თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს კანონი „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“

ბ. „სოციალური პაკეტის განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2012 წლის 23 ივლისის №279 დადგენილებით დამტკიცებული „სოციალური პაკეტის გაცემის წესი და პირობები“

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

კონსტიტუციური სარჩელის დასაშვებობა:

მიგვაჩნია, რომ კონსტიტუციური სარჩელი:

ა) ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹-ე მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;

ბ) შეტანილია უფლებამოსილი სუბიექტის - საქართველოს სახალხო დამცველის მიერ (საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის მიხედვით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო სახალხო დამცველის სარჩელის საფუძველზე იხილავს ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობას კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან მიმართებით);

გ) სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტითა და მე-15 მუხლის პირველი პუნქტით;

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა;

ზ) სადავო კანონქვემდებარე ნორმატიულ აქტის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე, რომელიც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული არ არის.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

საქართველოს სახალხო დამცველს განცხადებით მომართა ომისა და შეიარაღებული ძალების ვეტერანმა საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის შეწყვეტასთან დაკავშირებით.[1] განცხადებაში მითითებული ინფორმაციით, ვეტერანი, რომელიც სახელმწიფოს მხრიდან დახმარების სახით იღებდა 22 ლარს (ამჟამად მისი ოდენობა შეადგენს 100 ლარს), სუბსიდიის მიღება შეუწყდა მას შემდგომ, რაც მან მუშაობა დაიწყო საჯარო სამსახურში.

განცხადების სრულყოფილად შესწავლის მიზნით, საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატმა მიმართა საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის სამინისტროს სსიპ - „სოციალური მომსახურების სააგენტოს“ და გამოითხოვა ინფორმაცია, თუ რა შემთხვევაში უწყდებათ საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის მიმღებ პირებს აღნიშნული სუბსიდიით სარგებლობის უფლება და რა სამართლებრივი საფუძვლებით.

სააგენტოდან მიღებული ინფორმაციით, საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის შეწყვეტის საფუძვლები რეგულირდება „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-17 მუხლით და „სოციალური პაკეტის განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2012 წლის 23 ივლისის N 279 დადგენილების მე-12 მუხლის შესაბამისად.[2]

„სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ კანონის მიხედვით, პენსია შეწყდება საჯარო საქმიანობის განხორციელების პერიოდში;[3] ასევე, პენსიაზე უფლება არ წარმოიშობა და წარმოშობილი უფლება შეწყდება პირის მიერ საჯარო საქმიანობის განხორციელების პერიოდში.[4] აგრეთვე, „სოციალური პაკეტის განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2012 წლის 23 ივლისის N 279 დადგენილების მე-12 მუხლით, განსაზღვრულია, რომ წარმოშობილი სოციალური პაკეტის მიღების უფლება წყდება პირის მიერ საჯარო საქმიანობის განხორციელების პერიოდში, გარდა მკვეთრად გამოხატული შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე და მხედველობის გამო მნიშვნელოვნად გამოხატული შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებისა.[5] ასევე, დადგენილებით განსაზღვრულია შეზღუდვები სოციალური პაკეტის მიღებაზე, რომლის მიხედვითაც „სოციალური პაკეტის მიღების უფლება არ წარმოიშობა და წარმოშობილი უფლება წყდება პირის მიერ საჯარო საქმიანობის განხორციელების პერიოდში, გარდა ამ წესით გათვალისწინებული შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებისა.“[6]

შესაბამისად, საქართველოში მოქმედი ზოგადი რეგულაციებიდან გამომდინარე სოციალური დახმარების მიმღები პირის მიერ საჯარო სამსახურში დასაქმება იწვევს მისთვის სოციალური დახმარების შეწყვეტას და ანალოგიური მოწესრიგება ვრცელდება ვეტერანთათვის „სოციალური პაკეტით“ გათვალისწინებული ფულადი გასაცემლის მიღებაზე.

აღსანიშნავია, რომ საკანონდებლო ცვლილებების საფუძველზე, რომელიც დეტალურად იქნება განხილული, „სოციალური პაკეტის“ განსაზღვრის, გაცემისა და შეწყვეტის საფუძვლები უშუალოდ განისაზღვრება „სოციალური პაკეტის განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2012 წლის 23 ივლისის N 279 დადგენილებით. შესაბამისად, მოსარჩელე მხარე აღნიშნულ დადგენილებაში მითითებულ სოციალური პაკეტის მიღებაზე შეზღუდვას/შეწყვეტის საფუძველს მიიჩნევს სადავოდ.

ასევე მოსარჩელე მხარეს სადავოდ მიაჩნია ანალოგიური შინაარსის მქონე რეგულირება „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ კანონში, რომლითაც ვეტერანთათვის „სოციალური პაკეტით“ გათვალისწინებული დახმარების შეწყვეტის მსგავსი საფუძვლებია მოცემული და პრაქტიკაში „სოციალური მომსახურების სააგენტოს“ მიერ გამოიყენება, როგორც სწორედ ვეტერანთათვის განკუთვნილი სოციალური გასაცემლის შეზღუდვის წინაპირობა.

მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ დახმარების შეწყვეტის საფუძველს არ წარმოადგენს ვეტერანის მიერ კერძო სექტორში დასაქმება, არამედ შეზღუდვა შემოფარგლულია მხოლოდ საჯარო საქმიანობის განხორციელების პერიოდით. შესაბამისად მიგვაჩნია, რომ სადავო ნორმათა ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ვეტერანთათვის ითვალისწინებს საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის შეწყვეტას საჯარო სამსახურში დასაქმებისთვის დისკრიმინაციულია, რამდენადაც ის ადგენს გაუმართლებელ უთანასწორო მოპყრობას არსებითად თანასწორ პირებს.

ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, სახალხო დამცველი სადავოდ მიიჩნევს, რომ საქართველოს მთავრობის 2012 წლის 23 ივლისის №279 დადგენილებით დამტკიცებული „სოციალური პაკეტის გაცემის წესისა და პირობების“ მე-6 მუხლის მე-4 პუნქტის და მე-12 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის და „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ კანონის მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტი და მე-17 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომლითაც დადგენილია, რომ სოციალური პაკეტის მიღების უფლება არ წარმოიშობა და წარმოშობილი უფლება წყდება ვეტერანთა მიერ საჯარო საქმიანობის განხორციელების პერიოდში, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტს.

აქვე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ყურადღება გვსურს მივაპყროთ საქართველოს სახალხო დამცველის 1604-ე ნომრით რეგისტრირებულ კონსტიტუციურ სარჩელზე, რომელშიც სადავოდ იყო გამხდარი „სოციალური პაკეტის განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2012 წლის 23 ივლისის №279 დადგენილებით დამტკიცებული „სოციალური პაკეტის გაცემის წესისა და პირობების“ მე-6 მუხლის მე-4 პუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ადგენს, რომ სოციალური პაკეტის მიღების უფლება არ წარმოიშობა და წარმოშობილი უფლება წყდება ზომიერად გამოხატული და მნიშვნელოვნად გამოხატული (გარდა მხედველობის გამო მნიშვნელოვნად გამოხატული) შესაძლებლობის შეზღუდვის მქონე პირების მიერ საჯარო საქმიანობის განხორციელების პერიოდში.

აღნიშნული კონსტიტუციური სარჩელი საკონსტიტუციო სასამართლომ დასაშვებად მიიჩნია, რის შემდეგაც საქართველოს მთავრობის მიერ სადავო ნორმაში განხორციელებული ცვლილების შედეგად სადავო ნორმატიული შინაარსი შეიცვალა, რის გამოც სახალხო დამცველმა მოითხოვა საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შეწყვეტა.

ვეტერანთათვის სოციალური დახმარების მიღების საფუძვლები და შეწყვეტის წესი

თავდაპირველად, მნიშვნელოვანია, მიმოვიხილოთ ვეტერანთა მიერ სოციალური დახმარების მიღების სამართლებრივი საფუძვლები.

საქართველოს „ომისა და თავდაცვის ძალების ვეტერანების შესახებ“ კანონის მე-13 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტი ითვალისწინებს „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ კანონის შესაბამისად იმ პირთათვის, რომლებსაც კანონმდებლობით დადგენილი წესის შესაბამისად აქვთ მოპოვებული ვეტერანების სტატუსი, სოციალური დაცვის ღონისძიების სახით საპენსიო უზრუნველყოფის გაცემას.

საკანონმდებლო რეფორმის შემდეგ^[7] ვეტერანთათვის სოციალური დახმარების გაცემა დარეგულირდა ეწ „სოციალური პაკეტით“ და ბენეფიციარებს შეუწყდათ „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ კანონის შესაბამისად დაფინანსებული გასაცემელების გაცემა.

ამ ცვლილებიდან გამომდინარე სოციალური დახმარების ერთ-ერთ სახედ განისაზღვრა „სოციალური პაკეტი“^[8], რომელიც წარმოადგენს ყოველთვიურ ფულად სარგებელს ან/და სარგებლების (ფულადი და არაფულადი სარგებლები) ერთობლიობას, რომლის მოცულობა, მიმღებ პირთა წრე, გაცემის წესი და პირობები განისაზღვრება საქართველოს მთავრობის დადგენილებით.^[9]

მინისტრის დადგენილებით განისაზღვრა სოციალური პაკეტის მიღების საფუძვლები, გაცემისა და ადმინისტრირების წესი და ოდენობა, ადმინისტრირების უფლებამოსილი ორგანო და სოციალური პაკეტის მიღებასთან დაკავშირებული სხვა ურთიერთობები.^[10]

დადგენილებით მოცულია^[11] „ომისა და თავდაცვის ძალების ვეტერანების შესახებ“ კანონით გათვალისწინებული პირებისთვის სახელმწიფო გასაცემლის ოდენობა და შესაბამის პირთა წრე. ასევე, დადგენილების მე-6 მუხლი განსაზღვრავს სოციალური პაკეტის მიღებაზე უარის თქმისა და უკვე მიღებული სოციალური პაკეტის, შეწყვეტის საფუძვლებს. სადავო ნორმების შესაბამისად, სოციალური პაკეტის მიღების უფლება არ წარმოიშობა და წარმოშობილი უფლება წყდება პირის მიერ საჯარო საქმიანობის განხორციელების პერიოდში, გარდა ამ წესით გათვალისწინებული შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებისთვის გასაცემი პენსიისა.^[12] ანალოგიურად გათვალისწინებულია საჯარო საქმიანობის განხორციელების პირობებში უკვე დანიშნული სოციალური პაკეტით მოაზრებული გასაცემლის შეწყვეტის საფუძვლები.^[13]

ხაზგასასმელია, რომ მიუხედავად იმისა, რომ 2012 წლის საკანონმდებლო რეფორმის შემდეგ „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ კანონი აღარ განსაზღვრავს ვეტერანთათვის განკუთვნილი დახმარებების ოდენობას, რაც რეფორმამდელი რედაქციით კანონის გარდამავალი დებულებებით იყო მოწესრიგებული,[14] „ომისა და თავდაცვის ძალების ვეტერანების შესახებ“ კანონი კვლავ მიუთითებს, რომ ვეტერანებს დახმარება ეძლევათ ისევ „სახელწიფო პენსიის შესახებ“ კანონის შესაბამისად და არა ზემოხსენებული მინისტრის დადგენილებით ან სხვა რომელიმე აქტით, რადგანაც 2012 წლის ცვლილებები მასზე არ ასახულა. ამასთანავე, „სახელწიფო პენსიის შესახებ“ კანონში ამავდროულად ჩაიწერა, რომ პირებს, რომელთაც განხორციელებულ ცვლილებებამდე წარმოეშვათ უფლება „სახელწიფო პენსიის შესახებ“ კანონით, ისინი ინარჩუნებდნენ ამ უფლებებს მუხლში მითითებული კანონების/დადგენილებების შესაბამისად.[15]

ასევე „სოციალური მომსახურების სააგენტოს“ პრაქტიკიდანაც იკვეთება, რომ სააგენტო ვეტერანთათვის „სოციალური პაკეტით“ განკუთვნილ დახმარებაზე ავრცელებს „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ კანონის დებულებებსაც, რამდენადაც სახალხო დამცველის მიერ ჩატარებული მოკვლევის ფარგლებში[16] სააგენტომ განმცხადებელი ვეტერანისთვის დახმარების შეწყვეტის საფუძვლად სწორედ აღნიშნული ორი დამოუკიდებელი სამართლებრივი აქტი მიუთითა.

შესაბამისად, ხსენებული ორი აქტი ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად ადგენს ვეტერანთა დახმარების შეწყვეტის იდენტურ საფუძვლად საჯარო საქმიანობის განხორციელებას.

აღსანიშნავია, რომ დადგენილება განმარტავს საჯარო საქმიანობის ცნებას, რომლის მიხედვითაც საჯარო საქმიანობა არის სახელმწიფო სამსახურსა და საჯარო სამსახურში, მათ შორის, საჯარო სამართლის იურიდიულ პირში (გარდა პოლიტიკური და რელიგიური ორგანიზაციებისა, ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებისა, პროფესიული და უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებებისა, სამეცნიერო-კვლევითი დაწესებულებებისა, საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიისა, საქართველოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიისა, მუზეუმებისა, ბიბლიოთეკებისა, სკოლა-პანსიონებისა, ადრეული და სკოლამდელი აღზრდისა და განათლების, სკოლისგარეშე და სააღმზრდელო საქმიანობის განმახორციელებელი დაწესებულებებისა) განხორციელებული შრომითი ანაზღაურებადი საქმიანობა. საჯარო საქმიანობად არ მიიჩნევა საუბნო საარჩევნო კომისიაში განხორციელებული შრომითი ანაზღაურებადი საქმიანობა და საოლქო საარჩევნო კომისიის დროებითი წევრის მიერ განხორციელებული შრომითი ანაზღაურებადი საქმიანობა. საჯარო საქმიანობად არ მიიჩნევა აგრეთვე სამხედრო სარეზერვო სამსახურში განხორციელებული საქმიანობა.^[17]

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის შესაბამისად, სახელმწიფო სამსახური არის საქართველოს სახელმწიფო და ავტონომიური რესპუბლიკების იმ ორგანოებში (დაწესებულებებში) არჩევით ან დანიშვნით თანამდებობაზე საქმიანობა, რომლებიც საქართველოს კანონმდებლობის საფუძველზე ახორციელებენ საკანონმდებლო, აღმასრულებელ და სასამართლო ხელისუფლებას, სახელმწიფო ზედამხედველობასა და კონტროლს, აგრეთვე სახელმწიფო თავდაცვას. ხოლო, საჯარო სამსახური არის სახელმწიფო სამსახურში (გარდა ამ კანონის მე-4 მუხლის პირველი პუნქტით განსაზღვრული პირების მიერ განხორციელებული საქმიანობისა), მუნიციპალიტეტის ორგანოებში (დაწესებულებებში) და საჯარო სამართლის იურიდიულ პირებში საქმიანობა (გარდა კულტურულ, საგანმანათლებლო, სამეცნიერო, კვლევით, სასპორტო და რელიგიურ, წევრობაზე დაფუძნებულ და ამ კანონითა და „საჯარო სამართლის იურიდიული პირის შესახებ“ საქართველოს კანონით განსაზღვრული კატეგორიის საჯარო სამართლის იურიდიულ პირებში საქმიანობისა). საჯარო სამსახურად ითვლება აგრეთვე საქართველოს პრეზიდენტის ადმინისტრაციაში, საქართველოს პრემიერ-მინისტრისა და საქართველოს მთავრობის სათათბირო ორგანოების აპარატებში, საქართველოს ეროვნული ბანკის აპარატში, სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის აპარატში, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს აპარატში, საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატში, საქართველოს ბიზნესომბუდსმენის აპარატში, სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახურში, საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის აპარატში, აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკების უმაღლესი საარჩევნო კომისიების აპარატებში, სახელმწიფო რწმუნებულის ადმინისტრაციაში საქმიანობა.

ანალოგიურ რეგულირებას ითვალისწინებს „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ კანონი. რაც შეეხება უშუალოდ პენსიის შეწყვეტას, კანონის მიხედვით, „პენსია შეწყდება მომდევნო თვის პირველი რიცხვიდან საჯარო საქმიანობის განხორციელების პერიოდში.“[18]

აღსანიშნავია, რომ „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ კანონში საჯარო საქმიანობის ცნება „სოციალური პაკეტის განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის დადგენილების იდენტურად არის განმარტებული.[19]

შესაბამისად, სადავო რეგულირებები ერთმნიშვნელოვნად ითვალისწინებს საჯარო საქმიანობის განხორციელებას ვეტერანთათვის საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის შეწყვეტის საფუძვლად. ამდენად სადავო ურთიერთობის სრულფასოვანი შეფასებისთვის მნიშვნელოვანია გაანალიზდეს, როგორც ვეტერანების სოციალური დაცვის ღონისძიებების მიზნები, აგრეთვე მათი მინიჭების რაციონალი.

· ვეტერანთათვის სოციალური დახმარების მინიჭების მიზნები

საქართველოს „ომისა და თავდაცვის ძალების ვეტერანების შესახებ“ კანონის მე-6 მუხლით განსაზღვრულია იმ სუბიექტთა წრე, რომლებიც წარმოადგენენ ვეტერანებს. კანონი გამოყოფს ვეტერანთა ოთხ კატეგორიას, კერძოდ ესენი არიან: (ა) მეორე მსოფლიო ომის ვეტერანები და მათთან გათანაბრებული პირები, (ბ) სხვა სახელმწიფოთა ტერიტორიაზე საბრძოლო მოქმედების ვეტერანები და მათთან გათანაბრებული პირები; (გ) საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის საბრძოლო მოქმედების ვეტერანები და მათთან გათანაბრებული პირები; (დ) თავდაცვის ძალების ვეტერანები.

კანონი თითოეული ამ საფუძვლიდან გამომდინარე ახდენს ამ ცალკეულ კატეგორიაში შემავალ პირთა იდენტიფიცირებას მათი დამსახურებისა და შესაბამის სამხედრო ოპერაციაში მონაწილეობის ბუნებისა და როლის/ფუნქციის მიხედვით.^[20] მაგალითისთვის მეორე მსოფლიო ომის ვეტერანთა წრეს კანონმდებელი ყველაზე ფართოდ განმარტავს და მასში მოიაზრებს, როგორც უშუალოდ სამხედრო დანაყოფში მოსამსახურე პირს, აგრეთვე პირთა იმგვარ კატეგორიებსაც, რომლებიც პარტიზანული რაზმების, იატაკქვეშელთა ჯგუფებისა და ანტიფაშისტური ფორმირებების შემადგენლობაში ირიცხებოდნენ,^[21] ან მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში იძულებით პატიმრობაში იმყოფებოდნენ საკონცენტრაციო ბანაკებსა და გეტოებში,^[22] ანდაც სხვა არასამხედრო საშუალებებით, მათ შორის ჟურნალისტური საქმიანობის განხორციელების გზითაც კი მონაწილეობდნენ მეორე მსოფლიო ომში.^[23]

ამასთანავე, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის და სხვა სახელმწიფოთა ტერიტორიაზე მებრძოლი პირების სასარგებლოდ სოციალური დაცვის ღონისძიებების განხორციელებას კანონი უკავშირებს უშუალო საბრძოლო მოქმედებებში ჩართვას.^[24]

რაც შეეხება თავდაცვის ძალების ვეტერანებს, ისინი სოციალური პაკეტით გათვალისწინებულ ბენეფიტებს იღებენ, თუ დაჯილდოებული არიან ორდენებითა და მედლებით ან საუწყებო წარჩინების ნიშნებით და აქვთ წელთა ნამსახურობისათვის სახელმწიფო კომპენსაციის მიღების უფლება.^[25]

ამასთანავე, მნიშვნელოვნად მიგვაჩნია იმაზე ყურადღების გამახვილება, რომ კანონი აკეთებს დიფერენცირებას ზემოხსენებული დამსახურების მქონე პირებსა და ანალოგიური ღვაწლის მქონე პირებს შორის, რომლებიც შესაბამისი საქმიანობის განხორციელების შედეგად მიიღეს იმგვარი დაზიანება (ჭრილობა, კონტუზია, დასახიჩრება ან დაავადება), რის საფუძველზეც ისინი მიჩნეულ უნდა იქნან შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებად^[26] (ამგვარი პირები კანონის შესაბამისად, იწოდებიან „ინვალიდებად“).

ვეტერანთა სტატუსის მქონე პირთა წრის განსაზღვრის შემდეგ მნიშნველოვანია დადგინდეს სახელმწიფოს მხრიდან ვეტერანთა სასარგებლოდ გატარებული პოლიტიკის არსი და მიზნები. ამისათვის სრულყოფილად უნდა შეფასდეს ვეტერანებისა და მათთან გათანაბრებული პირების სოციალური დაცვის ღონისძიებათა სრული სპექტრი.

„ომისა და თავდაცვის ძალების ვეტერანების შესახებ“ კანონის 1-ლი მუხლის 1-ლი პუნქტი ადგენს სახელმწიფოს პოლიტიკის ზოგად ჩარჩოს. მისი მიხედვით „სახელმწიფოს პოლიტიკა ითვალისწინებს სახელმწიფო მიზნობრივი პროგრამების შემუშავებასა და განხორციელებას, რომლებიც უზრუნველყოფს ვეტერანებისა და მათი ოჯახის წევრებისთვის ამ კანონითა და სხვა ნორმატიული აქტებით დადგენილი სამართლებრივი და სოციალურ-ეკონომიკური შეღავათების გარანტიების, მათი პრაქტიკული შესრულებისთვის ღონისძიებათა სისტემას.“^[27] ამასთანავე, ამავე კანონის პრეამბულის შესაბამისად, განისაზღვრება საქართველოს მოქალაქე ომისა და თავდაცვის ძალების ვეტერანთა სოციალური დაცვის ორგანიზაციულ, ეკონომიკურ და სამართლებრივ საფუძვლებს მათი კეთილდღეობისა და აქტიური საქმიანობის პირობების შესაქმნელად. შესაბამისად, ის მიუთითებს ვეტერანთა კეთილდღეობის უზრუნველყოფასა და მათი აქტიური საქმიანობის დაკავების გზით რეაბილიტაციისა და რესოციალიზაციის მიზნების შესრულებაზე.

ამავე კანონის მე-13-21 მუხლებით, აგრეთვე 23-ე მუხლით გათვალიწინებულია ვეტერანთა სამართლებრივი და სოციალურ-ეკონომიკური შეღავათების ნუსხა.

შესაბამისი მუხლების ანალიზის საფუძველზე მათგან შესაძლოა გამოიყოს ღონისძიებათა ორი კატეგორია: (1)პირველი, რომელიც, თავისი არსით, ატარებს სიმბოლურ დანიშნულებას და წარმოადგენს ვეტერანთა საზოგადოებრივი დაფასებისა და მათდამი ერთგვარი მადლიერების/პატივისცემის გამოხატულების ჟესტს, (2)ხოლო მეორე, რომელსაც ერთდროულად გააჩნია მადლიერების/პატივისცემის გამოხატულების ფუნქცია და იქვე მიზნად ისახავს, შესაბამის პირთა საჭიროებების დაკმაყოფილებას, რომელიც დაკავშირებულია მათ წარსულ სამხედრო/თავდაცვით საქმიანობასთან, ან არც არის უშუალოდ მისგან გამომდინარე.

ამავე კონტექსტში მნიშვნელოვანია განვიხილოთ, ვეტერანთათვის განკუთვნილი დახმარების ირიბ-რესტიტუციულ მიზნები, რომელიც გამოიხატება პირისთვის ეწ „სატისფაქციის“ მინიჭებაში. როგორც უკვე აღინიშნა იმ პირთა წრის დიდი ნაწილისთვის, რომლებიც წარმოადგენენ სოციალური პაკეტის ბენეფიციარებს, ვეტერანის სტატუსი მოპოვება დამოკიდებულია საომარ მოქმედებებში მონაწილეობის გამოცდილებაზე. ამგვარ აქტივობებს კი ყოველთვის თან ახლავს ბუნებრივი ტკივილის გამოწვევისა და მძიმე ფსიქოლოგიური სტრესის განცდის ფაქტორები. შესაბამისად სახელმწიფოს მიზანს (მადლიერების ჟესტის გამოხატვის კონტექსტში) აგრეთვე წარმოადგენს ვეტერანთათვის, გარკვეული სოციალური დაცვის ღონისძიებების უზრუნველყოფის გზით, კმაყოფილების განცდის შექმნა, რომელიც მართალია სიმბოლურად, თუმც მაინც, მიზნად ისახავს მათ მიერ განცდილი ნეგატიური ემოციური, ფსიქიკური თუ ფიზიკური განცდების დაბალანსებას.

(1)მაგალითისთვის ხსენებულ კატეგორიებიდან პირველს (სოციალური დაცვის სიმბოლურ ფუნქციას) განეკუთვნება ისეთი ღონისძიებები, როგორებიცაა: „[ვეტერანთა] გარდაცვალების შემთხვევაში კანონით დადგენილი წესით ქუჩის, სკოლის, მოედნისათვის მათი სახელის მინიჭება და დაკრძალვის ადგილას საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი ნიმუშის მიხედვით გარდაცვლილის ბიუსტის დადგმა სახელმწიფოს ხარჯზე“^[28]; აგრეთვე კანონით გათვალიწინებულია გარკვეული კატეგორიის გარდაცვლილი ვეტერანის სარიტუალო მომსახურების სახით ეწ. „სამხედრო პატივის მიგებით“ დაკრძალვის ცერემონიის გამართვა.^[29] ასევე გათვალიწინებულია საქართველოს ვეტერანების დამსახურების აღნიშვნის მიზნით სამკერდე ნიშან „საქართველოს ომისა და თავდაცვის ძალების ვეტერანის“ დაწესება და პირთა დაჯილდოება.^[30]

ცხადია, რომ ამგვარი ღონისძიებები არ ისახავს მიზნად ვეტერანებისთვის ფინანსური ან სხვაგვარი დახმარების მინიჭებას და ისინი არ ახდენენ გავლენას პირის საჭიროებასა თუ მატერიალურ მდგომარეობაზე, არამედ მათი მიზანია, ერთი მხრივ, საზოგადოებისა და სახელმწიფოს განსაკუთრებული დამოკიდებულების ჩვენება იმ პირთა მიმართ, რომელთაც დაიცვეს სახელმწიფო სუვერენიტეტი და შეასრულეს კონსტიტუციის 70-ე მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალიწინებული „საქართველოს დაცვის ვალდებულება“ ან მიუძღვით სხვაგვარი ისტორიული წვლილი თანამედროვე დასავლური ღირებულებების პირადად დაცვაში და მეორე მხრივ, მომავალი/მოქმედი სამხედრო მოსამსახურეებისთვის მოტივაციის ამაღლება მათი საქმიანობისთვის სპეციალური, გამოკვეთილი სტატუსის მინიჭების სახით.

ამასთანავე „ომისა და თავდაცვის ძალების ვეტერანების შესახებ“ კანონი და მის საფუძველზე სადავო ნორმატიული შინაარსის შემცველი დადგენილება ახდენენ დიფერენცირებას პირის ფუნქციის მიხედვითაც ამ პროცესში, სოციალური პაკეტის მოცულობას უკავშირებენ რა მათ მიერ შესრულებული როლის ხანგრძლივობას, სირთულეს, სამხედრო მოქმედებებში უშუალოდ მონაწილეობის ფაქტსა და მის შედეგად მიღებულ დაზიანებებს, რითაც ხაზს უსვამენ ვეტერანის მიერ გამოჩენილ თავდადებასა და სამსახურეობრივი მოვალეობის შესრულებით წარმოქმნილი საჭიროებების დაკმაყოფილების აუცილებლობას.

(2)რაც შეეხება ვეტერანთა სოციალური დახმარების მეორე კატეგორიას, რომელიც ერთმანეთში აერთიანებს მადლიერების გამოხატვისა და საქმიანობის გაწევიდან გამომდინარე მიღებული დანაკლისის კომპენსაციის მიზნებს.

ამ კონტექსტში, პირველ რიგში, უნდა იქნას ნახსენები სწორედ სოციალური პაკეტის სახით საპენსიო უზრუნველყოფის გაცემა^[31], ასევე კომუნალური მომსახურების და სხვა სახელმწიფო სერვისების სახელმწიფო ხარჯით დაფარვა^[32], დაკავებული სასამსახურო საცხოვრებელი სახლებიდან გამოსახლების დაუშვებლობას სამაგიეროს მიუცემლად^[33] და ა.შ.

ამგვარ ბენეფიტებს გააჩნიათ ორმაგი ბუნება, რადგანაც, ერთი მხრივ, ისინი ახდენენ სწორედ ფინანსურ ხელშეწყობას ისეთ საკითხებში, რომლებიც მიზნად ისახავს საარსებო ღირსეული პირობების შექმნას და მეორე მხრივ, გამომდინარეობენ სწორედ სახელმწიფოს პატივისცემის განსაკუთრებული ვალდებულებიდან. ამას ადასტურებს ის ფაქტიც, რომ კანონი დამატებით, განსხვავებულ რეგულირებას აწესებს ვეტერანი შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირების (კანონში მოხსენიებული, როგორც ინვალიდი) მიმართ,^[34] მაშინ, როდესაც ეს პირები ისედაც გახდებოდნენ სახელმწიფო დახმარების ბენეფიციარები „სოციალური დახმარების შესახებ“ კანონისა და მთავრობის დადგენილების საფუძველზე, როგორც შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები. შესაბამისად, კანონმდებელმა სწორედ მათი განსაკუთრებული დამსახურებიდან გამომდინარე გადაწყვიტა მათთვის შეღავათების განსხვავებული პაკეტის შეთავაზება.

სახელმწიფოს მიერ განხორციელებული სოციალური პოლიტიკის განსხვავებულ მიზნებზე ხაზი გაუსვა საკონსტიტუციო სასამართლომაც. კერძოდ, მან აღნიშნა, რომ: „ცალკეულ სოციალურ ჯგუფებთან მიმართებით შესაძლებელია, სახელმწიფოს სხვადასხვაგვარი მიზანი ამოძრავებდეს. მაგალითისთვის, სოციალური გარანტიების შემოღება შეიძლება უკავშირდებოდეს გარკვეული ტიპის (1)საჯარო სამსახურში დასაქმების წახალისებას, (2)ქვეყნისა და საზოგადოების წინაშე განსაკუთრებული დამსახურების დაფასებას, (3)ქვეყნის და ადამიანების უსაფრთხოებაზე ზრუნვას შეწირული სიცოცხლისა თუ ჯანმრთელობის ნაწილობრივ და სიმბოლურ კომპენსირებას და ა.შ.^[35]

ამდენად, ზემოაღნიშნული ნორმების ანალიზი ცხადყოფს, რომ ერთი მხრივ, რეაბილიტაციის, საზოგადოებაში ინტეგრაციისა და საარსებო პირობების უზრუნველყოფის მიზნით, ხოლო მეორე მხრივ, სახელმწიფოს პატივისცემის გამოხატულების მიზნით, სახელმწიფო ვეტერანთათვის სოციალური დახმარებას გასცემს, ყოველთვიური ფულადი უზრუნველყოფის - სოციალური პაკეტის სახით. ამასთან, სახელმწიფო სოციალური დახმარების გაცემას წყვეტს, იმ შემთხვევაში თუ ვეტერანის სტატუსის მქონე პირები განახორციელებენ შრომითი ანაზღაურებად საქმიანობას საჯარო სამსახურში.

· საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით დაცული სფერო

საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტის თანახმად, „ყველა ადამიანი სამართლის წინაშე თანასწორია. აკრძალულია დისკრიმინაცია რასის, კანის ფერის, სქესის, წარმოშობის, ეთნიკური კუთვნილების, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულებების, სოციალური კუთვნილების, ქონებრივი ან წოდებრივი მდგომარეობის, საცხოვრებელი ადგილის ან სხვა ნიშნის მიხედვით“.

საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „თანასწორობის ფუნდამენტური უფლების დამდგენი ნორმა წარმოადგენს თანასწორობის უნივერსალურ კონსტიტუციურ ნორმა-პრინციპს, რომელიც ზოგადად გულისხმობს ადამიანების სამართლებრივი დაცვის თანაბარი პირობების გარანტირებას. კანონის წინაშე თანასწორობის უზრუნველყოფის ხარისხი ობიექტური კრიტერიუმია ქვეყანაში დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების უპირატესობით შეზღუდული სამართლის უზენაესობის ხარისხის შეფასებისათვის. ამდენად, ეს პრინციპი წარმოადგენს დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოს როგორც საფუძველს, ისე მიზანს.“^[36]

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „[...] ნებისმიერი უფლების აღიარება აზრს დაკარგავს მასზე თანაბარი წვდომის გარანტირებული შესაძლებლობის გარეშე. ადამიანებისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელია განცდა, რომ მათ სამართლიანად ეპყრობიან.“^[37] „[...] თანასწორობის იდეა ემსახურება შესაძლებლობების თანასწორობის უზრუნველყოფას, ანუ ამა თუ იმ სფეროში ადამიანების თვითრეალიზაციისთვის ერთნაირი შესაძლებლობების გარანტირებას“.

ამასთანავე „კანონის წინაშე თანასწორობის უფლება არ გულისხმობს, ბუნებისა და შესაძლებლობების განურჩევლად, ყველა ადამიანის ერთსა და იმავე პირობებში მოქცევას. მისგან მომდინარეობს მხოლოდ ისეთი საკანონმდებლო სივრცის შექმნის ვალდებულება, რომელიც ყოველი კონკრეტული ურთიერთობისათვის არსებითად თანასწორთ შეუქმნის თანასწორ შესაძლებლობებს, ხოლო უთანასწოროებს პირიქით.“^[38]

ამდენად, პირველ რიგში უნდა დადგინდეს, იწვევს თუ არა სადავო ნორმებით დადგენილი წესი არსებითად თანასწორი პირების დიფერენცირებას. რისთვისაც, უნდა გამოიკვეთოს შესადარებელი პირები.

· შესადარებელ პირთა დიფერენცირება

განსახილველ შემთხვევაში, ვეტერანებს საჯარო საქმიანობის განხორციელების შემთხვევაში უწყდებათ სოციალური პაკეტის მიღების უფლება, განსხვავებით კერძო კომპანიებში დასაქმებული იმივე სტატუსის მქონე პირებისგან.

ამდენად დიფერენცირება ხდება, ერთი მხრივ, იმ პირთა მიმართ ვისაც კანონის შესაბამისად აქვს მოპოვებული ვეტერანის სტატუსი, მუშაობენ საჯარო სამსახურში და აქედან გამომდინარე ვერ ენიშნებათ ან უწყდებათ სოციალური პაკეტი და მეორე მხრივ, ანალოგიურ სიტუაციაში მყოფი პირების მიმართ, ვინც დასაქმებულები არიან კერძო სექტორში.

· შესადარებელ ჯგუფთა არსებითი თანასწორობა

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „არსებითად თანასწორობის საკითხი უნდა შეფასდეს არა ზოგადად, არამედ კონკრეტულ სამართალურთიერთობასთან კავშირში. დისკრიმინაციულ მოპყრობაზე მსჯელობა შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, თუ პირები კონკრეტულ სამართლებრივ ურთიერთობასთან დაკავშირებით შეიძლება განხილულ იქნენ როგორც არსებითად თანასწორი სუბიექტები“.^[39]

იგივე პრინციპი გამომდინარეობს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტული სამართლიდან. სასამართლოს განმარტებით, იმისათვის, რომ საკითხი მოექცეს ადამიანის უფლებათა კონვენციის მე-14 მუხლის (თანასწორობის უფლება) ქვეშ, აუცილებელია, რომ განსხვავებული მოპყრობა არსებობდეს ანალოგიურ ან მსგავს სიტუაციაში მყოფი პირების მიმართ. განსხვავებული მოპყრობა დისკრიმინაციულია თუ მას არა აქვს ობიექტური და გონივრული გამართლება, ე.ი. არ ისახავს კანონიერ მიზანს და არ არსებობს პროპორციულობის გონივრული კავშირი გამოყენებულ საშუალებებსა და დასახულ მიზანს შორის.^[40]

განსახილველ შემთხვევაში, შესადარებელ ჯგუფებს მიეკუთვნებიან ვეტერანები, რომლებიც ახორციელებენ შრომით საქმიანობას. როგორც უკვე აღინიშნა, შესადარებელ პირებს შორის განმასხვავებელს წარმოადგენს დასაქმების ადგილი, საჯარო სექტორშია დასაქმებული პირი თუ კერძო სექტორში.

შესაბამისად, ამ სამართალურთიერთობისთვის პირები არსებითად არათანასწორები იქნებოდნენ იმ შემთხვევაში, თუ კერძო სექტორში მუშაობა რამენაირად შეცვლიდა მათ მიერ სოციალურ პაკეტზე წვდომის ინტერესს. პირის დასაქმების სფერო, შრომითი აქტივობა, პროფესიული კვალიფიკაცია და სხვა ფაქტორები, რომლებიც ახდენენ გავლენას მის მიერ დასაქმების ადგილის არჩევაზე, საერთოდ არ არის კორელაციაში ვეტერანის საჭიროებებთან და განსაკუთრებით ვეტერანთა სოციალური დაცვის ზემოხსენებულ სიმბოლურ მიზანთან.

საჯარო და კერძო სექტორის გამიჯვნის მიზნები მდგომარეობს საჯარო საქმიანობის განმახორციელებელ პირებთან სახელმწიფოს კავშირის არსებობაში. შესაბამისად, პირი შესაძლოა იღებდეს იდენტურ ანაზღაურებას, ჰქონდეს ანალოგიური შრომითი პირობები და ასრულებდეს ფუნქციურად მსგავს სამსახურეობრივ საქმიანობას, ეკისრებოდეს რა იგივე შინაარსის/მოცულობის პასუხისმგებლობა და მუშაობდეს კერძო ან საჯარო ორგანიზაციაში. გამომდინარე აქედან, იმგვარი საკითხი, როგორიცაა სახელმწიფოსგან გარკვეული ფინანსური ცალმხრივი სარგებლის მიღება, ამ შესადარებელ ჯგუფებს არსებითად თანასწორებად აქცევს.

აქედან გამომდინარე, სახეზეა ჩარევა თანასწორობის უფლებაში და სადავო ნორმა აშკარად იწვევს სამართლის წინაშე თანასწორობის უფლების შეზღუდვას.

· უფლების შეზღუდვის შეფასება

აღსანიშნავია, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტი არ არის აბსოლუტური ხასიათის და დემოკრატიულ სახელმწიფოში შესაძლებელია მისი შეზღუდვა. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „დიფერენცირებული მოპყრობისას ერთმანეთისაგან უნდა განვასხვაოთ დისკრიმინაციული დიფერენციაცია და ობიექტური გარემოებებით განპირობებული დიფერენციაცია. განსხვავებული მოპყრობა თვითმიზანი არ უნდა იყოს. დისკრიმინაციას ექნება ადგილი, თუ დიფერენციაციის მიზეზები აუხსნელია, მოკლებულია გონივრულ საფუძველს. მაშასადამე, დისკრიმინაცია არის მხოლოდ თვითმიზნური, გაუმართლებელი დიფერენციაცია, სამართლის დაუსაბუთებელი გამოყენება კონკრეტულ პირთა წრისადმი განსხვავებული მიდგომით. შესაბამისად, თანასწორობის უფლება კრძალავს არა დიფერენცირებულ მოპყრობას ზოგადად, არამედ მხოლოდ თვითმიზნურ და გაუმართლებელ განსხვავებას“^[41].

საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, დიფერენცირების არსებობის ყველა ინდივიდუალურ შემთხვევაში მისი დისკრიმინაციულობის მასშტაბი იდენტური არ არის და დამოკიდებულია უთანასწორო მოპყრობის თავისებურებებზე. „ცალკეულ შემთხვევაში ის შეიძლება გულისხმობდეს ლეგიტიმური საჯარო მიზნების არსებობის დასაბუთების აუცილებლობას ... სხვა შემთხვევებში ხელშესახები უნდა იყოს შეზღუდვის საჭიროება თუ აუცილებლობა. ზოგჯერ შესაძლოა საკმარისი იყოს დიფერენციაციის მაქსიმალური რეალისტურობა.“^[42]

სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, თანასწორობის უფლებასთან სადავო ნორმების შეფასებისას, ჩარევის ინტენსივობისა და დიფერენცირების ნიშნის გათვალისწინებით, სასამართლო იყენებს რაციონალური დიფერენცირების ან შეფასების მკაცრ ტესტს. კერძოდ, თუ არსებითად თანასწორ პირთა დიფერენცირების საფუძველია კონსტიტუციის მე-11 მუხლში ჩამოთვლილი რომელიმე ნიშანი ან სადავო ნორმა ითვალისწინებს უფლებაში მაღალი ინტენსივობით ჩარევას - სასამართლო გამოიყენებს შეფასების მკაცრ ტესტს“.^[43]

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, დიფერენცირების ინტენსივობის განსაზღვრისას გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება იმას, თუ „არსებითად თანასწორი პირები რამდენად მნიშვნელოვნად განსხვავებულ პირობებში იმყოფებიან, დიფერენცირება რამდენად მკვეთრად დააცილებს ამ უკანასკნელთ კონკრეტულ საზოგადოებრივ ურთიერთობებში მონაწილეობის თანაბარი შესაძლებლობებიდან“.^[44]

ინტენსივობის დამდგენ ერთ-ერთ ფაქტორად საკონსტიტუციო სასამართლო შესადარებელ ჯგუფებს შორის არსებულ უფლებრივ დაშორებას განიხილავს. კერძოდ, საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით დიფერენცირების ინტენსივობის განსაზღვრისას გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება იმას, თუ „არსებითად თანასწორი პირები რამდენად მნიშვნელოვნად განსხვავებულ პირობებში იმყოფებიან, დიფერენცირება რამდენად მკვეთრად დააცილებს ამ უკანასკნელთ კონკრეტულ საზოგადოებრივ ურთიერთობებში მონაწილეობის თანაბარი შესაძლებლობებიდან“.^[45]

სწორედ ამ საფუძვლიდან გამომდინარე სადავო ნორმებით გათვალისწინებული შეზღუდვა უნდა შეფასდეს, როგორც უფლებაში მაღალი ინტენსივობით ჩარევა, რამდენადაც საჯარო საქმიანობის განხორციელების პირობებში, შესადარებელ პირებს სრულად უწყდებათ სოციალური დახმარება, განსხვავებით კერძო სექტორში დასაქმებული პირებისგან.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეში „ლევან მესხი, ნესტან კირთაძე, თამაზ ბოლქვაძე და სხვები (სულ 50 მოსარჩელე) საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ განიხილა „სახელმწიფო კომპენსაციისა და სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდიის შესახებ“ საქართველოს კანონის 41-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი, რომლის მიხედვითაც ყოფილი პარლამენტარებისთვის გაცემული პენსიის ოდენობა განისაზღვრა ზედა ზღვრით (560 ლარი). სასამართლომ ამ შემთხვევაში ხაზი გაუსვა სწორედ ქონებრივი ინტერესის შემცირების ხარისხზე, კერძოდ მან განმარტა, რომ: „მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ მოცემულ შემთხვევაში არ მომხდარა მოსარჩელეთა კანონით განსაზღვრული ქონებრივი ინტერესის იმგვარად შემცირება, რომელიც ფაქტობრივად გაუთანაბრდებოდა ამგვარი ინტერესის არსობრივად გამოფიტვას და მოსარჩელეებს დააკისრებდა ინდივიდუალურ და გადამეტებულად მძიმე ტვირთს“^[46]

სასამართლომ აგრეთვე ხაზი გაუსვა კომპენსაციის შემცირების/შეწყვეტის მნიშვნელობასა და მის შენარჩუნებულ/ჩამორთმეულ ოდენობას, რომელიც გამომდინარეობს სოციალური დახმარების/კომპენსაციის მიზნებიდან და ბენეფიციარისთვის მისი საჭიროებიდან. კერძოდ, სასამართლომ მიუთითა, რომ „პარლამენტის ყოფილი წევრებისათვის სადავო კანონით დადგენილი სახელმწიფო კომპენსაციის ოდენობა დღეის მდგომარეობითაც მნიშვნელოვნად აღემატება ჩვეულებრივ სოციალურ პენსიას. რიგ შემთხვევებში, როდესაც საქმე ეხება სოციალურად მნიშვნელოვნად მოწყვლად კატეგორიას, რომელთან მიმართებითაც სოციალური გარანტიების კორექტირება სახელმწიფოს მხრიდან შესაძლოა, მათ ფაქტობრივად ტოვებდეს თავიანთი საარსებო მინიმუმის გარეშე, საკონსტიტუციო სასამართლოს შესაძლებელად მიაჩნია, ამგვარი ვითარება განსხვავებულად შეაფასოს“.^[47] თუმცა გამომდინარე სასარჩელო მოთხოვნის ფარგლებიდან, ცხადია, სასამართლოს დამატებით საკითხზე აღარ უმსჯელია.

შესაბამისად სოციალური დახმარების შეზღუდვის/შეწყვეტის ინტენსივობის განსაზღვრისას ერთდროულად ყურადღება უნდა მიექცეს შემდგომ გარემოებებს: (1)შემცირების მოცულობა/ოდენობა, (2)სოციალური დახმარების მინიჭების რაციონალი/ფუნქცია და (3)სოციალური დახმარების მნიშვნელობა ბენეფიციარის საჭიროებიდან გამომდინარე/საარსებო მინიმუმის გარეშე პირთა შესაძლო დატოვება.

კომპენსაციის შეწყვეტის აბსოლუტურ და მყისიერ ხასიათზე უკვე იქნა ნამსჯელი, რაც შეეხება სოციალური დახმარების მინიჭების რაციონალს/ფუნქციას, აქ დამატებით შეიძლება აღინიშნოს, რომ სოციალური პაკეტის ვეტერანებისთვის გადაცემა დაკავშირებულია მათ განსაკუთრებულ როლთან საქართველოს და მსოფლიოს უახლეს/გასული საუკუნის ისტორიასა და სახელმწიფოს სუვერენიტეტის დაცვაში. ამასთანავე მას სიმბოლურ დატვირთვასთან ერთად აქვს ვეტერანთათვის ღირსეული ცხოვრებისეული პირობების გარანტირების მიზანიც.

ამასთანავე „ომისა და თავდაცვის ძალების ვეტერანების შესახებ“ კანონი ეხება ისეთ პირებს, რომლებიც წარსულში მონაწილეობდნენ შესაბამის სამხედრო/თავდაცვით საქმიანობაში და წარმოდგენენ შესაბამისი სამსახურების ყოფილ და არა მოქმედ თანამშრომლებს. განსაზღვრული პირები წარსულში მონაწილეობდნენ იმგვარი სპეციფიკის მქონე საქმიანობასთან, რომელიც თავის მხრივ, დაკავშირებულია ფსიქოლოგიურ ტრავმასთან და ასევე გამოირჩევა სპეციფიური პროფესიული უნარების ქონით, რომელიც შესაძლოა, ყოველ სფეროში, იმავე წარმატებით, არ იქნას გამოსადეგი. შესაბამისად პირისთვის, რომელიც განსაზღვრული პერიოდის მანძილზე (წინასწარი ხანგრძლივი მომზადებისა თუ მის გარეშე) მონაწილეობდა სამხედრო აქტივობებში და აღარ გახლავთ დაკავებული მსგავსი საქმიანობით, სახელმწიფო უნიშნავს დახმარებას, მათ შორის როგორც რეაბილიტაციისა და რეინტეგრაციის ფორმას, რათა მათ ახალ, არსებითად უცხო გარემოსთან მოახერხონ შეგუება.

ამდენად, სადავო ნორმებით თანასწორობის უფლებაში ჩარევა ხასიათდება მაღალი ინტენსივობით და კონსტიტუციურობის საკითხი უნდა გადაწყდეს შეფასების მკაცრი ტესტის გამოყენებით.

· შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი

საბიუჯეტო რესურსის ამოწურვადობის და მისი ოპტიმალური ხარჯვის ინტერესის გათვალისწინებით, სადავო ნორმებით დადგენილი შეზღუდვის მიზანს შესაძლოა წარმოადგენდეს საბიუჯეტო რესურსის დაზოგვა.

აღნიშნულ ინტერესთან დაკავშირებით, საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა: „სახელმწიფოს ფისკალური და ეკონომიკური უსაფრთხოება მნიშვნელოვან ლეგიტიმურ ინტერესს წარმოადგენს და მისთვის საფრთხის შექმნა, თავისთავად, ვერ იქნება მოაზრებული ადამიანის რომელიმე ძირითადი უფლებით დაცული სფეროს ნაწილად. (...) ამ პროცესში ხარჯების ოპტიმიზაციისა და, მათ შორის, გონივრული ბალანსის დაცვის მიზნით დადგენილი გარკვეული შეზღუდვები შესაძლებელია, რიგ შემთხვევებში, გამართლებული იყოს, თუმცა იმ შემთხვევაში, როდესაც სამართალურთიერთობა უკავშირდება არსებული საბიუჯეტო რესურსების თანაბრად გადანაწილებას არსებითად თანასწორი სუბიექტებისათვის, თავისთავად, საბიუჯეტო სახსრების დაზოგვის ინტერესი ვერ გამოდგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაცული კანონის წინაშე თანასწორობის უფლების შეზღუდვის რაციონალურობის მტკიცების საფუძვლად.“^[48] ანუ, როდესაც დისკრიმინაციის გარეშე საბიუჯეტო რესურსის განაწილების საკითხი წყდება, კანონმდებელმა არსებული რესურსი უნდა გაანაწილოს იმგვარად, რომ არ დაარღვიოს თანასწორობის პრინციპი.

ამდენად, საბიუჯეტო რესურსის განკარგვის დისკრიმინაციულობაზე მსჯელობისას საბიუჯეტო რესურსის დაზოგვა არ შეიძლება იყოს თავისთავად ლეგიტიმური გამართლება, მით უფრო მაშინ, როდესაც საკითხი ფასდება მკაცრი შეფასების ტესტით.

· თანაზომიერების შეფასება

საკონსტიტუციო სასამართლო დიფერენცირების კონსტიტუციურობას მკაცრი ტესტის ფარგლებში აფასებს თანაზომიერების პრინციპის გამოყენებით.^[49]

შესაბამისად, ლეგიტიმურ მიზანთან ერთად პასუხი უნდა გაეცეს შეზღუდვის გამოსადეგობის, აუცილებლობისა და ვიწრო-პროპორციულობის საკითხს. ამდენად უნდა შეფასდეს რამდენად არსებობს ლოგიკური კავშირი მიზანსა და საშუალებას შორის, ასევე რა ეფექტს იწვევს ამ საშუალების გამოყენება მიზნის მიღწევასთან მიმართებით^[50] და წარმოადგენს თუ არა შემზღუდველი ღონისძიება შეზღუდვის აუცილებელ (ყველაზე ნაკლებად მზღუდავ) საშუალებას.^[51] ამასთანავე გამოკვლეულ უნდა იქნას უფლების შეზღუდვისას კანონმდებელმა დაადგინა თუ არა სამართლიანი ბალანსი შეზღუდულ და დაცულ ინტერესებს შორის.^[52]

სადავო რეგულირებებიდან იკვეთება, რომ კანონმდებელი საყოფაცხოვრებო სუბსიდიასა და საჯარო სამსახურში მიღებულ ხელფასს აღიქვამს ერთმანეთის ალტერნატივად. გაუმართლებელია, რომ საჯარო სამსახურის შემთხვევაში ხელფასი ითვლებოდეს სოციალური ბენეფიტის ჩამნაცვლებლად, ხოლო კერძო დამსაქმებლის შემთხვევაში ამგვარ სოციალურ პაკეტს გააჩნდეს განსხვავებული ბუნება.

ამასთან დაკავშირებით, ერთი მხრივ, უნდა შეფასდეს სოციალური პაკეტის გაცემის არსი და საფუძვლები და ის შედარდეს „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 57-ე მუხლით გათვალიწინებული მოხელის შრომის ანაზღაურებისა^[53] და „საჯარო დაწესებულებაში შრომის ანაზღაურების შესახებ“ კანონით გათვალისწინებული შრომის ანაზღაურების (ხელფასის) გაცემის წესსა და მის ბუნებას.^[54]

როგორც უკვე არაერთხელ იქნა აღნიშნული, სოციალური პაკეტი, ისევე როგორც „სოციალური დახმარების შესახებ“ კანონით გათვალისწინებული ფულადი სახის გასაცემელები ეფუძნება პირის მიერ გარკვეული ობიექტური კრიტერიუმის დაკმაყოფილებას, რომელიც ხშირად არცაა დამოკიდებული პირის ნება-სურვილზე, არამედ გარემოებებიდან გამომდინარე დამდგარ ხდომილებას წარმოადგენს (შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირის შემთხვევა, საბრძოლო მოქმედებებისას დაზიანების მიღება და აშ).

რაც შეეხება შრომითი ანაზღაურებას - „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 57-ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, „მოხელეთა შრომის ანაზღაურების სისტემა ემყარება გამჭვირვალობისა და სამართლიანობის პრინციპებს, რომლებიც გულისხმობს თანაბარი სამუშაოს შესრულებისთვის თანაბარი ანაზღაურების მიღებას.“ აღსანიშნავია, რომ კანონი სახელფასო ანაზღაურებას ჰყოფს ოთხ ნაწილად.^[55] ესენია: თანამდებობრივი სარგო, სახელფასო დანამატი, საკლასო დანამატი და ფულადი ჯილდო. ამათგან მაგალითისთვის სახელფასო დანამატი წარმოადგენს საჯარო დაწესებულებაში დასაქმებული პირის მიერ ზეგანაკვეთური სამუშაოს ან/და დამატებითი ფუნქციების შესრულებისათვის, მათ შორის, ღამის საათებში, დასვენების/უქმე დღეს და ჯანმრთელობისათვის რისკის შემცველ სამუშაო პირობებში საქმიანობისათვის, განსაზღვრული თანხას,^[56] ხოლო ფულადი ჯილდო მოხელისათვის „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებული მოხელის შეფასების შედეგების შესაბამისად წახალისების საშუალებას^[57].

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის მითითება თანაბარი სამუშაოს შესრულებისთვის თანაბარი ანაზღაურების მიღებაზე, ხაზს უსვამს შრომითი ანაზღაურების მთავარ პრინციპს, კერძოდ, მის პირდაპირ დამოკიდებულებას არა პირის რაიმე სტატუსთან, შეზღუდულ შესაძლებლობებთან, თუ სხვაგვარ წინარე გამოცდილებასთან, არამედ მის მიერ ანაზღაურების სანაცვლოდ გაწეულ შრომის ღირებულებასთან, მის ხარისხსა და ბუნებასთან. სწორედ ამიტომ ითვალისწინებს ზემოხსენებული კანონმდებლობა თანამდებობრივი სარგოს გარდა იმგვარ ანაზღაურების ფორმებსაც, რომლებიც არსობრივად ზუსტად მოხელის საქმიანობაზე დაფუძნებულ მიდგომას („Performance Based Approach“) ემყარება. ამგვარ კონტექსტში მათ შორის პირის მიერ ვეტერანის სტატუსის ქონა, არათუ არ წარმოადგენს მისთვის უკეთესი სამუშაო პირობის შეთავაზების საფუძველს (ცხადია, თუ ეს საქმიანობის არსიდან არ გამომდინარეობს), არამედ პირიქით, დაუშვებელიც კია, მსგავსი საფუძვლით დიფერენციაცია.

შესაბამისად, საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის გაცემა პირზე ხდება სახელმწიფოს მიერ სანაცვლო, სამომავლო მოლოდინების გარეშე, როცა საჯარო სამსახურში მიღებული ანაზღაურება არის ორმხრივი ვალდებულებების შემცველი ხელშეკრულების საფუძველზე შემდგარი ურთიერთობა, სადაც საჯარო მოხელის მიერ ანაზღაურების მიღება დამოკიდებულია მის პროფესიულ კვალიფიკაციაზე, უნარებსა და იმ შრომით ინვესტიციაზე, რომელსაც ის მისი საქმიანობის განხორციელებაში ჩადებს.

ასევე, უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ საჯარო სამსახურში ანაზღაურების მიღების და სოციალური პაკეტის გაცემის კონსტიტუციური საფუძვლებიც განსხვავებულია. კერძოდ, პირველი მათგანი წარმოადგენს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის მე-2 წინადადებით დაცულ გარანტიას, ხოლო მეორე მათგანი წარმოადგენს კონსტიტუციის მე-5 მუხლით გათვალისწინებული სოციალური სახელმწიფოს პრინციპის მანიფესტაციას.

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, ზოგიერთ თანამდებობასთან მიმართებით, საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის მე-2 წინადადების მიზანი, უმთავრესად, შრომითი უფლებების დაცვაა, “რაც მოიაზრებს შრომის სათანადო პირობების უზრუნველყოფას, თანამდებობრივი სარგოს მიღების შესაძლებლობას [...] ამ შემთხვევაში ამოსავალი წერტილია პირის ინდივიდუალური უფლება, საკუთარი კვალიფიკაციისა და შესაძლებლობების გათვალისწინებით, ეწეოდეს შრომით საქმიანობას საჯარო სამსახურში, იღებდეს შესაბამის ანაზღაურებას, ჰქონდეს კარიერული წინსვლის საშუალება და მისი თანამდებობიდან გათავისუფლება დამოკიდებული არ იყოს რომელიმე პირის სუბიექტურ შეხედულებაზე.^[58]

რაც შეეხება სოციალური პაკეტის გაცემის კონსტიტუციურ საფუძველს საქართველოს კონსტიტუციის მე-5 მუხლი განამტკიცებს სოციალური სახელმწიფოს პრინციპს და მიუთითებს, რომ საქართველო არის სოციალური სახელმწიფო, რომელიც ზრუნავს საზოგადოებაში სოციალური სამართლიანობის, სოციალური თანასწორობისა და სოციალური სოლიდარობის პრინციპების განმტკიცებაზე.^[59] აღსანიშნავია, რომ „სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონიც სწორედ აღნიშნულ პრინციპთა პრაქტიკაში რეალიზებას ისახავენ მიზნად.^[60]

რაც შეეხება იმ ფაქტს, რომ ორივე გასაცემელი წარმოადგენს სახელმწიფო ბიუჯეტის ერთგვარ დანაკარგს, რამდენადაც მათი გადახდა სწორედ სახელმწიფოს ხარჯზე ოპერირებს. ამასთან დაკავშირებით კიდევ ერთხელ უნდა ითქვას, რომ საჯარო საქმიანობის განხორციელებისას პირი სახელმწიფოსგან უპირობოდ, „უანგაროდ“ არ იღებს შემწეობას, არამედ ის წევს სახელმწიფოსთვის სასარგებლო სერვისს/მომსახურებას. შესაბამისად ასეთ დროს სახელმწიფოს ბალანსი ნეგატიურად არც იცვლება, უბრალოდ ის გადაითარგმნება მის სასარგებლოდ გაწეულ მომსახურებაში, რომელიც არათუ ბენეფიტური, არამედ უმნიშვნელოვანესიც კია, სახელმწიფოს გამართული ფუნქციონირებისთვის.

ასევე კანონმდებლობის მიხედვით „საჯარო დაწესებულების მოხელეთა თანამდებობების თითოეული იერარქიული რანგისათვის მიკუთვნებული თანამდებობებისათვის თანამდებობრივი სარგოები დგინდება თანამდებობის/პოზიციის ფუნქციური დატვირთვის გათვალისწინებით“.^[61] გამომდინარე აქედან, საჯარო მოხელის მიერ გაწეული სამსახურეობრივი უფლება-მოვალეობათა ბუნება და მნიშვნელობა ყოველთვის უნდა იყოს მასში მიღებული საზღაურის პროპორციული და პირიქით, დაუშვებელია ამ პრინციპის საწინააღმდეგოდ საჯარო მოსამსახურისთვის სახელფასო ოდენობის განსაზღვრა. შესაბამისად, ცხადია, ამ შემთხვევაში არ აქვს ადგილი სახელმწიფოს ერთგვარ „გაღარიბებას.“

გარდა სახელმწიფოს პერსპექტივიდან, ბენეფიციარის/დასაქმებულის გადმოსახედიდანაც უნდა შეფასდეს საკითხი იმავე კონტექსტში. კერძოდ, უნდა ითქვას, რომ პირის ვალდებულებების ხარისხი და მასშტაბი გაცილებით ფართოა საჯარო სამსახურში დასაქმების შემთხვევაში. ბენეფიციარ ვეტერანს უმეტესწილად გარკვეული მოქმედებებისგან თავის შეკავება მოეთხოვება და მხოლოდ რამდენიმე პოზიტიური მოქმედების შესრულება უწევს (როგორიცაა მაგალითად სოციალური პაკეტის დროული მიღება^[62]). ამასთან მას უწევს თავი შეიკავოს იმგვარი ქმედებებისგან, როგორიცაა მაგალითად სისხლის-სამართლებრივი დანაშაულის ჩადენა (სასამართლოს გამამტყუნებელი განაჩენის კანონიერ ძალაში შესული განაჩენით თავისუფლების აღკვეთის შეფარდება სოციალური პაკეტის შეწყვეტის საფუძველია).^[63] ხოლო სამსახურეობრივი საქმიანობა მოიცავს პერიოდულ ვალდებულებათა ნუსხას, რომელიც დამოკიდებულია პირის პოზიტიურ მოქმედებებზე. შესაბამისად ბუნებრივია, რომ ანაზღაურების/დაფინანსების მიღების სირთულე-სიმარტივის თვალსაზრისითაც, აღნიშნული შემთხვევები განსხვავებულია.

ამასთანავე, უნდა ითქვას, რომ განსხვავებით სოციალური დახმარებისა სახელმწიფოს საჯარო მოხელესთან დადებული სახელშეკრულებო ურთიერთების ფარგლებში უჩნდება ვალდებულების შესრულების, ხოლო მისი განუხორციელებლობის შემთხვევაში, შესაბამისი ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის უფლებაც (შესაძლებელია სხვა მეორადი მოთხოვნების გამოყენებაც სამოქალაქო სამართლის დადგენილი წესით). გამომდინარე აქედან სახელმწიფოს ეკონომიკური მდგომარეობა არ უარესდება, არამედ სახელმწიფოს აქტივის (თანხის) ტრანსფორმაცია ხდება მონეტარული ფორმიდან, შესაბამისი ღირებულების მქონე სერვისის/მომსახურების გაწევის მოთხოვნის უფლებაში.

შესაბამისად, შრომის ანაზღაურება და ფულადი სოციალური უზრუნველყოფა, მიუხედავად იმისა, რომ ორივეს წყარო არის სახელმწიფო ბიუჯეტი, თავისი დანიშნულებით და მიზნობრიობით სრულიად განსხვავდება ერთმანეთისგან. შესაბამისად, მათი ერთმანეთის ალტერნატივად განხილვა და შრომის ანაზღაურებით სოციალური პაკეტის ჩანაცვლება დაუშვებელია.

ასევე სოციალური პაკეტი არ წარმოადგენს ვეტერანთა უმუშევრობის დახმარებას. სოციალური პაკეტის მიზანია, ბენეფიციართათვის სათანადო პირობების შექმნა, რათა მათ გადალახონ მათ წინაშე არსებული სოციალური და ფიზიკური დაბრკოლებები, რომელიც შესაძლებლობას მისცემთ სხვა მოქალაქეთა მსგავსად მონაწილეობა მიიღონ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. დასაქმების შემთხვევაში, პირს უნარჩუნდება იგივე შეზღუდვები და გააჩნია იგივე საჭიროებები, რაც დასაქმებამდე, შესაბამისად არ შეიძლება სოციალურ პაკეტით უზრუნველყოფა დამოკიდებული იყოს მის მიერ, შრომითი საქმიანობის განხორციელებაზე. სადავო ნორმებით, კი სახელმწიფო ვეტერანს კანონმდებლობით განსაზღვრული ძირითადი დახმარების გარეშე ტოვებს.

როგორც უკვე არაერთხელ ითქვა, სადავო ნორმის დისკრიმინაციულობა გამოიხატება საჯარო სამსახურში დასაქმებულ პირთა და კერძო სექტორში დასაქმებულ პირთა მიმართ არსებულ გაუმართლებელ დიფერენცირებულ მოპყრობაში. ზემოაღნიშნული მსჯელობიდან გამომდინარე დადგინდა, რომ საჯარო და კერძო სექტორს შორის ამგვარი განსხვავებული მოპყრობის გამართლების საფუძვლად პირის მიერ სახელმწიფო ხარჯზე ანაზღაურების ორჯერადად მიღების პრევენციის არგუმენტი არ გამოდგება.

შესაბამისად, შეზღუდვის ერთადერთ გამართლებად შეიძლება დასახელდეს საბიუჯეტო ხარჯების ეფექტურად გამოყენება მაშინ, როდესაც ვეტერანი სხვა წყაროდან იღებს ალტერნატიულ შემოსავალს, იქნება ეს საჯარო სამსახურიდან თუ სხვაგვარი საშუალებით მიღებული ხელფასი.

ამ თვალსაზრისით, კი უნდა ითქვას, რომ არანაირი მნიშვნელობა არ გააჩნია შემოსავლის წყაროს, არამედ ნაკლებ-რელევანტურია ის თუ შრომითი ბაზრის რომელი სფეროდან, კერძო თუ საჯარო სექტორიდან, იღებს პირი ანაზღაურებას. ამისათვის უნდა შედარდეს კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცული საჯარო თანამდებობის დაკავების უფლება და კონსტიტუციის 26-ე მუხლით გათვალისწინებული შრომის თავისუფლება.

საჯარო თანამდებობის დაკავების უფლება სახელმწიფო სამსახურში შრომით საქმიანობასთან დაკავშირებით ქმნის კონსტიტუციურ გარანტიებს. ამდენად, კონსტიტუცია შრომითი ურთიერთობების გარკვეული სეგმენტის მოწესრიგებას, კერძოდ, საქმიანობას სახელმწიფო დაწესებულებებში, უკავშირებს კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცულ სფეროს, მიუხედავად იმისა, რომ, თავისი არსით, შრომითი საქმიანობაა.^[64]

შესაბამისად, შრომითი აქტივობის დაცულობა კონსტიტუციით გათვალისწინებული რომელი ძირითადი უფლებით მოხდება, ეს დამოკიდებულია არა საქმიანობის პირობებზე, მნიშვნელობასა და ანაზღაურების მოცულობაზე, არამედ იმაზე, არის თუ არა კონკრეტული პოზიცია „საჯარო საქმიანობა“. ამასთანავე „კერძო საქმიანობის“ ცნება ნეგატიურად უნდა განვმარტოთ და მასში მოვიაზროთ ყველა ის შრომით ურთიერთობა, რომელიც თავის მხრივ, არ ვარდება საჯარო საქმიანობის დეფინიციაში.

როგორც უკვე აღინიშნა, კერძო და საჯარო თანამდებობებზე დასაქმებულ პირებს შესაძლოა იღებდნენ ერთნაირ ან განსხვავებულ შრომით ანაზღაურებას. ეს იმას ნიშნავს, რომ არაგონივრულია მსჯელობა იმასთან დაკავშირებით, რომ სადავო ნორმის რეგულირების მიზანია ისეთ პირზე არ გასცეს სოციალური პაკეტი, რომლებიც საკუთარი სახსრებით უზრუნველყოფენ საკუთარ კმაყოფას. აქ უკვე რელევანტური ხდება სწორედ ვეტერანთა დახმარების ზემოხსენებული სიმბოლური ბუნება, რომელიც მათ მიმართ სახელმწიფოს თანადგომისა და ზრუნვის გამომხატველია.

შესაბამისად, როდესაც თავად კანონმდებელმა ნათლად გამოხატა ნება, რომ არ არსებობს არანაირი საფუძველი იმისა, რომ კერძო დაწესებულებაში მომუშავე ვეტერანს შეუწყდეს დახმარება, ბუნებრივია, არაგონივრულია, იმავე ლოგიკის არგავრცელება საჯარო სამსახურში დასაქმებულ პირზე.

ამასთანავე, ამგვარი რეგულირება უარყოფითად აისახება საჯარო სამსახურში ვეტერანის დასაქმების მოტივაციაზეც, რადგანაც მათ ასეთ შემთხვევაში ეცოდინებათ, რომ მოუწევთ არჩევანის გაკეთება სახელმწიფოს მიერ მიღებულ სოციალურ პაკეტსა და შრომით ანაზღაურებას შორის.

ასევე ვეტერანთათვის, მათ მიერ განვლილი ნეგატიური გამოცდილებიდან გამომდინარე, მნიშნველოვანია, რეინტეგრაციის ფაქტორის გათვალისწინებაც. ვეტერანებს კანონმდებლობა არათუ ზედმეტ ბარიერებს უნდა უგებდეს სოციალურ ცხოვრებაში ჩართვისთვის, არამედ, პირიქით, უნდა ეცადოს წაახალისოს ისინი, რათა აქტიურად ჩაერთონ სოციალურ ურთიერთობებში და თავი იგრძნონ, სოციუმის სრულფასოვან წევრებად. ამგვარი სოციალური ინტერაქციის კარგი საშუალებაა სწორედ საჯარო სამსახურში დასაქმება, რომელიც პირს აძლევს უნიკალურ შესაძლებლობას, მიიღოს ეკონომიკური სარგებელი და ამავდროულად ემსახუროს საერთო კეთილდღეობას.

ამასთან, უნდა აღინიშნოს, რომ განსახილველ შემთხვევაში, საჯარო საქმიანობის განმახორციელებელი ვეტერანთა რაოდენობის სიმცირიდან გამომდინარე, მათი სოციალური პაკეტით უზრუნველყოფა ვერ იქნება განხილული საბიუჯეტო სახსრების იმგვარ ზრდად, რომელმაც შესაძლოა საფრთხე შეუქმნას სახელმწიფოს ფისკალურ და ეკონომიკურ უსაფრთხოებას, და დაუძლეველ ინტერესს წარმოადგენდეს. ამდენად, სოციალური პაკეტის მიმღებთა წრიდან საჯარო სექტორში დასაქმებული ვეტერანების გამორიცხვა ვერ იქონიებს არსებით გავლენას საბიუჯეტო რესურსის დაზოგვის ინტერესზე. შესაბამისად, საბიუჯეტო სახსრების დაზოგვის ინტერესი არ გამოდგება სადავო ნორმებით დადგენილი შეზღუდვის მიზნებისთვის დაუძლეველ საჯარო ინტერესად.

ამდენად ნათლად დგინდება, რომ ამგვარ დიფერენცირებას არ გააჩნია რაიმე ლოგიკური ახსნა და ის ზედმეტად ზღუდავს ვეტერანთა უფლებებს, რამდენადაც შეუძლებელია, ინახოს სადავო ნორმებით დადგენილი დიფერენციაციის გასამართლებელი დაუძლეველი საჯარო ინტერესი.

შესაბამისად, სახალხო დამცველი მიიჩნევს, რომ საქართველოს მთავრობის 2012 წლის 23 ივლისის №279 დადგენილებით დამტკიცებული „სოციალური პაკეტის გაცემის წესისა და პირობების“ მე-6 მუხლის მე-4 პუნქტის და მე-12 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის და მეორე მხრივ, „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ კანონის მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტი და მე-17 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომლითაც დადგენილია, რომ სოციალური პაკეტის მიღების უფლება არ წარმოიშობა და წარმოშობილი უფლება წყდება ვეტერანთა მიერ საჯარო საქმიანობის განხორციელების პერიოდში, დისკრიმინაციულია და ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნებს.

[1] N5590/15 განცხადება სოციალურ საკითხთან დაკავშირებით.

[2] საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის სამინისტროს სსიპ - „სოციალური მომსახურების სააგენტოს“ „სოციალური მომსახურების სააგენტოს“ წერილი N 04/41746.

[3] „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-17 მუხლის პირველი „ბ“ ქვეპუნქტი.

[4] „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის მესამე პუნქტი.

[5] „სოციალური პაკეტის განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2012 წლის 23 ივლისის N 279 დადგენილების მე-12 მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტი.

[6] „სოციალური პაკეტის განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2012 წლის 23 ივლისის N 279 დადგენილების მე-6 მუხლის მე-4 პუნქტი.

[7] რეფორმასთან დაკავშირებით იხილეთ: საქართველოს ზოგიერთ საკანონმდებლო აქტში ცვლილების შეტანის შესახებ 2012 წლის 24 აპრილის №6061-Iს კანონის ის ნაწილი, რომელიც ეხება „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილებების შეტანას. 22-ე მუხლი

[8] „სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-6 მუხლის „ვ“ ქვეპუნქტი

[9] „სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-12 მუხლის პირველი პუნქტი

[10] „სოციალური პაკეტის განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2012 წლის 23 ივლისის №279 დადგენილების 1-ლი მუხლის 1-ლი პუნქტი

[11] დადგენილების მე-5 მუხლის „ა.თ“ „ბ.თ“; „ზ.დ-ზ.ი“ ქვეპუნქტები.

[12] „სოციალური პაკეტის განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2012 წლის 23 ივლისის №279 დადგენილების მე-6 და მე-4 მუხლები

[13] დადგენილების მე-12 მუხლის 1-ლი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტით

[14] „სახელწიფო პენსიის შესახებ“ კანონის 22-ე მუხლის მე-2 პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტი (2011 წლის 20 დეკემბრისთვის მოქმედი რედაქცია)

[15] იხ. სახელმწიფო პენსიის შესახებ კანონის 22-ე მუხლი (მოქმედი რედაქცია). შესაბამისად, განხორციელებლი ცვლილებით კანონმდებელმა „სახელწიფო პენსიის შესახებ“ კანონში დატოვა მხოლოდ ასაკობრივი პენსიის რეგულირება, ხოლო ყველა სხვა სოციალური ღონისძიება ცალკე აქტებით მოაწესრიგა.

[16] N5590/15 განცხადება სოციალურ საკითხთან დაკავშირებით.

[17] დადგენილების მე-2 მუხლის „კ“ ქვეპუნქტი

[18] „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ კანონის მე-17 მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტი

[19] „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ კანონის მე-4 მუხლის „გ“ ქვეპუნქტში

[20] „ომისა და თავდაცვის ძალების ვეტერანების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-7-12 მუხლები

[21] იხ. იქვე მე-7 მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტი

[22] იხ. იქვე მე-7 მუხლის „ნ“ ქვეპუნქტი

[23] იხ. იქვე მე-7 მუხლის „დ“ ქვეპუნქტი

[24] იხ. იქვე მე-8-9 მუხლები

[25] იხ. იქვე მე-10 მუხლი

[26] იხ. იქვე მე-11-12 მუხლები

[27] იხ. იქვე პირველი მუხლის პირველი პუნქტი

[28] იხ. იქვე მე-18 მუხლის პირველი პუნქტი

[29] იხ. იქვე 21-ე მუხლის პირველი პუნქტი

[30] იხ. იქვე 23-ე მუხლი

[31] იხ. იქვე 13-ე მუხლის „ა“ ქვეპუნქტი, მე-14 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტი, მე-15 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტი და მე-16 მუხლის მე-2 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი

[32] იხ. იქვე მე-14 მუხლის „გ“ ქვეპუნქტი, მე-15 მუხლის „გ“ ქვეპუნქტი და მე-16 მუხლის მე-2 პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტი

[33] იხ. იქვე მე-14 მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტი, მე-15 მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტი და მე-16 მუხლის მე-2 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი

[34] იხ. იქვე მე-14 და მე-16 მუხლები

[35] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 11 ივნისის N1/8/1527 განჩინება საქმეზე „თეიმურაზ ლორია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-10

[36] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1

[37] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება, II. პ. 1

[38] საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 მარტის №2/1/473 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბიჭიკო ჭონქაძე და სხვები საქართველოს ენერგეტიკის მინისტრის წინააღმდეგ“, II-2

[39] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 4 თებერვლის №2/1/536 გადაწყვეტილება, II. 17

[40] ECtHR, Eweida and others v. United Kingdom , nos. 48420/10, 59842/10, 51671/10, 36516/10, 15/01/2013, § 87-88; Burden v. United Kingdom, nos. 13378/05, 29/04/2008, 29/04/2008, § 60;

[41] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-3.

[42] იქვე, II-5

[43] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 ოქტომბრის №2/4/603 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II-8.

[44] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის №1/3/534 გადაწყვეტილება, II-25

[45] იქვე, II-25.

[46] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 29 დეკემბრის გადაწყვეტილება საქმეზე „ლევან მესხი, ნესტან კირთაძე, თამაზ ბოლქვაძე და სხვები (სულ 50 მოსარჩელე) საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“. II-34

[47] იხ. იქვე II-34

[48] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 25 ოქტომბრის №1/11/629,652 გადაწყვეტილება საქმეზე „ საქართველოს მოქალაქეები - როინ გავაშელიშვილი და ვალერიანე მიგინეიშვილი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II-36;

[49] იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-6.

[50] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 3 ივლისის გადაწყვეტილება სსიპ „საქართველოს ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესია” და სხვები საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №1/2/671,II–25

[51] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/4/550გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ნოდარ დვალი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“,II-26.

[52] იქვე,II-43.

[53] „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 57-ე მუხლი

[54] „საჯარო დაწესებულებაში შრომის ანაზღაურების შესახებ“ კანონის მე-2 მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტი

[55] „საჯარო დაწესებულებაში შრომის ანაზღაურების შესახებ“ კანონის მე-3 მუხლი

[56] „საჯარო დაწესებულებაში შრომის ანაზღაურების შესახებ“ კანონის მე-2 მუხლის „დ“ ქვეპუნქტი

[57] იხ. იქვე მე-2 მუხლის „ვ“ ქვეპუნქტი

[58] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 23 აპრილის №3/1/1298,1313 გადაწყვეტილება საქმეზე „თამაზ მეჭიაური საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-9

[59] საქართველოს კონსტიტუციის მე-5 მუხლი 1-ლი და მე-2 პუნქტები.

[60] მაგ იხილეთ „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ კანონის პრეამბულა

[61] „საჯარო დაწესებულებაში შრომის ანაზღაურების შესახებ“ კანონის მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტი

[62] დადგენილების მე-11 მუხლის 1-ლი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი

[63] დადგენილების მე-12 მუხლის 1-ლი პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტი

[64] იხ. mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 27 დეკემბრის №2/9/556 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ია უჯმაჯურიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-3.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა