომის N2/7/191 საოქმო ჩანაწერით, ერთ საქმედ გაერთიანდა 182-ე, 185-ე და 191-ე ნომრებით რეგისტრირებული კონსტიტუციური სარჩელები მათი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოში ერთობლივად არსებითად განხილვის მიზნით.

კონსტიტუციურ სარჩელებში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსადმი მიმართვის საფუძვლად მითითებულია საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის “გ” და “ვ” ქვეპუნქტები, “საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის “ე” ქვეპუნქტი, 31-ე მუხლი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტი, “საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ” საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტი, მე-10 მუხლის პირველი პუნქტი და მე-16 მუხლი.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგია აღნიშნავს, რომ მოსარჩელეების აზრით, სადავოა საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გათვალისწინებული შემდეგი საკითხები:

საქართველოს სახალხო დამცველის საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წინაშე დაყენებულ შუამდგომლობაში სასარჩელო მოთხოვნის გაზრდის თაობაზე, მოსარჩელე ერთ-ერთ ძირითად მოთხოვნად ასახელებს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 142-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული დაკავების საფუძვლების კონსტიტუციურობის დადგენას საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლთან მიმართებით. კერძოდ, კონსტიტუციური სარჩელის ავტორი აღნიშნავს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 142-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით, შეიძლება დააკავონ კონკრეტული პირი, როდესაც არსებობს სხვა, ამავე მუხლის პირველი ნაწილით განსაზღვრულისაგან განსხვავებული მონაცემები - ეჭვი იქნეს მიტანილი პირზე და შემდეგ პირობად აყენებს მუდმივი საცხოვრებელი სადგომის არქონას, ან პიროვნების ვინაობის დაუდგენლობას. ამ შემთხვევაში, მიიჩნევს მოსარჩელე, არსებობს ე.წ. “თვითნებური” და “გაუმართლებელი” დაკავების შესაძლებლობა, როდესაც ხელისუფლების წარმომადგენლები უმიზეზოდ ხელყოფენ ადამიანის, პიროვნების თავისუფლებას. სარჩელის შესაბამისად, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 141-ე მუხლის თანახმად, ყველაფერი განსაზღვრული და ნათელია, კერძოდ, პირის დაკავება შესაძლებელია იმ შემთხვევაში, თუკი არსებობს დანაშაულის ჩადენაში მასზე ეჭვის მიტანის საკმაო საფუძველი. სარჩელის ავტორი თვლის, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 142-ე მუხლის მე-2 ნაწილით, დაზუსტებულია დაკავების საფუძვლები, სადაც სსსკ-ის 141-ე მუხლისაგან განსხვავებით უკვე არსებობს სუბიექტური მიზეზებით პირის დაკავების პირველი შესაძლებლობა.

საქართველოს სახალხო დამცველის წარმომადგენლებმა საქმის არსებითად განხილვის დროს დამატებით აღნიშნეს, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 142-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული დაკავების პირობები ხელოვნურად არის შექმნილი, რათა მოხდეს ე.წ. “საქმის პროვოცირება” და “სხვა (გადაუმოწმებელი) მონაცემების” საფუძველზე (რომელიც შესაძლებელია იყოს ოპერატიული ინფორმაცია), განხორციელდეს პირის დაკავება მხოლოდ იმ ფორმალური მოტივით, რომ მისი პიროვნება არ არის დადგენილი ან მას არა აქვს მუდმივი საცხოვრებელი ადგილი. ამდენად, მოსარჩელის წარმომადგენლები მიიჩნევენ, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში ამგვარი დებულების არსებობა, ერთი მხრივ, სამართალდამცავებს აძლევს თვითნებური დაკავების უფლებას, მეორე მხრივ კი აკანონებს ამგვარ დაკავებას.

ზემოთ თქმულის გასამყარებლად, საქართველოს სახალხო დამცველის წარმომადგენლებმა მოიყვანეს მაგალითი ადამიანის უფლებათა დაცვის ევროპის სასამართლოს პრაქტიკიდან, რომელიც, მათი აზრით, “საფუძვლიან ეჭვს” განმარტავს როგორც “ისეთი ფაქტებისა და ინფორმაციის არსებობას რომელიც დააკმაყოფილებდა დამოუკიდებელ დამკვირვებელს, რომ სწორედ დაკავებულ პირს შეეძლო ჩაედინა დანაშაული”.

ამრიგად, ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელემ და მისმა წარმომადგენლებმა მოითხოვეს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 142-ე მუხლის მე-2 ნაწილის არაკონსტიტუციურად ცნობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლთან მიმართებით, იმ მოტივით, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის სადავო დებულება არღვევს პიროვნების თავისუფლების ხელშეუხებლობის კონსტიტუციურ პრინციპს.

182-ე და 185-ე ნომრებით რეგისტრირებულ კონსტიტუციურ სარჩელებში ერთ-ერთ დავის საგანს წარმოადგენს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-11 მუხლის პირველი ნაწილით, 44-ე მუხლით, 72-ე მუხლის მე-3 ნაწილით, 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ პუნქტით, 84-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „კ“ პუნქტით, 145-ე მუხლის პირველი ნაწილით, აგრეთვე 146-ე მუხლის პირველი, მე-2, მე-3 და მე-5 ნაწილებით გათვალისწინებული პირის დაკავების 12 საათიანი ვადისა და მასთან დაკავშირებული დაკავებულის უფლებრივი მდგომარეობის კონსტიტუციურობის საკითხი საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლთან და 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით.

182-ე ნომრით რეგისტირირებული კონსტიტუციური სარჩელის ავტორის – საქართველოს მოქალაქე ფირუზ ბერიაშვილის სასარჩელო განცხადებაში აღნიშნულია, რომ 2001 წლის 18 სექტემბერს იგი დააკავეს ქალაქ თბილისის ვაკე-საბურთალოს რაიონის პოლიციის თანამშრომლებმა. მან დაკავებისთანავე მოითხოვა ადვოკატთან დაკავშირება და უარი განაცხადა ყველა სახის ახსნა-განმარტების მიცემაზე, ვიდრე არ შეხვდებოდა თავის ადვოკატს. კონსტიტუციური სარჩელის შესაბამისად, ზემოაღნიშნული სადავო ნორმების საფუძველზე მას უარი ეთქვა დამცველთან შეხვედრაზე ეჭვმიტანილად ცნობამდე. მოქალაქე ფირუზ ბერიაშვილის განცხადებით, მის კითხვას, რომ, თუ იგი არ იყო ცნობილი ეჭვმიტანილად, მაშინ რატომ ან რის საფუძველზე მოხდა მისი დაკავება – პოლიციის თანამშრომელთა მხრიდან არანაირი პასუხი არ მოჰყოლია.

მოსარჩელის განცხადებით, მისი დაკავებიდან ორი საათისა და ოცდაათი წუთის შემდეგ გამოტანილ იქნა დადგენილება მოქალაქე ფ.ბერიაშვილის ეჭვმიტანილად ცნობისა და დაკავების შესახებ. ამასთანავე მას განუმარტეს მისი, მათ შორის დამცველის მოწვევის უფლებები, რაზედაც სარჩელის ავტორმა წერილობითი უარი განაცხადა იმ მოტივით, რომ თავადვე შეძლებდა საკუთარი თავის დაცვას.

კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, იმ პერიოდში, სანამ მოქალაქე ფირუზ ბერიაშვილს ეჭვმიტანილად ცნობდნენ, ძიება წინ არ წასულა, გარდა დაკავებულის აღიარებითი ახსნა-განმარტებისა, რომელიც მან დაკავების შემდეგ, დამცველის გარეშე მისცა და რაც საფუძვლად დაედო მისი ეჭვმიტანილად ცნობის დადგენილებას.

სასარჩელო განცხადების თანახმად, მოქალაქე ფ.ბერიაშვილის დაკავებისას სამართალდამცავთა მხრიდან ადგილი არ ჰქონია უკანონო ქმედებას, ვინაიდან მათ იხელმძღვანელეს რა საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 73-ე და 146-ე მუხლების შესაბამისად, დააკავეს აღნიშნული პირი და არ მისცეს მას დამცველის გამოძახების უფლება, ვინაიდან, მოსარჩელის აზრით, დამცველის საქმეში ჩაბმა დასაშვები იყო მხოლოდ დაკავებულის ეჭვმიტანილად ცნობის შემდეგ.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, თუ არსებობს საფუძველი ეჭვისათვის, რომ პირმა ჩაიდინა დანაშაული, მაგრამ ეს არ არის საკმარისი მისთვის ბრალდების წასაყენებლად, მომკვლევი, გამომძიებელი ან პროკურორი დანაშაულის ფაქტზე აღძრავს სისხლის სამართლის საქმეს დანაშაულის ნიშნების არსებობის გამო და ცნობს მას ეჭვმიტანილად, რის შესახებაც გამოაქვს დადგენილება. 72-ე მუხლის აღნიშნული დებულებიდან გამომდინარე, მოსარჩლე სადავოდ მიიჩნევს იმ ფაქტს, რომ ეჭვის საფუძვლზე დაკავებული პირის ეჭვმიტანილად ცნობისათვის, სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობიდან გამომდინარე, შესაძლებელია დამატებით საჭირო იყოს 12 საათი. გარდა ამისა, მოსარჩელე ასევე სადავოდ მიიჩნევს იმას, რომ, მისი აზრით, დაკავებულის სტატუსი პირველი 12 საათის განმავლობაში სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით არ არის განსაზღვრული. შესაბამისად, მას არ გააჩნია ეჭვმიტანილის საპროცესო უფლებები, მათ შორის დამცველის მოთხოვნის უფლება, რაც, თავის მხრივ, ქმნის კონსტიტუციით აღიარებული ადამიანის უფლებების დარღვევის შესაძლებლობას.

კონსტიტუციურ სარჩელში დამატებით აღნიშნულია, რომ დაკავების 12 საათიანი ვადა, ვიდრე მიღებული იქნება დადგენილება დაკავებულის ეჭვმიტანილად ცნობის შესახებ, არ შედის დანაშაულის ჩადენაში ეჭვმიტანილად დაკავების კონსტიტუციით განსაზღვრულ 72 საათიან ვადაში, რაც, მოსარჩელის აზრით, არ შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-6 პუნქტს.

საქართველოს სახალხო დამცველის სასარჩელო განცხადებაში აღნიშნულია, რომ საქართველოს კონსტიტუციაში გამოყენებული ტერმინი “დაკავებული” საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით იგნორირებულია, ვინაიდან იგი არ არის განმარტებული ამავე კოდექსის 44-ე მუხლში – “ამ კოდექსში გამოყენებულ ტერმინთა განმარტება”. მოსარჩელე მიუთითებს, რომ კოდექსში არ არსებობს სპეციალური დებულება, რომელიც განმარტავდა, თუ ვინ არის “დაკავებული”, იგი არ არის მოხსენიებული არც სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 44-ე მუხლის 23-ე პუნქტში, სადაც, ჩამოთვლილია “დასაცავი პირები”. სარჩელის ავტორის განცხადებით, ანალოგიური მდგომარეობაა ამავე კოდექსის მე-11 მუხლთან მიმართებითაც, სადაც როგორც მუხლის სათაურში, ასევე ტექსტში არსად არ არის საუბარი “დაკავებულისათვის” დაცვის უფლების უზრუნველყოფაზე და აგრეთვე კოდექსის მე-11 თავში, რომელიც არ განსაზღვრავს დაკავებული პირის სტატუსსა და მის უფლებრივ მდგომარეობას. ყოველივე ზემოთ აღნიშნულს, ასკვნის საქართველოს სახალხო დამცველი, სერიოზული უარყოფითი შედეგები მოაქვს სისხლის სამართალწარმოების პროცესში თავისუფლებაშეზღუდული პირების კონსტიტუციური ინტერესებისა და უფლებების დაცვის თვალსაზრისით.

საქართველოს სახალხო დამცველის სასარჩელო განცხადების თანახმად, საკითხის დასმა, დაკავებული თუ ეჭვმიტანილი, არასწორია, ვინაიდან სისხლის სამართლის საპროცესო სისტემაში ასეთი ალტერნატივა არ უნდა არსებობდეს. მისი აზრით, დაკავება ყოველთვის უნდა ემყარებოდეს საფუძვლიან ეჭვს და გამოყენებული უნდა იყოს როგორც უკიდურესი ზომა მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევებში. იგივეს ადასტურებს საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-6 პუნქტი, რომელშიც აღნიშნულია დანაშაულის ჩადენაში ეჭვმიტანილის დაკავება.

საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 145-ე მუხლის პირველი ნაწილიდან გამომდინარე ასკვნის, რომ საუბარია “ეჭვმიტანილის” დაკავებაზე, რომელსაც საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 პუნქტის შესაბამისად, “დაკავების ან დაპატიმრებისთანავე უნდა განემარტოს მისი თავისუფლების შეზღუდვის საფუძვლები”, თუმცა აქვე აღნიშნავს, რომ კოდექსის დასახელებულ მუხლში კანონმდებელს არ მიუთითებია საქართველოს კონსტიტუციის იმავე დებულების მეორე მოთხოვნაც, კერძოდ კი “უნდა განემარტოს მისი უფლებები”.

საქართველოს სახალხო დამცველი თავის სასარჩელო განცხადებაში მიუთითებს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 146-ე მუხლის შესაბამისად, დაკავების კანონიერებისა და დასაბუთებულობის შემოწმების მთელი პროცედურა უნდა დამთავრდეს 12 საათის განმავლობაში. კონსტიტუციური სარჩელის ავტორის აზრით, დროის ამ მონაკვეთში პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის სხვა ორგანოში მიყვანილი თავისუფლებაშეზღუდული პირი რეალურად უუფლებოა, რადგან, ერთი მხრივ, კანონი აცხადებს, სსს კოდექსის 146-ე მუხლის პირველი ნაწილიდან გამომდინარე, უნდა შედგეს დაკავების ოქმი, სადაც მიეთითება პირის დაკავების ყველა დეტალი, მათ შორის, რა დანაშაულის ჩადენაშია ეჭვმიტანილი, ვინაიდან ის დაკავებულია საფუძვლიანი ეჭვის არსებობის პირობებში, შესაბამისად იგი ეჭვმიტანილია. მეორე მხრივ, ამავე მუხლის მე-3 ნაწილი მიუთითებს, რომ შემოწმების დამთავრების შემდეგ, ანუ 12 საათის განმავლობაში, შესაბამის თანამდებობის პირს გამოაქვს დადგენილება “სისხლის სამართლის საქმის აღძვრის, პირის ეჭვმიტანილად ცნობისა და დაკავების ან სისხლის სამართლის საქმის აღძვრაზე უარის თქმისა და დაკავებულის განთავისუფლების შესახებ”. ამრიგად, თუკი პირი უკვე დაკავებულია და არსებობს ოქმი, რომელიც ამას ადასტურებს, მაშინ რას ნიშნავს დადგენილების გამოტანა პირის დაკავების ან ეჭვმიტანილად ცნობის შესახებ? - ასკვნის სარჩელის ავტორი.

მოსარჩელე არაკონსტიტუციურად მიიჩნევს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 146-ე მუხლის მე-5 ნაწილსაც, რომლის შესაბამისად, “სისხლის სამართლის საქმის აღძვრის ან პირის ეჭვმიტანილად ცნობისა და დაკავების შესახებ დადგენილება დაუყოვნებლივ გამოეცხადება ხელწერილით ეჭვმიტანილს, რომელსაც იმავდროულად განემარტება 73-ე მუხლში აღნიშნული მისი უფლებები. დაკავების შესახებ დადგენილებაზე კეთდება ჩანაწერი უფლებათა განმარტების თაობაზე, რომელსაც ადასტურებენ მოკვლევის ორგანოს თანამშრომელი და დაკავებული. უფლებათა ნუსხა გადაეცემა ეჭვმიტანილს”. სარჩელის ავტორი თვლის, რომ იგივე დატვირთვა გააჩნია კოდექსის 72-ე მუხლსაც, რომელიც პირის ეჭვმიტანილად ცნობას შეეხება, კერძოდ, დასახელებული მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, “პირის დაკავების შემთხვევაში დადგენილება სისხლის სამართლის საქმის აღძვრისა და მისი ეჭვმიტანილად ცნობის შესახებ გამოტანილ უნდა იქნეს პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის სხვა ორგანოში დაკავებულის მიყვანიდან არა უგვიანეს 12 საათისა. დაკავებულ ეჭვმიტანილს დაუყოვნებლივ უნდა განემარტოს დუმილის უფლება, უფლება არ დაიბრალოს დანაშაული, დამცველის მოწვევის უფლება. თუ დადგენილება ეჭვმიტანილის დაკავების შესახებ არ გამოუტანიათ და ეს დაკავებულისათვის აღნიშნულ ვადაში არ გამოუცხადებიათ, იგი დაუყოვნებლივ უნდა განთავისუფლდეს”. აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე გამოყოფს ორ ძირითად პრობლემას, რომელიც დაკავშირებულია, ერთი მხრივ, დაკავებული პირის სტატუსთან, ხოლო მეორე - უკვე დაკავებულ ეჭვმიტანილთან. ამდენად, სარჩელის ავტორი თვლის, რომ ამ ორი სტატუსის “აღრევა” და კოდექსის მიერ არასრულყოფილად განსაზღვრა, რომელიც საქართველოს მოსახლეობის “დაბალი სამართლებრივი ცნობიერების კონტექსტში მოქმედებს”, საბოლოოდ ადამიანის კონსტიტუციური უფლებების დარღვევით სრულდება.

საქართველოს სახალხო დამცველი თავის სასარჩელო მოთხოვნაში, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის ზემოთ დასახელებულ ნორმებთან ერთად განიხილავს აგრეთვე კოდექსის 84-ე მუხლის მე-3 ნაწილის “კ” პუნქტს, რომლის შესაბამისად, დამცველს საქმის გაცნობის უფლება აქვს მხოლოდ “საქმეში პირის ეჭვმიტანილად ცნობის მომენტიდან”, რაც თავის მხრივ, გამორიცხავს საქმეში დამცველის მონაწილეობას პირის დაკავებისთანავე. სახალხო დამცველის განმარტებით, პირი დაცვის უფლებით უნდა სარგებლობდეს დაკავებისთანავე, ასევე, თუკი დაკავება არ მომხდარა პირის ეჭვმიტანილად ცნობისთანავე, ვინაიდან პირი პოლიციის ან მოკვლევის სხვა ორგანოს წარმომადგენლის მიერ დაკავების მომენტიდან ითვლება თავისუფლებაშეზღუდულად და შესაბამისად, ყველა ის უფლება, რომელიც ქვეყნის კონსტიტუციითა და საქართველოს მიერ რატიფიცირებული საერთაშორისო აქტებით თავისუფლებაშეზღუდულ პირებზე ვრცელდება, სრული ძალით უნდა მოქმედებდეს სწორედ დაკავების მომენტიდან.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოში საქმის არსებითად განხილვის დროს საქართველოს სახალხო დამცველმა და ორივე კონსტიტუციური სარჩელის ავტორთა წარმომადგენლებმა მათ სასარჩელო განცხადებებში დაადასტურეს აღნიშნული მოსაზრებები და ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სთხოვეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არაკონსტიტუციურად ეცნო მათ მიერ დასახელებული საქართველოს სისხლის სამართლის საპოცესო კოდექსის შესაბამისი ნორმები საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლთან და 42-ე მუხლის პირველ, მე-3 და მე-8 პუნქტებთან მიმართებით.

საქართველოს სახალხო დამცველისა და საქართველოს მოქალაქე რ.ჯიმშერიშვილის კონსტიტუციურ სარჩელებში სადავოდ არის გამხდარი საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე მუხლის მე-5 ნაწილით, 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის “გ” და “დ” პუნქტებით, 76-ე მუხლის მე-2 ნაწილის პირველი წინადადებით, 83-ე მუხლის მე-2 და მე-5 ნაწილებით, 84-ე მუხლის მე-3 ნაწილის “ბ” პუნქტითა და მე-5 ნაწილით, 137-ე მუხლის პირველი ნაწილის დებულებით - “გარდა 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის “დ” ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევებისა”, 284-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადებითა და 445-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-3 და მე-4 წინადადებებით გათვალისწინებული დამცველის და დასაცავი პირის თავისუფალი და შეუზღუდავი ურთიერთობის კონსტიტუციურობის საკითხი საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლთან და 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით.

საქართველოს სახალხო დამცველის სარჩელში აღნიშნულია, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის “გ” და “დ” ქვეპუნქტები ეჭვმიტანილს დამცველთან პირისპირ შეხვედრის უფლებას უზღუდავენ დღეში ერთი საათით, ხოლო ამავე კოდექსის 76-ე მუხლის მე-2 ნაწილიდან გამომდინარე, ანალოგიური შეზღუდვა ვრცელდება აგრეთვე ბრალდებულზეც. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, კონსტიტუციური სარჩელის ავტორი მიიჩნევს, რომ ეჭვმიტანილსა და ბრალდებულს მთელი წინასწარი გამოძიების პერიოდში და შემდეგაც უფლება აქვთ, ჰქონდეთ ურთიერთობა ადვოკატთან და მიიღონ მისი კონსულტაციები, მაგრამ დღეში მხოლოდ ერთი საათის განმავლობაში.

საქართველოს სახალხო დამცველი მიუთითებს, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 137-ე მუხლის შესაბამისად, დაკავებულთა და დაპატიმრებულთა განთავსების ადგილის ადმინისტრაცია ვალდებულია, უზრუნველყოს დაკავებულისა და დაპატიმრებულის შეხვედრა დამცველთან შეხვედრების რაოდენობისა და ხანგრძლივობის შეუზღუდავად გარდა ამ კოდექსის 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის “დ” ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევისა, ანუ არა უმეტეს დღეში ერთი საათისა. მოსარჩელის მოსაზრების თანახმად, 137-ე მუხლის პირველი პუნქტი “მიზანმიმართულად” ახდენს ეჭვმიტანილისა და ბრალდებულის დაცვის უფლების უგულებელყოფას, რაც გამოიხატება პირველი 9 თვის განმავლობაში თავისუფლებაშეზღუდული პირისათვის დაცვის უფლებით სრულყოფილად სარგებლობის “აკრძალვაში”. აქვე მოსარჩელე მიუთითებს, რომ სისხლის სამართლის პროცესის მწარმოებელი ორგანოსათვის, ეჭვმიტანილთან და ბრალდებულთან ურთიერთობისას კოდექსი დროით შეზღუდვებს თითქმის არ ითვალისწინებს, იმ დროს, როდესაც დამცველს ამგვარი ურთიერთობა ერთი საათით აქვს შეზღუდული, რაც თავის მხრივ არ შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტს.

მოქალაქე რ.ჯიმშერიშვილის კონსტიტუციურ სარჩელში აღნიშნულია, რომ 2002 წლის მაისში ახმეტის რაიონულმა სასამართლომ განიხილა განსასჯელ რ.ჯიმშერიშვილის სისხლის სამართლის საქმე, რომელშიც მას ბრალად ედებოდა საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 105-ე მუხლით (1960 წლის რედაქცია) გათვალისწინებული დანაშაული. კონსტიტუციური სარჩელის შესაბამისად, სასამართლო პროცესზე საპატიო მიზეზის გამო (ვინაიდან მას არ მიუღია შესაბამისი შეტყობინება) ვერ გამოცხადდა განსასჯელის მიერ არჩეული დამცველი, რომელიც მის ინტერესებს იცავდა წინასწარი პატიმრობიდან მოყოლებული. კონსტიტუციური სარჩელის ავტორის განცხადებით, მან მოითხოვა, ესარგებლა სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 445-ე მუხლის მე-2 ნაწილის პირველი და მეორე წინადადებებით მინიჭებული უფლებით, რომლის მიხედვითაც, მოსამართლემ ადვოკატის გამოუცხადებლობის შემთხვევაში უნდა გადადოს საქმის განხილვა. ამის საპასუხოდ მოსამართლე დაეყრდნო რა აღნიშნული ნორმის მე-3 წინადადებას – დანიშნა ახალი დამცველი განსასჯელის სურვილის საწინააღმდეგოდ. მოსარჩელის აზრით, მისი მოთხოვნის დაუკმაყოფილებლობით მოსამართლეს კანონი არ დაურღვევია, ვინაიდან იხელმძღვანელა სადავო ნორმით, რომელიც ორ ალტერნატიულ შესაძლებლობას იძლევა – ერთი მხრივ, პროცესის გადადების, ხოლო მეორე მხრივ, განსასჯელის მიერ სხვა დამცველის არჩევის ან სხვა დამცველის დანიშვნის სახით, რაც კონსტიტუციური სარჩელის ავტორის განცხადებით, ეწინააღმდეგება კოდექსის ამავე მუხლის პირველ და მეორე წინადადებებს და სისხლის სამართლის პროცესში მხარეთა თანასწორობის პრინციპს, რადგან კოდექსის 446-ე მუხლის მე-6 ნაწილის შესაბამისად, სასამართლო პროცესზე პროკურორის გამოუცხადებლობის შემთხვევაში, საქმე უნდა გადაიდოს და ამისათვის არანაირი ვადა არ არის დაწესებული.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე რ.ჯიმშერიშვილი მიიჩნევს, რომ ადგილი აქვს საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებული მოთხოვნის -“დაცვის უფლება გარანტირებულია” - უგულებელყოფას, რაც იმას ნიშნავს, რომ ნებისმიერი დაკავებული ან დაპატიმრებული პირი დაკავების ან დაპატიმრებისთანავე უზრუნველყოფილი უნდა იქნეს მისთვის კონსტიტუციით გარანტირებული დაცვის უფლებით. კონსტიტუციური სარჩელის ავტორი დამატებით მიუთითებს ადამიანის უფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლზე, რომელიც მოსარჩელის განცხადებით, დაცვის უფლების სრულად უზრუნველყოფის საფუძვლად აცხადებს: “პირველი – დაიცვას თავი პირადად ან მისი არჩეული დამცველის მეშვეობით და მეორე – “მიეცეს საკმარისი დრო და შესაძლებლობა დაცვის მოსამზადებლად”.

კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 445-ე მუხლის მე-2 ნაწილის დებულებათა არაკონსტიტუციურობას საფუძველს უმყარებს ამავე კოდექსის 83-ე მუხლის მე-5 ნაწილი, რომლის თანახმადაც, “თუ არჩეული ან დანიშნული დამცველი მონაწილეობას ვერ იღებს სისხლის სამართლის საქმეში ავადმყოფობის, გამგზავრების ან სხვა საპატიო მიზეზით, პროცესის მწარმოებელ ორგანოს უფლება აქვს გადადოს საგამოძიებო მოქმედების ჩატარება, რომელშიც მონაწილეობა უნდა მიეღო დამცველს ან გადადოს სასამართლო განხილვა, ოღონდ არაუმეტეს ათი დღისა. ამ ვადაში დამცველის გამოუცხადებლობისას, გამომძიებელი, პროკურორი, სასამართლო ბრალდებულსა და განსასჯელს სთავაზობენ მოიწვიონ სხვა დამცველი, ხოლო უარის ან დადგენილ ვადაში დამცველის გამოუცხადებლობის შემთხვევაში იძახებენ დაცველს დანიშვნით” და 84-ე მუხლის მე-5 ნაწილის შესაბამისი დებულება – “იმ შემთხვევაში, როდესაც დათქმულ დროს დამცველი არ ცხადდება, საგამოძიებო ან საპროცესო მოქმედების ჩატარებაში მონაწილეობის მისაღებად, პროცესის მწარმოებელ ორგანოს უფლება აქვს მის გამოცხადებამდე მოიწვიონ დაცველი დანიშვნით.” მოსარჩელე მხარის განმარტებით, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის დასახელებული დებულებები სასამართლოსა და სამართალდამცავი ორგანოების წარმომადგენლებს აძლევს “თვითნებობის” საშუალებას, თავისუფლად იმოქმედონ კანონის ფარგლებში და სასურველ შემთხვევაში დაცვის უფლების შეზღუდვის ხარჯზე დანიშნონ მხარისათვის მიუღებელი დამცველი, რაც, თავის მხრივ, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტს.

კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, მოსამართლემ იხელმძღვანელა ზემოთ აღნიშნული სადავო ნორმებით და არ მისცა მოქალაქე რ.ჯიმშერიშვილს დაცვის ეფექტურად განხორციელების საშუალება, რაც, მოსარჩელის განცხადებით, გამოიხატა შემდეგში: “1. დაცვის უფლების გარანტია კონვენციის მიხედვით ნიშნავს პირის შესაძლებლობას დაიცვას თავი მის მიერ არჩეული დამცველის საშუალებით, ანუ დაცვის უფლების გარანტიაში დომინირებს პირის სურვილის უზენაესობა – ჰყავდეს ის დამცველი, რომელიც მისი არჩეულია და რომელსაც ენდობა. 2. მეორე უმთავრესი პირობაა ის, რომ სასურველი დამცველი იცნობს საქმის მასალებს დანიშნულ ადვოკატზე უკეთ, მომზადებული და კლიენტთან შეთანხმებული აქვს დაცვის გარკვეული სტრატეგია. 3. სამართლიანი სასამართლოს უზრუნველსაყოფად კონვენციით გათვალისწინებულია გარანტია, რომლის მიხედვითაც განსასჯელს უნდა მიეცეს საკმარისი დრო და შესაძლებლობა დაცვის განსახორციელებლად”.

კონსტიტუციური სარჩელის შესაბამისად, სასამართლოს მიერ დამცველის შეცვლით, განსასჯელი რ.ჯიმშერიშვილი იძულებული გახდა, უნდობლობის ფაქტორიდან გამომდინარე, ესარგებლა დუმილის უფლებით. დანიშნულმა დამცველმა სასამართლოს წინაშე იშუამდგომლა საქმის ხელახალ ძიებაში დაბრუნების შესახებ, რაც დაკმაყოფილებული იქნა ახმეტის რაიონული სასამართლოს მიერ, მაშინ როდესაც, მოსარჩელე მხარის განცხადებით, რ.ჯიმშერიშვილის მიერ არჩეული დამცველის მიერ შემუშავებული სტრატეგია მიზნად ისახავდა გამამართლებელი განაჩენის დადგომასა და მისი სასამართლო დარბაზიდან განთავისუფლებას.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, 191-ე ნომრით რეგისტრირებული სარჩელის ავტორი ითხოვს, არაკონსტიტუციურად იქნეს ცნობილი საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის მე-5 ნაწილი, 84-ე მუხლის მე-5 ნაწილი და 445-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-3 და მე-4 წინადადებები საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით.

2002 წლის 19 ივნისს საქართველოს მოქალაქე რევაზ ჯიმშერიშვილმა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიმართა სასარჩელო მოთხოვნის გაზრდის შესახებ შუამდგომლობით და მოითხოვა, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს სასარჩელო განცხადებაში აღნიშნულ სადავო ნორმებთან ერთად დამატებით ემსჯელა საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე მუხლის მე-5 ნაწილის პირველი წინადადების, 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის "გ" და “დ” პუნქტების, 76-ე მუხლის მე-2 ნაწილის პირველი წინადადების, 83-ე მუხლის მე-2 ნაწილის, 84-ე მუხლის მე-3 ნაწილის “ბ” პუნქტის ბოლო ნაწილისა და 284-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების კონსტიტუციურობის თაობაზე საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 და 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტებთან მიმართებით.

მოქალაქე რევაზ ჯიმშერიშვილის სასარჩელო განცხადებაში აღნიშნულია, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის სადავო ნორმების მოქმედებით დაირღვა მოსარჩელის საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 და 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტებით აღიარებული უფლებები. კერძოდ, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე მუხლის მე-5 ნაწილის პირველი წინადადების თანახმად, “დამცველი საქმეში მონაწილეობის მისაღებად დაიშვება ეჭვმიტანილის პირველ დაკითხვამდე, აგრეთვე პირველი და შემდგომი დაკითხვების დროს”, რაც მოსარჩელის აზრით, ეწინააღმდეგება როგორც საქართველოს კონსტიტუციის დასახელებულ დებულებებს, ასევე საერთაშორისო სამართლის ნორმებს, რომლებიც ადასტურებენ დაკავებული პირის უფლებას, შეუზღუდავად შეხვდეს დამცველს. კერძოდ, საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად, “დაკავებულ ან დაპატიმრებულ პირს დაკავების ან დაპატიმრებისთანავე უნდა განემარტოს მისი უფლებები და თავისუფლების შეზღუდვის საფუძველი. მას დაკავების ან დაპატიმრებისთანავე შეუძლია მოითხოვოს დამცველის დახმარება, რაც უნდა დაკმაყოფილდეს”. საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად კი, “დაცვის უფლება გარანტირებულია”, აგრეთვე გაეროს 1990 წლის 27 აგვისტოს საერთაშორისო აქტის – “ძირითადი პრინციპები ადვოკატთა როლის შესახებ” მე-8 მუხლის შესაბამისად, “ყველა დაპატიმრებულ, დაკავებულ ან თავისუფლებააღკვეთილ პირს უნდა ჰქონდეს შესაბამისი უფლება, ადგილი და საშუალება შეხვდეს თავის ადვოკატს ყოველგვარი შეფერხების, ხელის შეშლისა და ცენზურის გარეშე და ეს შეხვედრა უნდა იყოს კონფიდენციალური. ასეთი კონსულტაციები შესაძლებელია მოხდეს სამართალდამცავთა მხედველობის და არა სმენადობის არეში”. აღნიშნულიდან გამომდინარე, სარჩელის ავტორი მიიჩნევს, რომ საქართველოს კონსტიტუციისა და საერთაშორისო სამართლის პრინციპების იგნორირებით საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის დასახელებული ნორმა აწესებს ადვოკატისა და დაკავებული პირის შეხვედრებისა და კონსულტაციების განრიგს, რაც, თავის მხრივ, არის დაცვის ეფექტური განხორციელებისათვის ხელის შეშლაც და შეფერხებაც. მოსარჩელის აზრით, დაცვის უფლებას ასევე ზღუდავს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის “გ” პუნქტი, რომელიც აწესებს ადვოკატთა რაოდენობას არაუმეტეს სამისა და ამავე მუხლის “დ” პუნქტი, რომელიც განსაზღვრავს დამცველის ეჭვმიტანილთან შეხვედრის ხანგძლივობას – დღეში არაუმეტეს ერთი საათისა, მაშინ როდესაც ამავე კოდექსის 302-ე მუხლი სამართალდამცავებს უფლებას აძლევს, დაკავებული პირის დაკითხვა აწარმოონ დღეში არა უმეტეს რვა საათისა, რაც, მოსარჩელის აზრით, სისხლის სამართლის საპროცესო ურთიერთობის მონაწილე ორ თანასწორუფლებიან სუბიექტს, დაცვისა და ბრალდების მხარეს არათანაბარ მდგომარეობაში აყენებს.

მოსარჩელე ასევე მოითხოვს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 84-ე მუხლის მე-3 ნაწილის “გ” პუნქტის ბოლო წინადადების არაკონსტიტუციურად ცნობას, რომელშიც განმარტებულია დამცველის უფლება-მოვალეობები. კერძოდ, დამცველს უფლება აქვს, დაუბრკოლებლად შეხვდეს დასაცავ პირს, “გარდა 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის “დ” პუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევებისა”, ასევე 284-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების არაკონსტიტუციურად ცნობას, რომლის თანახმადაც “… თუ ბრალდებული დაკავებულია, დამცველთან კონსულტაციისათვის პირისპირ შეხვედრის ვადა არ უნდა აღემატებოდეს ერთ საათს”.

მოსარჩელის აზრით, საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 და 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტებს ასევე ეწინააღმდეგება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის მე-2 ნაწილიც. კერძოდ, “თუ ეჭვმიტანილი ან ბრალდებული დაკავებულია, მას ეძლევა დრო არანაკლებ 3 საათისა, რათა შეარჩიოს და მოიწვიოს მისთვის სასურველი დამცველი. თუ ამ ვადაში ეჭვმიტანილის ან ბრალდებულის მიერ შერჩეული დამცველი ვერ გამოცხადდება, მომკვლევი, გამომძიებელი, პროკურორი ვალდებულნი არიან შესთავაზონ ეჭვმიტანილს და ბრალდებულს დამცველის დანიშვნა. ეჭვმიტანილსა და ბრალდებულს, რომლებმაც უარი განაცხადეს დამცველის დანიშვნაზე უფლება აქვთ მათ მიერ არჩეული დამცველის გამოცხადებამდე დაცვა დამოუკიდებლად განახორციელონ, თუ ეჭვმიტანილის ან ბრალდებულის დაკავებისას გამოვლინდა ამ კოდექსის 81-ე მუხლით გათვალისწინებული რომელიმე გარემოება, მომკვლევს, გამომძიებელს, პროკურორს უფლება არა აქვთ მიიღონ დაკავებული ეჭვმიტანილისა და ბრალდებულის უარი დამცველის დანიშვნაზე და ზემოაღნიშნული ვადის გასვლის შემდეგ უნდა დაუნიშნონ მას დამცველი.” მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ მოცემული მუხლის დარღვევა სავსებით რეალურია თუ გავითვალისწინებთ საქართველოს ტერიტორიას და მისი ერთი პუნქტიდან მეორეში გადაადგილებისათვის საჭირო დროს. სარჩელის ავტორის განცხადებით, როდესაც იგი დააკავეს ახმეტის რაიონში, ბუნებრივია, რომ მის მიერ არჩეული ადვოკატი, რომელიც იმ დროს თბილისში იმყოფებოდა, სამ საათში იქ ვერ გამოცხადდებოდა. აქედან გამომდინარე, მოსარჩელე ასკვნის, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის სადავო ნორმებით, ეჭვმიტანილს და ბრალდებულს არ ეძლევათ კონსტიტუციით გარანტირებული დაცვის უფლებით სარგებლობის საშუალება. მოსარჩელე დამატებით მიუთითებს გაეროს “ძირითადი პრინციპები ადვოკატთა როლის შესახებ” საერთაშორისო აქტის 17.1 დებულებაზე, რომლის თანახმად, “შესაბამისმა ორგანომ დაკავებისას დაუყოვნებლივ უნდა აცნობოს პირს ეს უფლება და უნდა მისცეს მას შესაფერისი საშუალება განახორციელოს ეს უფლება”.

მოსარჩელე რ.ჯიმშერიშვილის სასარჩელო განცხადებაში აღნიშნულია, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 76-ე მუხლის მე-2 ნაწილით, ეჭვმიტანილის დამცველთან შეხვედრის ერთსაათიანი ვადა ასევე გავრცელდა ბრალდებულზეც.

სასამართლო სხდომაზე საქმის არსებითად განხილვისას, საქართველოს სახალხო დამცველმა, მისმა და მოქალაქე რ.ჯიმშერიშვილის წარმომადგენლებმა კიდევ ერხელ დაადასტურეს მათ კონსტიტუციურ სარჩელებში და თანდართულ შუამდგომლობებში დაყენებული მოთხოვნების არსი. ამასთან, მათ დამატებით აღნიშნეს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 445-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული ათდღიანი ვადის არაკონსტიტუციურად ცნობა და გაუქმება არ გამოიწვევდა სისხლის სამართლის საქმის განხილვის გაჭიანურებას, ვინაიდან, იმ შემთხვევაში, თუ დამცველი ბოროტად გამოიყენებდა თავის უფლებებს და შეეცდებოდა საქმის გაჭიანურებას, საქმის მწარმოებელი ორგანო, თავის მხრივ, გამოიყენებდა უფლებას დამცველის მხრიდან უფლებების ბოროტად გამოყენების აღსაკვეთად.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე საქართველოს სახალხო დამცველმა და მისმა წარმომადგენლებმა, აგრეთვე მოქალაქე რ.ჯიმშერიშვილის წარმომადგენლებმა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს სთხოვეს მათ მიერ, კონსტიტუციურ სარჩელებში და შუამდგომლობებში დასახელებული საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლთან და 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით.

საქართველოს სახალხო დამცველის სასარჩელო განცხადებაში ერთ-ერთ დავის საგანს წარმოადგენს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 146-ე მუხლის მე-2 ნაწილის, 357-ე მუხლის მე-3 ნაწილის და 364-ე მუხლის დებულების – „ექსპერტიზის ჩატარებისა და ექსპერტის წინაშე დასმული საკითხების შესახებ მხარემ დაუყოვნებლივ უნდა აცნობოს მომკვლევს, გამომძიებელს ან პროკურორს, რომლის წარმოებაშიცაა სისხლის სამართლის საქმე“ – კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-8 პუნქტთან მიმართებით, რომლის შესაბამისადაც, „არავინ არ არის ვალდებული მისცეს თავისი ან იმ ახლობელთა საწინააღმდეგო ჩვენება, რომელთა წრეც განისაზღვრება კანონით“.

საქართველოს სახალხო დამცველი, აღნიშნავს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 146-ე მუხლის მე-2 ნაწილიდან გამომდინარე, „დაკავების კანონიერებისა და დასაბუთებულობის შემოწმების მიზნით ხდება დაკავებულის განმარტებათა ან ინფორმაციის მიღება“. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სწორედ ეს ინფორმაცია ამ კოდექსის 114-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, წარმოადგენს ამავე კოდექსის 110-ე მუხლით გათვალისწინებული „ეჭვმიტანილის ჩვენების“ ნაწილს, რაც, მოსარჩელის აზრით, ეწინააღმდეგება პირის კონსტიტუციურ უფლებას, არ მისცეს თავისი საწინააღმდეგო ჩვენება. საქმის არსებითად განხილვის დროს სასამართლო სხდომაზე მოწვეულმა საქართველოს სახალხო დამცველის წარმომადგენლებმა დამატებით განმარტეს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 114-ე მუხლის ძალით, „ეჭვმიტანილის ჩვენება არის დაკითხვის ან სხვა საგამოძიებო მოქმედების ჩატარებისას მის მიერ მიცემული ინფორმაცია, რომელიც უარყოფს ან ადასტურებს მის მიმართ არსებულ ეჭვს, აგრეთვე, ინფორმაცია სისხლის სამართლის საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე მისთვის ცნობილ სხვა გარემოებებზე“, შესაბამისად, მიუთითებენ საქართველოს სახალხო დამცველის წარმომადგენლები, საუბარია ინფორმაციაზე, რომელსაც სათანადო ორგანოებს აწვდის ეჭვმიტანილი. მოსარჩელის წარმომადგენელთა აზრით, იმის გამო, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის სტრუქტურიდან გამომდინარე „აღრეულია“ ეჭვმიტანილისა და დაკავებულის ცნებები და კოდექსში ძირითადად საუბარია „დაკავებულ ეჭვმიტანილზე“, ხოლო ამავე კოდექსის 110-ე მუხლის მე-2 ნაწილით „მტკიცებულებად სისხლის სამართლის პროცესში დაშვებულია: ა) ეჭვმიტანილის ჩვენება“, მოსარჩელის წარმომადგენელთა განცხადებით, კანონი უშვებს და შესაბამისად პრაქტიკაც ადასტურებს, რომ დაკავების კანონიერებისა და დასაბუთებულობის მიზნით ჩატარებული შემოწმებისას მიღებული 146-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული „დაკავებულის განმარტებები“, იმავე მუხლის მიხედვით შეიძლება იქცეს მტკიცებულებად. ყოველივე ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს სახალხო დამცველის წარმომადგენლები მიუთითებენ, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 146-ე მუხლის მე-2 ნაწილი კონსტიტუციით აღიარებული დაცვის უფლების უგულებელყოფით უშვებს იმის შესაძლებლობას, რომ დაკავებულისაგან მიღებული იქნეს ინფორმაცია - კოდექსის 114-ე მუხლის შესაბამისად იგივე ჩვენება - დამცველის მონაწილეობისა და დუმილის უფლების გამოყენების იგნორირებით.

საქართველოს სახალხო დამცველი აღნიშნავს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-8 პუნქტის მიხედვით „არავინ არ არის ვალდებული მისცეს თავისი ან იმ ახლობელთა საწინააღმდეგო ჩვენება, რომელთა წრეც განისაზღვრება კანონით“. მოსარჩელე მიუთითებს, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობით შეუძლებელია დადგინდეს რაიმე პროცედურა, რომელიც ამ უფლებას ეწინააღმდეგება. კონსტიტუციური სარჩელის ავტორის განცხადებით, პირის უფლება, არ მისცეს თავისი საწინააღმდეგო ჩვენება, არ გულისხმობს მხოლოდ დაკითხვის დროს მიცემულ ჩვენებას, ვინაიდან საქართველოს კონსტიტუციის აღნიშნული მუხლის მოთხოვნები ვრცელდება საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე ნებისმიერ ჩვენებაზე და მტკიცებულებაზე.

საქართველოს სახალხო დამცველის განცხადებით, ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე პრობლემატურია საქართველოს სისხლის სამართლის 357-ე მუხლის მე-3 ნაწილი, რომლის შესაბამისადაც მხარეთა ინიციატივით და მათ ხარჯზე ექსპერტიზის დანიშვნის შემთხვევაში, მხარემ მომკვლევს, გამომძიებელს ან პროკურორს უნდა აცნობოს ექსპერტის წინაშე დასმული საკითხების შესახებ და უნდა წარუდგინოს ექსპერტის დასკვნა. კონსტიტუციური სარჩელის ავტორი მიიჩნევს, რომ ორივე შემთხვევაში, როგორც ექსპერტის წინაშე დასმული საკითხები, ისე მისი დასკვნა შეიძლება შეიცავდეს მხარისათვის საწინააღმდეგო ფაქტებსა და მტკიცებულებებს. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობა, ამ შემთხვევაში, აიძულებს მხარეს მისი ბრალის დამადასტურებელი დოკუმენტები წარუდგინოს პროცესის მწარმოებელ ორგანოს, რაც მოსარჩელის აზრით ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტს.

საქმის არსებითად განხილვის დროს საქართველოს სახალხო დამცველმა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიას მიმართა შუამდგომლობით დავის საგნის გაზრდის თაობაზე და მოითხოვა საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 357-ე მუხლის მე-3 ნაწილთან ერთად საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ემსჯელა აგრეთვე ამავე კოდექსის 364-ე მუხლის დებულების – „ექსპერტიზის ჩატარებისა და ექსპერტის წინაშე დასმული საკითხების შესახებ მხარემ დაუყოვნებლივ უნდა აცნობოს მომკვლევს, გამომძიებელს ან პროკურორს, რომლის წარმოებაშიცაა სისხლის სამართლის საქმე“ - კონსტიტუციურობის თაობაზე საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-8 პუნქტთან მიმართებით.

საქართველოს სახალხო დამცველის წარმომადგენლებმა საქმის არსებითად განხილვის დროს დამატებით აღნიშნეს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 357-ე მუხლის მე-3 ნაწილში, მათი აზრით, საუბარია ალტერნატიულ ექსპერტიზაზე. ის ფაქტი, რომ აღნიშნული ექსპერტიზა დასახელებულია სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის იმ ნორმაში, რომლის სათაურიცაა „სასამართლო ექსპერტიზის საპროცესო ფორმა“, მოსარჩელე მხარის განცხადებით, არ არის გამართლებული, ვინაიდან ამ საკითხის რეგულირებისათვის კოდექსში არსებობს სპეციალური მუხლი, რომელშიც დადგენილი უნდა ყოფილოყო ყველა ის წესი და პირობა, რომელიც ალტერნატიული ექსპერტიზის ჩატარებას უკავშირდება.

გარდა ზემოთ აღნიშნულისა, საქართველოს სახალხო დამცველის წარმომადგენლებმა სასამართლო კოლეგიას განუცხადეს, რომ საქართველოს კონსტიტუციაში გამოყენებული „ჩვენების“ ცნება არ შეიძლება გაგებული იქნეს როგორც მხოლოდ ზეპირი ან წერილობითი ინფორმაცია, რომელიც მიეწოდება შესაბამის ორგანოებს. მათი აზრით, ჩვენება არის ყველა სახის ინფორმაცია, რომელსაც სისხლის სამართლის საქმისათვის მნიშვნელობა აქვს და არ შეიძლება დასაცავი პირი აიძულონ, მიაწოდოს ეს ინფორმაცია შესაბამის ორგანოებს, თუ იგი მის საწინააღმდეგო ფაქტებს შეიცავს.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს სახალხო დამცველმა და მისმა წარმომადგენლებმა მიმართეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიას, რათა მან არაკონსტიტუციურად ცნოს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მათ მიერ დასახელებული ნორმები საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-8 პუნქტთან მიმართებით.

საქართველოს სახალხო დამცველის მიერ შემოტანილ შუამდგომლობაში შემდეგ დავის საგანს წარმოადგენს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 162-ე მუხლის მე-2 ნაწილის დებულებით „პატიმრობის ვადის დინება წყდება იმ დღეს, როცა პროკურორი საქმეს სასამართლოში გაგზავნის“, აგრეთვე ამავე მუხლის მე-8 და მე-9 მუხლებით გათვალისწინებული პატიმრობის ვადების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-6 პუნქტთან მიმართებით, რომლის შესაბამისადაც, „დანაშაულის ჩადენაში ეჭვმიტანილის დაკავების ვადა არ უნდა აღემატებოდეს 72 საათს, ხოლო ბრალდებულის წინასწარი პატიმრობა – 9 თვეს“.

საქართველოს სახალხო დამცველის განცხადებით, წინასწარი პატიმრობა, კონსტიტუციით და თავად კოდექსის შესაბამისად მოიცავს პატიმრობას სასამართლოს მიერ შესაბამისი სასჯელის შეფარდებამდე, რომელიც საქართველოს კონსტიტუციის თანახმად, მოსარჩელის თქმით, 9 თვიანი ვადით არის შემოფარგლული. სარჩელის თანახმად, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში კანონმდებელი წინასწარი პატიმრობის ვადების „გაჭიანურებისათვის“ ისეთ სხვადასხვა ტერმინს იყენებს, როგორებიცაა „განსასჯელი“ და „ბრალდებული“, თუმცა, აღნიშნავს მოსარჩელე, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის შესაბამისად, განსასჯელი ეს არის ბრალდებული, „რომლის მიმართაც პირველი ინსტანციის სასამართლომ საქმე წარმოებაში მიიღო და რომელიც სამართალში მისცა“, ანუ ეს არის იგივე ბრალდებული, მხოლოდ გარკვეული პირობების დადგომის შემდგომ. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს სახალხო დამცველი ასკვნის, რომ ნებისმიერი პირი, რომელიც დაკავებულია და განაჩენს ელოდება, არის ბრალდებული და შესაბამისად მასზე უნდა გავრცელდეს საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-6 პუნქტით გათვალისწინებული 9 თვიანი პატიმრობის ვადა და არა საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 162-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისი დებულებით, აგრეთვე ამავე მუხლის მე-8 და მე-9 ნაწილებით გათვალისწინებული გაზრდილი ვადები.

საქმის არსებითად განხილვის სასამართლო სხდომაზე საქართველოს სახალხო დამცველმა და მისმა წარმომადგენლებმა კიდევ ერთხელ განუმარტეს სასამართლოს დავის საგანი და სთხოვეს მათ მიერ სადავოდ გამხდარი საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობა.

საქართველოს სახალხო დამცველი აგრეთვე სადავოდ ხდის საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 242-ე მუხლის პირველ ნაწილს, რომლის შესაბამისად „1. …დადგენილი წესით სასამართლოში შეიძლება გასაჩივრდეს მომკვლევის, მოკვლევის ორგანოს, გამომძიებლისა და პროკურორის მოქმედება და გადაწყვეტილება, რომლებიც, მომჩივანის აზრით, უკანონოა ან დაუსაბუთებელი, კერძოდ: ა) სისხლის სამართლის საქმის აღძვრაზე უარის თქმის შესახებ მოკვლევის ორგანოს, გამომძიებლის ან პროკურორის დადგენილება (269-ე მუხლი); ბ) სისხლის სამართლის საქმის შეწყვეტის შესახებ მოკვლევის ორგანოს, გამომძიებლის ან პროკურორის დადგენილება (399-ე მუხლი); გ) ექსპერტიზის დანიშვნაზე უარის თქმის შესახებ მომკვლევის, გამომძიებლის ან პროკურორის დადგენილება (73-ე მუხლი)“. მოსარჩელე – საქართველოს სახალხო დამცველი აღნიშნავს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის შესაბამისად, ყოველ ადამიანს უფლება აქვს, თავის უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. სარჩელის შესაბამისად, საქართველოს კონსტიტუციის მოცემული დებულება პირს უფლებას აძლევს თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს უშუალოდ სასამართლოს, ყოველგვარი შეზღუდვის და პირობის გარეშე. კონსტიტუციური სარჩელის ავტორი მიიჩნევს, რომ, ვინაიდან სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი არის პოზიტიური აქტი, პროცესის სუბიექტს გააჩნია მხოლოდ ის უფლებები, რაც გათვალისწინებულია მხოლოდ მასში. ამრიგად, მოსარჩელის აზრით, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 242-ე მუხლის პირველი ნაწილი თავისი „ამომწურავი“ ხასიათის გამო, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტს, რადგან ზღუდავს პირის სასამართლოში მიმართვის უფლებას.

საქმის არსებითად განხილვისას სასამართლო პროცესზე გამოსული, მოპასუხე მხარის, საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენელი – ლევან ბეჟაშვილი ნაწილობრივ დაეთანხმა მოსარჩელეთა აზრს და განაცხადა, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის რიგი დებულებები ბუნდოვანი და ორაზროვანია, რაც, მისი აზრით, „მართლაც არის ცალკეულ შემთხვევებში კონსტიტუციური უფლებების შეზღუდვის საფუძველი“.

საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენელი თავის დასკვნით სიტყვაში აღნიშნავს, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-11 მუხლის პირველ და 44-ე მუხლის 23-ე ნაწილებთან დაკავშირებით ვერ დაეთანხმება მოსარჩელეთა მოსაზრებას, თითქოს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი ეჭვმიტანილის, ბრალდებულის და განსასჯელის გარდა ცნობს „დაკავებულის“ ინსტიტუტს, რომლის დაცვის უზრუნველყოფას სსსკ არ ითვალისწინებს.

მოპასუხე მხარის წარმომადგენელს მიაჩნია, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობით პირის დაკავება თავიდანვე ხდება სწორედ ეჭვმიტანილის სახით და ცალკე, დამოუკიდებელი სუბიექტის სახით, „დაკავებული პირის“ ინსტიტუტი უცხოა სისხლის სამართლის პროცესისათვის. ამასთან, აღნიშნავს პარლამენტის წარმომადგენელი, საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლში აღნიშნული ტერმინი „დაკავებული“ ზოგადი ცნებაა და მის ქვეშ შეიძლება მოიაზრებოდეს, როგორც ეჭვმიტანილი ისე ბრალდებული, ასევე მსჯავრდებულიც. ამდენად, მიიჩნევს მოპასუხე მხარე, პირის დაკავება თავიდანვე ხდება ეჭვმიტანილის სახით. მას ერთგვარად გარდამავალი სტატუსი აქვს და მასზე კონსტიტუციის შესაბამისად უნდა გავრცელდეს ის უფლებები, რაც ეჭვმიტანილს გააჩნია. მოსარჩელის აზრით, აღნიშნულს „მართალია ბუნდოვნად“, მაგრამ მაინც ადასტურებს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე მუხლის მე-3 ნაწილი, რომლის თანახმად, დაკავებულ ეჭვმიტანილს დაუყოვნებლივ უნდა განემარტოს დუმილის უფლება, უფლება არ დაიბრალოს დანაშაული, დამცველის მოწვევის უფლება. მოპასუხის წარმომადგენელი დამატებით მიუთითებს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 310-ე მუხლის მე-2 ნაწილზე, რომლის მიხედვითაც, მოპასუხე მხარის აზრით „ეჭვმიტანილს უფლება აქვს ჩვენება მისცეს დამცველის თანდასწრებით. თუ შეუძლებელია დამცველის მონაწილეობის დაუყოვნებლივ უზრუნველყოფა გამომძიებელი … ვალდებულნი არიან მისი მონაწილეობა უზრუნველყონ და განუმარტონ დაკავებულს (ეჭვმიტანილს) რომ დამცველის მოსვლამდე უფლება აქვს არ მისცეს ჩვენება. ამასვე ადასტურებს პროცესის მსვლელობისას წარმოდგენილი მტკიცებულება – ეჭვმიტანილად დაკავების შესახებ ოქმის – სახით.“

საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენელი ლევან ბეჟაშვილი აღნიშნავს, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“, „გ“ და „დ“ ქვეპუნქტების, 83-ე მუხლის მე-2 და მე-5 ნაწილების არაკონსტიტუციურობას ვერ დაეთანხმება, ვინაიდან ეს ნორმები განპირობებულია კონსტიტუციის იმ დებულებებით, რომლებიც ადგენენ შეზღუდვებს ეჭვმიტანილის მიმართ შესაბამისი საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელების თვალსაზრისით, კერძოდ, საგამოძიებო ორგანოები „24+48“ საათში ვალდებული არიან, დააკავონ ეჭვმიტანილი, აღძრან სისხლის სამართლის საქმე, მოიპოვონ და გაამაგრონ მტკიცებულებები და ასე შემდეგ. მოპასუხე მხარის განცხადებით, ამ პერიოდში შეუძლებელია ვისუბროთ დაცვის უფლების „(შეხვედრის ხანგძლივობა)“ შეუზღუდავობაზე, ვინაიდან წინააღმდეგ შემთხვევაში ვერ მოხდება სრულფასოვანი საპროცესო მოქმედებების განხორციელება გამოძიების მხრიდან. ამასთან დაკავშირებით, საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენელი ასევე მიუთითებს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 302-ე მუხლზე, რომლის შესაბამისადაც „თავად საგამოძიებო ორგანოებიც შეზღუდულები არიან დაკითხვის წარმოების ხანგძლივობით“. მოპასუხე მიიჩნევს, რომ, ასევე „გასათვალისწინებელია საგამოძიებო მოქმედებების ჩატარები შეზღუდული პერიოდი, შესაბამისი სარეჟიმო დაწესებულების სტატუსი და ა.შ. გარემოებები.“

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გათვალისწინებულ დამცველთა რაოდენობასთან დაკავშირებით მოპასუხე მხარე მიიჩნევს, რომ ეს საკითხი მიზანშეწონილობის კატეგორიას უფრო განეკუთვნება, ვინაიდან, მისი აზრით, კანონში რომ ყოფილიყო მოცემული მხოლოდ 10 ადვოკატის დაშვების შესაძლებლობა, მოსარჩელეთა ლოგიკა აიძულებდა მათ მისი არაკონსტიტუციურად ცნობაც მოეთხოვათ. პარლამენტის წარმომადგენელი თვლის, რომ საქართველოს კონსტიტუცია პრინციპად აცხადებს დაცვის უფლების უზრუნველყოფის აუცილებლობას და არ განსაზღვრავს რა რაოდენობის ადვოკატების მიერ იქნება ეს პრინციპი სრულფასოვნად რეალიზებული.

კოდექსით გათვალისწინებულ დამცველთან შეხვედრის ერთსაათიან ვადასთან დაკავშირებით მოპასუხე მხარე აღნიშნავს, რომ წინასწარი გამოძიების დროს დამცველის ბრალდებულთან შეხვედრის ერთსაათიანი ვადა აშკარად არასაკმარისია. ამასთან, მოპასუხის წარმომადგენელი არ ეთანხმება მოსარჩელის პოზიციას სსს კოდექსის 84-ე მუხლის მე-5 ნაწილის არაკონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით, ვინაიდან კონსტიტუცია ზოგადად აღიარებს დაცვის უფლებას და ამ კონკრეტულ შემთხვევაში არგამოცხადებული დამცველის მოწვეული დამცველით შეცვლით კონკრეტული პირის დაცვის უფლება მაინც უზრუნველყოფილი რჩება.

საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენელი აღნიშნავს, რომ კონსტიტუციის შესაბამისად ადამიანის დაკავება დასაშვებია კანონით განსაზღვრულ შემთხვევაში საგანგებოდ უფლებამოსილი პირის მიერ, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 142-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შემთხვევაში კი, სწორედ კანონი გასაზღვრავს „დამატებით გარემოებებს“, რომელთა დროსაც შეიძლება განხორციელდეს პირის დაკავება. აქვე მოპასუხე მხარე აღნიშნავს, რომ „იურიდიული ტექნიკის ანდა მიზანშეწონილობიდან გამომდინარე ამ ნაწილის სამართლიანობის საკითხი ცალკე მსჯელობის საგანია“.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 145-ე მუხლის პირველ ნაწილში, მოპასუხე მხარის აზრით, „თავისთავად მოიაზრება, რომ დაკავებულ პირს ასევე განემარტება 72-ე მუხლით გათვალისწინებული უფლებები და ამდენად ამ ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობის საფუძველი არ არსებობს“.

მოპასუხე მხარე მიიჩნევს, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 146-ე მუხლის პირველ ნაწილში აუცილებლად უნდა იქნეს აღნიშნული დაკავებული ეჭვმიტანილისთვის დუმილის, დაცვის უფლებების შესახებ, ვინაიდან ეს ნორმა სპეციალური ხასიათისაა, სპეციალურ პროცედურებს ადგენს და ზემოაღნიშნული უფლებების განმარტების შესახებ „შესაბამისი დებულებების არარსებობა ორაზროვნების და არაერთგვაროვანი გამოყენების საფუძველი შეიძლება გახდეს“. აქვე საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენელი აღნიშნავს, რომ 146-ე მუხლის „პირველი ნაწილი წინააღმდეგობაში მოდის მე-3 ნაწილთან, ვინაიდან პირველი ნაწილის თანახმად დაკავებულის მიყვანის შემდეგ დაუყოვნებლივ დგება ოქმი, ხოლო მე-3 ნაწილის თანახმად – შემოწმების დამთავრების შემდეგ ე.ი. 12 საათში თანამდებობის პირი ვალდებულია გამოიტანოს დასაბუთებული დადგენილება ეჭვმიტანილად ცნობის და დაკავების შესახებ“.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 162-ე მუხლის კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით, მოპასუხე მხარის განმარტებით, გასაზიარებელია პროცესზე გამოსული სპეციალისტების მოსაზრება, რომლის თანახმადაც, „კონსტიტუცია განსაზღვრავს მხოლოდ წინასწარი პატიმრობის ვადას – 9 თვეს და არა განსასჯელის პატიმრობის ვადას“.

მოპასუხე მხარის აზრით, „საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 357-ე მუხლის სათაური არ შეესაბამება მის ტექსტს, რაც სავსებით ბუნებრივად მრავალი გაუგებრობის წინაპირობა ხდება“. აღნიშნული ნორმა, მიიჩნევს მოპასუხის წარმომადგენელი, „უფლებააღმჭურველი“ დებულების სახით უნდა ჩამოყალიბდეს. მისი აზრით, კოდექსის 364-ე მუხლში „ეს სულისკვეთება გაზიარებულია“, რომლის თანახმადაც, მხარის მოთხოვნით ექსპერტის დასკვნა სავალდებულო წესით დაერთვის სისხლის სამართლის საქმეს და უნდა შეფასდეს სხვა მტკიცებულებებთან ერთად. მოპასუხის წარმომადგენელი აღნიშნავს, რომ „სხვა საქმეა სასამართლოს ინიციატივით (საკუთარი ანდა მხარეთა მოთხოვნით) დანიშნული ექსპერტიზის დროს, რომლის შედეგების საქმეზე დართვის და განხილვის საკითხი ეჭვს არც უნდა იწვევდეს“.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 445-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-3 და მე-4 წინადადებების კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენლის პოზიცია, იმ მსჯელობის ანალოგიურია, რაც, მის მიერ „დაცვის უფლებით უზრუნველყოფასთან დაკავშირებულ სხვა მუხლების განხილვისას დაფიქსირდა“.

საქმის არსებითად განხილვის სასამართლო სხდომაზე, ექსპერტის სახით მოწვეულმა იურიდიულ მეცნიერებათა დოქტორმა, პროფესორმა ოთარ გამყრელიძემ თავის დასკვნაში ძირითადად ყურადღება გაამახვილა 182-ე ნომრით რეგისტრირებულ კონსტიტუციურ სარჩელზე. კერძოდ, მან აღნიშნა, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე და 84-ე მუხლების მე-5 ნაწილებს, აგრეთვე 445-ე მუხლს „ახლავს ადამიანის უფლებათა შემზღუდველი დათქმები“. კერძოდ, კოდექსის 83-ე მუხლის მე-5 ნაწილით დაწესებულია, რომ, თუკი დამცველი საპატიო მიზეზით არ გამოცხადდება, მაშინ სასამართლოს შეუძლია „გადადოს სასამართლო განხილვა, ოღონდ არაუმეტეს 10 დღისა“, 84-ე მუხლის მე-5 ნაწილით კი „იმ შემთხვევაში, როდესაც დათქმულ დროს დამცველი არ ცხადდება საგამოძიებო ან საპროცესო მოქმედებების ჩატარებაში მონაწილეობის მისაღებად, პროცესის მწარმოებელ ორგანოს უფლება აქვს მის გამოცხადებამდე მოიწვიოს დამცველი დანიშვნით“. ესპერტი აღნიშნავს, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის დასახელებული ნორმები ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლს, ვინაიდან ამგვარი დათქმები ზღუდავენ დაცვის უფლებას, ამასთან, სპეციალისტი მიუთითებს, რომ სასამართლო ვალდებულია, შეათანხმოს განსასჯელთან „გონივრული დრო მისთვის სასურველი დამცველის მოსაყვანად“. ექსპერტმა ოთარ გამყრელიძემ მაგალითად მოიყვანა საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 446-ე მუხლი, რომლის შესაბამისად, „პროკურორის გამოუცხადებლობისას საქმე უნდა გადაიდოს, საქმეში ახლად ჩაბმული პროკურორი უნდა უზრუნველყონ დროით, რომელიც საჭიროა სახელმწიფო ბრალდების მხარდაჭერის მოსამზადებლად“, მას აგრეთვე უფლება აქვს, მოითხოვოს საქმეში მის ჩაბმამდე ჩატარებული სასამართლო მოქმედებათა გამეორება. ასეთი პრივილეგიებით, მიიჩნევს ექსპერტი, დამცველი კოდექსის არც ერთი მუხლით არ არის აღჭურვილი, რაც ოთარ გამყრელიძის აზრით, არღვევს მხარეთა თანასწორობის პრინციპს.

საექსპერტო დასკვნაში აღნიშნულია, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე მუხლის მე-5 ნაწილი აკონკრეტებს, თუ როდის შეიძლება იქნეს დაშვებული დამცველი ეჭვმიტანილის დაკითხვის დროს, რაც მისი აზრით, ზღუდავს დაცვის კონსტიტუციურ უფლებას. ექსპერტის განმარტებით, დაცვის უფლებას ზღუდავს აგრეთვე კოდექსის 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის ზოგიერთი დებულებაც, როდესაც აწესებს ეჭვმიტანილის უფლებას, ისარგებლოს არა უმეტეს სამი დამცველის მომსახურებით, ხოლო ამავე მუხლის პირველი ნაწილის „დ“ პუნქტი ზღუდავს ეჭვმიტანილის უფლებას - შეხვდეს თავის დამცველს დღეში არა უმეტეს ერთი საათისა, მაშინ როდესაც, ოთარ გამყრელიძის დასკვნის შესაბამისად, არც საქართველოს კონსტიტუცია და არც ადამიანის უფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია ამგვარ დათქმებს არ იცნობს.

ოთარ გამყრელიძე მიუთითებს, რომ ასევე არაკონსტიტუციურია საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 76-ე მუხლის სადავო დებულებაც, რომლის თანახმადაც, ბრალდებულს აქვს ეჭვმიტანილის ყველა საპროცესო უფლება, მათ შორის 73-ე მუხლით გათვალისწინებული უფლება, შეხვდეს დამცველს დღეში არა უმეტეს ერთი საათისა და ასევე 284-ე მუხლის მე-2 ნაწილი, რომელიც ანალოგიურ დათქმას უშვებს. პროფესორ ოთარ გამყრელიძის განცხადებით, აგრეთვე არაკონსტიტუციურია სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის ის ნაწილი, რომელიც დაკავების შემთხვევაში ეჭვმიტანილს ან ბრალდებულს უდგენს დროს არანაკლებ სამი საათისა, რათა შეარჩიოს სასურველი დამცველი, ხოლო თუ ამ ვადაში ეჭვმიტანილის ან ბრალდებულის მიერ შერჩეული დამცველი ვერ გამოცხადდება, პროცესის მწარმოებელ ორგანოს შეუძლია, შესთავაზოს მას დამცველის დანიშვნა.

პროფესორ ოთარ გამყრელიძის დასკვნის შესაბამისად, არაკონსტიტუციურია ასევე საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 162-ე მუხლის მე-8 და მე-9 ნაწილები, აგრეთვე ამავე კოდექსის 242-ე მუხლის პირველი ნაწილი, სადაც მოცემულია მომკვლევის, მოკვლევის ორგანოს, გამომძიებლისა და პროკურორის იმ მოქმედებებისა და გადაწყვეტილებების ამომწურავი ჩამონათვალი, რომელიც შესაძლებელია გასაჩივრდეს სასამართლოში, რაც, მისი აზრით, არ არის სრულყოფილი და ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტს.

სპეციალისტად მოწვეული ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის დოცენტი, იურიდიულ მეცნიერებათა კანდიდატი რევაზ გოგშელიძე თავის დასკვნაში აღნიშნავს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით, მართლაც არ არის განმარტებული, თუ კონკრეტულად რა მომენტიდან ითვლება პირი თავისუფლებაშეზღუდულად. სპეციალისტი მიიჩნევს, რომ პირი ასეთად ითვლება იმ მომენტიდან, როდესაც მას რეალურად შეეზღუდა კონსტიტუციით მინიჭებული თავისუფალი გადაადგილების უფლება. რევაზ გოგშელიძის აზრით, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 142-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, თავისუფლებაშეზღუდულად შეიძლება მოგვევლინოს მხოლოდ დანაშაულის ჩადენაში ეჭვმიტანილი პირი, ესე იგი პირი, რომლის მიმართ არსებობს ეჭვი, რომ მან ჩაიდინა დანაშაული. სპეციალისტის განცხადებით, ამის საფუძველს იძლევა შემდეგი გარემოებები, კერძოდ, „ა) პირს წაასწრეს დანაშაულის ჩადენისას ან ჩადენისთანავე; ბ) თვითმხილველები, მათ შორის დაზარალებულებიც, პირდაპირ მიუთითებენ ამ პირზე, როგორც დანაშაულის ჩამდენზე; გ) პირზე, მასთან ან მის ტანსაცმელზე აღმოჩნდება ჩადენილი დანაშაულის აშკარა კვალი; დ) პირი მიიმალა დანაშაულის ჩადენის შემდეგ, მაგრამ შემდგომ იგი ამოიცნო დაზარალებულმა; ე) პირის მიმართ გამოტანილია განჩინება (დადგენილება) ძებნის წარმოების შესახებ“. ზემოთ აღნიშნული საფუძვლებიდან ერთ-ერთის არსებობა, სპეციალისტ რ.გოგშელიძის აზრით, საკმარისია იმისათვის, რომ პირი დააკავონ ეჭვმიტანილის სახით და დაკავების მომენტიდან ისარგებლოს საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლით გათვალისწინებული უფლებებით. ამრიგად, მიიჩნევს სპეციალისტი, ვინაიდან პირი უკვე დაკავებულია როგორც ეჭვმიტანილი, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გათვალისწინებული 12 საათიანი ვადის არსებობა, იმისთვის, რომ პირი დამატებით იქნეს ცნობილი ეჭვმიტანილად, გაუმართლებელი და ალოგიკურია. ამასთან, რ.გოგშელიძის აზრით, მართებულია გაუქმდეს ისეთი პროცესუალური დოკუმენტის შედგენა, როგორიცაა დადგენილება „პირის ეჭვმიტანილად ცნობის შესახებ“, რამდენადაც პირის დაკავება თავიდანვე ხდება სწორედ ეჭვმიტანილის სახით“. სპეციალისტი აგრეთვე აღნიშნავს, რომ „დაკავებული პირის“ ინსტიტუტი უცხოა სისხლის სამართლის პროცესისათვის.

რაც შეეხება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე და 73-ე მუხლების შინაარსს, სპეციალისტი რევაზ გოგშელიძე მიიჩნევს, რომ იგი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 პუნქტს, რომლის შესაბამისად, დაკავებულ ან დაპატიმრებულ პირს დაკავების ან დაპატიმრებისთანავე უნდა განემარტოს მისი უფლებები და თავისუფლების შეზღუდვის საფუძველი. მას დაკავების ან დაპატიმრებისთანავე შეუძლია მოითხოვოს დამცველის დახმარება, რაც უნდა დაკმაყოფილდეს. სპეციალისტის აზრით, საქართველოს კონსტიტუცია აღიარებს დაცვის უფლებას დაკავებისთანავე – დაუყოვნებლივ და არა დაკავებიდან გარკვეული დროის შემდეგ, ხოლო სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე და 73-ე მუხლები კი დაცვის უფლებას აღიარებენ არა დაკავებისთანავე, არამედ პირის ეჭვმიტანილად ცნობის შემდეგ, ანუ დაკავებიდან 12 საათის განმავლობაში. ამრიგად, სპეციალისტი მიიჩნევს, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე და 73-ე მუხლებში საჭიროა ცვლილების შეტანა იმ მხრივ, რომ დაკავებულს დამცველის მოწვევის უფლება მიეცეს დაკავებისთანავე, როგორც ამას ითვალისწინებს საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 პუნქტი. ყოველივე ზემოთქმულთან დაკავშირებით სპეციალისტი დამატებით აღნიშნავს, რომ შესაძლებელია, დაკავებული ეჭვმიტანილის პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის სხვა ორგანოში მიყვანის გაჭიანურება შეგნებულად მოხდეს, მასზე სხვადასხვა სახის „უკანონო ზეგავლენის“ მოხდენის მიზნით. ამდენად, სპეციალისტის აზრით, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით უნდა შემოღებულ იქნეს ცალკე ნორმა, რომლითაც მოწესრიგდება დაკავებულის პოლიციის დაწესებულებაში წარდგენის წესი.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 142-ე მუხლის მე-2 ნაწილთან დაკავშირებით სპეციალისტი რევაზ გოგშელიძე თავის დასკვნაში აღნიშნავს, რომ ამ მუხლში მოცემული დებულება - „არა აქვს მუდმივი საცხოვრებელი ადგილი“ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნებს, ვინაიდან „მოსახლეობის გარკვეულ ნაწილს მართლაც არა აქვს მუდმივი საცხოვრებელი ადგილი“, რაც ცალკეულ შემთხვევაში სამართალდამცავთა მხრიდან თვითნებობისა და ადამიანთა ღირსების შებღალვის საფუძველია.

საქართველოს სიხლის სამართლის საპროცესო კოდექის 162-ე მუხლთან დაკავშირებით სპეციალისტ რევაზ გოგშელიძის დასკვნაში აღნიშნულია, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-6 პუნქტი შეეხება ბრალდებულის „(წინასწარი გამოძიებისას)“ წინასწარი პატიმრობის ვადას, რომელიც არ უნდა აღემატებოდეს 9 თვეს, ხოლო რაც შეეხება განსასჯელის პატიმრობის ვადას, სპეციალისტის აზრით, ისიც უნდა განესაზღვრა საქართველოს კონსტიტუციას, ისევე როგორც ეჭვმიტანილისა და ბრალდებულის შემთხვევაში. ამ მხრივ, მიიჩნევს სპეციალისტი რევაზ გოგშელიძე, „სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის ხარვეზი ნაკლებია“.

ამრიგად, სპეციალისტი ასკვნის, იმისათვის რომ შესაბამისობაში მოვიდეს საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის შინაარსთან, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე, 73-ე, 142-ე და 146-ე მუხლებში უნდა აღინიშნოს დამცველის დაშვების აუცილებლობა დაკავების მომენტიდან.

რაც შეეხება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 162-ე მუხლს, სპეციალისტ რევაზ გოგშელიძეს მიაჩნია, რომ იგი არ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციას.

სასამართლო სხდომაზე სპეციალისტად მოწვეული საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მოქალაქეობის, სამოქალაქო მდგომარეობის რეგისტრაციის და იმიგრაციის საკითხთა დეპარტამენტის უფროსი ზაზა მეიშვილი ნაწილობრივ დაეთანხმა სასარჩელო მოთხოვნებს. ამასთან სპეციალისტმა დამატებით აღნიშნა, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული დრო, არანაკლებ 3 საათისა, რომელიც დაკავებულ ეჭვმიტანილს ან ბრალდებულს ეძლევა, რათა მან შეარჩიოს და მოიწვიოს სასურველი დამცველი, შესაძლებელია ეწინააღმდეგებოდეს საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 და 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტებს, თუმცა სპეციალისტი მიუთითებს, გასათვალისწინებელია, რომ საქართველოს კონსტიტუცია ცნობს ზოგადად დაცვის უფლებას და ზოგადად დამცველს. რაც შეეხება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის მე-5 ნაწილით, 84-ე მუხლის მე-5 ნაწილით, აგრეთვე 445-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-3 და მე-4 წინადადებებით გათვალისწინებულ დამცველის გამოუცხადებლობის შედეგებს, იგი მიიჩნევს, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის აღნიშნული ნორმებიც შესაძლოა ეწინააღდეგებოდნენ საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 და 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტებს, თუმცა, სპეციალისტის განცხადებით, აქაც მხედველობაშია მისაღები ის ფაქტი, რომ საქართველოს კონსტიტუცია ცნობს ზოგადად დაცვის უფლებას და დამცველს.

სპეციალისტად მოწვეული ზაზა მეიშვილი, მის მიერ წარმოდგენილ დასკვნაში აღნიშნავს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 162-ე მუხლის მე-2, მე-8 და მე-9 ნაწილებით გათვალისწინებული განსასჯელის პატიმრობის ვადები არ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-6 პუნქტს, ვინაიდან, სპეციალისტის განცხადებით, საქართველოს კონსტიტუციის დასახელებული დებულება ადგენს მხოლოდ ბრალდებულის წინასწარი პატიმრობის ვადას. ამასთან, სპეციალისტი აღნიშნავს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი ერთმანეთისაგან მიჯნავს კონსტიტუციით გათვალისწინებული ბრალდებულის წინსაწარ პატიმრობას და სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გათვალისწინებულ განსასჯელის პატიმრობის ვადებს. სპეციალისტი დამატებით მიუთითებს აგრეთვე საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 162-ე მუხლის მე-8 ნაწილზე, რომლის შესაბამისადაც, განსასჯელის პატიმრობის ვადის ათვლა იწყება საქმის სასამართლოსათვის გადაცემის შემდეგ, ხოლო ამავე კოდექსის 416-ე მუხლის მიხედვით კი – საქმის სასამართლოში გაგზავნა მოიაზრება სასამართლოსათვის საქმის გადაცემად.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 242-ე მუხლის პირველ ნაწილთან დაკავშირებით სპეციალისტად მოწვეულმა ზაზა მეიშვილმა განაცხადა, რომ აღნიშნული ნორმა ფაქტობრივად ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტს, თუმცა აღნიშნავს სპეციალისტი, მხედველობაში მისაღებია ის ფაქტი, რომ კოდექსის დასახელებული მუხლის სადავო დებულების პირველი ორი შემთხვევის გარდა, სხვა შემთხვევაში სისხლის სამართლის საქმე თავისთავად უნდა წარიმართოს სასამართლოში, “სადაც პროცესის მონაწილეს უფლება აქვს თავის უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად მიმართოს” უშუალოდ სასამართლოს.

რაც შეეხება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 357-ე მუხლის მე-3 ნაწილს, სპეციალისტ ზაზა მეიშვილის აზრით, იგი არ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-8 პუნქტს, ვინაიდან კოდექსის სადავო ნორმით გათვალისწინებული ექსპერტის დასკვნა წარმოადგენს მტკიცებულების ერთ სახეს, ხოლო საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-8 პუნქტში “საუბარია მტკიცებულების სხვა სახეზე - ჩვენებაზე”.

სასამართლო სხდომაზე მოწმედ მოწვეულმა საქართველოს გენერალური პროკურორის მადგილემ ვენედი ბენიძემ თავის გამოსვლაში აღნიშნა, რომ ერთმანეთისაგან უნდა გაიმიჯნოს დაკავებულის ოქმი და დადგენილება პირის ეჭვმიტანილად ცნობის შესახებ. მოწმის განცხადების შესაბამისად, დაკავება ხდება მხოლოდ ეჭვმიტანილის, ვინაიდან სხვა პირის დაკავება კანონით აკრძალულია. ვენედი ბენიძის აზრით, ამ შემთხვევაში სხვაობა ის არის, რომ 12 საათის შემდეგ გამოტანილ უნდა იქნეს დადგენილება ეჭვმიტანილად ცნობის შესახებ, რაც იძლევა საპროცესო მოქმედებების ჩატარების უფლებას, ხოლო 12 საათის განმავლობაში ეჭვმიტანილის დაკავება ხდება ოქმით “რა დროსაც ხდება წინასაგამოძიებო შემოწმება”.

საქართველოს გენერალური პროკურორის მოადგილემ დამატებით აღნიშნა, რომ ეჭვმიტანილს დაკავებისთანავე განუმარტავენ სამ უფლებას, კერძოდ, “დუმილის უფლებას, უფლებას არ დაიბრალოს დანაშაული და დამცველის მოწვევის უფლებას”, რის შესახებაც პირდაპირ არის მითითებული სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე მუხლის მე-3 ნაწილის მე-2 წინადადებაში. ვენედი ბენიძის განცხადებით, არასწორია განმარტება, “თითქოს პირი მხოლოდ 12 საათის გასვლის შემდეგ ხდება ეჭვმიტანილი და მხოლოდ ამის შემდეგ აქვს მას დაცვის მოწვევის უფლება”.

ვენედი ბენიძის განმარტებით, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე მუხლის მე-3 ნაწილის მე-2 წინადადება მიუთითებს იმაზე, რომ დაკავებულ ეჭვმიტანილს დაკავებისთანავე აქვს დამცველის მოწვევის უფლება. ამასთან, გენერალური პროკურორის მოადგილის განცხადებით, ის, რომ პრაქტიკაში არ არის დამკვიდრებული დაკავებისთანავე პირის დამცველით უზრუნველყოფა - არ ნიშნავს იმას, რომ საპროცესო კანონმდებლობა ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას, ვინაიდან ეს მხოლოდ “ცალკეულ ჩინოვნიკთა უცოდინრობის ან უპასუხისმგებლობის შედეგია”.

სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 162-ე მუხლთან დაკავშირებით საქართველოს გენერალური პროკურორის მოადგილე ვენედი ბენიძემ აღნიშნა, რომ ბრალდებულის ცნება განმარტებულია სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 44-ე მუხლში და მხოლოდ მასზე ვრცელდება წინასწარი პატიმრობის ვადები, ხოლო საქმის სასამართლოში გაგზავნის შემდეგ, ბრალდებულის სამართალში მიცემიდან, ბრალდებული ხდება განსასჯელი და შესაბამისად, პატიმრობის ვადების ათვლა ხდება სხვაგვარად.

ყოველივე ზემოაღნიშნულთან ერთად საქართველოს გენერალური პროკურორის მოადგილე ვენედი ბენიძემ დასკვნის სახით განმარტა, რომ “ბუნდოვანება მართლაც არის კოდექსში”, თუმცა იგი, მისი აზრით, არ იძლევა კოდექსის არაკონსტიტუციურად ცნობის საფუძველს.

სასამართლო სხდომაზე მოწმედ მოწვეულმა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საგამოძიებო დეპარტამენტის თავმჯდომარის მოადგილემ, თეიმურაზ თვაურმა აღნიშნა, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი არ არის დაზღვეული შეცდომებისაგან. მოწმედ მოწვეულმა თეიმურაზ თვაურმა განაცხადა, რომ იგი შეცდომებში გულისხმობს როგორც რედაქციულ, ენობრივ, სტილისტურ და ლიტერატურულ შეცდომებს, ისე არ გამორიცხავს იურიდიულსაც.

მოწმემ მიუთითა, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 145-ე მუხლში “დაშვებულია რედაქციული შეცდომა” და “ტერმინი “ეჭვმიტანილი” გაუგებრობას ქმნის და წინააღმდეგობაშია საპროცესო მოთხოვნებთან”, რაც, მისი აზრით, იწვევს გაუგებრობას, რომელიც შესაძლებელია გასწორდეს, მაგრამ მის წინააღმდეგობას კონსტიტუციასთან იგი ვერ ხედავს.

თეიმურაზ თვაურმა თავის გამოსვლაში ასევე აღნიშნა, რომ დაკავების 12 საათიანი ვადისათვის უნდა ყოფილიყო შერჩეული სხვა ტერმინი, ვინაიდან ამ შემთხვევაში დაკავებული პირი არ არის ეჭვმიტანილი. ამასთან, მან განმარტა, რომ, პირის დაკავების პირველი 12 საათი არის პიროვნების გარკვევისათვის დადგენილი ვადა და ამ დროის განმავლობაში მის “უფლებებს იცავს ხელისუფლება”.

მოწმე თეიმურაზ თვაურმა ყოველივე ზემოაღნიშნულთან ერთად დასკვნის სახით აღნიშნა, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი, მართალია, არ არის დაზღვეული შეცდომებისაგან, მაგრამ აღნიშნული შეცდომები არ იძლევა საფუძველს კოდექსის არაკონსტიტუციურად ცნობისათვის.

ამრიგად, ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიამ სამივე კონსტიტუციურ სარჩელში მოყვანილი მტკიცებულებების, მოსარჩელე მხარის და მისი წარმომადგენლების, აგრეთვე მოპასუხე მხარის განმარტებების, მოწვეული სპეციალისტების დასკვნებისა და მოწმეთა განმარტებების საფუძველზე გამოარკვია 182-ე, 185-ე და 191-ე ნომრებით რეგისტრირებულ კონსტიტუციურ სარჩელებთან დაკავშირებული შემდეგი გარემოებანი:

1. როგორც უკვე აღინიშნა, 182-ე და 185-ე ნომრებით რეგისტრირებული კონსტიტუციური სარჩელების ავტორები ერთ-ერთ ძირითად სასარჩელო მოთხოვნად აყენებენ, ერთი მხრივ, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 142-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული დაკავების საფუძვლების კონსტიტუციურობის დადგენას საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლთან მიმართებით, ხოლო, მეორე მხრივ – ამავე კოდექსის მე-11 მუხლის პირველი ნაწილით, 44-ე მუხლით, 72-ე მუხლის მე-3 ნაწილით, 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტით, 84-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „კ“ ქვეპუნქტით, 145-ე მუხლის პირველი ნაწილით, აგრეთვე 146-ე მუხლის პირველი, მე-2, მე-3 და მე-5 ნაწილებით გათვალისწინებული პირის დაკავების 12 საათიანი ვადის, პირველი 12 საათის განმავლობაში დაკავებული პირის სტატუსისა და მისი უფლებრივი მდგომარეობის კონსტიტუციურობის დადგენას საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლთან და 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 141-ე მუხლის შესაბამისად, დაკავება ეს არის თავისუფლების ხანმოკლე აღკვეთა, რომელსაც პირობად უნდა დაედოს საკმაო საფუძველი ეჭვისათვის, რომ კონკრეტულმა პირმა ჩაიდინა ისეთი ქმედება, რომლისთვისაც კანონი ითვალისწინებს სასჯელს თავისუფლების აღკვეთის სახით, დაკავების მიზანს კი წარმოადგენს აღნიშნული პირის დანაშაულებრივი საქმიანობის აღკვეთა, მისი გაქცევის ან დამალვის, აგრეთვე მტკიცებულებათა მოსპობის თავიდან აცილება. სასამართლო კოლეგია მიიჩნევს, რომ კოდექსის ზემოთმოყვანილი დებულებიდან გამომდინარე, იმისათვის, რომ განხორციელდეს კანონიერი დაკავება, უნდა არსებობდეს 141-ე მუხლით გათვალისწინებული დაკავების გამოყენების როგორც პირობა, ისე მიზანი. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 142-ე მუხლის პირველი ნაწილი შეიცავს იმ საფუძველთა ჩამონათვალს, რომელთა არსებობამაც შეიძლება განაპირობოს პირის დაკავება ამავე კოდექსის 141-ე მუხლში აღნიშნული მიზნებისათვის. ეს საფუძვლებია: „ა) პირს წაასწრეს დანაშაულის ჩადენისას ან ჩადენისთანავე; ბ) თვითმხილველები, მათ შორის, დაზარალებულებიც, პირდაპირ მიუთითებენ ამ პირზე, როგორც დანაშაულის ჩამდენზე; გ) პირზე, მასთან ან მის ტანსაცმელზე აღმოჩნდება ჩადენილი დანაშაულის აშკარა კვალი; დ) პირი მიიმალა დანაშაულის ჩადენის შემდეგ, მაგრამ შემდგომ იგი ამოიცნო დაზარალებულმა; ე) პირის მიმართ გამოტანილია განჩინება (დადგენილება) ძებნის წარმოების შესახებ“. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 142-ე მუხლის მე-2 ნაწილით, პირველი ნაწილისაგან განსხვავებით, დადგენილია არა ის საფუძვლები, ან საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად კანონით განსაზღვრული შემთხვევები, რომელთა არსებობის შემთხვევაშიც შეიძლება პირის დაკავება, არამედ „სხვა მონაცემები, რომლებიც საფუძველს იძლევა, დანაშაულის ჩადენის ეჭვი იქნეს მიტანილი პირზე“. სასამართლო კოლეგია მიუთითებს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-3 პუნქტით განსაზღვრულია დაკავების კანონით დადგენილი შემთხვევები, ხოლო იმავე მუხლის მე-5 პუნქტი კი მიუთითებს „დაკავებულ ან დაპატიმრებულ პირს დაკავების ან დაპატიმრებისთანავე უნდა განემარტოს მისი უფლებები და თავისუფლების შეზღუდვის საფუძველი“. ასევე აღსანიშნავია, გაერთიანებული ერების 1966 წლის 16 დეკემბრის „სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ“ საერთაშორისო პაქტის მე-9 მუხლი, რომლის თანახმადაც, „არავინ შეიძლება თვითნებურად დააკავონ ან დააპატიმრონ. არავის შეიძლება თავისუფლება აღუკვეთონ სხვაგვარად, გარდა კანონით გათვალისწინებული საფუძვლისა და პროცედურისა“. ამრიგად, საქართველოს კონსტიტუცია და აღნიშნული საერთაშორისო პაქტი ითვალისწინებენ დაკავებას – თავისუფლების შეზღუდვას მხოლოდ კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და საფუძველზე. იგივეს ადასტურებს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 145-ე მუხლის პირველი ნაწილი – „1. თუ პოლიციის თანამშრომელი ან სხვა კომპეტენტური თანამდებობის პირი დაადგენს, რომ არსებობს ამ კოდექსში აღნიშნული დაკავების საფუძვლები…“ და ა.შ. ამასთან, აღსანიშნავია ის გარემოებაც, რომ საქართველოს კონსტიტუცია არ იცნობს პირის დაკავების შესაძლებლობას „სხვა მონაცემების“ საფუძველზე, ეს მონაცემები შესაძლებელია დაედოს საფუძვლად ეჭვს და არა პიროვნების თავისუფლების შეზღუდვას.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო აგრეთვე აღნიშნავს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 142-ე მუხლის მე-2 ნაწილი საკმაოდ ორაზროვნად არის ჩამოყალიბებული, კერძოდ კი – გაუგებარია ფრაზა: „…დანაშაულის ჩადენის ეჭვი იქნეს მიტანილი პირზე…“. სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 141-ე მუხლში და 142-ე მუხლის მე-2 ნაწილში, ყველგან საუბარია დანაშაულის ჩადენის მომენტზე ან უკვე ჩადენილ დანაშაულზე. ასე მაგალითად: „…თუ არსებობს საკმაო საფუძველი ეჭვი მიიტანონ პირზე იმ დანაშაულის ჩადენაში…“, „დანაშაულის ჩადენაში ეჭვმიტანილი პირის დაკავება…“, აგრეთვე „…ჩადენილი დანაშაულის აშკარა კვალი“ და ასე შემდეგ. ამდენად, გაუგებარია რას გულისხმობდა კანონმდებელი ფრაზაში – „დანაშაულის ჩადენის ეჭვი იქნეს მიტანილი პირზე“ – უკვე ჩადენილ დანაშაულს თუ დანაშაულის ჩადენის შესაძლებლობასაც. სასამართლო კოლეგია მიიჩნევს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის დებულებები უნდა იყოს მაქსიმალურად ცალსახა და გასაგები, რათა არ იძლეოდეს მათი ორაზროვანი განმარტების შესაძლებლობას.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 142-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, თუ არსებობს სხვა მონაცემები, რომლებიც საფუძველს იძლევა, დანაშაულის ჩადენის ეჭვი იქნეს მიტანილი პირზე, ეს პირი შეიძლება დააკავონ „მხოლოდ იმ შემთხვევაში“, თუ მას „…არა აქვს მუდმივი საცხოვრებელი ადგილი, ან არ არის დადგენილი მისი ვინაობა“. საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის აღნიშნული დებულება ითვალისწინებს ასევე სხვა, 141-ე მუხლისაგან განსხვავებულ დაკავების მიზნებს, კერძოდ – დანაშაულის ჩადენის ეჭვით პირის დაკავებას, მხოლოდ მისი ვინაობის დადგენის მიზნით ან იმის გამო, რომ მას არ გააჩნია მუდმივი საცხოვრებელი ადგილი.

„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის 26-ე მუხლის მე-3 პუნქტიდან გამომდინარე, ნორმატიული აქტის შემოწმებისას საკონსტიტუციო სასამართლომ მხედველობაში უნდა მიიღოს სადავო ნორმის არა მარტო სიტყვასიტყვითი მნიშვნელობა, არამედ მასში გამოხატული ნამდვილი აზრი და მისი გამოყენების პრაქტიკა, აგრეთვე შესაბამისი კონსტიტუციური ნორმის არსი. ზემოთ დასახელებულ სადავო ნორმაში „გამოხატული ნამდვილი აზრის“ თვალსაჩინოდ წარმოსადგენად სასამართლო კოლეგია მიზანშეწონილად მიიჩნევს, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 142-ე მუხლის სადავო დებულება განიხილოს იმ სადავო მუხლებთან ერთობლივად, რომლებიც ძირითადად შეეხება პირის დაკავების 12 საათიან ვადას, ამ დროის განმავლობაში დაკავებული პირის სტატუსსა და მის უფლებრივ მდგომარეობას.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 146-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის ორგანოს თანამდებობის პირთან დაკავებულის მიყვანის შემდეგ „დაუყოვნებლივ“ დგება დაკავების ოქმი. აღნიშნული მუხლის მე-2 ნაწილი, დაკავების ოქმის შედგენის შემდეგ, ითვალისწინებს „დანაშაულის ჩადენის ადგილას დაკავების კანონიერებისა და დასაბუთებულობის“ შემოწმებას, რომელიც უნდა დასრულდეს „პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის სხვა ორგანოში დაკავებულის მიყვანიდან არა უგვიანეს 12 საათისა“. ამავე კოდექსის 146-ე მუხლის მე-3 ნაწილი განმარტავს, რომ, როცა მოკვლევის ორგანოს უფროსი ან მოკვლევის ორგანოს სხვა უფლებამოსილი თანამდებობის პირი ზემოთ აღნიშნულ შემოწმებას დაამთავრებს, დაკავებიდან პირველი 12 საათის განმავლობაში იგი ვალდებულია პროკურორის თანხმობით გამოიტანოს დასაბუთებული დადგენილება სისხლის სამართლის საქმის აღძვრის, პირის ეჭვმიტანილად ცნობისა და დაკავების, ან სისხლის სამართლის საქმის აღძვრაზე უარის თქმისა და დაკავებულის განთავისუფლების შესახებ. მე-5 ნაწილის შესაბამისად, სისხლის სამართლის საქმის აღძვრის ან პირის ეჭვმიტანილად ცნობისა და დაკავების შესახებ დადგენილება დაუყოვნებლივ გამოეცხადება ხელწერილით ეჭვმიტანილს, რომელსაც იმავდროულად განემარტება კოდექსის 73-ე მუხლში აღნიშნული მისი უფლებები. ანალოგიური შინაარსისაა სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე მუხლის მე-3 ნაწილიც, რომლის თანახმად, პირის დაკავების შემთხვევაში დადგენილება სისხლის სამართლის საქმის აღძვრისა და მისი ეჭვმიტანილად ცნობის შესახებ გამოტანილი უნდა იქნეს პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის სხვა ორგანოში დაკავებულის მიყვანიდან არა უგვიანეს 12 საათისა.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 146-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შინაარსიდან გამომდინარე ირკვევა, რომ დაკავებული პირის პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის სხვა ორგანოში მიყვანიდან პირველი 12 საათის განმავლობაში უნდა დასრულდეს „დანაშაულის ჩადენის ადგილას დაკავების კანონიერებისა და დასაბუთებულობის შემოწმება“, რის შემდეგაც, მოკვლევის ორგანოს უფროსის ან სხვა უფლებამოსილი თანამდებობის პირის დადგენილების საფუძველზე შეიძლება აღიძრას სისხლის სამართლის საქმე და დაკავებული პირი ცნობილ იქნეს ეჭვმიტანილად.

სასამართლო კოლეგია აღნიშნავს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის II კარის თანახმად, სისხლის სამართლის პროცესის სხვა მონაწილეებთან ერთად დასახელებულია მხოლოდ ეჭვმიტანილი და ბრალდებული. გასათვალისწინებელია ის გარემოებაც, რომ, როგორც სისხლის სამართლის პროცესის უშუალო მონაწილე, აგრეთვე არ არის მოხსენიებული განსასჯელიც, თუმცა სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 44-ე მუხლის 25-ე ნაწილის თანახმად, განსასჯელი განმარტებულია როგორც იგივე ბრალდებული, რომელიც სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით დადგენილი წესით მიცემულია სამართალში. სასამართლო კოლეგია მიიჩნევს, რომ განსასჯელისაგან განსხვავებით, რომელიც სისხლის სამართლის პროცესში ძირითადად ბრალდებულის უფლებებით სარგებლობს, დაკავებულ პირს დაკავებიდან პირველი 12 საათის განმავლობაში, არ გააჩნია ის ძირითადი უფლებები, რომლითაც კანონმდებელმა აღჭურვა ეჭვმიტანილი. კერძოდ კი – „დუმილის უფლება, უფლება არ დაიბრალოს დანაშაული, და დამცველის მოწვევის უფლება“. ამ მოსაზრებას ადასტურებს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე მუხლის მე-3 ნაწილის პირველი წინადადებაც, რომელიც საუბრობს დაკავებულ პირზე, რომლის მიმართაც სისხლის სამართლის საქმის აღძვრისა და მისი ეჭვმიტანილად ცნობის შესახებ დადგენილება გამოტანილ უნდა იქნეს „პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის სხვა ორგანოში დაკავებულის მიყვანიდან არა უგვიანეს 12 საათისა“. აღნიშნული ნორმის მიხედვით, მომდევნო წინადადებაში საუბარია უკვე დადგენილების გამოტანის შემდეგ დაკავებულ ეჭვმიტანილზე, რომელსაც დაუყოვნებლივ უნდა განემარტოს ზემოთ დასახელებული მისი უფლებები.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგია აღნიშნავს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 ნაწილის შესაბამისად „დაკავებულ ან დაპატიმრებულ პირს დაკავების ან დაპატიმრებისთანავე უნდა განემარტოს მისი უფლებები და თავისუფლების შეზღუდვის საფუძველი. მას დაკავების ან დაპატიმრებისთანავე შეუძლია მოითხოვოს დამცველის დახმარება, რაც უნდა დაკმაყოფილდეს“. აქედან გამომდინარე სასამართლო თვლის, რომ პირს დაკავებისთანავე უნდა განემარტოს მისი უფლებები და მიეცეს საშუალება, ისარგებლოს აღნიშნული უფლებებით მათ შორის უფლებით, მოითხოვოს დამცველის დახმარება. პირის დაკავებისთანავე დამცველის მოწვევის უფლებას ითვალისწინებენ ევროპის მრავალი ქვეყნები.

სასამართლო კოლეგია ასევე აღნიშნავს, რომ პირი დაკავებულად შეიძლება ჩაითვალოს იმ მომენტიდან, როდესაც დაკავებისათვის საგანგებოდ უფლებამოსილი პირი კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და საფუძველზე, შეუზღუდავს ადამიანს საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებულ თავისუფლებას. იგივეს ადასტურებს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 145-ე მუხლის პირველი ნაწილი, რომელშიც აღნიშნულია: თუ პოლიციის თანამშრომელი ან სხვა კომპეტენტური თანამდებობის პირი დაადგენს, რომ არსებობს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გათვალისწინებული დაკავების საფუძვლები, იგი ვალდებულია, დააკავოს პირი და მიიყვანოს პოლიციაში ან სხვა სამართალდამცავ ორგანოში. ანალოგიური შინაარსის მატარებელია 146-ე მუხლის პირველი ნაწილიც, რომელშიც საუბარია დაკავებულის პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის ორგანოს უფლებამოსილ თანამდებობის პირთან მიყვანაზე. ამრიგად, სასამართლო მიიჩნევს, რომ დაკავებულისათვის უფლებათა განმარტება უნდა განხორციელდეს მისი დაკავებისთანავე, მოთხოვნა დამცველის დახმარებაზე უნდა დაკმაყოფილდეს მაქსიმალურად გონივრულ ვადაში.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ დაკავებულ პირს, მისი პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის სხვა ორგანოში მიყვანიდან პირველი 12 საათის განმავლობაში შეზღუდული აქვს შესაძლებლობა, სრული მოცულობით განახორციელოს საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 პუნქტით გარანტირებული დაცვის უფლება.

სასამართლო კოლეგია აღნიშნავს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 146-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, მას შემდეგ, რაც დაკავებულს მიიყვანენ პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის სხვა ორგანოში და „დაუყოვნებლივ“ შედგება ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული დაკავების ოქმი, უნდა შემოწმდეს დანაშაულის ჩადენის ადგილას დაკავების კანონიერება და დასაბუთებულობა. აღნიშნული შემოწმების მიზანი, კოდექსის 146-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, არის შემთხვევის თვითმხილველთა და დაკავებულის განმარტებათა მიღება, საჭირო დოკუმენტების, იმ საგნების გამოთხოვა და დათვალიერება, რომლებიც შეიძლება იქცეს ნივთიერ მტკიცებულებებად. ამასთან, შემოწმება უნდა დასრულდეს პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის სხვა ორგანოში დაკავებულის მიყვანიდან არა უგვიანეს 12 საათისა.

საკონსტიტუციო სასამართლო თვლის, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 146-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შინაარსი საკმაოდ გაუგებრად და ორაზროვნად არის ჩამოყალიბებული. მასში საუბარია დაკავების კანონიერების შემოწმებაზე, რისთვისაც კანონმდებელი ითვალისწინებს 12 საათს. სასამართლო კოლეგია მიიჩნევს, რომ კანონიერების ცნებაში იგულისხმება კონკრეტული ქმედების, ამ შემთხვევაში კი დაკავების, კანონთან, კერძოდ, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის ნორმებთან შესაბამისობა, რომლის ვალდებულებაც, დაკავების შემთხვევაში, ეკისრება იმ საგანგებოდ უფლებამოსილ თანამდებობის პირს, რომელიც ახორციელებს დაკავებას. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 145-ე მუხლის პირველ ნაწილში მითითებულია „ამ კოდექსში აღნიშნული“ დაკავების საფუძვლები, რომელთა არსებობაც, 141-ე მუხლით გათვალისწინებულ დაკავების მიზნებთან ერთად, სავალდებულოა, რათა განხორციელდეს ეგრეთ წოდებული „კანონიერი დაკავება“. აქედან გამომდინარე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგია ასკვნის – თუ არ არსებობს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გათვალისწინებული დაკავების საფუძვლები, არ უნდა არსებობდეს არც „დაკავება“, რადგან ამ შემთხვევაში შესაძლებელია, ადგილი ჰქონდეს სამართალდამცავი ორგანოს თანამშრომელთა მხრიდან კონკრეტული პირის, არა ეგრეთ წოდებულ „კანონიერ დაკავებას“, არამედ თავისუფლების უკანონო ხელყოფას.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 146-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შინაარსი, მისი ორაზროვნების გამო, უშვებს სამართალდამცავი ორგანოს თანამშრომელთა მხრიდან საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული თავისუფლების უკანონო ხელყოფის შესაძლებლობას, ხოლო სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 146-ე მუხლის პირველ ნაწილში აღნიშნული ოქმი კი ადამიანის თავისუფლების შესაძლებელ ხელყოფას იურიდიულად აფორმებს, როგორც პირის დაკავებას.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტი განმარტავს, რომ ადამიანის თავისუფლება ხელშეუვალია, მე-3 და მე-5 პუნქტების თანახმად კი, ადამიანის დაკავება, ანუ თავისუფლების შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონით განსაზღვრულ შემთვევებში და საფუძველზე. საქართველოს კონსტიტუციის აღნიშნული დებულებებიდან გამომდინარე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგია მიიჩნევს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე მუხლის მე-3 ნაწილის პირველი წინადადება „პირის დაკავების შემთხვევაში დადგენილება სისხლის სამართლის საქმის აღძვრისა და მისი ეჭვმიტანილად ცნობის შესახებ გამოტანილ უნდა იქნეს პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის სხვა ორგანოში დაკავებულის მიყვანიდან არა უგვიანეს 12 საათისა“, 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტი – „ა) პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის სხვა ორგანოში მისი მიყვანიდან არა უგვიანეს 12 საათისა ხელზე მიიღოს სისხლის სამართლის საქმის აღძვრის შესახებ დადგენილების ასლი, აგრეთვე მისი ეჭვმიტანილად ცნობისა და დაკავების შესახებ დადგენილების ასლი“, 142-ე მუხლის მე-2 ნაწილი – „2. თუ არსებობს სხვა მონაცემები, რომლებიც საფუძველს იძლევა, დანაშაულის ჩადენის ეჭვი იქნეს მიტანილი პირზე, ეს პირი შეიძლება დააკავონ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როცა იგი გაქცევას ცდილობდა, ან მას არა აქვს მუდმივი საცხოვრებელი ადგილი, ან არ არის დადგენილი მისი ვინაობა“, 146-ე მუხლის პირველი ნაწილი – „1. პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის ორგანოს უფლებამოსილ თანამდებობის პირთან დაკავებულის მიყვანის შემდეგ დაუყოვნებლივ უნდა შედგეს დაკავების ოქმი. მასში უნდა აღინიშნოს: ვინ, როდის, რა ვითარებაში, კანონში აღნიშნულ რა საფუძვლებზე არის დაკავებული, რა დანაშაულის ჩადენაშია ეჭვმიტანილი, რომელ საათზე მიიყვანეს მოკვლევის ორგანოში. ოქმს თავიანთი ხელმოწერებით ადასტურებენ პოლიციის ან სხვა სამართალდამცავი ორგანოს თანამშრომელი, რომელსაც დავალებული აქვს მისი შედგენა, თანამდებობის პირი ან მოქალაქე, რომელმაც პირი დააკავა, და დაკავებული“, მე-2 ნაწილი – „2. დანაშაულის ჩადენის ადგილას დაკავების კანონიერებისა და დასაბუთებულობის შემოწმების მიზანია შემთხვევის თვითმხილველთა და დაკავებულის განმარტებათა მიღება, საჭირო დოკუმენტების, იმ საგნების გამოთხოვნა და დათვალიერება, რომლებიც შეიძლება იქცეს ნივთიერ მტკიცებულებებად. შემოწმება უნდა დამთავრდეს პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის სხვა ორგანოში დაკავებულის მიყვანიდან არა უგვიანეს 12 საათისა“, მე-3 ნაწილის სიტყვები – „როცა“ და „შემოწმებას დაამთავრებს“ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველ პუნქტს, მე-3 პუნქტის პირველ წინადადებას და მე-5 პუნქტს.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 145-ე მუხლის პირველ ნაწილთან დაკავეშირებით საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგია მიიჩნევს, რომ იგი არ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 პუნქტს. ამასთან, სასამართლო კოლეგია თვლის, რომ აღნიშნული სადავო ნორმა მოითხოვს გარკვეულ სრულყოფას იმ მიმართებით, რომ მასში დაფიქსირდეს პოლიციის თანამშრომლის ან სხვა კომპეტენტური პირის ვალდებულება – დაკავებულ ეჭვმიტანილს დაკავებისთანავე განუმარტოს მისი უფლებები.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-11 მუხლის პირველი ნაწილი, 44-ე მუხლის 23-ე ნაწილი, 84-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „კ“ ქვეპუნქტი, აგრეთვე 146-ე მუხლის მე-3 და მე-5 ნაწილები ძირითადად შეეხება ეჭვმიტანილის საპროცესო უფლებებს. ამასთან, ისინი არ არიან დაკავშირებული არც დაკავებული პირის სტატუსთან და არც მის უფლებრივ მდგომარეობასთან. ზემოაღნიშნულიდან და „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის მე-19-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის შინაარსიდან გამომდინარე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო განიხილავს საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავის საკითხებთან მიმართებით მიღებული და მოქმედი ნორმატიული აქტების კონსტიტუციურობის საკითხს, ამიტომ ვერ იმსჯელებს ნორმატიული აქტის არარსებული დებულებების კონსტიტუციურობის თაობაზე.

2. მოსარჩელეები - საქართველოს სახალხო დამცველი და საქართველოს მოქალაქე რევაზ ჯიმშერიშვილი სადავოდ ხდიან საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე მუხლის მე-5 ნაწილის პირველი წინადადებით – „დამცველი საქმეში მონაწილეობის მისაღებად დაიშვება ეჭვმიტანილის პირველ დაკითხვამდე, აგრეთვე პირველი და შემდგომი დაკითხვების დროს“, 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ და „დ“ ქვეპუნქტებით, 76-ე მუხლის მუხლის მე-2 ნაწილის პირველი წინადადებით – „ბრალდებულს აქვს ეჭვმიტანილის ყველა საპროცესო უფლება (73-ე მუხლი)“, 83-ე მუხლის მე-2 და მე-5 ნაწილებით, 84-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტის ბოლო ნაწილით – „… გარდა 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევებისა“ და მე-5 ნაწილით, 137-ე მუხლის პირველი ნაწილის დებულებით – „გარდა 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევისა“, 284-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადებით – „დამცველთან კონსულტაციისათვის პირისპირ შეხვედრის ვადა არ უნდა აღემატებოდეს ერთ საათს“, აგრეთვე 445 მუხლის მე-2 ნაწილის მე-3 და მე-4 წინადადებებით („თუ გასასჯელის მიერ მოწვეული დამცველის მონაწილეობა შეუძლებელია ხანგძლივი დროის (10 დღეზე მეტი) განმავლობაში, სასამართლო გადადებს განხილვას და განსასჯელს შესთავაზებს აირჩიოს სხვა დამცველი, ან დანიშნავს ახალს.“ „დამცველის შეცვლის საკითხის გადაწყვეტისას სასამართლო ითვალისწინებს ასეთი გადაწყვეტილების მიზანშეწონილობას“) გათვალისწინებული დაცვის უფლების განხორციელებასთან დაკავშირებული საკითხების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 პუნქტთან და 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე მუხლის მე-5 ნაწილის თანახმად, „დამცველი საქმეში მონაწილეობის მისაღებად დაიშვება ეჭვმიტანილის პირველ დაკითხვამდე, აგრეთვე პირველი და შემდგომი დაკითხვების დროს“, რაც, სასამართლო კოლეგიის აზრით, ნიშნავს, რომ სამათალდამცავი ორგანოს თანამშრომლებს შეუძლიათ თვითონ განსაზღვრონ, დამცველის საქმეში მონაწილეობის მისაღებად დაშვების დრო ეჭვმიტანილის პირველ დაკითხვამდე. 146-ე მუხლის მე-6 ნაწილის შესაბამისად კი „ეჭვის საფუძველზე დაკავებული უნდა დაიკითხოს პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის სხვა ორგანოში მიყვანიდან არა უგვიანეს 24 საათისა…“. აღნიშნული ნორმიდან, ასევე 72-ე მუხლის მე-5 ნაწილის შინაარსიდან გამომდინარე, სამართალდამცავი ორგანოს თანამშრომლებს უფლება ეძლევათ, საკუთარი შეხედულებისამებრ შეარჩიონ დამცველის საქმეში მონაწილეობის მისაღებად დაშვების დრო დაკავებული ეჭვმიტანილის პირველ დაკითხვამდე, რაც, თავის მხრივ, უნდა განხორციელდეს დაკავებულის პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის სხვა ორგანოში მიყვანიდან არა უგვიანეს 24 საათისა. საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადების შესაბამისად, დაკავებულ ან დაპატიმრებულ პირს „დაკავების ან დაპატიმრებისთანავე შეუძლია მოითხოვოს დამცველის დახმარება, რაც უნდა დაკმაყოფილდეს“. როგორც სასამართლომ უკვე მიუთითა, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის 26-ე მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, „ნორმატიული აქტის შემოწმებისას საკონსტიტუციო სასამართლო მხედველობაში იღებს სადავო ნორმის არა მარტო სიტყვასიტყვით მნიშვნელობას, არამედ მასში გამოხატულ ნამდვილ აზრსა და მისი გამოყენების პრაქტიკას, აგრეთვე შესაბამისი კონსტიტუციური ნორმის არსს“. აღნიშნული ნორმიდან გამომდინარე, სასამართლო კოლეგია მიიჩნევს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადება, მართალია, არ ადგენს დამცველის საქმეში მონაწილეობის მისაღებად დაშვების კონკრეტულ ვადას, მაგრამ კონსტიტუციის მითითებული დებულების არსიდან გამომდინარე, დაკავებული ან დაპატიმრებული პირის მოთხოვნა დამცველის დახმარების თაობაზე უნდა დაკმაყოფილდეს დაუყოვნებლივ – მაქსიმალურად გონივრულ დროში. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგია აქვე მიუთითებს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 78-ე მუხლის პირველ ნაწილზე, რომლის შესაბამისად, „დამცველი არის პირი, რომელიც კანონით დადგენილი წესით იცავს ეჭვმიტანილისა და ბრალდებულის კანონიერ ინტერესებს და უწევს მათ კვალიფიცირებულ იურიდიულ დახმარებას“. ამრიგად, საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ დაკავებულ ეჭვმიტანილს დამცველის დახმარება ესაჭიროება არა მარტო დაკითხვამდე, არამედ დაკავების მომენტიდან, მისი კანონიერი ინტერესების დასაცავად და მისთვის კვალიფიცირებული იურიდიული დახმარების გასაწევად.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტთან დაკავშირებით, რომლის თანახმად, ეჭვმიტანილს უფლება აქვს – „გ) ისარგებლოს დამცველის (არა უმეტეს სამისა), მომსახურებით…“, სასამართლო კოლეგია აღნიშნავს, რომ მოცემულ შემთხვევაში მოსარჩელე მხარე სადავოდ ხდის დამცველთა რაოდენობას. კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადების თანახმად, დაკავებულ ან დაპატიმრებულ პირს „დაკავების ან დაპატიმრებისთანავე შეუძლია მოითხოვოს დამცველის დახმარება, რაც უნდა დაკმაყოფილდეს“, ხოლო 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად კი „დაცვის უფლება გარანტირებულია“. კონსტიტუციის აღნიშნული დებულებების შესაბამისად, დაკავებულ ან დაპატიმრებულ პირს გარანტირებული უნდა ჰქონდეს დამცველის დახმარება. ამასთან, საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ საქართველოს კონსტიტუცია, როგორც ქვეყნის ძრითადი კანონი, მოიცავს სახელმწიფოს ძირითად სამართლებრივ პრინციპებსა და საფუძვლებს, რომელთა მიზანია, განსაზღვროს ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მათ შორის პირის უფლება, დაკავების ან დაპატიმრებისთანავე ისარგებლოს დამცველის დახმარებით. რაც შეეხება დამცველთა რაოდენობას, საკონსტიტუციო სასამართლოს აზრით, იგი განსაზღვრულია სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობით და არა საქართველოს კონსტიტუციით. ამრიგად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგია ვერ დაეთანხმება მოსარჩელე მხარის მოსაზრებას სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით განსაზღვრული დამცველთა რაოდენობის არაკონსტიტუციურობის თაობაზე.

საქართველოს სახალხო დამცველი და საქართველოს მოქალაქე რევაზ ჯიმშერიშვილი სადავოდ ხდიან საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის „დ“ ქვეპუნქტით, 76-ე მუხლის მე-2 ნაწილის პირველი წინადადებით, 84-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტის „…გარდა 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევებისა“, 137-ე მუხლის პირველი ნაწილის დებულებით „გარდა 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევისა“ და 284-ე მუხლის მე-2 ნაწილის ბოლო დებულებით – „…დამცველთან კონსულტაციისათვის პირისპირ შეხვედრის ვადა არ უნდა აღემატებოდეს ერთ საათს“ – გათვალისწინებული ეჭვმიტანილისა და ბრალდებულის დამცველთან პირისპირ შეხვედრისა და კონსულტაციების ხანგრძლივობის (არა უმეტეს ერთი საათისა) კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 და 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტებთან მიმართებით.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის „დ“ ქვეპუნქტის თანახმად, ეჭვმიტანილს უფლება აქვს, „პირისპირ შეხვდეს დამცველს მარტო“, მაგრამ „დღეში არა უმეტეს ერთი საათისა“. 76-ე მუხლის მე-2 ნაწილის პირველი წინადადება, 84-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტი და 137-ე მუხლის პირველი ნაწილის სადავო დებულება, დამცველთან პირისპირ შეხვედრის ერთსაათიან ვადას ასევე ავრცელებს ბრალდებულზეც, ხოლო 284-ე მუხლის მე-2 ნაწილის ბოლო დებულება კი პირდაპირ მიუთითებს, რომ ბრალდებულის „დამცველთან კონსულტაციისათვის პირისპირ შეხვედრის ვადა არ უნდა აღემატებოდეს ერთ საათს“.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 პუნქტის შესაბამისად, დაკავებულ ან დაპატიმრებულ პირს „…დაკავების ან დაპატიმრებისთანავე შეუძლია მოითხოვოს დამცველის დახმარება…“, რაც, საკონსტიტუციო სასამართლოს აზრით, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 78-ე მუხლის პირველი ნაწილიდან გამომდინარე, ასევე ნიშნავს დასაცავი პირისთვის დამცველის მიერ „კვალიფიცირებულ იურიდიულ დახმარების“ გაწევას, რაც აგრეთვე გამოიხატება დამცველის დასაცავთან პირისპირ შეხვედრებშიც. ამრიგად, ყოველი კონკრეტული სისხლის სამართლის საქმიდან გამომდინარე, შეიძლება ვისაუბროთ დამცველის მხრიდან კვალიფიცირებული იურიდიული მომსახურების, შესაბამისად დამცველისა და დასაცავის პირისპირ შეხვედრების ხანგრძლივობაზე.

ზემოაღნიშნულიდან და საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტის დებულებიდან – „დაცვის უფლება გარანტირებულია“ – გამოდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგია მიიჩნევს, რომ დაკავებულ ან დაპატიმრებულ პირს უნდა ჰქონდეს გონივრული, საკმარისი დრო და შესაძლებლობა, რათა მოემზადოს თავის დასაცავად და შეხვდეს მის მიერ არჩეულ დამცველს. სასამართლოს აზრით, დამცველთან პირისპირ შეხვედრის, კანონმდებლის მიერ დადგენილი ერთსაათიანი შეზღუდვა შეუსაბამობაშია საქართველოს კონსტიტუციის დასახელებულ დებულებებთან, ვინაიდან იგი უნდა განისაზღვროს ყოველი კონკრეტული სისხლის სამართლის საქმის სირთულის გათვალისწინებით. ამასთან, საკონსტიტუციო სასამართლო მიუთითებს აგრეთვე საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-6 პუნქტზე, რომლის თანახმად, „დანაშაულის ჩადენაში ეჭვმიტანილის დაკავების ვადა არ უნდა აღემატებოდეს 72 საათს…“, რაც ასევე დროით ზღუდავს სამართალდამცავ ორგანოებს ეჭვმიტანილთან ურთიერთობაში. ამრიგად, სასამართლო კოლეგიას მიაჩნია, რომ დამცველთან პირისპირ შეხვედრების დრო კი არ უნდა იყოს შეუზღუდავი, არამედ იგი უნდა შეიზღუდოს გონივრული ვადით, რაც ყოველი კონკრეტული სისხლის სამართლის საქმის სირთულის გათვალისწინებით საქართველოს კონსტიტუციის მიერ გარანტირებული დაცვის უფლებიდან და გამოძიების ინტერესებიდან უნდა გამომდინარეობდეს. ამასთან, იგი არ უნდა იყოს პროცესის ორივე თანასწორუფლებიანი მონაწილისთვის განზრახ ხელის შემშლელი.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო ანალოგიურად განიხილავს აგრეთვე საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 284-ე მუხლის მე-2 ნაწილის ბოლო დებულებას – „დამცველთან კონსულტაციისათვის პირისპირ შეხვედრის ვადა არ უნდა აღემატებოდეს ერთ საათს“, ვინაიდან სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის აღნიშნული ნორმა დამცველთან პირისპირ კონსულტაციისა და შეხვედრის ერთსაათიან შეზღუდვას ასევე ავრცელებს ბრალდებულზეც.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 76-ე მუხლის მე-2 ნაწილის პირველ წინადადებასთან – „ბრალდებულს აქვს ეჭვმიტანილის ყველა საპროცესო უფლება (73-ე მუხლი)“, 84-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტის ბოლო დებულებასთან – „გარდა 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევებისა“ და 137-ე მუხლის პირველი ნაწილის დებულებასთან – „გარდა 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევისა“ - დაკავშირებით საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ ისინი ეგრეთ წოდებული ტექნიკური ნორმებია და არ შეიცავენ კონკრეტულ უფლებებსა და მოვალეობებს, ისინი მხოლოდ მიუთითებენ იმ ნორმაზე, რომელშიც განსაზღვრულია აღნიშნული უფლებები და მოვალეობები. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ იმსჯელებს კოდექსის დასახელებული სადავო ნორმების საქართველოს კონსტიტუციის დებულებებთან მიმართებაზე.

მოსარჩელე რევაზ ჯიმშერიშვილი ასევე სადავოდ ხდის საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის მე-2 და მე-5 ნაწილებით, 84-ე მუხლის მე-5 ნაწილით, ასევე 445-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-3 და მე-4 წინადადებებით გათვალისწინებული დაკავებული ეჭვმიტანილისა და ბრალდებულის მიერ დამცველის შერჩევისა და მოწვევის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით დადგენილი ვადისა („არანაკლებ 3 საათისა“) და ეჭვმიტანილის, ბრალდებულისა და განსასჯელის დამცველის დათქმულ დროს გამოუცხადებლობის შედეგების კონსტიტუციურობის საკითხს საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 და 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტებთან მიმართებით.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, „თუ ეჭვმიტანილი ან ბრალდებული დაკავებულია, მას ეძლევა დრო არანაკლებ სამი საათისა, რათა შეარჩიოს და მოიწვიოს მისთვის სასურველი დამცველი. თუ ამ ვადაში ეჭვმიტანილის ან ბრალდებულის მიერ შერჩეული დამცველი ვერ გამოცხადდება, მომკვლევი, გამომძიებელი, პროკურორი ვალდებულნი არიან შესთავაზონ ეჭვმიტანილს და ბრალდებულს დამცველის დანიშვნა. ეჭვმიტანილს და ბრალდებულს, რომლებმაც უარი განაცხადეს დამცველის დანიშვნაზე უფლება აქვთ მათ მიერ არჩეული დამცველის გამოცხადებამდე დაცვა დამოუკიდებლად განახორციელონ. თუ ეჭვმიტანილის ან ბრალდებულის დაკავებისას გამოვლინდა ამ კოდექსის 81-ე მუხლით გათვალისწინებული რომელიმე გარემოება, მომკვლევს, გამომძიებელს, პროკურორს უფლება არა აქვთ მიიღონ დაკავებული ეჭვმიტანილის და ბრალდებულის უარი დამცველის დანიშვნაზე და ზემოაღნიშნული ვადის გასვლის შემდეგ დაუნიშნონ მათ დამცველი“.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგია აღნიშნავს, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის აღნიშნული მუხლის მე-2 ნაწილი შეეხება ეჭვმიტანილის დაკავების შემთხვევაში - პირველი 72 საათის განმავლობაში და ბრალდებულის სახით დაკავების შემთხვევაში სასამართლოს მიერ მისთვის აღკვეთის ღონისძიების შერჩევამდე მათ უფლებას, მოითხოვონ დამცველის დახმარება და ამ უფლების სავალდებულო განხორციელების წესს სამართალდამცავი ორგანოს მხრიდან. სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ეჭვმიტანილსა და ბრალდებულს უნდა მიეცეს დრო დამცველის ასარჩევად და მოსაწვევად. საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ დამცველის ასარჩევად და მოსაწვევად კოდექსის აღნიშნული დებულება ითვალისწინებს გონივრულ დროს. კოდექსის 83-ე მუხლის მე-2 ნაწილი ანალოგიურად საუბრობს დროზე, თუმცა ამასთან ადგენს ამ დროის ქვედა, მინიმალურ და არა ზედა, მაქსიმალურ ზღვარს, კერძოდ კი – „არანაკლებ 3 საათისა“, რაც, თავის მხ რივ, პრაქტიკაში უნდა განიმარტოს მხოლოდ და მხოლოდ როგორც გონივრული დრო. ამრიგად, სასამართლო კოლეგია ვერ გაიზიარებს მოსაზრებას, თითქოს აღნიშნული ნორმის სადავო დებულება, თავისი არსიდან გამომდინარე, ზღუდავდეს დაკავებული ეჭვმიტანილისა და ბრალდებულის უფლებას - მიეცეს გონივრული დრო დამცველის ასარჩევად და მოსაწვევად, ვინაიდან საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 პუნქტის შესაბამისად, დაკავებულს ან დაპატიმრებულს დაკავების ან დაპატიმრებისთანავე შეუძლიათ, მოითხოვონ დამცველის დახმარება, რაც უნდა დაკმაყოფილდეს დაუყოვნებლივ - მაქსიმალურად გონივრულ დროში. აქვე აღსანიშნავია ის გარემოებაც, რომ ეჭვმიტანილის დაკავების შემთხვევაში, თვითონ სამართალდამცავი ორგანოც, გარკვეული დროით, 72-საათით არის შეზღუდული, ხოლო ბრალდებულად დაკავების შემთვევაში კი იმ დროით, რაც საჭიროა სასამართლოს მიერ მისთვის აღკვეთის ღონისძიების გამოყენებამდე. აქედან გამომდინარე, გონივრული დროის შერჩევა ამ პირობების გათვალისწინებითაც უნდა განხორციელდეს, რათა ადგილი არ ჰქონდეს გამოძიებისათვის განზრახ ხელის შეშლას.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო დებულებების არასწორი ინტერპრეტაციის თავიდან ასაცილებლად და ამ ნორმების სრულყოფის მიზნით, საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგია მიზანშეწონილად მიიჩნევს, შევიდეს მასში ცვლილება იმ თვალსაზრისით, რომ ხაზი გაესვას გონივრულ დროს – არანაკლებ 3 საათისა.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის მე-2 ნაწილის დანარჩენ სადავო დებულებებთან დაკავშირებით, კერძოდ – „თუ ამ ვადაში ეჭვმიტანილის ან ბრალდებულის მიერ შერჩეული დამცველი ვერ გამოცხადდება, მომკვლევი, გამომძიებელი, პროკურორი ვალდებულნი არიან შესთავაზონ ეჭვმიტანილს და ბრალდებულს დამცველის დანიშვნა. ეჭვმიტანილს და ბრალდებულს, რომლებმაც უარი განაცხადეს დამცველის დანიშვნაზე უფლება აქვთ მათ მიერ არჩეული დამცველის გამოცხადებამდე დაცვა დამოუკიდებლად განახორციელონ. თუ ეჭვმიტანილის ან ბრალდებულის დაკავებისას გამოვლინდა ამ კოდექსის 81-ე მუხლით გათვალისწინებული რომელიმე გარემოება, მომკვლევს, გამომძიებელს, პროკურორს უფლება არა აქვთ მიიღონ დაკავებული ეჭვმიტანილის და ბრალდებულის უარი დამცველის დანიშვნაზე და ზემოაღნიშნული ვადის გასვლის შემდეგ დაუნიშნონ მათ დამცველი.“ – საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგია აღნიშნავს, რომ ვერც ამ ნაწილში გაიზიარებს მოსარჩელე მხარის მოსაზრებას მისი არაკონსტიტუციურობის თაობაზე. საკონსტიტუციო სასამართლო მიუთითებს, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის პირველ ნაწილზე და ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის პირველ წინადადებაზე, სადაც საუბარია გარკვეულ დროზე, რომელიც დაკავებულ ეჭვმიტანილსა და ბრალდებულს ეძლევათ, რათა მათ შეარჩიონ და მოიწვიონ მათთვის სასურველი დამცველი. საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ ამ შემთხვევაში კანონმდებელი აძლევს დაკავებულ ეჭვმიტანილსა და ბრალდებულს შესაძლებლობას, სრულად გამოიყენონ საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული დაცვისა და დამცველის გონივრულ დროში შერჩევისა და მოწვევის უფლება, ვინაიდან გონივრულ ვადაში უნდა იგულისხმებოდეს არა მარტო სასურველი დამცველის შერჩევის, არამედ მასთან დაკავშირების, მისი მოწვევისა და შესაბამისად, დამცველის გამოცხადების სავარაუდო, მაგრამ გონივრული პერიოდი.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგია აღნიშნავს, რომ იმ შემთხვევაში, თუ ზემოთ დასახელებულ გონივრულ დროში დაკავებული ეჭვმიტანილის ან ბრალდებულის მიერ უკვე შერჩეული დაცველი ვერ გამოცხადდება, კანონმდებელი, სავსებით მართლზომიერად ავალდებულებს მომკვლევს, გამომძიებელსა და პროკურორს, შესთავაზონ დაკავებულ ეჭვმიტანილს ან ბრალდებულს დამცველი დანიშვნით, რაზეც ეჭვმიტანილს ან ბრალდებულს შეუძლიათ განაცხადონ უარი და დაცვა მათ მიერ შერჩეული დამცველის მოსვლამდე, განახორციელონ დამოუკიდებლად. ამრიგად, სასამართლო კოლეგია მიიჩნევს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის მე-2 ნაწილი შეიცავს ყველა იმ პირობას, რომელიც სავალდებულოა, რათა განხორციელდეს საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-5 და 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტებით გარანტირებული, სასურველი დამცველის მოწვევისა და დაცვის უფლებები.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის მე-5 ნაწილის თანახმად, „თუ არჩეული ან დანიშნული დამცველი მონაწილეობას ვერ იღებს სისხლის სამართლის საქმეში ავადმყოფობის, გამგზავრების ან სხვა საპატიო მიზეზით პროცესის მწარმოებელ ორგანოს უფლება აქვს გადადოს საგამოძიებო მოქმედების ჩატარება, რომელშიც მონაწილეობა უნდა მიეღო დამცველს, ან გადადოს სასამართლო განხილვა ოღონდ არა უმეტეს 10 დღისა. ამ ვადაში დამცველის გამოუცხადებლობისას გამომძიებელი, პროკურორი, სასამართლო ბრალდებულსა და განსასჯელს სთავაზობენ მოიწვიონ სხვა დამცველი, ხოლო უარის ან დადგენილ ვადაში დამცველის გამოუცხადებლობის შემთხვევაში იძახებენ დამცველს დანიშვნით“, 84-ე მუხლის მე-5 ნაწილში მოცემულია ის შემთხვევები, „როდესაც დათქმულ დროს დამცველი არ ცხადდება საგამოძიებო ან საპროცესო მოქმედებების ჩატარებაში მონაწილეობის მისაღებად, პროცესის მწარმოებელ ორგანოს უფლება აქვს მის გამოცხადებამდე მოიწვიოს დამცველი დანიშვნით“, ხოლო 445-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-3 და მე-4 წინადადებების შესაბამისად კი „თუ განსასჯელის მიერ მოწვეული დამცველის მონაწილეობა შეუძლებელია ხანგძლივი დროის (10 დღეზე მეტი) განმავლობაში, სასამართლო გადადებს განხილვას და განსასჯელს შესთავაზებს, აირჩიოს სხვა დამცველი ან დანიშნავს ახალს. დამცველის შეცვლის საკითხის გადაწყვეტისას სასამართლო ითვალისწინებს ასეთი გადაწყვეტილების მიზანშეწონილობას“.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგია აღნიშნავს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის დასახელებული სადავო ნორმები საკმაოდ ბუნდოვნად და ორაზროვნად არის ჩამოყალიბებული და შეიცავს ურთიერთგამომრიცხავ დებულებებს.

სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის მე-5 ნაწილი, სასამართლო კოლეგიის აზრით, შეიცავს გაუგებარ ფრაზას, კერძოდ კი „…დამცველი მონაწილეობას ვერ იღებს სისხლის სამართლის საქმეში…“. 44-ე მუხლის 34-ე ნაწილის თანახმად, „სისხლის სამართლის საქმე“ განმარტებულია როგორც „საგამოძიებო და სასამართლო ოქმების, დოკუმენტების, ექსპერტების დასკვნების, ნივთიერ და სხვა მტკიცებულებათა ერთობლიობა“. თუმცა ამავე მუხლის შემდეგი დებულება განმარტავს, რომ კანონმდებელი „სისხლის სამართლის საქმეში“ გულისხმობდა ისეთ შემთხვევას, როდესაც დამცველი საპატიო მიზეზით ვერ მონაწილეობს საგამოძიებო მოქმედების ჩატარებაში ან სასამართლო განხილვაში. საკონსტიტუციო სასამართლო მიუთითებს, რომ ამ შემთხვევაში, კოდექსის 84-ე მუხლის მე-5 ნაწილისაგან განსხვავებით, საუბარია კონკრეტული საგამოძიებო მოქმედების ან სასამართლო განხილვის ჩატარებაზე.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის მე-5 ნაწილიდან გამომდინარე, სასამართლო ასკვნის , რომ იმ შემთხვევაში, როდესაც დამცველი საპატიო მიზეზით მონაწილეობას ვერ იღებს საგამოძიებო მოქმედების ჩატარებაში ან სასამართლო განხილვაში, კანონმდებელი, პროცესის მწარმოებელ ორგანოს უფლებას აძლევს, „გადადოს საგამოძიებო მოქმედების ჩატარება, რომელშიც მონაწილეობა უნდა მიეღო დამცველს, ან გადადოს სასამართლო განხილვა, ოღონდ არა უმეტეს 10 დღისა“. საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ აღნიშნული ნორმის შინაარსიდან გამომდინარე, გაუგებარია, თუ კონკრეტულად რითი ხელმძღვანელობს პროცესის მწარმოებელი ორგანო საგამოძიებო მოქმედების ჩატარების ან სასამართლო განხილვის გადადება-არგადადების თაობაზე თავისი უფლების განხორციელებისას დამცველის შუამდგომლობით, დასაცავი პირის, ამ შემთხვევაში კი ბრალდებულის ან განსასჯელის შუამდგომლობით, თუ საკუთარი სურვილით. ამასთან, გაუგებარია, კონკრეტულად რა შემთხვევებს გულისხმობს კანონმდებელი. საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგია კვლავ მიუთითებს, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის ნორმები უნდა იყოს მაქსიმალურად გასაგები, რათა არ მოხდეს მათი ორაზროვნად განმარტება და პრაქტიკაში არასწორი განხორციელება. აქვე სასამართლო აღნიშნავს, რომ ანალოგიური საკითხი განსხვავებულადაა მოწესრიგებული სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 445-ე მუხლის („დამცველის მონაწილეობა სასამართლო განხილვაში და მისი გამოუცხადებლობის შედეგები“) მე-2 ნაწილის პირველ წინადადებაში, რომელშიც აღნიშნულია: „2. თუ დამცველი არ გამოცხადდა, საქმის განხილვა უნდა გადაიდოს“. საკონსტიტუციო სასამართლო თვლის, რომ საკმაოდ გაუგებარია ამ ორი ნორმის შინაარსი, ვინაიდან ორივეგან საუბარია ისეთ შემთხვევაზე, როდესაც დამცველი, ერთი მხრივ, 83-ე მუხლის მე-5 ნაწილის შესაბამისად, საპატიო მიზეზით ვერ იღებს მონაწილეობას სასამართლო განხილვაში და პროცესის მწარმოებელი ორგანო ვალდებული არ არის გადადოს სასამართლო განხილვა, ხოლო, მეორე მხრივ კი, 445-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, თუ დამცველი არ გამოცხადდება, მიუხედავად არგამოცხადების მიზეზისა, აღნიშნული ორგანო უკვე ვალდებულია, გადადოს სასამართლო განხილვა. გასათვალისწინებელია ის ფაქტიც, რომ ორივე შემთხვევაში საუბარია ზოგადად სასამართლო განხილვაზე და განსასჯელზე, რაც თავის მხრივ გაუგებარს ხდის საკითხს – ორივეგან იგულისხმება ერთი და იგივე თუ ერთმანეთისაგან განსხვავებული სასამართლო მოქმედება. გასათვალისწინებელია ის გარემოებაც, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 446-ე მუხლის მე-6 ნაწილი ცალსახად ადგენს, რომ „პროკურორის გამოუცხადებლობისას საქმე უნდა გადაიდოს“, ამ შემთხვევაში იგულისხმება „პროკურორის მონაწილეობა სასამართლო განხილვაში და მისი გამოუცხადებოლობის შედეგები“. სასამართლო მიუთითებს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-15 მუხლის პირველი და მე-3 ნაწილების შესაბამისად, „1. სისხლის სამართლის პროცესი ხორციელდება მხარეთა თანასწორობისა და შეჯიბრებითობის საფუძველზე.“, „…3. მხარეებს სრული თანასწორობის საფუძველზე უფლება აქვთ წარმოადგინონ მტკიცებულებანი, მონაწილეობა მიიღონ მათ გამოკვლევაში, განაცხადონ შუამდგომლობა და აცილება, გამოთქვან საკუთარი აზრი სისხლის სამართლის საქმის ნებისმიერ საკითხზე“. კოდექსის მე-15 მუხლის დასახელებული დებულებებიდან გამომდინარე, 83-ე მუხლის მე-5 ნაწილით გათვალისწინებული პირობები, პროკურორთან შედარებით, დაცვის მხარეს გარკვეულწილად არათანაბარ პირობებში აყენებს.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგია აღნიშნავს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შინაარსიდან გამომდინარე, დაცვის მხარეს უნდა ჰქონდეს არა მარტო გონივრული დრო, არამედ აგრეთვე შესაძლებლობაც, განახორციელოს სრულფასოვანი დაცვა. აღნიშნულის გათვალისწინებით სასამართლო მიიჩნევს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის მე-5 ნაწილის პირველი წინადადების დებულება „…უფლება აქვს გადადოს საგამოძიებო მოქმედების ჩატარება, რომელშიც მონაწილეობა უნდა მიეღო დამცველს, ან გადადოს სასამართლო განხილვა…“, დაცვის მხარეს, ბრალდების მხარისაგან განსხვავებით, უარეს მდგომარეობაში აყენებს და გარკვეულწილად ქმნის შესაძლებლობას დაცვის უფლების შეზღუდვისათვის.

მოსარჩელე მხარე აგრეთვე სადავოდ ხდის საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის მე-5 ნაწილით გათვალისწინებული საგამოძიებო მოქმედების ან სასამართლო განხილვის, რომლებშიც მონაწილეობას ვერ იღებს დაცმველი, გადადების 10 დღიანი ვადის კონსტიტუციურობას იმ მოტივით, რომ ყოველგვარი ვადებით შეზღუდვა და მათი დათქმა ლახავს საქართველოს კონსტიტუციით აღიარებულ დაცვის უფლებას.

სასამართლო კოლეგიას მიაჩნია, რომ დაცვის მხარეს უნდა მიეცეს გონივრული, საკმარისი დრო და შესაძლებლობა განახორციელოს სრულფასოვანი დაცვა, რაც გულისხმობს ისეთ დროს და შესაძლებლობას, რომელიც სისხლის სამართლის ყოველი კონკრეტული საქმის სირთულიდან გამომდინარე, დაცვის მხარეს მისცემდა სრულფასოვანი მომზადების შესაძლებლობას. ამასთან, სასამართლოს მეორე კოლეგიის აზრით, საქართველოს კონსტიტუცია არ ითვალისწინებს ისეთ შემთხვევებს, რომელთა დროსაც დამცველი ავადმყოფობის, გამგზავრების ან სხვა სახის, თუნდაც საპატიო მიზეზებით, თვითონ არის მოკლებული შესაძლებლობას, უშუალოდ განახორციელოს თავისი ფუნქციები. სასამართლო აღნიშნავს, რომ დასახელებული საკითხები მოწესრიგებულია სპეციალური კანონმდებლობით, კერძოდ კი, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის მე-5 ნაწილის მე-2 წინადადებაში, 84-ე მუხლის მე-5 ნაწილში და 445-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-3 და მე-4 წინადადებებში, მოსარჩელე მხარე სადავოდ ხდის შემდეგ საკითხებს:

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის მე-5 ნაწილის მე-2 წინადადების შესაბამისად, მას შემდეგ, რაც პროცესის მწარმოებელი ორგანო საგამოძიებო მოქმედებას ან სასამართლო განხილვას, რომელშიც საპატიო მიზეზით მონაწილეობა ვერ მიიღო დამცველმა, გადადებს, ოღონდ არა უმეტეს 10 დღისა და დამცველი ამ ვადაშიც არ გამოცხადდება გამომძიებელი, პროკურორი, სასამართლო ბრალდებულსა და განსასჯელს უკვე სთავაზობენ სხვა დამცველის მოწვევას, ხოლო უარის ან დადგენილ ვადაში დამცველის გამოუცხადებლობის შემთხვევაში იძახებენ დამცველს დანიშვნით; 84-ე მუხლის მე-5 ნაწილი განმარტავს, რომ იმ შემთხვევაში, როდესაც დათქმულ დროს დამცველი არ ცხადდება საგამოძიებო ან საპროცესო მოქმედებების ჩატარებაში მონაწილეობის მისაღებად, პროცესის მწარმოებელ ორგანოს უფლება აქვს, მოიწვიოს დამცველი დანიშვნით. ამ შემთხვევაში, სადავო ნორმის შინაარსიდან გამომდინარე, უნდა ვივარაუდოთ, რომ საუბარია ისეთ შემთხვევაზე, როდესაც დამცველი სისტემატურად არ ცხადდება დათქმულ დროს „საგამოძიებო ან საპროცესო მოქმედებების ჩატარებაში მონაწილეობის მისაღებად“, რის გამოც, კანონმდებელი აძლევს უფლებას პროცესის მწარმოებელ ორგანოს, დამცველის გამოცხადებამდე მოიწვიოს დამცველი დანიშვნით; 445-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-3 და მე-4 წინადადებების თანახმად, თუ განსასჯელის მიერ მოწვეული დამცველის მონაწილეობა შეუძლებელია ხანგძლივი დროის „(10 დღეზე მეტი)“ განმავლობაში, სასამართლომ უნდა გადადოს საქმის განხილვა და შესთავაზოს განსასჯელს სხვა დამცველის დანიშვნა ან მიიღოს გადაწყვეტილება ახალი დამცველის დანიშვნაზე. დამცველის შეცვლის საკითხის გადაწყვეტისას სასამართლომ უნდა გაითვალისწინოს ასეთი გადაწყვეტილების მიზანშეწონილობა. სასამართლო კოლეგია მიიჩნევს, რომ 445-ე მუხლის აღნიშნულ სადავო დებულებებში საუბარია ისეთი პირობების არსებობაზე, რაც შეუძლებელს ხდის კონკრეტული დამცველის მონაწილეობას სასამართლო განხილვაში და სასამართლო განსასჯელს მხოლოდ ასეთი პირობების არსებობის შემთხვევაში სათავაზობს სხვა დამცველის მოწვევას ან ერთპიროვნულად ნიშნავს ახალ დამცველს. ყოველივე ზემოაღნიშნული დებულებებიდან გამომდინარე, მოსარჩელე რევაზ ჯიმშერიშვილი მიიჩნევს, რომ დაირღვა მისი უფლება „დაიცვას თავი მის მიერ არჩეული დამცველის საშუალებით“, ვინაიდან ამ „დაცვის უფლების გარანტიაში დომინირებს პირის სურვილის უზენაესობა – ჰყავდეს ის დამცველი, რომელიც მისი არჩეულია და რომელსაც ენდობა“, აგრეთვე უფლება, „რომლის მიხედვითაც განსასჯელს უნდა მიეცეს საკმარისი დრო და შესაძლებლობა დაცვის განსახორციელებლად“. ამ მოსაზრების საპირისპიროდ სასამართლო კოლეგია აღნიშნავს, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის სადავო ნორმები არ უგულებელყოფენ პირის უფლებას, თავისი სურვილისამებრ აირჩიოს სასურველი დამცველი, ვინაიდან ამისათვის მას აძლევენ საკმარის დროს და შესაძლებლობასაც. საკონსტიტუციო სასამართლო ასევე ვერ გაიზიარებს მოსარჩელე მხარის ვერც მეორე არგუმენტს, რადგან დაცვის განსახორციელებლად საკმარისი დროისა და შესაძლებლობის ცნებები, სასამართლოს ესმის, როგორც ისეთი გონივრული დრო და შესაძლებლობა, რომელიც სრულფასოვან დამცველს, სისხლის სამართლის ყოველი კონკრეტული საქმის სირთულიდან გამომდინარე, მისცემს შესაძლებლობას, განახორციელოს სრულყოფილი დაცვა.

სასამართლო ასევე აღნიშნავს, რომ საქართველოს კონსტიტუციით გათვალისწინებულია დაცვის და დასაცავი პირის უფლება, რომელიც უნდა გამომდინარეობდეს დასაცავი პირის სურვილიდან. ამდენად, საქართველოს კონსტიტუცია უზრუნველყოფს დაცვის უფლების ისეთ პირობებს, როდესაც უპირატესობა ენიჭება დასაცავი პირის სურვილსა და უნარს, ჰყავდეს დამცველი, ან პირის სურვილს, მაგრამ უუნარობას, იყოლიოს დამცველი. ამრიგად, საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ კონსტიტუციით არ არის გადაწყვეტილი დაკავებული ან დაპატიმრებული პირის ეგრეთ წოდებული „იძულებითი დაცვა“.

სასამართლო კოლეგია დამატებით მიუთითებს, რომ კანონმდებელი, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის დასახელებულ სადავო ნორმებში საკმაოდ გაუგებრად და ორაზროვნად იყენებს ფრაზებს „იძახებს დამცველს დანიშვნით“, „მოიწვიოს დამცველი დანიშვნით“ და „ან დანიშნავს ახალ დამცველს“, ვინაიდან კოდექსის მე-80 მუხლი საუბრობს დაცვაზე დანიშვნით, რომლის მე-3 ნაწილის თანახმად, „3. დაცვა დანიშვნით გამოიყენება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როცა ეჭვმიტანილს ან ბრალდებულს არ მოუწვევია დამცველი შეთანხმებით“. აღნიშნულიდან გამომდინარე, კოდექსის 83-ე მუხლის მე-5 ნაწილში, 84-ე მუხლის მე-5 ნაწილში და 445-ე მუხლის მე-2 ნაწილის სადავო დებულებებში დასახელებული ფრაზები დამცველის დანიშვნის თაობაზე, თავისი შინაარსითა და დანიშვნის, გარკვეულწილად იძულებითი ხასიათით, უფრო მეტად შეესაბამება კოდექსის 81-ე მუხლით გათვალისწინებულ „იძულებით დაცვას“, ვიდრე „დაცვას დანიშვნით“. აქვე, სასამართლოს აზრით, გასათვალისწინებელია კოდექსის 78-ე მუხლის მე-6 ნაწილიც, რომლის შესაბამისად - „ეჭვმიტანილს, ბრალდებულსა და განსასჯელს უფლება აქვთ მთელი პროცესის მანძილზე უარი თქვან დამცველის დანიშვნაზე ან დანიშნულ დამცველზე და მოიწვიონ დამცველი შეთანხმებით, ან დაცვა დამოუკიდებლად განახორციელონ“.

3. საქართველოს სახალხო დამცველი დავობს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 162-ე მუხლის მე-2 ნაწილის დებულების – „პატიმრობის ვადის დინება წყდება იმ დღეს, როცა პროკურორი საქმეს სასამართლოში გაგზავნის“, აგრეთვე მე-8 და მე-9 ნაწილების კონსტიტუციურობის თაობაზე საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-6 პუნქტთან მიმართებით, რომლის თანახმად, ბრალდებულის წინასწარი პატიმრობა არ უნდა აღემატებოდეს 9 თვეს.

მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ წინასწარი პატიმრობა მოიცავს ვადას, რომელიც შესაძლებელია გაგრძელდეს ბრალდებულისათავის სასამართლოს მიერ დანაშაულისათვის სასჯელის შეფარდებამდე. ამასთან, ეს ვადა საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-6 პუნქტის შესაბამისად, არ შეიძლება აღემატებოდეს 9 თვეს. სარჩელის ავტორი მიიჩნევს, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი „განსასჯელის“ ცნების შემოღებით და 162-ე მუხლის სადავო დებულებებიდან გამომდინარე, არღვევს ბრალდებულის წინასწარი პატიმრობის კონსტიტუციით გათვალისწინებულ პატიმრობის 9 თვიან ვადას.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგია 162-ე მუხლის მე-2 ნაწილის დებულებასთან დაკავშირებით აღნიშნავს, რომ იგი შეეხება სისხლის სამართლის საქმის წინასწარი გამოძიების დასრულების შემდეგ პირის ბრალდებულად წინასწარ პატიმრობაში ყოფნის შეწყვეტას და სისხლის სამართლის საქმის პროკურორის მიერ სასამართლოში გაგზავნას. ამასთან, აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ იგი არ არის ბრალდებულის ან განსასჯელის კონსტიტუციურ უფლებათა განმსაზღვრელი ან დამდგენი ნორმა და აქედან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ იმსჯელებს მის კონსტიტუციურობაზე.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 162-ე მუხლის მე-8 და მე-9 ნაწილების შესაბამისად, „8. რაიონული (საქალაქო) სასამართლოს მიერ სისხლის სამართლის საქმის განხილვისას განსასჯელის პატიმრობის ვადა, განაჩენის ან სხვა შემაჯამებელი გადაწყვეტილების გამოტანამდე, საქმის სასამართლოსათვის გადაცემის შემდეგ, არ უნდა აღემატებოდეს 12 თვეს. განსაკუთრებულ შემთხვევებში ეს ვადა საქმის განმხილველი სასამართლოს წარდგინებით შეიძლება გააგრძელოს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარემ კიდევ 6 თვემდე, განსასჯელის პატიმრობის ვადის შემდგომი გაგრძელება არ დაიშვება“, „9. საქართველოს უზენაეს სასამართლოში, აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკების უმაღლეს სასამართლოებში და თბილისისა და ქუთაისის საოლქო სასამართლოებში საქმის პირველი ინსტანციით, სააპელაციო და საკასაციო წესით განხილვისას განსასჯელის (მსჯავრდებულის) პატიმრობის საერთო ვადა, განაჩენის კანონიერ ძალაში შესვლამდე, არ შეიძლება აღემატებოდეს 24 თვეს. განსაკუთრებულ შემთხვევაში, საქმის განმხილველი სასამართლოს წარდგინებით ეს ვადა კიდევ 6 თვემდე შეიძლება გააგრძელოს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარემ. განსასჯელის (მსჯავრდებულის) პატიმრობის ვადის შემდგომი გაგრძელება არ დაიშვება“.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-6 პუნქტი წყვეტს მხოლოდ ეჭვმიტანილისა და ბრალდებულის დაკავებისა და წინასწარი პატიმრობის ვადებს, იგი არ შეიცავს განსასჯელის პატიმრობის ვადას მისთვის სასამართლოს მიერ კონკრეტული დანაშაულისათვის სასჯელის შეფარდებამდე.

სასამართლო კოლეგია მიუთითებს, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი სავსებით მართებულად განასხვავებს ერთმანეთისგან ბრალდებულსა და განსასჯელს, თუმცა შესაძლებელია მათ საერთო ჰქონდეთ ძირითადი საპროცესო უფლებები. მართალია, ამ შემთხვევაში შეიძლება იგულისხმებოდეს ერთი და იგივე ფიზიკური პირი, მაგრამ სხვადასხვაა სისხლის სამართლის პროცესის მწარმოებელი ორგანო და აქედან გამომდინარე, აგრეთვე ამ ფიზიკური პირის სტატუსი.

საქმის არსებითად განხილვის სასამართლო სხდომაზე სპეციალისტად მოწვეული ზაზა მეიშვილი თავის დასკვნაში აღნიშნავს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 162-ე მუხლის მე-8 და მე-9 ნაწილები „არ ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-6 პუნქტს, რადგან კონსტიტუცია აფიქსირებს მხოლოდ ბრალდებულის წინასწარი პატიმრობის ვადას, სსსკ კი – ერთმანეთისაგან მიჯნავს კონსტიტუციით გათვალისწინებულ წინასწარ პატიმრობას და სსსკ-ით გათვალისწინებულ განსასჯელის (მსჯავრდებულის) პატიმრობის ვადებს“.

განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით აგრეთვე აღსანიშნავია, რომ ადამიანის უფლებათა დაცვის ევროპული სასამართლოს პრაქტიკაში იყო შემთხვევა (საქმე – W. შვეიცარიის წინააღმდეგ, 1993 წლის 26 იანვარი), როდესაც გამოძიების ინტერესებში პირის 4 წელზე მეტ ხანს პატიმრობაში ყოფნა და განთავისუფლების მოთხოვნათა დაკმაყოფილებაზე სისტემატური უარის თქმა სასამართლომ გონივრულად და „ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის“ ევროპული კონვენციის მე-5 მუხლთან შესაბამისად მიიჩნია, ვინაიდან დასახელებულ შემთხვევაში სახელმწიფომ წარადგინა საკმარისი მტკიცებულებანი, რომ განსასჯელს განთავისუფლების შემთხვევაში შეეძლო მნიშვნელოვნად შეეფერხებინა სასამართლო განხილვის მიმდინარეობა და შეელახა მართლმსაჯულების ინტერესები. აქვე გასათვალისწინებელია ის ფაქტიც, რომ მოპასუხე მხარის ეროვნული კანონმდებლობა უშვებდა პირის სასამართლო განხილვის მიმდინარეობის პერიოდში ამ ხანგძლივობით პატიმრობაში ყოფნას, ვინაიდან ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო თავდაპირველად იხილავს შიდასახელმწიფოებრივი სტანდარტების დაცვას და შემდგომ ამ სტანდარტების ევროპულ კონვენციასთან და პრეცედენტულ სამართალთან შესაბამისობას.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგია მიიჩნევს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 162-ე მუხლის მე-8 და მე-9 ნაწილები არ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-6 პუნქტს, ვინაიდან სადავო ნორმებში აღნიშნული საკითხი საქართველოს კონსტიტუციით არ არის გადაწყვეტილი.

4. საქართველოს სახალხო დამცველი სადავოდ მიიჩნევს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 357-ე მუხლის მე-3 ნაწილსა და 364-ე მუხლის დებულების - „ექსპერტიზის ჩატარებისა და ექსპერტის წინაშე დასმული საკითხების შესახებ მხარემ დაუყოვნებლივ უნდა აცნობოს მომკვლევს, გამომძიებელს ან პროკურორს, რომლის წარმოებაშიცაა სისხლის სამართლის საქმე“ – კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-8 პუნქტთან მიმართებით, რომლის თანახმად, „არავინ არ არის ვალდებული მისცეს თავისი ან იმ ახლობელთა საწინააღმდეგო ჩვენება, რომელთა წრეც განისაზღვრება კანონით“.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 357-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად: „თუ ექსპერტიზა ტარდება მხარეთა ინიციატივითა და მათ ხარჯზე, ექსპერტიზის ჩატარებისა და ექსპერტის წინაშე დასმული საკითხის შესახებ მხარემ უნდა აცნობოს მომკვლევს, გამომძიებელს ან პროკურორს, ხოლო ექსპერტიზის დამთავრებისას დაუყოვნებლივ წარუდგინოს მას ექსპერტის დასკვნა“.

სასამართლო კოლეგია აღნიშნავს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-8 პუნქტი განსაზღვრავს ადამიანის უფლებას, არ მისცეს თავისი ან იმ ახლობელთა საწინააღმდეგო ჩვენება, რომელთა წრეც განისაზღვრება კანონით. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი ერთმანეთისაგან განასხვავებს მტკიცებულებათა ორ ისეთ სახეს, როგორებიცაა, ერთი მხრივ, ჩვენება, ხოლო, მეორე მხრივ, ექსპერტის დასკვანა. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგია მიიჩნევს, რომ ზემოაღნიშნული სადავო ნორმები არ შეიძლება ეწინააღმდეგებოდეს საქართველოს კონსტიტუციას, ვინაიდან არ არსებობს კონსტიტუციასთან მათი მიმართება და კოდექსის აღნიშნული მუხლებით გათვალისწინებული საკითხები საქართველოს კონსტიტუციით არ არის გადაწყვეტილი.

5. საქართველოს სახალხო დამცველი ასაჩივრებს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 242-ე მუხლის პირველი ნაწილის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით, რომლის შესაბამისად, „1. ყოველ ადამიანს უფლება აქვს თავის უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს“.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 242-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, „1. ამ კოდექსით დადგენილი წესით სასამართლოში შეიძლება გასაჩივრდეს მომკვლევის, მოკვლევის ორგანოს, გამომძიებლისა და პროკურორის მოქმედება და გადაწყვეტილება, რომლებიც, მომჩივანის აზრით, უკანონოა ან დაუსაბუთებელი, კერძოდ: ა) სისხლის სამართლის საქმის აღძვრაზე უარის თქმის შესახებ მოკვლევის ორგანოს, გამოძიებლის ან პროკურორის დადგენილება (269-ე მუხლის); ბ) სისხლის სამართლის საქმის შეწყვეტის შესახებ მოკვლევის ორგანოს, გამოძიებლის ან პროკურორის დადგენილება (399-ე მუხლი); გ) ექსპერტიზის დანიშვნაზე უარის თქმის შესახებ მომკვლევის, გამომძიებლის ან პროკურორის დადგენილება (73-ე მუხლი)“.

მოსარჩელის აზრით, აღნიშნული ნორმის არაკონსტიტუციურობა იმაში გამოიხატება, რომ მასში მითითებული მომკვლევის, მოკვლევის ორგანოს, გამომძიებლისა და პროკურორის მოქმედებათა და გადაწყვეტილებათა ჩამონათვალი, რომელთა გასაჩივრებაც შესაძლებელია სასამართლოში, არ არის ამომწურავი, რითაც ადამიანს ერთმევა შესაძლებლობა, სასამართლოში გაასაჩივროს სამართალდამცავი ორგანოს ამ მუხლით გაუთვალისწინებელი სხვა გადაწყვეტილებები და მოქმედებები.

ამ მოსაზრების საპირისპიროდ, სასამართლო კოლეგია მიიჩნევს, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო არ არის უფლებამოსილი, იმსჯელოს, თუ რამდენად ამომწურავია კონკრეტულ ნორმატიულ აქტში მითითებულ უფლებათა ჩამონათვალი. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის შესაბამისად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობის გადაწყვეტისას მსჯელობს მხოლოდ ამ აქტის არსებული ტექსტის, როგორც სიტყვასიტყვით, ისე შინაარსობრივ შესაბამისობაზე საქართველოს კონსტიტუციასთან.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ იმსჯელებს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის შესაბამისი ნორმის კონსტიტუციურობის თაობაზე იმ კუთხით, თუ რამდენად ამომწურავია მასში არსებულ უფლებათა ჩამონათვალი, ვინაიდან იგი არკვევს მხოლოდ უკვე არსებული უფლებების ან უფლებათა ამკრძალავი ნორმების კონსტიტუციურობას.

იხელმძღვანელა რა საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტით, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტით, 25-ე მუხლით, 26-ე მუხლის მე-3 პუნქტით, 39-ე მუხლით, 43-ე მუხლის მე-8 პუნქტით, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის 32-ე და 33-ე მუხლებით,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს
მეორე კოლეგია
ა დ გ ე ნ ს:

1. დაკმაყოფილდეს მოსარჩელე მხარის მოთხოვნა და არაკონსტიტუციურად იქნეს ცნობილი საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე მუხლის მე-3 ნაწილის პირველი წინადადება – „პირის დაკავების შემთხვევაში დადგენილება სისხლის სამართლის საქმის აღძვრისა და მისი ეჭვმიტანილად ცნობის შესახებ გამოტანილ უნდა იქნეს პოლიციის დაწესებულებაში ან მოკვლევის სხვა ორგანოში დაკავებულის მიყვანიდან არა უგვიანეს 12 საათისა“ და მე-5 ნაწილის პირველი წინადადება – „დამცველი საქმეში მონაწილეობის მისაღებად დაიშვება ეჭვმიტანილის პირველ დაკითხვამდე, აგრეთვე პირველი და შემდგომი დაკითხვების დროს“, 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტი და „დ“ ქვეპუნქტის ბოლო დებულება – „…დღეში არაუმეტეს ერთი საათისა“, 83-ე მუხლის მე-5 ნაწილის ფრაზა – „უფლება აქვს“, 142-ე მუხლის მე-2 ნაწილი, 146-ე მუხლის პირველი ნაწილი, მე-2 ნაწილი და მე-3 ნაწილის სიტყვები – „როცა“ და „შემოწმებას დაამთავრებს“ და 284-ე მუხლის მე-2 ნაწილის ბოლო დებულება – „დამცველთან კონსულტაციისათვის პირისპირ შეხვედრის ვადა არ უნდა აღემატებოდეს ერთ საათს“, საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველ, მე-3 და მე-5 პუნქტებთან, აგრეთვე 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით;

2. არ დაკმაყოფილდეს მოსარჩელე მხარის მოთხოვნა იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-11 მუხლის პირველი ნაწილის, 44-ე მუხლის, 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტის და „დ“ ქვეპუნქტის, გარდა დებულებისა – „…დღეში არა უმეტეს ერთი საათისა“, 76-ე მუხლის მე-2 ნაწილის პირველი წინადადების, 83-ე მუხლის მე-2 ნაწილის და მე-5 ნაწილისა მთლიანად, გარდა სიტყვებისა – „უფლება აქვს“, 84-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტის ბოლო დებულების, „კ“ ქვეპუნქტის და ამავე მუხლის მე-5 ნაწილის, 137-ე მუხლის პირველი ნაწილის დებულების – „გარდა 73-ე მუხლის პირველი ნაწილის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევისა“, 145-ე მუხლის პირველი პუნქტის, 146-ე მუხლის მე-3 ნაწილისა მთლიანად, გარდა სიტყვებისა – „როცა“ და „შემოწმებას დაამთავრებს“ და მე-5 ნაწილის, 162-ე მუხლის მე-2 ნაწილის დებულების – „პატიმრობის ვადის დინება წყდება იმ დღეს, როცა პროკურორი საქმეს სასამართლოში გაგზავნის“, მე-8 და მე-9 ნაწილების, 242-ე მუხლის პირველი ნაწილის, 357-ე მუხლის მე-3 ნაწილის, 364-ე მუხლის მე-2 წინადადების, 445-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-3 და მე-4 წინადადებების არაკონსტიტუციურად ცნობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლთან და 42-ე მუხლის პირველ, მე-3 და მე-8 პუნქტებთან მიმართებით;

3. ეთხოვოს საქართველოს პარლამენტს, ამ გადაწყვეტილების სამოტივაციო და სარეზოლუციო ნაწილების გათვალისწინებით, შეიმუშაოს და შეიტანოს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში შესაბამისი ცვლილებები და დამატებები 2003 წლის 1 მაისამდე;

4. ეს გადაწყვეტილება ძალაშია საკონსტიტუციო სასამართლოს სხდომაზე მისი საჯაროდ გამოცხადების მომენტიდან;

5. ეს გადაწყვეტილება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება;

6. ეს გადაწყვეტილება 7 დღის ვადაში გამოქვეყნდეს ოფიციალურ ბეჭდვით ორგანოში.

ოთარ ბენიძე (თავმჯდომარე)

ნიკოლოზ ჩერქეზიშვილი (წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე)

ლამარა ჩორგოლაშვილი (წევრი)

ზაურ ჯინჯოლავა (წევრი)