კოლეგიის შემადგენლობა:

1.კონსტანტინე ვარძელაშვილი – სხდომის თავმჯდომარე, მომხსენებელი მოსამართლე;

2. ქეთევან ერემაძე – წევრი;

3. მაია კოპალეიშვილი - წევრი.

სხდომის მდივანი: ლილი სხირტლაძე.

საქმის დასახელება: სს „ლიბერთი ბანკი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: „საქართველოს საგადასახადო კოდექსში ცვლილების შეტანის შესახებ“ საქართველოს კანონის (დოკუმენტის ნომერი: 6211-რს, 15/05/2012) მე-2 მუხლის მე-4 ნაწილის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტთან მიმართებით.

საქმის განხილვის მონაწილეები: მოსარჩელის წარმომადგენლები: ეფრემ ურუმაშვილი, ალექსი ხუროშვილი და ალექსანდრე სუხიშვილი. მოპასუხის საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენელი - თამარ მესხია. მოწმე - შემოსავლების სამსახურის დავების დეპარტამენტის სასამართლო დავების სამმართველოს უფროსი მამუკა ბუღაძე.

I
აღწერილობითი ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის პირველ მარტს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №552) მიმართა სს „ლიბერთი ბანკმა“. №552 კონსტიტუციური სარჩელი, არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად, საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველ კოლეგიას გადაეცა 2013 წლის 4 მარტს. საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი კოლეგიის განმწესრიგებელი სხდომა, ზეპირი მოსმენით, გაიმართა 2013 წლის 5 აგვისტოს.

2. საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველმა კოლეგიამ, 2013 წლის 20 სექტემბრის საოქმო ჩანაწერით (№1/5/552), კონსტიტუციური სარჩელი მიიღო არსებითად განსახილველად სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება „საქართველოს საგადასახადო კოდექსში ცვლილების შეტანის შესახებ“ საქართველოს კანონის (დოკუმენტის ნომერი: 6211-რს, 15/05/2012) მე-2 მუხლის მე-4 ნაწილის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტთან მიმართებით.

3. კონსტიტუციურ სარჩელში საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვის საფუძვლად მითითებულია საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის "ა" და "ვ" ქვეპუნქტები, "საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის "ა" და "ე" ქვეპუნქტები და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის "ა" ქვეპუნქტი, "საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ" საქართველოს კანონის მე-15 და მე-16 მუხლები.

4. სადავო ნორმის თანახმად, საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 309-ე მუხლის 47-ე ნაწილის მოქმედება ვრცელდება 2011 წლის 1 იანვრიდან წარმოშობილ სამართლებრივ ურთიერთობებზე. საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 309-ე მუხლის 47-ე ნაწილით დადგენილია, რომ ამავე კოდექსით გათვალისწინებული ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადის მოქმედება ვრცელდება 2010 წელს და მის შემდგომ წლებში წარმოქმნილ ზარალზე.

5. იურიდიული პირების მიერ საგადასახადო ზარალის მომდევნო წლებში გადატანის უფლებას ადგენს საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 121-ე მუხლის მე-4 ნაწილი, რომლის თანახმადაც, იურიდიული პირის მიმართ გამოქვითვების გადამეტება ერთობლივ შემოსავალზე გადაიტანება 5 წლამდე ვადით და დაიფარება მომავალი პერიოდების ერთობლივი შემოსავლის გამოქვითვებზე გადამეტების ხარჯზე. ამავე კოდექსის 122-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით კი, პირს უფლება აქვს, ზარალის გადატანის აღნიშნული 5 წლიანი ვადა შეცვალოს ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადით.

6. მოსარჩელე მხარე აღნიშნავს, რომ სს „ლიბერთი ბანკი“ სარგებლობდა 2006 წლის და შემდგომ წლებში წარმოშობილი ზარალის 5 წლიანი ვადით გადატანის უფლებით. მან 2011 წლის 20 ოქტომბერს განცხადებით მიმართა საგადასახადო ორგანოს ზარალის გადატანის 5 წლიანიდან 10 წლიან რეჟიმზე გადასასვლელად, თუმცა ამ უკანასკნელისაგან მიიღო უარყოფითი პასუხი. საგადასახადო ორგანოს აღნიშნული გადაწყვეტილება ერთჯერადად გასაჩივრდა ადმინისტრაციული წესით, ხოლო შემდგომ თბილისის საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოებში, რომლებმაც კანონიერად ცნეს იგი. საგადასახადო ორგანომ, ისევე როგორც სასამართლომ, მიიჩნია, რომ ზარალის გადატანის 10 წლიან ვადაზე გადასვლის უფლება ვრცელდებოდა საგადასახადო ორგანოსთვის განცხადებით მიმართვის და შემდგომ წლებში წარმოშობილ ზარალზე, შესაბამისად, 2011 წელს წარდგენილი განცხადებით გადასახადის გადამხდელი ვერ მოითხოვდა 2006 წელს წარმოშობილი ზარალისათვის ზარალის გადატანის 10 წლიან ვადაზე გადასვლას.

7. მოსარჩელე მხარე არ იზიარებს საგადასახადო კოდექსის ნორმების საერთო სასამართლოების მიერ გაკეთებულ განმარტებას. იგი მიიჩნევს, რომ ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადით სარგებლობის უფლება ვრცელდებოდა განცხადებით მიმართვის წინა წლებში წარმოშობილ ზარალზეც. მხარის განმარტებით 2011 წლის პირველი იანვრიდან ამოქმედებული საგადასახადო კოდექსი, გადასახადის გადამხდელს აძლევდა უფლებას, ესარგებლა ზარალის გადატანის 5 წლიანი ვადის 10 წლიანი ვადით შეცვლის უფლებით იმ შემთხვევაში, თუ საგადასახადო ორგანოსათვის განცხადებით მიმართვის დროს არ იყო გასული ზარალის გადატანის 5 წლიანი ვადა.

8. მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმის საფუძველზე, 2012 წლის მაისში, გადასახადის გადამხდელის უფლება, საგადასახადო ზარალი გადაეტანა 10 წლის ვადით, რეტროაქტიულად გაუქმდა 2011 წლის პირველი იანვრიდან. მისი აზრით, აღნიშნული დანაწესი აუარესებს გადასახადის გადამხდელის მდგომარეობას, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ გადასახადის გადამხდელს სადავო ნორმების მიღებამდე გამოყენებული ჰქონდა ზემოაღნიშნული უფლება. კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებულია, რომ სადავო ნორმების რეტროაქტიულად ამოქმედების შედეგად, გადასახადის გადამხდელის კანონის მიღებამდე ჩადენილი კანონიერი ქმედება განიხილება საგადასახადო ვალდებულებების არაჯეროვან შესრულებად, რამაც შესაძლოა გამოიწვიოს საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 275-ე, 272-ე ან/და 291-ე მუხლებით დადგენილი პასუხისმგებლობა.

9. მოსარჩელის მითითებით, გადასახადის გადამხდელი ხელმძღვანელობს საგადასახადო კოდექსის იმ რედაქციით, რომელიც მოქმედებს კალენდარული წლის ბოლოსთვის. შესაბამისად, ის დაუშვებლად მიიჩნევს წარსული ურთიერთობების მომწესრიგებელი ნორმების ცვლილებას მაშინ, როდესაც გადასახადის გადამხდელს კონკრეტული გათვლები გააჩნია. იგი აღნიშნავს, რომ მათ მიმართეს საგადასახადო ორგანოს ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადით შეცვლის მოთხოვნით მაშინ, როდესაც საგადასახადო კოდექსში ჯერ კიდევ არ იყო სადავო ცვლილება განხორციელებული. შესაბამისად, მისი აზრით, სახეზეა ნამდვილი უკუძალა, ვინაიდან ის გავრცელდა სამართლებრივ ურთიერთობებზე, რომლებიც წარსულში დასრულდა. მოსარჩელის მოსაზრებით, მას შემდეგ, რაც გადასახადის გადამხდელი შეარჩევს ორი ალტერნატიული მეთოდიდან, კერძოდ, ზარალის გადატანის 5 წლიანი ან 10 წლიანი ვადიდან ერთ-ერთს, ნებისმიერი საკანონმდებლო აქტი, რომელიც შეზღუდავს აღნიშნულ უფლებას, იქნება უკუქმედების ძალის მქონე და სახეზე იქნება ნამდვილი უკუძალა.

10. ამასთან, მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ კომერციული ბანკი პერიოდულად წარადგენს ანგარიშგებას ეროვნულ ბანკთან, რომელშიც მიეთითება საგადასახადო ზარალი როგორც ბანკის ხელთ არსებული აქტივი. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმიდან გამომდინარე, უკანონო ხდება გარკვეული საგადასახადო ზარალის ანგარიშგებაში აქტივად მითითება. შესაბამისად, მოსარჩელე მიჩნევს, რომ საგადასახადო პასუხისმგებლობის პარალელურად სს „ლიბერთი ბანკი“ შეიძლება დაჯარიმდეს ეროვნულ ბანკში არასწორი ანგარიშგების წარდგენისათვის .

11. ხსენებულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე მიჩნევს, რომ სადავო ნორმა არღვევს საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტს. საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად, „არავინ არ აგებს პასუხს იმ ქმედობისათვის, რომელიც მისი ჩადენის დროს სამართალდარღვევად არ ითვლებოდა. კანონს, თუ ის არ ამსუბუქებს ან არ აუქმებს პასუხისმგებლობას, უკუძალა არა აქვს“. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, კონსტიტუციის აღნიშნული დებულება კრძალავს კანონის უკუძალას იმ პირობებში, როდესაც იგი ნეგატიურად ცვლის სამართლებრივ შედეგს წარსულში განხორციელებული ქმედებისათვის და ამით ზიანი ადგება ან შეიძლება მიადგეს სამართლის სუბიექტს. მხარის მოსაზრებით, საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტი ფართოდ უნდა განიმარტოს. მისი რეგულირების ქვეშ უნდა მოექცეს არა მხოლოდ უკუძალით პასუხისმგებლობის დაკისრების ან დამძიმების აკრძალვა, არამედ ყველა ის შემთხვევა, როდესაც კანონისთვის უკუძალის მინიჭება იწვევს პირის სამართლებრივი მდგომარეობის არსებით გაუარესებას, მათ შორის, მატერიალური კუთხით.

12. მოსარჩელის განმარტებით, კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტი იცავს პირის უფლებას, ჰქონდეს კანონის მიმართ ნდობისა და სტაბილურობის განცდა. ამასთან, ჰქონდეს უფლება, ისარგებლოს იმ კანონმდებლობით, რომელიც არის ძალაში მის მიერ კონკრეტული ქმედების განხორციელებისას. მისი მოსაზრებით, კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტი კრძალავს შეზღუდვას, რომელიც რეტროაქტიულად ცვლის წარსულს და იწვევს გარკვეულ სამართლებრივ შედეგებს, რომლის მოლოდინიც არ შეიძლება ჰქონოდა სამართალსუბიექტს. მოსარჩელე მიჩნევს, რომ სადავო ნორმის საფუძველზე ხდება მის მიმართ კანონის ნამდვილი უკუძალით გამოყენება.

13. მოპასუხე განმარტავს, რომ სადავო ნორმის სწორი განმარტების პირობებში, აშკარაა, რომ ზარალის გადატანის 5 წლიანი რეჟიმიდან 10 წლიანზე გადასვლის უფლებას არ უარსებია 2010 წლამდე წარმოშობილ ზარალთან მიმართებაში. შესაბამისად, სადავო ნორმის საფუძველზე არ ხდება გადასახადის გადამხდელთა უფლებების გაუარესება. მოპასუხის პოზიციით, სადავო ნორმის შემოღება მხოლოდ ნორმის ადრესატთა მხრიდან მისი არაერთგვაროვანი წაკითხვის საფრთხის აღმოფხვრას ისახავდა მიზნად.

14. მოპასუხე მხარის მოსაზრებით, თავისთავად საგადასახადო ტვირთის ზრდა იმ პირობებში, როდესაც კანონი არ იძლევა პირისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრების საშუალებას, არ შეიძლება ჩაითვალოს საქართველოს კონსტიტუციით აკრძალულ უკუძალად. კანონი მაშინ არის კონსტიტუციის შეუსაბამო, თუ მას აქვს მინიჭებული უკუქცევითი ძალა და ამავე დროს ის აწესებს, ამკაცრებს პირის პასუხისმგებლობას. ამავე დროს მოპასუხემ აღნიშნა, რომ კონსტიტუციის დასახელებული დებულების დარღვევის დასადგენად აუცილებელია, პირს რეალურად ემუქრებოდეს უკუძალით პასუხისმგებლობის დაკისრების საფრთხე, ვინაიდან მოსარჩელემ ვერ ისარგებლა ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადის გამოყენების უფლებით 2010 წლამდე წარმოშობილ ზარალზე, გამორიცხულია, რომ მის მიმართ დადგეს რაიმე სახის პასუხისმგებლობა. შესაბამისად, მოპასუხე მიიჩნევს რომ სადავო ნორმა არ ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტს.

15. ამასთან, მოპასუხე მხარე მიიჩნევს, რომ კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტით აკრძალული უკუძალა სახეზე იქნებოდა იმ შემთხვევაშიც, როდესაც პასუხისმგებლობის დაკისრების საფუძველი, სადავო ნორის მოქმედების შედეგად, გახდებოდა კანონმდებლობის რომელიმე სხვა ნორმა. თუმცა, მოპასუხის მოსაზრებით, მოცემულ შემთხვევაში პასუხისმგებლობის დაკისრების შესაძლებლობა არ არსებობს, არც სადავო ნორმის და არც მასზე დაყრდნობით კანონმდებლობის სხვა დებულების საფუძველზე. მისი მოსაზრებით, საფუძველს მოკლებულია ეროვნული ბანკის მხრიდან პასუხისმგებლობის დაკისრების შესაძლებლობაზე საუბარი, ვინაიდან სადავო ნორმა აწესრიგებს ურთიერთობას მხოლოდ გადასახადის გადამხდელსა და საგადასახადო ორგანოს შორის.

16. საქმეზე მოწმედ მოწვეულმა შემოსავლების სამსახურის დავების დეპარტამენტის სასამართლო დავების სამმართველოს უფროსმა მამუკა ბუღაძემ აღნიშნა, რომ 2011 წლის პირველი იანვრიდან ამოქმედებული საგადასახადო კოდექსით განსაზღვრული ზარალის გადატანის უფლების მარეგლამენტირებელი ნორმებიდან გამომდინარე, გადასახადის გადამხდელი არ იყო უფლებამოსილი, 2010 წლამდე ფორმირებული ზარალის გამოქვითვა მოეხდინა ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადით. მოწმის მოსაზრებით, ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადა ვრცელდებოდა საგადასახადო ორგანოსათვის განცხადების წარდგენის წელს და შემდგომ წლებში წარმოშობილ ზარალზე.

17. მოწმის განცხადებით, 2011 წლის პირველი იანვრიდან 2012 წლის 29 მაისამდე მოქმედი საგადასახადო კოდექსის თანახმად, 10 წლიანი ზარალის გადატანის ვადის შემთხვევაში მოქმედებდა ხანდაზმულობის 11 წლიანი ვადა, თუმცა მისი დინება იწყებოდა არა ზარალის წარმოშობის წლის დასრულებიდან, არამედ განცხადების წარდგენის კალენდარული წლის დასრულებიდან, რაც გამორიცხავდა აღნიშნული უფლებით სარგებლობას 2006 წელს ფორმირებულ ზარალთან დაკავშირებით.

18. მოწმის განმარტებით, სადავო ნორმის მიღების მიზანს წარმოადგენდა ის, რომ ხანდაზმულობის 11 წლიან პერიოდს სრულად მოეცვა ზარალის გადატანის 10 წლიანი პერიოდი უშუალოდ ზარალის ფორმირების კალენდარული წლიდან მოყოლებული. შესაბამისად, ცვლილებით კანონმდებელმა უშუალოდ და მკაფიოდ ამოკითხვადი გახადა ზარალის გადატანისა და ხანდაზმულობის ვადის ამგვარი ურთიერთმიმართება.

19. პასუხისმგებლობის დაკისრებასთან დაკავშირებით მოწმემ აღნიშნა, რომ შეუძლებელია პასუხისმგებლობის დაკისრება მოხდეს გადასახადის გადამხდელზე მხოლოდ ზარალის გადატანის 10 წლიან რეჟიმზე გადასვლის მოთხოვნით განცხადების წარდგენისთვის. პასუხისმგებლობის დაკისრება ამ შემთხვევაში შესაძლოა გამოიწვიოს ზარალის გადატანის 10 წლიან რეჟიმზე გადასვლის ასახვამ საგადასახადო დეკლარაციაში, ვინაიდან ის გამოიწვევდა აღნიშნულ დეკლარაციაში გადასახადების შემცირებას და სწორედ გადასახადების შემცირება წარმოადგენს მოსარჩელის მიერ მითითებული პასუხისმგებლობის დაკისრების საფუძველს.

II
სამოტივაციო ნაწილი

1. საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტი ადგენს რა კანონის უკუძალით გამოყენების აკრძალვის კონსტიტუციურ გარანტიას, განსაზღვრავს სამართლებრივი სახელმწიფოს ერთ-ერთ ფუძემდებლურ პრინციპს - Nullum crimen, nulla poena sine praevia lege poenali, „ის ზღუდავს კანონმდებლის თავისუფლებას, შემოიღოს ისეთი კანონი, რომელიც ადამიანს პასუხისმგებლობას დააკისრებდა იმ ქმედებისათვის, რაც მისი ჩადენის მომენტში არ იყო დასჯადი“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის N1/1/428,447,459 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქე ელგუჯა საბაური და რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე ზვიად მანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1).

2. საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტი კანონის დროში მოქმედების საფუძველს განსაზღვრავს, რაც სამართლებრივი უსაფრთხოებისა და სტაბილურობის პრინციპების დაცვის აუცილებლობით არის განპირობებული. ის ასევე კონსტიტუციური უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის მნიშვნელოვან გარანტიას შეიცავს, რამდენადაც დაუშვებლად მიიჩნევს ისეთი კანონის მიღებას, რომელიც წარსულში განხორციელებულ და დასრულებულ ქმედებას სამართალდარღვევათა რიცხვს რეტროაქტიურად მიაკუთვნებს, დააწესებს ან გაამკაცრებს პასუხისმგებლობას და ამით სამართლებრივ შედეგებს ex post facto შეცვლის. „ამ პრინციპის დაუცველობის შემთხვევაში საფრთხის ქვეშ აღმოჩნდებოდა არა მარტო ცალკეული ადამიანის კონსტიტუციური უფლებები, არამედ ღირებულებათა წესრიგი, სამართლებრივი უსაფრთხოება, რომელიც თავად წარმოადგენს კონსტიტუციურ უფლებათა არსებობის (დაცვის) საძირკველს. ღირებულებათა ნორმატიული წესრიგი ცალკეული მოქალაქის ქცევათა დეტერმინაციის საშუალებაა. ასეთი წესრიგის პირობებში ადამიანებს აქვთ გონივრული მოლოდინი იმისა, რომ სახელმწიფო იმოქმედებს სამართლით დადგენილ ფარგლებში და მის მიერ ჩადენილ მოქმედებას შეაფასებს არსებული ნორმატიული სინამდვილის პირობებში“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის N1/1/428,447,459 გადაწყვეტილება საქმეზე “საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქე ელგუჯა საბაური და რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე ზვიად მანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-1).

3. სამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრება ისეთი ქმედებისთვის, რომელიც პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმის ამოქმედებამდე სამართალდარღვევად არ ითვლებოდა, ასევე კანონის უზენაესობის კონსტიტუციურ პრინციპთან მოდის წინააღმდეგობაში, შესაძლოა განაპირობოს კანონის თვითნებური გამოყენება, გამოიწვიოს უფლების არათანაზომიერი და გაუმართლებრლი შეზღუდვა. კანონის რეტროაქტიულობის აკრძალვის პრინციპი პირის კონსტიტუციითა და კანონით აღიარებული უფლების ფარგლებში ქმედების თავისუფლების დაცვის მნიშვნელოვანი გარანტიაა. იგი ქმნის თითოეული ადამიანის ლეგიტიმურ მოლოდინს, რომ კანონის საფუძველზე განხორციელებული ქმედება, რეალიზებული უფლება, მომავალში აქ იქნება სამართალდარღვევად მიჩნეული. ამ პრინციპის დაცვის მყარი გარანტიის არარსებობის პირობებში არსებობს რისკი, რომ ადამიანები თავს შეიკავებდნენ საკუთარი კანონიერი უფლებით სარგებლობისაგან, რაც მნიშნელოვნად გააუფასურებდა თითოეული კონსტიტუციური უფლების მნიშვნელობასა და მათგან მომდინარე ადამიანთა კეთილდღეობის უზრუნველყოფის ეფექტს. „საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის პირველი წინადადება უზრუნველყოფს პირის შესაძლებლობას, წინასწარ დადგენილი, საჯაროდ ხელმისაწვდომი და არაინდივიდუალიზებული სამართლებრივი წესების შესაბამისად, შეძლოს იმის განჭვრეტა, თუ რა ქმედებები წარმოადგენს სამართალდარღვევებს და საკუთარი ქცევის შესაბამისად წარმართვა, რაც უმნიშვნელოვანესი გარანტიაა თვითნებური დევნისა და ბრალდების წინააღმდეგ“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის N1/1/428,447,459 გადაწყვეტილება საქმეზე “საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქე ელგუჯა საბაური და რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე ზვიად მანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-1).

4. საკანონმდებლო ნორმით გათვალისწინებული სამართლებრივი შედეგის განჭვრეტადობის, სამართლებრივი განსაზღვრულობის ხარისხს მნიშვნელოვნად განაპირობებს ის, თუ როგორ მოქმედებს კანონი დროში. „უკუძალის აკრძალვით კონსტიტუცია იძლევა იმის გარანტიას, რომ სამართლის სუბიექტები დაცული იქნენ კანონთა მოქმედების შედეგად გამოწვეული უარყოფითი შედეგებისაგან. ვინაიდან ნებისმიერი კანონი საზოგადოების ცხოვრების უშუალო პროდუქტია, არ არის გამორიცხული, რომ ახალი კანონი, წინასთან შედარებით, აუარესებდეს სუბიექტის მდგომარეობას“(საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის N1/1/428,447,459 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქე ელგუჯა საბაური და რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე ზვიად მანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-6). სწორედ ამიტომ კანონმდებელი, ისევე როგორც კანონშემფარდებელი, განსაკუთრებული სიფრთხილით უნდა ეკიდებოდეს კანონის დროში გამოყენების საკითხს. როდესაც კანონი წარსულში წარმოშობილი ურთიერთობების მოწესრიგებას ისახავს მიზნად (ან ასეთი თანმდევი ეფექტი გააჩნია), მისი შეფასება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის ჭრილში უნდა მოხდეს.

5. არსებული პრაქტიკის ფარგლებში, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ კონსტიტუციის 42 მუხლის მე-5 პუნქტის განმარტება სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის განსაზღვრული ნორმების კონსტიტუციურობის შეფასებისას გააკეთა და, შესაბამისად, უკუძალის აკრძალვასთან ჩამოყალიბებული მიდგომა ძირითადად სისხლის სამართლის კანონის გამოყენების წესებს უკავშირდება (მაგალითად, იხ.: საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის N1/1/428,447,459 გადაწყვეტილება საქმეზე “საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქე ელგუჯა საბაური და რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე ზვიად მანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”). თუმცა კონსტიტუციის ხსენებული დებულების დაცული სფერო არ შემოიფარგლება მხოლოდ სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დამდგენი კანონის უკუძალის აკრძალვით. „კონსტიტუცია ზოგადად საუბრობს სამართალდარღვევაზე და უნდა ვიფიქროთ, რომ მასში არ მოიაზრება მარტო სისხლისსამართლებრივი დელიქტები. ... კანონის უკუძალის აკრძალვის პრინციპი კონსტიტუციის ამ პუნქტის შინაარსიდან გამომდინარე, გულისხმობს იურიდიული პასუხისმგებლობის განმსაზღვრელი კანონისათვის უკუძალის აკრძალვას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის N1/1/428,447,459 გადაწყვეტილება საქმეზე “საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქე ელგუჯა საბაური და რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე ზვიად მანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-4).

6. ასევე მნიშვნელოვანია განიმარტოს, რომ „ტერმინ ,,პასუხისმგებლობაში“ იგულისხმება ნებისმიერი იურიდიული პასუხისმგებლობა. „რაც შეეხება პასუხისმგებლობის გაუქმებას, აქ, პირველ რიგში, იგულისხმება ამა თუ იმ მართლსაწინააღმდეგო ქმედების სამართალდარღვევათა კატალოგიდან ამორიცხვა. შესაბამისად, ქმედებისათვის პასუხისმგებლობის დაწესება იქნება ამ ქმედების სამართალდარღვევად გამოცხადება” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის N1/1/428,447,459 გადაწყვეტილება საქმეზე “საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქე ელგუჯა საბაური და რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე ზვიად მანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-5). ამდენად, კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტში გამოყენებული სიტყვა „სამართალდარღვევა“ გულისხმობს ნებისმიერ ქმედებას, რომელიც მართლსაწინააღმდეგოა და რომლის საფუძველზეც, სახელმწიფო უფლებამოსილი ხდება, გამოიყენოს სანქცია, დამოუკიდებლად იმისა, იქნება ეს სისხლისსამართლებრივი თუ ადმინისტრაციულსამართლებრივი ხასიათის. ხოლო ამავე კონსტიტუციური ნორმის პირველი წინადადება ზოგადად მიუთითებს პასუხიმგებლობის რეტროაქტიულად დაკისრების დაუშვებლობაზე ისეთი ქმედებისათვის, რომელიც ამ ქმედების ჩადენის მომენტში სამართალდარღვევად არ იყო განსაზღვრული.

7. როგორც წესი, „პასუხისმგებლობა იქაა, სადაც სახეზეა სამართალდარღვევა“ და, ამდენად, ქმედების ex post facto სამართალდარღვევად განსაზღვრა ადამიანის (პირის) კონსტიტუციურ უფლებაში გაუმართლებელი ჩარევის საფუძველს ქმნის. „...კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის აღნიშნული წინადადებები ორგანულ ერთიანობას ქმნიან და უზრუნველყოფენ, რომ სამართალდარღვევა, რომელიც პასუხისმგებლობის საფუძველია და თავად პასუხისმგებლობა ამ სამართალდარღვევის გამო, როგორც სახელმწიფოს მიერ გატარებული იძულებითი ღონისძიებების ერთობლიობა, იქნება იმგვარი, როგორც ამას განსაზღვრავდა სამართალდარღვევის ჩადენის მომენტში მოქმედი კანონმდებლობა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის N1/1/428,447,459 გადაწყვეტილება საქმეზე “საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქე ელგუჯა საბაური და რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე ზვიად მანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-3)

8. ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს მოსაზრებას, რომლის თანახმად, საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მეორე წინადადება შეიცავს ნებისმიერი სახის საკანონმდებლო ნორმის უკუძალით გამოყენების ზოგად და აბსოლუტურ აკრძალვას. ასეთი ბლანკეტური აკრძალვა შეუძლებელს გახდიდა, მათ შორის, უფლების (ან შეღავათის) დამდგენი კანონის უკუძალით გამოყენების შესაძლებლობას. ასე მაგალითად, კანონმდებელი შეზღუდული იქნებოდა უფლებაში უკუქცევითი ძალით დაედგინა შეღავათები (მათ შორის საგადასახადო შეღავათები) ან/და გაეწია სოციალური ხასიათის დახმარება. კონსტიტუციის მიზნებიდან გამომდინარე, გაუგებარი იქნებოდა საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავში ასეთი აკრძალვის დანახვა.

9. როგორც უკვე არაერთხელ აღინიშნა, კონსტიტუციის ერთ-ერთ ძირითად მიზანს სახელმწიფოსგან ადამიანის (პირის) დაცვა, მისი უფლებებისა და თავისუფლებების სათანადო უზრუნველყოფა წარმოადგენს. მსგავსია უკუძალის ამკრძალავი ნორმის მიზანიც - ადამიანის უფლებების დაცვის მიზნით, სახელმწიფოს ქმედების თავისუფლების შეზღუდვა. ამავე დროს, კონსტუტუცია არ გამორიცხავს უფლებების დაცვის ფარგლების გაფართოების შესაძლებლობას, სახელმწიფო უფლებამოსილია, კონსტიტუციით დადგენილზე უფრო მაღალი მოთხოვნები დააწესოს ან ახალი უფლება წარმოშვას. კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტიდან გამომდინარე, სახელმწიფო უფლებამოსილი იქნება, კანონს რეტროაქტიული ძალა მიანიჭოს და უკუძალით აღჭურვოს პირი რაიმე უფლებით ან სხვაგვარად უზრუნველყოს მის მიერ სარგებლის მიღება.

10. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის საკითხის გადასაწყვეტად უნდა შეფასდეს ის, თუ როგორია სადავო ნორმით გამოწვეული სამართლებრივი ეფექტი, აწესებს თუ არა სადავო ნორმა სამართალდარღვევას ex post facto, ადგენს ან ამკაცრებს პასუხისმგებლობას, ან იწვევს პასუხისმგებლობის დადგენის შესაძლებლობას. ამ საკითხებზე პასუხის გასაცემად, პირველ რიგში, აუცილებლია იმის განსაზღვრა, თუ რა სახის უფლებებსა და ვალდებულებებს შეიცავდა კანონმდებლობა მოსარჩელის მიერ სადავოდ გამხდარი ნორმის ამოქმედების მომენტისთვის. უნდა განიმარტოს სადავო ნორმით გამოწვეული სამართლებრივი შედეგი.

11. საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 309-ე მუხლის 47-ე ნაწილის თანახმად, ამავე კოდექსის 122-ე მუხლით გათვალისწინებული ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადის გამოყენება მხოლოდ 2010 წელს და მის შემდგომ პერიოდში წარმოშობილ ზარალთან მიმართებით გახდა შესაძლებელი. ხოლო სადავო ნორმით (2012 წლის 29 მაისი) საგანგებოდ განისაზღვრა აღნიშნული წესის 2011 წლის პირველი იანვრიდან წარმოშობილ სამართლებრივ ურთიერთობებზე გავრცელების საფუძველი (საქართველოს საგადასახადო კოდექსში ცვლილების შეტანის შესახებ“ საქართველოს კანონის (დოკუმენტის ნომერი: 6211-რს, 15/05/2012) მე-2 მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად, „ამ კანონის პირველი მუხლის 51-ე ნაწილის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 309-ე მუხლის 47-ე ნაწილის მოქმედება გავრცელდეს 2011 წლის 1 იანვრიდან წარმოშობილ სამართლებრივ ურთიერთობებზე“). ვინაიდან 2012 წლის 29 მაისს ამოქმედებულმა სადავო ნორმამ საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 309-ე მუხლის 47-ე ნაწილით დადგენილი წესი 2011 წლის პირველი იანვრიდან აამოქმედა, მისი სავარაუდო უკუქცევითი ეფექტი 2011 წლის პირველი იანვრიდან 2012 წლის 29 მაისის პერიოდით შემოიფარგლა.

12. როგორც უკვე აღინიშნა, „კანონის უკუძალით გამოყენება სახეზეა მაშინ, როდესაც ესა თუ ის ნორმა აწესრიგებს ნორმის ამოქმედებამდე არსებულ ურთიერთობებს, ანუ სამართლებრივ შედეგებს აყენებს იმ ქმედებებთან თუ მოვლენებთან მიმართებით, რომლებიც წარსულში განხორციელდა“ (საქართველოს საკონტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 20 სექტემბრის №1/5/552 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე სს „ლიბერთი ბანკი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“,II-4). შესაბამისად, კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუქნტის მიზნებისთვის უკუძალით საგადასახდო ტვირთის გაზრდა წარმოშობს სამართლებრივ ვალდებულებას, რომელიც მანამდე არ არსებობდა და რომლის შეუსრულებლობა შესაძლოა ამა თუ იმ სახის პასუხისმგებლობაში გამოიხატოს. თუმცა ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ, თავისთავად, საგადასახადო ტვირთის დაწესება ან გაზრდა, რაც გაუთვალისწინებელ, დამატებით ფინანსურ ვალდებულებას წარმოშობს, არ არის საკმარისი იმისთვის, რომ ის უკუძალის ეფექტის მქონე ნორმად შეფასდეს. კანონი მაშინ მოვა კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტთან წინააღმდეგობაში, თუ საგადასახადო ვალდებულების დადგენა/გაზრდა დასრულებული სამართლებრივი ურთიერთობების, განვლილი საგადასახადო პერიოდის სამართლებრივ შედეგებს ცვლის. ამდენად, მოცმეული კონსტიტუციური დავის გადასაწყვეტად ასევე მნიშვნელოვანია იმის შეფასება, რამდენად უკავშირდება სადავო ნორმა უკვე დასრულებულ სამართლებრივ ურთიერთობებს.

13. სადავო ნორმა ეხება ზარალის გადატანის 5 წლიანი ვადის 10 წლიანი ვადით შეცვლის წესს და შემოიფარგლება 2011 წლის პირველი იანვრიდან 2012 წლის 29 მაისამდე არსებული პერიოდით. ამ პერიოდში ექცევა ერთადერთი დასრულებული კალენდარული/საგადასახადო წელი (2011 წელი), შესაბამისად, სადავო ნორმის საფუძველზე, უკუძალა შეიძლება სახეზე იყოს მხოლოდ 2011 საგადასახადო წელს, წინა წლებიდან გადმოტანილი ზარალის გამოქვითვის რეგულირების შემთხვევაში. შესაბამისად, სადავო ნორმის უკუძალით გამოყენება სახეზე იქნება იმ შემთხვევაში, თუ იგი ახლებურად დაარეგულირებს ისეთ ურთიერთობებს, რომელთა რეალიზებაც უკვე მოხდა, ანუ ისეთ საგადასახადო ზარალს, რომელიც უკვე გამოქვითა გადასახადის გადამხდელმა ან დამდგარია ზარალის გამოქვითვის ვადა და, ამავდროულად, გააუარესა გადასახადის გადამხდელის მდგომარეობა (მაგალითად, ზრდის დასაბეგრი მოგების მოცულობას, რომელიც კანონის მიღების დროს უკვე ფორმირებული ან/და რომელზეც გადასახადი უკვე გადახდილია). დასაბეგრი მოგების გამოთვლა და, შესაბამისად, მოგების გადასახადის გადახდა ხდება კალენდარული წლის ბოლოს არსებული მდგომარეობით, გადასახადის გადამხდელის მიერ მიღებული ერთობლივი შემოსავლისა და საქართველოს საგადასახადო კოდექსით განსაზღვრული გამოქვითვებით სხვაობის საფუძველზე. სწორედ ამ დროს ხდება წინა წლების საგადასახადო ზარალის გამოყენება, ზარალის გადატანის უფლების რეალიზება. შესაბამისად, სადავო ნორმას უკუძალა ექნება იმ შემთხვევაში, თუ იგი ზარალის გადატანის უფლებას არეგულირებს უკვე დასრულებულ კალენდარულ/საგადასახადო წელთან მიმართებით (ან ისეთ შემთხვევაში, როდესაც ზარალის გამოქვითვა უკვე განხორციელდა).

14. სადავო ნორმის ამოქმედებამდე საგადასახადო ზარალის 10 წლიანი ვადით გადატანის უფლებას ადგენდა და ამ უფლების სარგებლობის წესს განსაზღვრავდა საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 122-ე მუხლის პირველი ნაწილი. იგი შემდეგი შინაარსის იყო: „პირს უფლება აქვს, ამ კოდექსის 121-ე მუხლით განსაზღვრული ზარალის გადატანის 5-წლიანი ვადა შეცვალოს ზარალის გადატანის 10-წლიანი ვადით. აღნიშნულის თაობაზე პირმა უნდა მიმართოს საგადასახადო ორგანოს საგადასახადო აღრიცხვის ადგილის მიხედვით. ასეთ შემთხვევაში ამ კოდექსის მე-5 მუხლით გათვალისწინებული ხანდაზმულობის ვადაა 11 წელი და იგი აითვლება საგადასახადო ორგანოსთვის პირის მიერ განცხადებით მიმართვის კალენდარული წლის დასრულებიდან. ხანდაზმულობის 11-წლიანი ვადის მოქმედება არ ვრცელდება საგადასახადო ორგანოსთვის პირის მიერ განცხადებით მიმართვის კალენდარული წლის წინა პერიოდებზე“.

15. აღნიშნული ნორმა პრაქტიკაში გამოყენებული იქნა მოსარჩელის მიმართ როგორც საგადასახადო ორგანოს, ასევე პირველი და მეორე ინსტანციის სასამართლოების მიერ, რომლებმაც მიუთითეს, რომ გადასახადის გადამხდელის უფლება, შეცვალოს ზარალის გადატანის 5 წლიანი ვადა 10 წლიანი ვადით, ვრცელდება საგადასახადო ორგანოსათვის მიმართვის წელს და შემდგომ (და არა წინა) წლებში წარმოშობილ ზარალზე. სასამართლომ და ადმინისტრაციულმა ორგანომ აღნიშნეს, რომ ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადა არსობრივ კავშირშია საგადასახადო შემოწმების 11 წლიანი ხანდაზმულობის ვადასთან. ამ მიდგომის თანახმად, კანონმდებლის მიზანი იყო ზარალის გადატანა დაეშვა მხოლოდ იმ პირობით, თუ საგადასახადო ორგანოს ექნებოდა შესაძლებლობა, ამ ზარალის არსებობის საფუძვლიანობა შეემოწმებინა. რამდენადაც კანონი ცალსახად მიუთითებდა, რომ ხანდაზმულობის 11 წლიანი ვადა არ ვრცელდებოდა განცხადებით მიმართვის წლის წინა პერიოდზე, საგადასახადო ორგანოს არ ექნებოდა შესაძლებლობა, შეემოწმებინა განცხადების წარდგენის წინა პერიოდში წარმოშობილი ზარალის საფუძვლიანობა. შესაბამისად, საერთო სასამართლო მივიდა დასკვნამდე, რომ, თუ დაუშვებდა ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადის უფლების მინიჭებას განცხადების წარდგენის წინა წლებში წარმოშობილი ზარალისათვის, გადასახადის გადამხდელი მიიღებდა ზარალის გადატანის უფლებას იმ პირობებში, როდესაც საგადასახადო ორგანოს არ ექნებოდა ამ ზარალის საფუძვლიანობის შემოწმების უფლებამოსილება, რაც საგადასახადო კოდექის 122-ე მუხლის მიზნების საწინააღმდეგო იქნებოდა.

16. სადავო ნორმის შინაარსის განსაზღვრისას საკონსტიტუციო სასამართლო, სხვადასხვა ფაქტორებთან ერთად, მხედველობაში იღებს მისი გამოყენების პრაქტიკას. საერთო სასამართლოები, თავისი კომპეტენციის ფარგლებში, იღებენ საბოლოო გადაწყვეტილებას კანონის ნორმატიულ შინაარსთან, მის პრაქტიკულ გამოყენებასთან და, შესაბამისად, მის აღსრულებასთან დაკავშირებით. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საერთო სასამართლოების მიერ გაკეთებულ განმარტებას აქვს დიდი მნიშვნელობა კანონის რეალური შინაარსის განსაზღვრისას. საკონსტიტუციო სასამართლო, როგორც წესი, იღებს და იხილავს საკანონმდებლო ნორმას სწორედ იმ ნორმატიული შინაარსით, რომლითაც იგი საერთო სასამართლომ გამოიყენა. თუმცა ამ ზოგადი წესიდან შეიძლება რამდენიმე გამონაკლისი არსებობდეს, მათ შორის, როდესაც საკონსტიტუციო სასამართლო დარწმუნდება, რომ ერთი და იგივე ინსტანციის სასამართლოს მიერ გაკეთებული განმარტებები წინააღმდეგობრივია. ასეთ შემთხვევაში ვერ ჩაითვლება, რომ საერთო სასამართლოს მიერ სადავო ნორმის შინაარსი საბოლოოდ განისაზღვრა. ნორმის განმარტების არაერთგვაროვანი პრაქტიკა შესაძლოა ასევე ნორმის ბუნდოვანებაზე და მის არაკონსტიტუციურობაზეც მიუთითებდეს. გარდა ამისა, გამონაკლის შემთხვევაში, საკონსტიტუციო სასამართლო ასევე უფლებამოსილია, არ მიიღოს საერთო სასამართლოს მიერ შემოთავაზებული განმარტება, თუ ის აშკარად არაგონივრულია.

17. მოცემულ შემთხვევაში საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ საერთო სასამართლოს მიერ ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადის მხოლოდ საგადასახადო ორგანოში განცხადების წარდგენის წელს და შემდგომ წლებში წარმოშობილ ზარალზე გავრცელება არ უნდა იქნეს მიჩნეული კანონის არაგონივრულ განმარტებად, ვინაიდან ცალსახად იდენტიფიცირებული იყო კანონმდებლის ნება, არ დაეშვა ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადის გავრცელება იმ საგადასახადო წელს წარმოშობილი ზარალისთვის, რომლის შემოწმების უფლებამოსილებაც არ არსებობს. საგადასახადო კოდექსის მოქმედი რედაქციისაგან განსხვავებით, სადავო ნორმის მიღებამდე მოქმედი კანონის შემოწმების ხანდაზმულობის 11 წლიან ვადას უკავშირებდა არა იმ წელს, რომლის ზარალის გადატანასაც ითხოვდა განმცხადებელი, არამედ განცხადებით მიმართვის წელს. გარდა ამისა, დღეს მოქმედი რედაქციისგან განსხვავებით, კანონი ცალსახად არ უთითებდა, რომ ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადით სარგებლობა შესაძლებელი იყო განცხადების წარგენის წინა წლებში წარმოშობილი ზარალისთვისაც. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საერთო სასამართლოს მოსამართლეს შეეძლო ლოგიკურად მიეჩნია, რომ ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადის გავრცელების, ისევე როგორც საგადასახადო შემოწმების 11 წლიან ხანდაზმულობაზე გადასვლის პერიოდს, საგადასახადო ორგანოსათვის განცხადებით მიმართვის წელი წარმოადგენდა. ზემოხსნებულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლო საერთო სასამართლოების მიერ გაკეთებულ განმარტებას იღებს როგორც მოცემულობას, რომელიც ზემოთ აღწერილი ნორმის შინაარსს განსაზღვრავს.

18. შესაბამისად, დავის გადასაწყვეტად, უპირველეს ყოვლისა, უნდა შეფასდეს საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 122-ე მუხლის პირველი ნაწილის (სადავო ნორმის მიღებამდე არსებული რედაქციის) საერთო სასამართლოების და საგადასახადო ორგანოს მიერ განსაზღვრული შინაარსით წაკითხვის შემთხვევაში სადავო ნორმა აუარესებს თუ არა გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო ტვირთს, რომელიც წარმოიშვა 2011 საგადასახადო წლის განმავლობაში. აღნიშნული განმარტების თანახმად, გადასახადის გადამხდელს ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადით სარგებლობის უფლება ჰქონდა მხოლოდ საგადასახადო ორგანოსათვის განცხადებით მიმართვის წელს და შემდგომ წლებში წარმოშობილი ზარალისათვის.

19. უნდა აღინიშნოს, რომ ზარალის 10 წლით გადატანის შესაძლებლობა საქართველოს კანონმდებლობით პირველად წარმოიშვა „საქართველოს საგადასახადო კოდექსში ცვლილებებისა და დამატებების შეტანის შესახებ“ საქართველოს 2008 წლის 15 ივლისის N206 კანონით (გამოქვეყნების თარიღი:22/07/2008). აღნიშნული კანონით 2004 წლის 22 დეკემბრის საგადასახადო კოდექსს დაემატა 192² მუხლი, რომელმაც განსაზღვრა ზარალის გადატანის 5 წლიანი ვადის 10 წლიანი ვადით შეცვლის უფლება. ამავე კანონით, 2004 წლის საგადასახადო კოდექსის 281-ე მუხლს დაემატა 34-ე ნაწილი, რომლის თანახმადაც, 192² მუხლის დებულებებით განსაზღვრული ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადის მოქმედება გავრცელდა 2010 წელს და მის შემდგომ წლებში წარმოქმნილ ზარალზე. სწორედ ამ შინაარსით რეგულირდებოდა ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადის გამოყენება 2004 წლის საგადასახადო კოდექსის ძალის დაკარგვამდე (2011 წლის პირველ იანვრამდე). აღნიშნულიდან გამომდინარე, 2011 წლის პირველ იანვრამდე მოქმედი საგადასახადო კანონმდებლობა არ იძლეოდა 2010 წლამდე წარმოშობილი ზარალისათვის საგადასახადო ორგანოსათვის მიმართვის და ზარალის გადატანის 10 წლიან ვადაზე გადასვლის შესაძლებლობას. შესაბამისად, 2011 წლამდე არ არსებობდა საკანონმდებლო საფუძველი, რომელიც შესაძლებლობას მისცემდა გადასახადის გადამხდელს, მიემართა საგადასახადო ორგანოსათვის და ესარგებლა ზარალის გადატანის 10 წლიანი რეჟიმით 2010 წლამდე წარმოშობილ ზარალთან მიმართებით, ამდენად, საერთო სასამართლოს მიერ შემოთავაზებული განმარტების თანახმად, ასევე არ არსებობდა 2011 საგადასახადო წელს 5 წელზე უფრო ხანდაზმული ზარალის გამოქვითვის კანონიერი საფუძველი. შესაბამისად, სახეზე არ არის გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო ტვირთის რეტროაქტიულად დამძიმება.

20. როგორც უკვე აღინიშნა, მოსარჩელე მხარე არ იზიარებს საერთო სასამართლოების და საგადასახადო ორგანოს მიერ გაკეთებულ საგადასახადო კოდექსის 122-ე მუხლის პირველი ნაწილის (2012 წლის 29 მაისამდე მოქმედი რედაქცია) განმარტების სისწორეს და მას არაგონივრულად მიიჩნევს. კერძოდ, იგი თვლის, რომ საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 122-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, გადასახადის გადამხდელი უფლებამოსილი იყო, ზარალის გადატანა მოეთხოვა არა მხოლოდ საგადასახადო ორგანოსათვის შესაბამისი განცხადებით მიმართვის წელს და შემდგომ წლებში წარმოშობილ ზარალზე, არამედ ასევე განცხადების მიმართვამდე არსებულ წლებში წარმოშობილი ზარალისათვის, თუ განცხადების წარდგენის მომენტისათვის გასული არ იყო ზარალის გადატანის 5 წლიანი ვადა.

21. მოსარჩელემ საგადასახადო ორგანოს მიმართა 2011 წლის ოქტომბერში და მოითხოვა 2006 წელს და შემდგომ წლებში წარმოშობილი ზარალისათვის ზარალის გადატანის 10 წლიან ვადაზე გადასვლა. მოსარჩელე მხარე ასევე აღნიშნავს, რომ იგი 2011 წელს ზარალის გადატანის 10 წლიან ვადაზე გადასვლას ვერ მოითხოვდა 2005 წელს წარმოშობილი ზარალისათვის, ვინაიდან ამ დროისათვის უკვე გასული იყო 2005 წლის ზარალის გადატანის 5 წლიანი ვადა და, შესაბამისად, არ იარსებებდა მისი მოთხოვნის დაკმაყოფილების საფუძველი.

22. სადავოდ გამხდარი საკითხის სრულყოფილი შესწავლის მიზნით, მოცემულ შემთხვევაში, საკონსტიტუციო სასამართლო მიზანშეწონილად მიიჩნევს, შეაფასოს, სადავო ნორმას ექნებოდა თუ არა უკუძალა საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 122-ე მუხლის პირველი ნაწილის (2012 წლის 29 მაისამდე მოქმედი რედაქცია) მოსარჩელის მიერ შემოთავაზებული განმარტების პირობებში.

23. მოსარჩელე თვლის, რომ სადავო ნორმის არარსებობის პირობებში სს „ლიბერთი ბანკი“ ზარალის გადატანის 10 წლიან რეჟიმზე გადავიდოდა 2011 წლის ოქტომბერში საგადასახადო ორგანოსათვის განცხადებით მიმართვის შედეგად და ამ რეჟიმში მოახდენდა 2006 წელს და მის შემდგომ წლებში წარმოშობილი ზარალის გამოქვითვას 2012 და შემდგომ საგადასახადო წლებში. თუმცა, მოსარჩელე მხარის განმარტებით, სადავო ნორმამ ამის გაკეთების შესაძლებლობა გამორიცხა. კანონის უკუძალის გამოყენებით დაადგინა, რომ მოსარჩელეს (და მსგავს მდგომარეობაში მყოფ სხვა გადასახადის გადამხდელებს) ამის უფლება არ ჰქონდა.

24. უნდა აღინიშნოს, რომ დასაბეგრი მოგების გამოთვლა, ისევე როგორც ერთობლივი შემოსავლიდან შესაძლო გამოქვითვების განსაზღვრა, ხდება საგადასახადო წლის დასრულებისას, მოქმედი კანონმდებლობის საფუძველზე. 2012 წელს და მის შემდგომ წლებში დასაბეგრი მოგების გამოთვლისას უკვე მოქმედებდა საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 309-ე მუხლის 47-ე ნაწილი და ეს ნორმა, თავისთავად, სადავო ნორმისგან დამოუკიდებლად, კრძალავს 2010 წლამდე წარმოშობილი საგადასახადო ზარალის 5 წელზე მეტი ვადით გადატანას/გამოქვითვას. 2012 და შემდგომი საგადასახადო წლებისათვის საგადასახადო ზარალის გადატანის წესის განსაზღვრა არ განეკუთვნება სადავო ნორმის რეგულირების სფეროს. 2010 წლამდე წარმოშობილი ზარალის 2012 და შემდგომ წლებში 5 წელზე მეტი ვადით გადატანის უფლება მოსარჩელეს შეეზღუდა საგადასახადო კოდექსის 309-ე მუხლის საფუძველზე, იმისდა მიუხედავად, თუ ზარალის გადატანის რომელ რეჟიმში (5 ან 10 წლიან) იქნებოდა იგი 2011 საგადასახადო წელს.

25. 2013 წლის 20 სექტემბრის №1/5/552 საოქმო ჩანაწერით (საქმეზე სს „ლიბერთი ბანკი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ უკვე დადგენილია, რომ 2012 და შემდგომ წლებში 5 წელზე მეტი ვადის წინ წარმოშობილი ზარალის გამოქვითვის შეზღუდვას ახდენს საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 309-ე მუხლი, თუმცა ეს არ ხდება უკუძალით. საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 309-ე მუხლის 47-ე ნაწილი შეეხება მისი მიღების შემდგომ განხორციელებულ სამართლებრივ ურთიერთობებს. მოსარჩელის მიერ საგადასახადო ორგანოსათვის განცხადებით მიმართვა წარმოადგენს ზარალის გადატანის 5 წლიანი რეჟიმის 10 წლიანი რეჟიმით შეცვლის საფუძველს, თუმცა იგი, თავისთავად, არ გულისხმობს ზარალის გამოქვითვის უფლების რეალიზებას. როგროც უკვე აღინიშნა, ზარალის გამოქვითვის უფლების რეალიზება ხდება არა საგადასახადო ორგანოსათვის განცხადებით წარდგენის დროს, არამედ კალენდარული წლის ბოლოს, დასაბეგრი მოგების ფორმირებასთან ერთად. შესაბამისად, საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 309-ე მუხლის 47-ე ნაწილის მიღების მომენტისათვის 2012 და შემდგომ წლებში საგადასახადო ზარალის გამოქვითვის უფლება ჯერ არ იყო რეალიზებული და მისი ახლებურად მოწესრიგება კანონის უკუძალას არ წარმოადგენს. სადავო ნორმა, ისევე როგორც საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 309-ე მუხლის 47-ე ნაწილი, შეეხება საგადასახადო წლის ბოლოს დასაბეგრი მოგების განსაზღვრისას ერთობლივი შემოსავლიდან საგადასახადო ზარალის გამოქვითვას, შესაბამისად, ხსენებული ნორმების უკუძალის ეფექტი შეიძლება არსებობდეს არა საგადასახადო ორგანოსათვის განცხადების წარდგენის მომენტთან დაკავშირებით, არამედ იმ შემთხვევაში, თუ ისინი ახდენენ ზარალის გამოქვითვის უკვე რეალიზებული უფლების ახლებურად მოწესრიგებას.

26. ზემოხსენებულიდან გამომდინარე, საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 122-ე მუხლის პირველი ნაწილის (2012 წლის 29 მაისამდე მოქმედი რედაქცია), მოსარჩელის მიერ შემოთავაზებული ინტერპრეტაციის გაზიარების პირობებში, სადავო ნორმა უკუძალის დამდგენი იქნებოდა იმ შემთხვევაში, თუ ის გადასახადის გადამხდელს 2011 საგადასახადო წლისათვის ზარალის გამოქვითვის შესაძლებლობას შეუზღუდავდა ან უკვე გამოქვითული ზარალის საფუძველზე შემცირებულ და უკვე გადახდილ საგადასახადო ტვირთს რეტროაქტიულად გაუზრდიდა.

27. 2011 საგადასახადო წლისათვის ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადის გამოყენების საჭიროება არსებობს 2006 წლამდე წარმოშობილი ზარალისათვის. შესაბამისად, სადავო ნორმის საფუძველზე, პირს შეიძლება წართმეოდა ზარალის გამოქვითვის შესაძლებლობა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მას ჰქონდა 2005 წელს და 2005 წლამდე წარმოშობილი ზარალი და ამ ზარალზე 2011 წლისათვის სარგებლობდა ზარალის გადატანის 10 წლიანი რეჟიმით. მოსარჩელის განმარტებიდან გამომდინარე, ამისათვის საჭირო იქნებოდა, რომ გადასახადის გადამხდელს, ზარალის გადატანის 5 წლიანი ვადის გასვლამდე, 2010 საგადასახადო წლის დასრულებამდე მიემართა საგადასახადო ორგანოსათვის და მოეთხოვა 2005 წელს წარმოშობილი ზარალისათვის ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადის გამოყენების უფლება. როგორც უკვე აღინიშნა, 2011 წლის პირველ იანვრამდე მოქმედი საგადასახადო კოდექსი ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადის გამოყენების შესაძლებლობას ადგენდა მხოლოდ 2010 წელს და მის შემდგომ წლებში წარმოშობილი ზარალისათვის. შესაბამისად, შეუძლებელია არსებობდეს გადასახადის გადამხდელი, რომელმაც საგადასახადო ორგანოს 2010 წლის დასრულებამდე მიმართა და, რომელსაც წარმოეშვა ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადით სარგებლობის უფლება 2005 წელს ან ამ წლამდე წარმოშობილი ზარალისათვის. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საგადასახადო კოდექსის 122-ე მუხლის პირველი ნაწილის (2012 წლის 29 მაისამდე არსებული რედაქცია) მოსარჩელის მიერ შემოთავაზებული განმარტების გაზიარების პირობებშიც შეუძლებელია სადავო ნორმა 2011 საგადასახო წლისათვის ვინმეს მიმართ ზრდიდეს მოგების გადასახადის ტვირთს, შესაბამისად, არც ამ პირობებში იქნება სახეზე სადავო ნორმის კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მეორე წინადადებით აკრძალული უკუძალით გამოყენების შესაძლებლობა.

28. მოსარჩელე მხარე ასევე მიუთითებს, რომ კომერციულ ბანკს აქვს ვალდებულება, გარკვეული პერიოდულობით წარუდგინოს ანგარიშგება ეროვნულ ბანკს. აღნიშნულ ანგარიშგებაში მიეთითება ის აქტივები და ვალდებულებები, რომლებიც გააჩნია ბანკს. მისი განმარტებით, კომერციული ბანკი ვალდებულია, ანგარიშგებაში ასახოს მომდევნო წელს გამოყენებადი საგადასახადო ზარალი, რადგან იგი საერთაშორისო საბუღალტრო სტანდარტების თანახმად, აქტივს წარმოადგენს. შესაბამისად, მოსარჩელე მხარე უთითებს, რომ კანონის უკუძალით გამოყენების გამო, მის მიერ ანგარიშგებაში მითითებული საგადასახადო ზარალი ხდება არაზუსტი და ეროვნულ ბანკში არასწორი ანგარიშგების წარდგენისათვის იგი შეიძლება დაჯარიმდეს.

29. მოსარჩელის მიერ მითითებული არგუმენტაცია ეროვნული ბანკის მიერ მისი შესაძლო დაჯარიმების შესახებ შეიძლება რელევანტური იყოს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ არსებობს ისეთი ზარალი, რომლის გამოქვითვის უფლებაც ლიბერთი ბანკს ჰქონდა სადავო ნორმის მიღებამდე და წაერთვა სადავო ნორმის საფუძველზე. როგორც უკვე აღინიშნა, სადავო ნორმა არეგულირებს 2011 წლის პირველი იანვრიდან 2012 წლის 29 მაისამდე არსებულ ურთიერთობებს. შესაბამისად, იმისათვის, რომ სასამართლომ იმსჯელოს ხსენებული თვალსაზრისით მოსარჩელისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრების შესაძლებლობაზე, აუცილებელია, მას გააჩნდეს ისეთი ზარალი, რომელიც სადავო ნორმის უკუძალით მოქმედების გამო, მან არასწორად მიუთითა (შეიძლებოდა მიეთითებინა) 2011 წლის პირველი იანვრიდან 2012 წლის 29 მაისამდე პერიოდში ეროვნული ბანკისათვის წარდგენილ ანგარიშგებაში. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ სასამართლო გაიზიარებს საგადასახადო კოდექსის 122-ე მუხლის პირველი ნაწილის (სადავო ნორმების მიღებამდე არსებული რედაქცია) მოსარჩელის მიერ შემოთავაზებულ განმარტებას, ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადით სარგებლობის უფლება მოსარჩელეს ჰქონდა მხოლოდ 2006 წელს და მის შემდგომ წარმოშობილი ზარალისათვის. 2006 წელს და მის შემდგომ წარმოშობილი ზარალის გადატანის უფლებამოსილება 2011 საგადასახადო წლისათვის მოსარჩელეს გააჩნდა ზარალის გადატანის 5 წლიანი ვადის ფარგლებში. შესაბამისად, საფუძველს მოკლებულია მტკიცება იმასთან დაკავშირებით, რომ შესაძლებელია ლიბერთი ბანკი დაჯარიმდეს 2011 საგადასახადო წლის მანძილზე საგადასახადო ზარალის ოდენობის ანგარიშგებაში არასწორად მითითებისათვის. თუ მივიჩნევთ, რომ საგადასახადო გადასატანი ზარალი აქტივს წარმოადგენს, მაშინ 2006 წელს და შემდგომ წლებში წარმოშობილი ზარალის ასეთად მიჩნევას ხელს ვერ შეუშლის ზარალის 10 წლით გადატანის შესაძლებლობის წართმევა, ვინაიდან 2011 საგადასახადო წლისათვის ეს ზარალი გადატანის 5 წლიანი ვადის ფარგლებში წარმოადგენდა აქტივს.

30. რაც შეეხება 2012 საგადასახადო წლის პირველი იანვრიდან 29 მაისამდე პერიოდს, მოსარჩელემ საქმის არსებითი განხილვისას მიუთითა, რომ 2011 საგადასახადო წელს მან სრულად გამოიყენა 2006 წლის საგადასახადო ზარალი. შესაბამისად, 2012 წლის პირველი იანვრიდან 2012 წლის 29 მაისამდე მოსარჩელეს არ ჰქონდა 5 წელზე მეტი ხნის წინ წარმოშობილი ზარალი, რომლის ანგარიშგებაში მითითებაც შეიძლება კანონის დარღვევად ყოფილიყო მიჩნეული სადავო ნორმის საფუძველზე. ხოლო 2007 წელს და მას შემდგომ წარმოშობილი ზარალის აქტივად განხილვა 2012 საგადასახადო წლისათვის არ არის დამოკიდებული ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადის არარსებობაზე, ვინაიდან ხსენებული ზარალის გადატანის (შესაბამისად აქტივად განხილვის) უფლებამოსილება არსებობს 5 წლიანი ვადის ფარგლებშიც. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, უსაფუძვლოა მოსარჩელე მხარის არგუმენტაცია იმასთან დაკავშირებით, რომ სადავო ნორმის მოქმედების შედეგად მას შეიძლება დაეკისროს პასუხისმგებლობა ეროვნულ ბანკში არასწორი ანგარიშგებისათვის. შესაბამისად, სადავო ნორმას არც ამ თვალსაზრისით არ გააჩნია საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადებით აკრძალული უკუძალა.

31. საკონსტიტუციო სასამართლო ასევე ითვალისწინებს მოსარჩელის განმარტებას, რომ ეროვნულ ბანკში წარდგენილი ანგარიში ასევე ასახავს კომერციული ბანკის ფინანსური მდგრადობის მოკლე ან გრძელვადიან პროგნოზს. ხოლო გამომდინარე იქიდან, რომ მოსარჩელე კანონიერად მიიჩნევდა ზარალის გადატანის 10 წლიან ვადაზე გადასვლას, არსებობს რეალური ალბათობა, რომ საქართველოს ეროვნულ ბანკში წარდგენილი ანგარიში მცდარ მონაცემებს დაეფუძნოს და, შესაბამისად, მაკონტროლებელი ორგანო შეცდომაში შეიყვანოს. მოსარჩელის აღნიშნული მოსაზრება უდავოდ მიუთითებს იმ გარემოებაზე, რომ სადავო ნორმა, ისევე როგორც საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 309-ე მუხლი, გარკვეულ გავლენას ახდენს მის ფინანსურ მდგომარეობაზე და შესაბამის სამართლებრივ შედეგებსაც იწვევს. თუმცა აღნიშნული ნორმების სამართლებრივი ეფექტი პერსპექტივაზე არის ორიენტირებული, უკავშირდება ქმედებებსა და მოვლენებს, რომლებსაც მომავალში (თუნდაც ახლო მომავალში) ექნება ადგილი.

32. საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტი არ ზღუდავს სახელმწიფოს შესაძლებლობას, განახორციელოს საგადასახადო რეჟიმის ცვლილება იმ შემთხვევაში, თუ ამ ცვლილებას პერსპექტივაში მოქმედების ეფექტი გააჩნია და არ იწვევს წარსულში დასრულებული ურთიერთობების გადახედვას. ცხადია, რომ სახელმწიფოს გადაწყვეტილება, გაამკაცროს საგადასახადო რეჟიმი, გაზარდოს საგადასახადო ტვირთი ან გააუქმოს საგადასახდო შეღავათები, ცვლის გადასახადის გადამხდელის მოლოდინებს, გავლენას ახდენს მის სამომავლო ქმედებებზე. მართალია, საგადასახადო შეღავათების დაწესება წარმოშობს მოლოდინებს, განაპირობებს გადასახადის გადამხდელის შესაბამის ქცევას, თუმცა არასწორი იქნება ამ მოლოდინების საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტით დაცულ სფეროში მოქცევა. ამავე დროს, არც ის არის გამორიცხული, რომ საკანონმდებლო ნორმას, რომელიც ზემოთ აღწერილ მოლოდინებს უგულებელყოფს, მიმართება ჰქონდეს კონსტიტუციის სხვადასხვა ნორმებთან. მოცემულ შემთხვევაში სასამართლოს შეფასება შემოიფარგლება N552 კონსტიტუციურ სარჩელში სადავოდ გამხდარი ნორმების კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტთან შესაბამისობის შემოწმებით.

33. ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, აშკარაა, რომ სადავო ნორმა უკუძალით არ აკისრებს მოსარჩელეს რაიმე დამატებით საგადასახადო ტვირთს და რაიმე ფორმით პასუხისმგებლობის დაკისრების საფუძველი ვერ გახდება. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა არ ამძიმებს პირის სამართლებრივ მდგომარეობას უკუძალით, შესაბამისად, იგი არ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტს.

III
სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტის და მე-2 პუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 25-ე მუხლის მე-3 პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, 43-ე მუხლის მე-2, მე-4, მე-7, მე-8 პუნქტების, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, 24-ე მუხლის მე-4 პუნქტის, 30-ე, 31-ე, 32-ე და 33-ე მუხლების საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:

1. არ დაკმაყოფილდეს კონსტიტუციური სარჩელი N552 (სს „ლიბერთი ბანკი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ) „საქართველოს საგადასახადო კოდექსში ცვლილების შეტანის შესახებ“ საქართველოს კანონის (დოკუმენტის ნომერი: 6211-რს, 15/05/2012) მე-2 მუხლის მე-4 ნაწილის საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტთან მიმართებით კონსტიტუციურობის თაობაზე.

2. გადაწყვეტილება ძალაშია საკონსტიტუციო სასამართლოს სხდომაზე მისი საჯაროდ გამოცხადების მომენტიდან.

3. გადაწყვეტილება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

4. გადაწყვეტილების ასლი გაეგზავნოს მხარეებს, საქართველოს პრეზიდენტს, საქართველოს უზენაეს სასამართლოს და საქართველოს მთავრობას.

5. გადაწყვეტილება „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში“ გამოქვეყნდეს 15 დღის ვადაში.

კოლეგიის წევრები:

კონსტანტინე ვარძელაშვილი

ქეთევან ერემაძე

მაია კოპალეიშვილი