თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს სისხლის სამართლი საპროცესო კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მეოთხე პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე” ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, 31-ე და 31¹ მუხლები.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

ა) სარჩელი ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის მოთხოვნებს;

ბ) სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი პირის მიერ:

მოსარჩელე არის ხვიჩა ყირმიზაშვილი, რომელიც მცხეთის რაიონული სასამართლოს 2007 წლის 30 მარტის განაჩენით, ცნობილი იქნა დამნაშავედ სსკ-ის 177-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „ა“, „ბ“ და ამავე მუხლის მე-3 ნაწილის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტებით, სსკ-ის 236 (1) (2) ნაწილით, სსკ-ის 179-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „ბ“ და მე-3 ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტებით, სსკ-ის 23, 363-ე მუხლის მე-2 ნაწილით და სსკ-ის 109-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის „გ“, „დ“ და ამავე მუხლის მე-3 ნაწილის „გ“ ქვეპუნტქებით და სსკ-ის 59-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით, შეკრების წესით მიესაჯა უვადო თავისუფლების აღკვეთა. განაჩენი დაეფუძნა რამდენიმე მტკიცებულებას, კერძოდ: „ბრალდებულის დაკავების ოქმი“, „პირადი ჩხრეკის ოქმი“, „ბრალდებულის დაკითხვის ოქმი“, სატელეფონო საუბრების ამსახველი სტენოგრამები, „პირის ამოსაცნობად წარდგენის ოქმები“, მოწმის ჩვენებები. ხვიჩა ყირმიზაშვილი საქმის სამართალწარმოების არცერთ ეტაპზე თავს არ სცნობდა დამნაშავედ.

ქვემოთ მოკლედ მიმოვიხილავ მოსარჩელის საქმეზე ამ დრომდე არსებულ სამართალწარმოების ეტაპებს:

„ბრალდებულის დაკავების ოქმი“:

2006 წლის 13 აგვისტოს, ხ.ს. ყირმიზაშვილი დაკავებული იქნა დე-ფაქტო სამხრეთ ოსეთის კონტროლირებად ტერიტორიაზე და იგი იმ დღესვე იქნა მოთავსებული მცხეთის შ.ს. სამმართველოს დ.მ.ი-ში (მოთავსების დრო 18:45). ბრალდებულის დაკავების ოქმით ირკვევა, რომ დაკავების მომენტში ხვიჩა ყირმიზაშვილს გადაუდებელი აუცილებლობით ჩაუტარდა პირადი ჩხრეკა, რა დროსაც ამოღებულ იქნა შემთხვევის ადგილიდან გატაცებული ნივთ-მტკიცებები - ოქროს ნაკეთობები და მობილური ტელეფონი.

„პირადი ჩხრეკის ოქმი“

პირადი ჩხრეკის ჩატარების შესახებ ოქმში, რომელიც შედგენილია 18:40-20:05 საათების ინტერვალში, შენიშვნის სახით მითითებულია ხვიჩა ყირმიზაშვილი ხელმოწერაზე უარი, რამდენადაც იგი არ მიიჩნევდა, რომ ჩხრეკის შედეგად ამოღებული ნივთები იყო მის საკუთრებაში. აღნიშნულია, რომ გაცხადებული უარი დაუყონებლივ ეცნობა პროკურორს, რომელმაც სსსკ-ის 288-ე მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად შეადგინა ოქმი მასზედ, რომ იგი 2006 წლის 13 აგვისტოს 19:25 საათის შემდეგ გამოცხადდა ქ. მცხეთის შს. სამმართველოში, რათა გაერკვია ბრალდებულ ხ.ს. ყირმიზაშვილის მიერ - ბრალდებულის დაკავების ოქმზე და პირადი ჩხრეკის ოქმზე ხელმოუწერობის მიზეზი.

„ბრალდებულის დაკითხვის ოქმი“

დაკითხვის ოქმის თანახმად, ბრალდებულ ხ.ს. ყირმიზაშილის დაკითხვა დაიწყო 2006 წკუს 13 აგვისტოს, 19:55-საათზე და დაკითხვა დამთავრდა 20:05 საათზე. ამ ოქმში ნაჩვენებია, რომ „ბრალდებულმა ხ. ყირმიზაშვილმა უარი განაცხადა ჩვენების მიცემაზე, რაიმე განმარტების განცხადების თაობაზე, უარი განაცხადა რაიმე სახის დოკუმენტეზე ხელის მოწერაზე, როგორც ბრალდებულის უფლებების ნუსხის გადაცემაზე, ასევე ჩაბარების თაობაზე“. ამის შემდგომ, პროკურორის მიერ შედგენილ ოქმში ვკითხულობთ, რომ ის , 2006 წლის 13 აგვისტოს (20:05 საათის შემდეგ) გამოცხადდა მცხეთის შს. სამმართველოს დ.მ.ი-ში, რათა გაერკვია ბრალდებულ ხ.ს. ყირმიზაშვილის მიერ, დადგენილებაზე ბრალდებულის სახით პასუხისგებაში მიცემის შესახებ, ბრალდებულის უფლებებისა და მოვალეობების ნუსხაზე ხელმოუწერლობის მიზეზი.

საბოლოო ჯამში, ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, დაფიქსირებული საათებითა და თარიღებით ირკვევა, რომ „დადგენილება გადაუდებელ შემთხვევაში პირადი ჩხრეკის წარმოების შესახებ“, „პირადი ჩხრეკის ოქმი“, „ბრალდებულის უფლება-მოვალეობათა ნუსხა“, „ბრალდებულის დაკითხვის ოქმი“ და პროკურორის მიერ შედგენილი ოქმები - შედგენილია 2006 წლის 13 აგვისტოს, 18:40 საათიდან 20:05 საათის ჩათვლით. თუმცა, „ბრალდებულის დაკავების ოქმით“ დგინდება, რომ 2006 წლის 13 აგვისტოს 18:35 სთ-ზე, „დაკავების ოქმის“ შედგენის შემდეგ, ბრალდებული ხ.ს. ყირმიზაშვილი დაუყონებლივ მოათავსეს მცხეთის შს. სამმართველოს დ.მ.ი-ში, რომლის შემდგომაც მისი მონაწილეობით არანაირი საპროცესო მოქმედება არ ჩატარებულა. შესაბამისად, აღნიშნული დოკუმენტებში ასახული გარემოებები არ შეესაბამება სინამდვილეს, რაც მათ ხდის დაუშვებელ მტკიცებულებებს და ისინი საფუძვლად არ შეიძლება დაედოს სისხლისამართლებრივ პასუხისმგებლობას.

„სატელეფონო საუბრების ამსახველი სტენოგრამები“

ხვიჩა ყირმიზაშვილის საქმეში არსებულ სტენოგრამებში დაფიქსირებულ თარიღით და საათით ირკვევა, რომ ამავე სტენოგრამებში დაფიქსირებული, მობილური ტელეფონის სიმბარათის ნომრების საუბრების ფარული მიყურადება და ჩაწერა განხორციელდა მოსამართლის ბრძალების გარეშე: ერთ შემთხვევაში 13-14 დღის, ხოლო მეორე შემთხვევაში ერთი დღის მანძილზე. გარდა ამისა, საუბრების ამსახველ სტენოგრამებში დაფიქსირებული სატელეფონო საუბრების ავთენტიკურობა, არ არის დადასტურებული ფონოსკოპიური ექპერტიზის დასკვნით. ამ საკითხთან მიმართებით საქმის წარმოებისას საერთოდ არ ჩატარებულა ექსპერტიზა. ვინაიდან, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის თანახმად, მტკიცებულებათა გამოკვლევა უნდა მოხდეს სასამართლო სხდომაზე და ამავე კოდექსის 72-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით, დაუშვებელია ნივთიერი მტკიცებულება, რომელიც თუნდაც საპროცესო ნორმების დაცვით იყოს მოპოვებული, „უარყოფილი არ არის გონივრული ეჭვი მისი შესაძლო გამოცვლის, მისი ნიშან-თვისებების არსებითი შეცვლის ან მასზე დარჩენილი კვალის არსებითი გაქრობის შესახებ.“ ექსპერტიზის დანიშვნისა და

„პირის ამოსაცნობად წარდგენის ოქმები“

ხ.ს. ყირმიზაშვილის საქმეში არსებული „პირის ამოსაცნობად წარდგენის ოქმების“ თანახმად, ამოცნობის პროცესი დაიწყო 2006 წლის 14 აგვისტოს 15 საათზე და დამთავრდა 17 საათზე. ამასთან, შსს ადამიანის უფლებათა დაცვისა და მონიტორინგის მთ/სამმართველოს უფროსის მეირ, 2014 წლის 18 დეკემბერს წარმოდგენილ N4 14 02579867 წერილზე თანდართული დოკუმენტაციის მე-14 ნაწილში დაფიქსირებული ინფორმაციის თანახმად, - დაკავებული ხ.ს. ყირმიზაშვილი, სასამართლოზე გადაყვანის მიზნით, 2006 წლის 14 აგვისტოს 14:45 საათზე გამოყვანილ იქნა მცხეთის შს. სამმართველოს დ.მ.ი-დან და ჩაბარდა ბადრაგის წევრებს. დამატებით, საქმეში არსებული დაზარალებულების ჩვენებებით მტკიცდება, რომ დაზარალებულებს მხოლოდ ერთი პიროვნების ცნობა შეეძლოთ, რომელმაც დანაშაულებრივი ქმედების განხორციელებისას მოიხსნა ნიღაბი. აღნიშნული პირი ხვიჩა ყირმიზაშვილის მიმართ განხორციელებული სამართალწარმოებისას იყო იდენტიფიცირებული. აღსანიშნავია ისიც, რომ 2006 წლის მდგომარეობით მოქმედი სსსკ-ის 347-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი ადგენდა, რომ „პირის ამოსაცნობად წარდგენამდე გამომძიებელმა უნდა დაკითხოს მოქმე, დაზარალებული, ... ამ პირის გარეგნობისა და სხვა ნიშნების, აგრეთვე იმ გარემობების შესახებ, რომელშიც ამომცნობებმა ნახეს ეს პირი.“ ვინაიდან ამომცნობების მიმართ მსგავსი დაკითხვა არ ჩატარებულა, რადგან აღნიშნული არ დევს საქმის მასალებში და დამატებით დაზარალებულთა ჩვენებით მათ ინფორმაცია მხოლოდ ერთ პირზე აქვთ, აღნიშნული მტკიცებულება არ აკმაყოფილებს „უტყუარობის სტანდარტს“ და მასზე დაყრდნობით სისხლისამართლებრივი მსჯავრის დადება არის პირის კონსტიტუციით გარანტირებული უფლების შეზღუდვა.

„მოწმეთა ჩვენებები“

ხ.ს. ყირმიზაშვილის საქმეში ფიგურირებს სამი მოწმის ჩვენება. გამომძიებლის ჩვენებით, მან წარუდგინა დაზარალებულებს ბრალდებული, რომელიც ზემოაღნიშნულით არ განხორციელებულა. მეორე მოწმის ჩვენებით, მან ყალბი საპროცესო შეთანხმების საფუძველზე მისცა ჩვენება ხვიჩა ყირმიზაშვილის წინააღმდეგ, რაც სასამართლო პროცესისას ასევე აღიარა. მესამე მოწმის ჩვენება გამოკვლეული იქნა საპროცესო ნორმების დარღვევით. პროკურორის მითითებით სასამართლოს მსვლელობისას, „სახელმწიფო ბრალდებამ ... ამოწურა ყველა შესაძლებლობა მოწმის წარმოსადგენად“, ვინაიდან პირი ცხოვრობდა საქართველოს იურისდიქციის არაკონტროლირებად ტერიტორიაზე და ფაქტობრივად ამოწურული იყო მისი სასამართლოში მიყვანის ყველა შესაძლებლობა. შედეგად, გამოქვეყნდა მოწმის გამოძიებისას მიცემული ჩვენება. შემდგომში, „მოწმის დაკითხვის ოქმით“ დგინდება, რომ მოწმის ფაქტობრივი საცხოვრებელია ახალგორის რაიონის სოფელი მოსაბრუნი, რომელზედაც 2007 წლის 02 მარტის მდგომარეობით - ვრცელდებოდა საქართველოს ხელისუფლების იურისდიქცია. ამრიგად, სახელმწიფო ბრალდებას ჰქონდა შესაძლებლობა საპროცესო ნორმების დაცვით დაევალებინა ახალგორის პოლიციისათვის მოწმის მცხეთის რაიონულ სასამართლში მოყვანა მისი პროცესზე დაკითხვის მიზნით.

მნიშვნელოვანი დეტალი - მსჯავრდებული ხ.ს. ყირმიზაშვილისათვის მის საქმეში არსებული მტკიცებულებების დეტალების შესახებ ცნობილი გახდა 2014 წლის 26 სექტემბრის შსს ადმინისტრაციის უფროსის მოადგილის მიერ წარმოდგენილი N1908322 წერილის, 2014 წლის 18 დეკემბერს შსს ადამიანის უფლებათა დაცვისა და მონიტორინგის მთ/სამმართველოს უფროსის მიერ წარმოდგენილ წერილზე თანდართული დოკუმენტაციისა და მცხეთის შსს დ.მ. ი-ის სპეც. აღრიცხვის ჟურნალის გაცნობის შემდეგ. შესაბამისად, ბრალის დადებისას მისთვის ცნობილი არ იყო აღნიშნული დეტალები და გარემოებები.

„სააპელაციო სასამართლოსა განჩინება“

იმ ფაქტის გათვალისწინებით, რომ მცხეთის შსს დ.მ.ი-ის სპე. აღრიცხვის ჟურნალი წარმოადგენს ახალ მტკიცებულებას, ხვიჩა ყირმიზაშვილმ 2016 წლის 12 ივნისს მიმართა თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სსსკ-ის 310-ე მუხლის „ბ“ და „ზ“ ქვეპუნქტებზე დაყრდნობით <<ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო, განაჩენის გადასინჯვის თაობაზე>>(იხ. დანართი 1). შუამდგომლობაში ჩამოყალიბებულია რა მტკიცებულებების ურთიერთგამომრიცხაობა, კანონსაწინააღმდეგობა, ნახსენებია რა ეჭვის გამომრიცხავ შეთანხმებულ მტკიცებულებათა ერთობლიობის სტანდარტი და აღწერილია კავშირი ახლად აღმოჩენილ მტკიცებულებასა და საქმეში არსებულ მტკიცებულებათა შორის, ხვიჩა ყირმიზაშვილი შუამდგომლობს სააპელაციო სასამართლოსთან განაჩენის გადასინჯვის თაობაზე. სააპელაციო სასამართლო განმარტავს, რომ „ის დარღვევები რაზედაც აპელანტი მიუთითებდა არ იყო არსებითი ხასიათის, რომლებიც შეიძლებოდა საფუძველი გამხდარიყო აღნიშნული მტკიცებულებების დაუშვებელ მტკიცებულებად ცნობის“. სსსკ-ის 310-ე მუხლის „ა“ ნაწილზე მსჯელობისას სასამართლო მიუთითებს, რომ წარმოდგენილ მტკიცებულებათა სიყალბე, ისევე, როგორც მოსამართლის, პროკურორის, გამომძიებლის მიერ, კონკრეტულ საქმესთან დაკავშირებით დანაშაულის ჩადენა, „დადგენილი უნდა იყოს სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული განაჩენით“. რაც შეეხება სსსკ-ის 310-ე მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტს, სასამართლომ დაადგინა, რომ ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენი გადაისინჯება თუ წარდგენილია ახალი ფაქტი ან მტკიცებულება, რომელიც გადასასინჯი განაჩენის გამოტანის დროს არ იყო ცნობილი და თავისთავად თუ სხვა დადგენილ გარემოებასთან ერთად „ამტკიცებს მსჯავრდებულის უდანაშაულობას ან მის მიერ იმ დანაშაულზე უფრო მსუბუქი ან უფრო მძიმე დანაშაულის ჩადენას, რომლისთვისაც მას მსჯავრი დაედო“. შედეგად, სააპელაციო სასამართლომ განმარტა, რომ შსს მცხეთის დ.მ.ი-ის სპეც. აღრიცხვის ჟურნალი არ წარმოადგენს ახალ მტკიცებუელბას და გარემოებები, რომლებიც მასში არის ასახული უნდა სცოდნოდა საქმის წარმოებისას და სათანადოდ დაეცვა თავი (იხ. დანართი N2).

„უზენაესი სასამართლოს განჩინება“

საკასაციო პალატამ სრულად გაიზიარა სააპელაციო სასამართლოს მოტივები შუამდგომლობასთან დაკავშირებით და მიიჩნია, რომ საქმეში არსებული მასალების ერთობლივი ანალიზის საფუძველზე სწორი სამართლებრივი შეფასება მისცა საქმის გარემოებებს. სსსკ-ის 310-ე მუხლის „ზ“ ქვეპუნტზე მსჯელობისას, უზენეაესი სასამართლო განმარტავს, რომ ამ მუხლით ვერ გადაისინჯება განაჩენი იმ მტკიცებულების გამო, რომლის მოპოვების შეუძლებლობას საქმის არსებითი განხილვისას კასატორი ვერ ასაბუთებს. ამასთან, პალატამ მიუთითა, რომ მსჯავრდებულის მცდელობა დაადასტუროს ფაქტი, რომ მასთან ოქმებზე ხელის მოსაწერად არ შესულა პროკურორი სსსკ-ის 310-ე მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის მიზნებისათვის უნდა იყოს დადასტურებული კანონიერ ძალაში შესული განაჩენით (იხ. დანართი N3).

„ხვიჩა ყირმიზაშვილის დაზარალებულად ცნობა“

იმ ფაქტების გათვალისწინებით, რომ სასამართლომ არ განიხილა მსჯავრდებულ ხვიჩა ყირმიზაშვილის მიერ წარმოდგენილი მტკიცებულება - სპე. აღრიცხვის ჟურნალი, როგორც ახალი მტკიცებულება და შესაბამისად არ დაადგინა ახალი გარემოების არსებობა, და დამატებით აღნიშნა, რომ სსსკ-ის 310-ე მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის მიზნებისათვის სახეზე უნდა იყოს სასამართლოს მიერ ძალაში შესული განაჩენი, ხვიჩა ყირმიზაშვილმა N69016 განცხადებით, 2023 წლის 07 ივლისს მიმართ შიდა ქართლისა და მცხეთა-მთიანეთის საოლქო პროკურატურას დაზარალებულად ცნობასთან დაკავშირებით. პროკურატურამ არ დააკმაყოფილა ხვიჩა ყირმიზაშვილის მოთხოვნა უსაფუძვლობის გამო (იხ. დანართი N4).

შედეგად, ხვიჩა ყირმიზაშვილი სასჯელს იხდის გამამტყუნებელი განაჩენის საფუძველზე და შეფარდებული აქვს უვადო თავისუფლების აღკევეთა. ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, მას არ შეუძლია ახლაგამოვლენილ მტკიცებულებისა და გარემოების გამო მოითხოვოს განაჩენის გადასინჯვა, ვინაიდან ამოწურა ეს რესურსი და სასამართლოთა მიერ საპროცესო ნორმის არასწორი ინტერპრეტაციით ვერ უზრუნველყოფს საკუთარი უფლებების დაცვას.

შესაბამისად, მოსარჩელე არის პირი, რომელსაც გასაჩივრებული ნორმების საფუძველზე პირდაპირ შეეზღუდა მისი კონსტიტუციური უფლებები.

გ)სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის 31-ე მუხლის 1-ლი და მე-6 პუნქტებით.

ვ) კანონით არ არის დადგენილი კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის ვადა, და, შესაბამისად, არც მისი არასაპატიო მიზეზით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში;

ზ) სარჩელში სადავოდ არის გამხდარი საკანონმდებლო აქტი და მის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობა შესაძლებელია იერარქიით მასზე მაღლა მდგომი აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

1. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 310-ე მუხლის ,,ა” პუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც გამორიცხავს სასამართლოს უფლებას ახალი მტკიცებულების ან გარემოების საფუძველზე იმსჯელოს პირის ცალსახად დარღვეული უფლების ფაქტზე საგამოძიებო უწყებებისგან დამოუკიდებლად.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის (შემდგომში სსსკ) 310-ე მუხლის ,,ა” პუნქტის მიხედვით, განაჩენი ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო გადაისინჯება, თუ სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული განაჩენით დადგენინლია, რომ ყალბია მტკიცებულება, რომელლიც საფუძვლად დაედო გადასასინჯ განაჩენს. ამ მუხლის მიზნებისთვის გამოყენებული სისხლის სამართლის კანონი მოიცავს, როგორც სისხლის სამართლის კოდექსის, ასევე სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსს, რადგან სამართალწარმოება კომბინაციაში, როგორც მატერიალური ისე საპროცესო კოდექსის გამოყენებით ხორციელდება. სისხლის სამართლის პროცესი მატერიალური სამართლის ნორმების ეფექტურად ამოქმედების საშუალებაა და ემსახურება მატერიალური სისხლის სამართლის იმპლემენტაცისას.[1] ცხადია, სსსკ-ის 310-ე მუხლის „ა“ ქვეპუნტის საფუძველზე, საქმის გადასინჯვას არ უნდა იწვევდეს ნებისმიერი მტკიცებულებების საფუძველზე საქმის გადასინჯვა საგამოძიებო უწყებებისგან დამოუკიდებლად. მოცემულ შემთხვევაში, გასაჩივრებულია სსსკ-ის 310-ე მუხლის „ა“ ქვეპუნტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც გამორიცხავს იმ მტკიცებულების გამო საქმის სასამართლოს მიერ საგამოძიებო უწყებებისგან დამოუკიდებლად შეფასების შესაძლებლობას, როცა ეს მტკიცებულებები თავად საგამოძიებო უწყებების თანამშრომლების მიერ ჩადენილი დანაშაულებრივი ქმედების შედეგია და მიემართება გამამტყუნებელი განაჩენის სტანდარტს.

კონსტიტუციის 31-ე მუხლის 1-ლი ნაწილით დაცული სფერო

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთი გადაწყვეტილება მიუღია სამართლიანი სასამართლოს უფლების მნიშვნელობაზე. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის მიხედვით „ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს“ . საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომ ეს ნორმა ადგენს უფლებას სამართლიან სასამართლოზე, რომლის შინაარსი და ფარგლები განსაზღვრულია თავად კონსტიტუციით და საერთაშორისო სამართლებრივი აქტებით.[2] „სამართლიანი სასამართლოს უფლება წარმოადგენს უმნიშვნელოვანეს მექანიზმს, რომელიც აწესრიგებს ინდივიდსა და სახელმწიფოს, ასევე კერძო პირებს შორის არსებულ სადავო ურთიერთობებს, უზრუნველყოფს კონსტიტუციური უფლებების ეფექტურ რეალიზაციას და უფლებებში გაუმართლებელი ჩარევისაგან დაცვას“. [3] სამართლიანი სასამართლოს უფლება მოიცავს არა მხოლოდ სასამართლოსადმი მიმართვის ფორმალურ შესაძლებლობას, არამედ მოითხოვს საქმის განმხილველ სასამართლოს მიერ შემუშავებულ ეფექტურ საშუალებას უფლების დარღვევის ფაქტზე რეაგირებისათვის. ეფექტური საშუალების არარსებობის შემთხვევაში, სამართლიან სასამართლოზე ხელმისაწვდომობა იქნება ფიქციური და არა რეალური მექანიზმი უფლების დასაცავად.[4]

„კონსტიტუციის 31-ე მუხლი მოითხოვს, რომ სახელმწიფომ უზრუნველყოს სასამართლო ხელისუფლების კომპეტენციის იმგვარად განსაზღვრა, რომელიც პასუხობს სასამართლოს გზით კონსტიტუციური უფლებების ადეკვატურ დაცვას. სასამართლოსადმი ხელმისაწვდომობის უფლება და ამ გზით უფლების დაცვის ეფექტური სამართლებრივი საშუალების მოთხოვნა თანმხვედრი უნდა იყოს სასამართლოს კომპეტენციისა, ადეკვატურად მოახდინოს უფლების დარღვევაზე რეაგირება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, თავად უფლებით სარგებლობა დადგება საფრთხის ქვეშ... „უფლება“ ვერ იქნება პირის ლეგიტიმური ინტერესების დაცვის რეალური გარანტია, ის იქნება მხოლოდ თეორიული და ფიქციური, თუ მას არ ახლავს სასამართლო წესით მისი დაცვის შესაძლებლობა”.[5] თუკი არ იქნება უფლების დარღვევის თავიდან აცილების ან დარღვეული უფლების აღდგენის შესაძლებლობა, სამართლებრივი ბერკეტი, თავად უფლებით სარგებლობა დადგება კითხვის ნიშნის ქვეშ“.^[6] საკონსტიტუციო სასამართლოსადმი მიმართვისთვის პირს დარღვეული უნდა ჰქონდეს საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებული მისი უფლებები და თავისუფლებები ან უნდა იდგეს ასეთი დარღვევის უშუალო და გარდაუვალი საფრთხის წინაშე და აუცილებელია, იყოს prima facie უფლება, რომლის სასამართლო წესით დაცვაც სურს მოსარჩელეს.[7] ,,სამართლიანი სასამართლოს უფლება არა მხოლოდ სასამართლოსადმი მიმართვის (სარჩელის შეტანის) შესაძლებლობას გულისხმობს, არამედ ნიშნავს სახელმწიფო ხელისუფლების ყველა იმ გადაწყვეტილების (ქმედების) სასამართლოში გასაჩივრებას და სამართლებრივ შეფასებას, რომელიც ადამიანის უფლებებს არღვევს.”[8]

საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, მართლმსაჯულების შედეგი სამართლიანობის მიღწევა, აღდგენა, უზრუნველყოფა უნდა იყოს. ,,სამართლიანი სასამართლოს უფლების კანონმდებლობით გათვალისწინებული გარანტიები უნდა უჩენდნენ ადამიანებს იმის განცდას, რომ ისინი შეძლებენ საკუთარი უფლებების/კანონიერი ინტერესების სასამართლოში დაცვას, ამასთან, უნდა იწვევდნენ სასამართლოს სამართლიანობის აღქმადობას საზოგადების მხრიდან.[9] „ადამიანებისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელია განცდა, რომ მათ სამართლიანად ეპყრობიან,“[10] „ამიტომ სასამართლოს გადაწყვეტილებები სწორედ ამის უზრუნველყოფისკენ უნდა იყოს მიმართული. ამ მიზნის მიღწევას ემსახურება სამართლიანი სასამართლოს უფლების არაერთი პროცესუალური გარანტია, უფლებრივი კომპონენტი, მათ შორის, სასამართლოს გადაწყვეტილების გადასინჯვის, გასაჩივრების, დავის ხელახლა წარმოების უფლება საამისოდ შესაბამისი საფუძვლების, პირობების არსებობის შემთხვევაში.“[11] „სასამართლოსადმი მიმართვა არ იქნება სრულყოფილი უფლების დაცვითი საშუალება, თუ პირი არ იქნება აღჭურვილი სასამართლოს გადაწყვეტილების გადასინჯვის შესაძლებლობით.“[12] საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით: „გასაჩივრების უფლება სამართალწარმოებაში დაშვებული შესაძლო შეცდომის გამოსწორების შესაძლებლობას იძლევა.”[13] ,,კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების საბოლოობისა და შეუქცევადობის პრეზუმფცია იმთავითვე პირობადებულია ახლად აღმოჩენილი გარემოებებით საქმის განახლების შესაძლებლობით.[14] თავის მხრივ,ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო არაერთ გადაწყვეტილებაში უთითებს, რომ სამართლიანი სასამართლოს უფლების დარღვევის აღდგენა შესაძლებელია მხოლოდ საქმის ხელახალი განხილვის უზრუნველყოფით.[15]

წინამდებარე საკონსტიტუციო სარჩელის ფარგლებში, როგორც უკვე აღინიშნა უნდა შეფასდეს, მოსარჩელის კონსტიტუციური უფლების დარღვევას წარმოადგენს თუ არა სსსკ-ის 310-ე მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის იმგვარი განმარტება, რომელიც გამორიცხავს სასამართლოს მიერ საგამოძიებო უწყებებისგან დამოუკიდებლად იმ მტკიცებულებების გადასინჯვის შესაძლებლობას, რომელთა არაკანონიერება არის საგამოძიებო ორგანოების ქმედების შედეგი. მოცემულ შემთხვევაში, მოსარჩელე მიუთითებს, რომ ფიზიკურად ვერ ექნება ადგილი ძალაში შესულ სასამართლო განაჩენს მის საქმეში არსებულ მტკიცებულებათა მიმართ, ვინაიდან ისინი წარმოადგენენ სამართალდამცავი ორგანოების დანაშაულებრივი ქმედების შედეგს. გარდა ამისა, მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ მისი ცნობა, მიუხედავად მის ხელთარსებული ახალი მტკიცებულებისა, ვერ მოხდა დაზარალებულად და საგამოძიებო ორგანოების თანამშრომლების მიმართ, რომლებიც მონაწილეობდნენ ხვიჩა ყირმიზაშვილი მიმართ ბრალის დადებაში, არ დაწყებულა სისხლისამართლებრივი დევნა. მოსარჩელე ცალსახად მიიჩნევს, ისევე როგორც კანონის ავტორები, რომ აღნიშნული მანკიერი პრაქტიკის შედეგია.

დამკვიდრებული მანკიერი პრაქტიკის მიხედვით, სსსკ-ის 310-ე მუხლის „ა“ ქვ. პუნქტი არაეფექტურია. კერძოდ, „საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში ცვლილებების შეტანის შესახებ“ (ამოქმედდა 2016 წლის 1-ლი ივლისიდან) განმარტებითი ბარათიდან ვკითხულობთ, რომ ბოლო წლებში განვითარებული პრაქტიკით სისხლის სამართლის მართლმსაჯულების განხორციელებისას ადგილი ჰქონდა ცალკეული პირების უფლებების ხელყოფის ფაქტებს. ამასთან კონკრეტულ ფაქტებზე არსებული განაჩენები აფერხებს ცალსახად დარღვეული უფლებების აღდგენის პროცესს. გამოძიებით დადგენილია სამართალწარმოების პროცესში ჩადენილი არაერთი დანაშაულის (ქონების დათმობის მიზნით ფიზიკური თუ ფსიქიკური იძულების, ცეცხლსასროლი იარაღისა თუ ნარკოტიკული საშუალებების უკანონოდ ჩადების) ფაქტი. თუმცა, დიდი დროის გავლის გამო მტკიცებულებათა მოპოვების შეუძლებლობის და ასევე ისეთი ფაქტორების არსებობის გამო, როგორიცაა საბუთების დაკარგვა ან/და განადგურება, გარდაცვალება, დაზარალებულის პოზიციის შეცვლა, დაზარებულთან შერიგება და ა.შ., ხშირად ვერ ხერხდება სამართალწარმოების პროცესში დანაშაულის ჩამდენი პირების მიმართ საქმეების სასამართლოში წარმართვა და განაჩენით მათი ქმედების შეფასება. ზემოთაღნიშნული, თავის მხრივ, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 310-ე მუხილს მოქმედი რედაქცია შეუძლებელს ხდის მართლმსაჯულებაში არსებული აშკარა ხარვეზების აღმოფხვრას. სასამართლო მოკლებულია შესაძლებლობას ახალი განაჩენის არარსებობის პირობებში იმსჯელოს პირის ცალსახად შელახული უფლების აღდგენაზე. განმარტებით ბარათში ასევე აღნიშნულია, რომ მართებული იქნება ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო საქმის გადასინჯვა მთლიანად სასამართლოს გადასაწყვეტი იყოს (იხ. დანართი N5).

სამართალშემფასებელი ვალდებულია კანონის განმარტების ის მეთოდი გამოიყენოს, რომელიც ყველაზე ნათლად და ობიექტურად ხსნის როგორც ნორმის არსს, ისე მისი მოქმედების ფარგლებს. კანონის განმარტების აღნიშნული მეთოდოლოგიის სისწორეზე მეტყველებს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაც, რომლის თანახმად „ნორმის განმარტებისას უნდა გაირკვეს, როგორც კანონმდებლის ნება, ისე თავად კანონის ნება“.[16] გარდა ამისა, კანონმდებლის ვალდებულებაა, შექმნას ისეთი ნორმატიული წესრიგი, რომელიც უზრუნველყოფს პირის უფლებას დროულ, სამართლიან და ეფექტიან სასამართლოზე, რათა პირმა სრულყოფილად შეძლოს მისი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვა სასამართლოსადმი მიმართვის გზით”.[17] ვინაიდან კანონმდებლის ნება ცალსახად არის არსებული მანკიერი პრაქტიკის აღმოფხვრა და ნორმის იმგვარი ინტერპრეტაცია, რომელიც არ შეუზღუდავს პირს კონსტიტუციურ უფლებას მიმართოს სასამართლოს და მიიღოს საქმის სწრაფი და ეფექტური განხილვის შესაძლებლობა, უნდა მოხდეს სსსკ-ის 310-ე მუხლის „ა“ პუნქტისათვის იმ ნორმატიული შინაარსის მიცემა, რომელიც შესაძლებლობას მისცემს ინდივიდს საგამოძიებო ორგანოების მიღმა მოითხოვოს მტკიცებულებათა გადასინჯვა.

დასკვნის სახით, სადავო ნორმის საფუძველზე მოსარჩელე ხვიჩა ყირმიზაშვილს არ მიეცა ობიექტური შესაძლებლობა მიეღო კონსტიტუციით გარანტირებული უფლება და დაკმაყოფილებული მტკიცებულებათა გადასინჯვა იმ ფაქტებზე დაყრდნობით, თუნდაც, აღნიშნული არ წარმოადგენდა კანონიერ ძალაში შესულ განაჩენს, რომლებიც წარმოადგენენ ახალ მტკიცებულებასა და გარემოებას და მიემართება პირის მიმართ გამოტანილ გამამტყუნებელი განაჩენის სტანდარტს.

2. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 310-ე მუხლის ,,ზ” პუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც გამორიცხავს გამამტყუნებელი განაჩენის გადასინჯვის შესაძლებლობას იმ მტკიცებულების წარდგენის შემთხვევაშიც კი, რომელიც ამტკიცებს მსჯავრდებულის უდანაშაულობას ან მის ნაკლებ ბრალეულობას, თუმცა მისი წარდგენა მსჯავრდებულმა სასამართლო განხილვის ეტაპზე ვერ შეძლო.

კონსტიტუციის 31-ე მუხლის 1-ლი ნაწილით დაცული სფერო მტკიცებულებათა მიმართებით

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის გადაწყვეტილებაში ვკითხულობთ, რომ სასამართლო ხელისუფლების უფლებამოსილებას უნდა წარმოადგენდეს 42-ე მუხლის რეალიზაციის ეფექტური შესაძლებლობა და სასამართლოსადმი ხელმისაწვდომობის უფლებით სრულყოფილად სარგებლობის კონსტიტუციურ გარანტია.[18] იმდროინდელი რედაქციის 42-ე მუხლი მიუთითებს მტკიცებულებათა უტყუარობის სტანდარტზე. საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთხელ აღუნიშნავს ეფექტური და საკმარისი საპროცესო მექანიზმების თაობაზე: პირის სამართლიანი სასამართლოს უფლების გარანტიებით აღჭურვა ემსახურება რა უფლებების ადეკვატური, ეფექტიანი და საკმარისი საპროცესო მექანიზმებით უზრუნველყოფას, არცერთი საპროცესო მექანიზმი არ უნდა იქნეს განხილული, როგორც თვითმიზანი. ნებისმიერი გარანტია ემსახურება უფლების დარღვევის საფრთხის აღკვეთასა და უფლებებში აღდგენას.[19] საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განმარტებით (საქმე №83აგ-14), ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვა სამართლიანი სასამართლოს უფლების ერთ-ერთი კომპონენტია. მისი მიზანს, ერთი მხრივ, წარმოადგენს პირის უსაფუძვლო მსჯავრდების პრევენცია, მეორე მხრივ კი საზოგადოებრივი ინტერესის ეფექტიანი უზრუნველყოფა დამნაშავისთვის სამართლიანი სასჯელის დანიშნვნის გზით. ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო საქმის განხილვისას განაჩენი უნდა გადაისინჯოს ახლად გამოვლენილი გარემოების ფარგლებში, ახალი მოცემულობისა და საქმეში არსებული დანარჩენი მტკიცებულებების ურთიერთქმედების კონტექსტში. სასამართლომ უნდა დაადგინოს, თუ რა სახის გავლენა მოახდინა ახალმა გარემოებამ წინაგანმხილველი სასამართლოს მიერ დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებზე და შეაფასოს საქმეში არსებულ მტკიცებულებათა საკმარისობა გამამტყუნებელი განაჩენის გამოსატანად.

უტყუარობის სტანდარტი

საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ განვითარებული პრაქტიკის მიხედვით „მხოლოდ უტყუარი მტკიცებულებების საფუძველზე პასუხისმგებლობის დაკისრების პრინციპი წარმოადგენს იმის გარანტიას, რომ სახელმწიფო მოხელეთა თვითნებობისა თუ შეცდომების შედეგად არ მოხდეს უდანაშაულო პირის მსჯავრდება“.[20] უტყუარობის კონსტიტუციური სტანდარტი გაცილებით ფართო ხასიათისაა, ვიდრე საკანონმდებლო საპროცესო ცნება და მოიცავს მტკიცებულებათა შეფასების სხვადასხვა საპროცესო კრიტერიუმებს, რომელთა მხოლოდ კუმულატიური არსებობის შემთხვევაში იქმნება განაჩენის გამოტანის საფუძველი. „უტყუარობის კონსტიტუციური სტანდარტი მოიცავს არა მხოლოდ საეჭვო მტკიცებულების დაუშვებლობის მითითებას - უნდა გამოირიცხოს ეჭვი მტკიცებულების გაყალბების ან არსებითი ნიშან-თვისებების დაკარგვის შესახებ, არამედ ასევე მოთხოვნას, რომ საქმისთვის მნიშვნელოვანი ფაქტისა თუ გარემოების დადასტურება მხოლოდ სანდო წყაროდან მიღებული და ჯეროვნად შემოწმებული ინფორმაციის საფუძველზე მოხდეს. მტკიცებულების საფუძველზე მიღებულმა ინფორმაციამ უტყუარად, ერთმნიშვნელოვნად უნდა მიუთითოს იმ ფაქტობრივ გარემოებაზე, რომლის დასადასტურებლადაც არის წარმოდგენილი“.[21]

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეში - ,,ნადია ხურციძე და დიმიტრი ლომიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღდეგ,“ კონსტიტუციის 40-ე მუხლის მესამე პუნქტის შესახებ განმარტა, რომ „აღნიშნული კონსტიტუციური ნორმა წარმოადგენს გარანტიას, რომ პირის ბრალეულობის შესახებ სასამართლოს განაჩენი დაეფუძნოს მხოლოდ იმ მტკიცებულებებს, რომლებიც აკმაყოფილებს უტყუარობის სტანდარტს, ხოლო ყოველგვარი გონივრული ეჭვი, რომელიც შესაძლოა საქმისწარმოების ნებისმიერ ეტაპზე აღმოცენდეს, გადაწყდება „in dubio pro reo“ პრინციპის შესაბამისად. საქმის განმხილველი სასამართლოსათვის უტყუარობის მტკიცებულებითი სტანდარტის დადგენის გარდა, კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტი სახელმწიფოს უდგენს ვალდებულებას, მაქსიმალურად უზრუნველყოს სისხლისსამართლებრივ საქმეზე ფაქტობრივი გარემოებების გამოვლენა იმგვარად, რომ მტკიცებულებათა ერთობლიობით, საბოლოო ჯამში, გაქარწყლდეს ყოველგვარი საფუძვლიანი, გონივრული ეჭვი განაჩენის უსამართლობის და პირის ბრალეულობის შესახებ“.[22]

თანასწორობა და შეჯიბრებითობა

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებათა მიხედვით, უტყუარობის სტანდარტს აქვს თანაკვეთა „თანასწორობისა და შეჯიბრებითობის“ პრინციპთან. კერძოდ, იგი მიმართულია შეჯიბრებითი პროცესის ფარგლებში სამართლიანი სასამართლოს უფლების უზრუნველყოფისკენ და, შესაბამისად, სახელმწიფოსთვის უტყუარობის მტკიცებულებითი სტანდარტის დადგენით ხელისუფლების სხვადასხვა შტოებს ავალდებულებს, უზრუნველყონ სისხლის სამართლის პროცესის წარმართვა ჯანსაღი პაექრობის, ბრალდებისა და დაცვის არგუმენტების შეჯერების საფუძველზე.

„შეჯიბრებითობის პრინციპი ეფუძნება მხარეთა თანაბარ შესაძლებლობას, აღიჭურვონ სათანადო საპროცესო ინსტრუმენტებით და გამოიყენონ ისინი საიმისოდ, რათა წარადგინონ მათი პოზიციების სასარგებლო არგუმენტები. იმავდროულად, ამ პრინციპის უმთავრესი მიზანი არის სწორი გადაწყვეტილების მიღების ხელშეწყობა და ამ მიზნისთვის ეს პრინციპი ეყრდნობა ორივე მხარის მიერ არგუმენტების თავისუფლად წარდგენის შესაძლებლობას“.[23] თანასწორობისა და შეჯიბრებითობის პრინციპის მიხედვით, მნიშვნელოვანია, სასამართლოს მიერ გამოტანილი დადგენილება იყოს დაფუძნებული სამართლიანი სასამართლოს უფლებით გათვალისწინებულ საპროცესო გარანტიებს, რაც თავის თავში გულისხმობს, რომ სასამართლომ დაიცვას გონივრულ ეჭვს მიღმა სტანდარტი და მხოლოდ უტყუარი მტკიცებულებების საფუძველზე ცნოს პირი სამართალდამრღვევად, რადგან „ხსენებული სისხლისსამართლებრივი პრინციპი მიმართულია შეჯიბრებითი პროცესის ფარგლებში სამართლიანი სასამართლოს უფლების უზრუნველყოფისკენ და, შესაბამისად, სახელმწიფოსთვის უტყუარობის მტკიცებულებითი სტანდარტის დადგენით ხელისუფლების სხვადასხვა შტოებს ავალდებულებს, უზრუნველყონ სისხლის სამართლის პროცესის წარმართვა ჯანსაღი პაექრობის, ბრალდებისა და დაცვის არგუმენტების შეჯერების საფუძველზე“.[24]

უდანაშაულობის პრეზუმფცია

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2011 წლის გადაწყვეტილებაში განაცხადა, რომ უდანაშაულობის (არაბრალეულობის) პრეზუმფციის გარანტია ... უდანაშაულობის (არაბრალეულობის) პრეზუმფცია წარმოადგენს სისხლის სამართლის სახელმძღვანელო პრინციპს, რომელიც მათ შორის გულისხმობს, ყველას მოექცნენ იმ დაშვებით, რომ ის უდანაშუალოა მანამ, ვიდრე ჯეროვანი პროცედურის გავლით, სასამართლოს გამამტყუნებელი განაჩენით არ დამტკიცდება მისი დამნაშავეობა. შესაბამისად, ჯეროვანი პროცედურის გარეშე დაუშვებელია პირის აღიარება დამნაშავედ“.[25]

ნეიტრალური მტკიცებულებები

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2020 წლის გადაწყვეტილებაში შეაფასა რა სასამართლო პრაქტიკა, დაასკნა, რომ რიგ შემთხვევებში, პირის მიმართ გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანა ეყრდნობოდა მხოლოდ ოპერატიული ინფორმაციის საფუძველზე ჩატარებული ჩხრეკის შედეგად ამოღებულ ნივთს, ამ ჩხრეკის თანამონაწილე/დამსწრე პოლიციის თანამშრომელთა ჩვენებებს, ჩხრეკისა და დაკავების ოქმებსა და ქიმიურ ექპერტიზას (რომელიც აღწერს ამოღებული ნივთის სახეობას/რაობას და ოდენობას).[26] საკონსტიტუციო სასამართლომ დაადგინა სტანდარტი, რომლის მიხედვითაც, როდესაც პირის მფლობელობაში აღმოჩენილი ნივთი მისი ბრალდების მთავარი საფუძველია, პრეზუმფცია, რომ ეს ნივთი მას ეკუთვნის, პოლიციელთა ჩვენებების გარდა გამყარებულ უნდა იქნეს ნეიტრალური მტკიცებულებებით. ნეიტრალური მტკიცებულების მოპოვება კრიტიკულად მნიშვნელოვანია იმისთვის, რომ პირს, რომელიც ნივთის „ჩადებაზე“ აპელირებს, ჰქონდეს სიმართლის მტკიცების ბერკეტი პოლიციელთა ჩვენებების საპირისპიროდ. საკონსტიტუციო სასამართლო პოლიციელთა ჩვენებების სანდოობის ხარისხის განმსაზღვრელად მიიჩნევს, იმას, თუ რამ გამოიწვია პოლიციელთა მხრიდან ჩხრეკის სანდოობის დამადასტურებელი ნეიტრალური მტკიცებულების მოპოვების შეუძლებლობა. მაგალითად, როდესაც პოლიციელთა უსაფრთხოების დაცვის პირობებში, არსებობდა ჩხრეკის ვიდეო გადაღების ან/და ნეიტრალური მოწმის დასწრების შესაძლებლობა და პოლიციელმა ის არ გამოიყენა, თავისთავად ჩნდება მტკიცებულების სანდოობისადმი ეჭვის შეტანის საფუძველი. [27]

ყოველივე ზემოაღნიშნული - „უტყუარობის სტანდარტი“, „თანასწორობად და შეჯიბრებითობა“, „უდანაშაულობის პრეზუმფცია“, ნეიტრალური მტკიცებულებების არსებობის აუცილებლობა - წარმოადგენს სამართლიანი სასამართლოს ნაწილს, რომელზე დაყრდნობითაც უნდა დაედოს პირს სისხლისამართლებრივი პასუხისმგებლობა. ხვიჩა ყირმიზაშვილი საქმეში არსებული ახალი მტკიცებულებით - შსს მცხეთის დ.მ.ი-ის სპეც. აღრიცხვის ჟურნალში არსებული ინფორმაციით ყველა მტკიცებულება, რომელიც მსჯავრდებულის საქმეშია დღება კითხვის ნიშნის ქვეშ, რომელთა უტყუარობის შეფასება ვერ მოხდება სასამართლოს განხილვის გარეშე. „ჩხრეკის ოქმი“, რომელიც მსჯავრდებულს უჩენს პოლიცილების მხრიდან „ჩადების“ განცდას, სასამართლოზე არ გამოყვანილი მოწმე, რომლის დაკითხვაც ვერ მოხდა სათანადო წესით ბრალდებულის მხარის მიერ, არაჯეროვნად გამოკვლეული ნივთიერი მტკიცებულებები, საერთო ჯამში მსჯავრდებულს უჩენს უნდობლობას და უსამართლობის გრძნობას, ვინაიდან აღნიშნული გარემოებები არ აკმაყოფილებენ სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისათვის დადგენილ სტანდარტს და მსჯავრდებულს კანონის ფარგლებში აღარც დარჩა სხვა ბერკეტი უფლებაში აღსადგენად.

წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელის ფარგლებში, როგორც უკვე აღინიშნა, მოსარჩელის კონსტიტუციური უფლების დარღვევას წარმოადგენს სსსკ-ის 310-ე მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტის იმგვარი განმარტება, რომელიც გამორიცხავს ხელახალი მტკიცებულების საფუძველზე საქმის გადასინჯვის შესაძლებლობას, რომელიც მიემართება საქმეშ უკვე არსებულ მტკიცებულებებს, რომელზედაც პირს დაედო მსჯავრი და გამამტყუნებელი განაჩენის სტანდარტს. მოსარჩელე სისხლის სამართლის საპროცესო ნორმის საფუძველზე განაჩენის გადასინჯვის შესაძლებლობას ითხოვდა იმის გამო, რომ საქმეში არსებული მტკიცებულებები „მტკიცებულებათა უტყუარობის კონსტიტუციური პრინციპის სავალდებულო დაცვის“ დარღვევით არის წარმოდგენილი.

შედეგად, ხვიჩა ყირმიზაშვილი სასჯელს იხდის გამამტყნებელი განაჩენის საფუძველზე, რომელსაც საფუძვლად უდევს საპროცესო კანონის არაკონსტიტუციური ნორმატიული შინაარსი, რომელიც არსებითად დაკავშირებულია ქმედებისა დანაშაულებრიობასა და დასჯადობასთან. კერძოდ, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით, რომელიც არ უშვებს შესაძლებლობას პირის გამამტყუნებელ განაჩენს დაედოს მტკიცებულებები, რომლებიც ვერ აკმაყოფილებს „უტყუარობის სტანდარტს“. ხვიჩა ყირმიზაშვილი სასჯელს იხდის იმ მტკიცებულების საფუძველზე, რომელთა კანონიერება დგება ეჭვქვეშ და ვერ აკმაყოფილებს განაჩენისათვის საჭირო გონივრულ ეჭვს მიღმა სტანდარტს მტკიცებულებათა უტყუარობის არარსებობის გამო.

3. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 310-ე მუხლის ,,ზ” პუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ავალდებულებს მსჯავრდებულ პირს ახლადგამოვლენილ მტკიცებულებისა ან გარემოების გამო თავად ამტკიცოს საკუთარი უდანაშაულობა.

კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-6 პუნქტით დაცული სფერო

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-6 პუნქტით გათვალიწინებულია, რომ არავინ არ არის ვალდებული ამტკიცოს თავისი უდანაშაულობა. ბრალდების მტკიცების მოვალეობა ეკისრება ბრალმდებელს. ასევე, ამავე მუხლის მესამე პუნქტით გათვალისწინებულია, რომ ყოველგვარი ეჭვი, რომელიც ვერ დადასტურდება კანონით დადგენილი წესით, უნდა გადაწყდეს ბრალდებულის სასარგებლოდ. სისხლის სამართლის პროცესში უდანაშაულობის პრეზუმფცია ნიშნავს, რომ მტკიცების ტვირთი ეკისრება ორგანოს, რომელიც ახორციელებს სისხლისსამართლებრივ დევნას. ბრალდებამ უნდა დაარწმუნოს სასამართლო პირის ბრალეულობაში. ბრალდებულს არ ევალება, ამტკიცოს თავისი უდანაშაულობა სხვა სიტყვებით, „როდესაც ბრალდებულის წინააღმდეგ არსებული მტკიცებულებები არასაკმარისია, ის უნდა გაამართლოს სასამართლომ“.[28] აღნიშნული დანაწესი რჩება საქმის არსებითი განხილვის ეტაპის განუყოფელ ნაწილად და პრაქტიკაში იგი ვერ მოიცავს ახალ მტკიცებულებათა გამო განაჩენის გადასინჯვას. შესაბამისად, პირს, რომელიც გამოავლენს ახალ მტკიცებულებას, თავად უწევს ამტკიცოს საკუთარი უდანაშაულობა.

სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასებისას, პირველ რიგში, უნდა მოხდეს თავად ხსენებული ნორმის შინაარსის დადგენა, რა დროსაც მნიშვნელოვანია, მისი განმარტება მოხდეს სისტემურად, სხვა ნორმებთან კონტექსტში. ამასთან, საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, „სადავო ნორმის შინაარსის განსაზღვრისას საკონსტიტუციო სასამართლო, სხვადასხვა ფაქტორებთან ერთად, მხედველობაში იღებს მისი გამოყენების პრაქტიკას. საერთო სასამართლოები, თავისი კომპეტენციის ფარგლებში, იღებენ საბოლოო გადაწყვეტილებას კანონის ნორმატიულ შინაარსთან, მის პრაქტიკულ გამოყენებასთან დაკავშირებით. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საერთო სასამართლოების მიერ გაკეთებულ განმარტებას აქვს დიდი მნიშვნელობა კანონის რეალური შინაარსის განსაზღვრისას. საკონსტიტუციო სასამართლო, როგორც წესი, იღებს და იხილავს საკანონმდებლო ნორმას სწორედ იმ ნორმატიული შინაარსით, რომლითაც იგი საერთო სასამართლომ გამოიყენა.“[29] ზემოთქმულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმის განმარტებისას, საკონსტიტუციო სასამართლო მხედველობაში მიიღებს საქართველოს საერთო სასამართლოების პრაქტიკას. მოცემულ შემთხვევაში, სადავო ნორმასთან დაკავშირებით, არსებობს თბილისის სააპელაციო და საქართველოს უზენაესი სასამართლოების განმარტება. მაგალითად, თბილისის უზენაესი სასამართლოს სისხლის საქმეთა პალატის 2023 წლის 14 ნოემბრის განჩინებით მოსარჩელის შუამდგომლობა ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვის თაობაზე დაუშვებლად იქნა ცნობილი იმ საფუძვლით, რომ კასატორმა ვერ წარმოადგინა ახალი გარემოება, რომელიც გადასასინჯი განაჩენის გამოტანის დროს არ იყო ცნობილი მხარეების ან სასამართლოსათვის და რომელიც დაადასტურებდა მის პოზიციას. თბილისის უზენაესი სასამართლოს სისხლის საქმეთა პალატის 2023 წლის 19 ოქტომბრის განჩინებით მოსარჩელის შუამდგომლობა ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვის თაობაზე დაუშებლად იქნა ცნობილი იმ საფუძვლით, რომ კასატორმა ვერ დაამტკიცა, რომ ახალი გარემოება საქმის არსებითი განხილვის დროს არ იქნებოდა ხელმისაწვდომი და მას შესაბამისად შეეძლო საქმის არსებითი განხილვის დროს ედავა. აღსანიშნავია, რომ საერთო სასამართლოების ასეთი დამოკიდებულება ასახულია კიდევ სხვა საქმეებში.

შედეგად, ხვიჩა ყირმიზაშვილის საქმეში არსებული სააპელაციო და საკასაციო სასამართლოების განჩინებით (იხ. დანართები N2,3.) ირკვევა, რომ სასამართლო ითხოვს მსჯავრდებულისაგან მის მიერ წარდგენილი მტკიცებულების კვალ, ნაკლებ ბრალეულობისა ან უდანაშაულობის დამტკიცებას. სტანდარტი, რომელსაც სასამართლო აწესებს ახალი მტკიცებულების გამო განაჩენის გადასინჯვისას რეალურად მოიცავს არა „ალბათობის მაღალ ხარისხს“, არამედ „გონივრულ ეჭვს მიღმა“, რაც გამოკვლევისა და სასამართლოს შეფასების გარეშე შეუძლებელია დადგეს. შესაბამისად, კონსტიტუციის ამ ნორმატიული შინაარსის არსებობით ირღვევა ინდივიდთა უფლება არ ამტკიცონ საკუთარი უდანაშაულებრიობა.

უფლებაში ჩარევის კონსტიტუციურობა სსსკ-ის 310-ე მუხლით განაჩენის გადასინჯვისას

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, ,,უფლება სამართლიან სასამართლოზე არ არის აბსოლუტური. „სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება ვერ იქნება გაგებული აბსოლუტური სახით, პროცესუალურ-სამართლებრივი წესრიგის გარეშე, რაც უფლების დაცვის მნიშვნელოვან გარანტიას წარმოადგენს.“[30] სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება „შეიძლება შეიზღუდოს გარკვეული პირობებით, რაც გამართლებული იქნება დემოკრატიულ საზოგადოებაში ლეგიტიმური საჯარო ინტერესით.“[31]

სასამართლო სისტემის გადატვირთვისა და მისი ეფექტური ფუნქციონირების მიზნით განაჩენის გადასინჯვაზე უარის თქმა მიზანშეუწონელი და დაუსაბუთებელია, ვინაიდან აღნიშნული მონაცემები არ არის იმდენად მოცულობითი, რომ სასამართლოს გადატვირთულობა გამოიწვიოს. იმ შემთხვევაშიც, თუ დასახელებული შუამდგომლობების რაოდენობა გამოიწვევს სასამართლოს გადატვირთვას, აუცილებელია უფლებაში ჩარევა იყოს პროპორციული.

რაც შეეხება, სამართლიანი სასამართლოს უფლების შეზღუდვის პროპორციულობას, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე.“[32] უფრო მეტიც, სწორედ თანაზომიერების პრინციპი ადგენს მატერიალურ მასშტაბებს კანონმდებლისათის ძირითადი უფლებების შეზღუდვისას. თუ ნორმა ამ პრინციპებს არ შეესაბამება, ის დაუშვებს თვითნებობის შესაძლებლობას. სახელმწიფოს თვითნებობა ადამიანის თავისუფლების სფეროში კი ავტომატურად ნიშნავს ადამიანის ღირსების, როგორც კონსტიტუციური წესრიგის უმაღლესი პრინციპის, სამართლებრივი სახელმწიფოსა და სხვა კონსტიტუციური პრინციპების დარღვევას და ადამიანის ...ძირითადი უფლების არაკონსტიტუციურ ხელყოფას.“[33]

შესაბამისად, მოცემულ შემთხვევაში უნდა შეფასდეს, თუ რამდენადაა დაცული ბალანსი სამართლიანი სასამართლოს უფლების დაცვის ინტერესსა და ამ უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზნებს (სასამართლოს გადატვირთულობის თავიდან აცილება და სამართლებრივი უსაფრთხოების დაცვა) შორის. აქვე უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპთან შეპირისპირებისას განსხვავებულია საპირწონე ინტერესი სამოქალაქო და სისხლის სამართალში, რადგან სისხლის სამართალში სამართლებრივი ურთიერთობობების სტაბილურობის საპირწონედ სასწორზე დევს პირის უკანონო მსჯავრდებისგან დაცვა, რაც განსაკუთრებულად მაღალი ღირებულების მქონე სიკეთეა. ლეგიტიმური მიზნის მტკიცების ტვირთი კიდევ უფრო იზრდება, როცა საქმე ეხება პირს, რომელსაც სასჯელის სახით განესაზღვრა უვადო თავისუფლების აღკვეთა.

პირის მსჯავრდება, კონსტიტუციასთან შეუსაბამო სტანდარტის საფუძველზე კონსტიტუციის და მისი ფუნდამენტური პრინციპების მიუღებელ და უხეშ დარღვევას წარმოადგენს, რომელიც არ შეიძლება ექვემდებარებოდეს გამართლებას დასახელებული ლეგიტიმური მიზნების მიღწევის საბაბით. სახელმწიფომ უნდა გამოყოს სათანადო ადმინისტრაციული რესურსი, როდესაც გამამტყუნებელი განაჩენი ვერ აკმაყოფილებს უტყუარი მტკიცებულებების საფუძველზე პასუხისმგებლობის დაკისრების კონსტიტუციურ პრინციპს იმისთვის, რომ ყველა პირი მსჯავრდებული იყოს კონსტიტუციურ სტანდარტის შესაბამისად.

სასამართლოების ზედმეტი გადატვირთულობისგან დაცვის მიზანი და სამართლებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფა ვერ გადაწონის იმ ინტერესს, რომ თავიდან იქნეს აცილებული უდანაშაულო პირის მსჯავრდების რისკი. აქედან გამომდინარე, იმ პირისთვის რომლის მიმართაც გამამტყუნებელი განაჩენი არაკონსტიტუციურად ცნობილი სტანდარტის საფუძველზე დადგა, კონსტიტუციური სტანდარტის შესაბამისად მისი საქმის ხელახალი გადასინჯვის მოთხოვნის უფლების შეზღუდვა სამართლიანი სასამართლოს უფლების არაპროპორციულ შეზღუდვას წარმოადგენს და შესაბამისად, არაკონსტიტუციურია. შედეგად არ არსებობს უფლებაში ჩარევოს ლეგიტიმური კონსტიტუციური საფუძველი.

[1]Wayne R LaFave , Criminal Procedure , Third Edition , 1 Sections 1.1-2.12. p 143

[2]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 27 თენერვლის გადაწყვეტილება საქმეზე - საქართველოს მოქალაქე ილია ჭანტურია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ №2/2/558.

[3]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის N1/1/403,427 გადაწყვეტილება საქმეზე „კანადის მოქალაქე ჰუსეინ ალი და საქართველოს მოქალაქე ელენე კირაკოსიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“.

[4] (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2010 წლის 28 ივნისის N1/466 გადაწყვეტილება, II-14).

[5] (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის გადაწყვეტილება #1/3/421,422 საქმეზე “საქართველოს მოქალაქეები – გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II, 1).

[6]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის N1/466 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-14.

[7] იგივე.

[8]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 15 დეკემბრის გადაწყვეტილება საქმეზე „ვახტანგ მასრაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, პარ. 1;

[9]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის გადაწყვეტილება N3/2/574 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-59;

[10]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის გადაწყვეტილება N1/3/534 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ტრისტან მამაგულაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-3;

[11]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 5 ნოემბერის N3/1/531 გადაწყვეტილება საქმეზე „ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-20;

[12]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 29 დეკემბრის გადაწყვეტილება საქართველოს უზენაესი სასამართლოს წარდგინებასთან დაკავშირებით საქმეზე N3/3/601;

[13]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე „ვახტანგ მასურაშვილი და ონისე მებონია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“;

[14]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 7 დეკემბრის გადაწყვეტილება საქმეზე “საქართველოს მოქალაქე დავით ძოწენიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, N2/8/765;

[15] Ocalan v. Turkey §210; Sejdovic v. Italy, §125-127; Krasniki v. Czech Republic §93;

[16]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის N1/1/428,459 გადაწყვეტილება, II-18;

[17] საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 დეკემბრის №3/2/577 გადაწყვეტილება საქმეზე „ა(ა)იპ „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორიგნის ცენტრი (EMC)” და საქართველოს მოქალაქე ვახუშტი მენაბდე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-4.

[18]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის გადაწყვეტილება #1/466 საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 14;

[19] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 დეკემბრის გადაწყვეტილება №3/3/601 საქმეზე: „საქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს 1998 წლის 20 თებერვლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 546-ე მუხლის და ამავე კოდექსის 518-ე მუხლის პირველი ნაწილის კონსტიტუციურობის თაობაზე“, II-18;

[20] საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 22 იანვრის №548 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ზურაბ მიქაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 2;

[21] საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 22 იანვრის №548 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ზურაბ მიქაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 7;

[22] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 27 იანვრის გადაწყვეტილება N1/8/594 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ნადია ხურციძე და დიმიტრი ლომიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 37.

[23]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლი 30 სექტემბრის გადაწყვეტილება №1/8/594 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ხათუნა შუბითიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 27.

[24]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 27 იანვრის გადაწყვეტილება №1/8/594 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ნადია ხურციძე და დიმიტრი ლომიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“II, 37.

[25] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2011 წლის 11 ივლისის #3/2/416 გადაწყვეტილება.

[26] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 25 დეკემბრის N2/2/1276 გადაწყვეტილება, II-98;

[27]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 25 დეკემბრის N2/2/1276 გადაწყვეტილება საქმეზე ,,გიორგი ქებურია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-104;

[28] ადამიანის უფლებათა კომიტეტის ზოგადი კომენტარი N13, 7.

[29]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 4 მარტის N1/2/522 გადაწყვეტილება საქმეზე „სს „ლიბერთი ბაკი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-16;

[30]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 30 აპრილის გადაწყვეტილება №1/3/161 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები ოლღა სუმბათაშვილი და იგორ ხაპროვი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, IV;

[31]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის გადაწყვეტილება №1/466 საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-15;

[32]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის N3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-60;

[33]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 6 აპრილის N2/1/415 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 13;

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა