თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა.საქართველოს კანონი „საცხოვრებელი სადგომით სარგებლობისას წარმოშობილი ურთიერთობების შესახებ“

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 60.4.“ა“ მუხლი, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ ორგანული კანონის 39.1.“ა“ მუხლი, 19.1.“ე“ მუხლი

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

კონსტიტუციური სარჩელი შედგენილია ამ სარჩელისათვის დადგენილი ყველა პირობის დაცვით და ფორმით, შედგენილია ქართულ ენაზე და ხელმოწერილია, ერთვის სადავო სამართლებრივი აქტის ტექსტი, წარმოდგენილია მოსარჩელის წარმომადგენლის უფლებამოსილების დამადასტურებელი საბუთი (რომელშიც მითითებულია მისამართი), წარმოდგენილია საბუთი სახელმწიფო ბაჟის გადახდის შესახებ და კონსტიტუციური სარჩელის ელექტრონული ვერსია.

კონსტიტუციური სარჩელი შტანილია უფლებამოსილი სუბიექტის მიერ, საცხოვრებელი ბინის მესაკუთრის მიერ, რომელიც ექცევა გასაჩივრებული საკანონმდებლო ნორმების რეგულირების სფეროში და რომლის წინააღმდეგაც წარდგენილია სარჩელი და გამოყენებულია სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიება. ეს კი საქართველოს კონსტიტუციით დაცულ, საკუთრების უფლებაში ჩარევის შემთხვევაა, რომლის კონსტიტუციურობის შემოწმებისთვისაც მოსარჩელემ წარმოადგინა კონსტიტუციური სარჩელი. ამასთან, გასაჩივრებული ნორმა ადგენს მტკიცებულებების მკაცრ/ამომწურავ ჩამონათვალს (გასაჩივრებული აქტის მე-5 მუხლი) რომელთა საფუძველზეც სასამართლომ უნდა იმსჯელოს საკუთრების უფლებაზე, მისი შეზღუდვის ჩათვლით. არ არსებობს რაიმე სტანდარტი, რომლის გამოყენებითაც უნდა შეფასდეს და წარიმართოს მსჯელობა ამ 3 სახის მტკიცებულებაზე. სასამართლოსთვის ამგვარი შეზღუდვის დაწესება თავისთავად გავლენას ახდენს სასამართლოში მტკიცების პროცესსა და დაცვის უფლების ეფექტურ განხორციელებახზე. ეს კი მოსარჩელის/მესაკუთრის სამართლიანი სასამართლოს და დაცვის უფლებაში ჩარევაა.

კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებული სადავო საკითხები არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი.

ამასთან, კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებული სადავო საკითხები არ არის გადაწყვეტილი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ. საქართველოს კანონი „საცხოვრებელი სადგომით სარგებლობისას წარმოშობილი ურთიერთობების შესახებ“ (მიღებული 24.06.2016წ.) და გასაჩივრებული ნორმები (მ.შ. იმ ახალი შინაარსით, რომ 30 ან მეტი წლის განმავლობაში საცხოვრებელი სადგომის მფლობელს ან მის მემკვიდრეს კანონით ეძლევა საკუთრების უფლების მოპოვების უფლება) არსებითად არ ყოფილა საკონსტიტუციო სასამართლოს მსჯელობის საგანი და შესაბამისად ეს საკითხები არ არის გადაწყვეტილი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ. გასათვალისწინებელია, რომ კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული საკანონმდებლო აქტის ნორმების კონსტიტუციურობა კონსტიტუციის 2 მუხლთან მიმართებით არის დასმული: საკუთრების უფლება და სამართლიანი სასამართლოს უფლება. ამ უკანასკნელის თვალსაზრისით საკონსტიტუციო სასმაართლოს „საცხოვრებელი სადგომით სარგებლობისას წარმოშობილი ურთიერთობების შესახებ“ კანონზე ან მის ნორმებზე არ უმსჯელია.

კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებული სადავო საკითხი არის გადაწყვეტილი საქართველოს კონსტიტუციით.

კონსტიტუციური სარჩელის შეტანისთვის კანონით არ არის დადგენილი რაიმე ვადა, შესაბამისად მისი შეტანის ვადა არ არის დარღვეული.

კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებულია საკანონმდებლო აქტის ნორმები, შესაბამისად არ არის საჭირო ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობა.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

სამართლიანი სასმაართლოს უფლება და სამართალწარმოება გულისხმობს გადაწყვეტილების კანონიერებას და მის გამოტანას კანონიერი მტკიცებულებების საფუძველზე. გასაჩივრებული ნორმა მიუთითებს „გარიგებას“ ხოლო მტკიცებულებებად მიუთითებს რეგისტრაციას 30 წლის განმავლობაში, კომუნალური გადასახდელების გადახდას და მესაკუთრისთვის გარკვეული საფასურის გადახდას. იმ პირობებში როდესაც კანონით არ არის განმარტებული „საცხოვრებელი სადგომით სარგებლობის უფლების დათმობის შესახებ გარიგება“ მხოლოდ რეგისტრაციით და თანხის გადაცემით სარგებლობის და აქედან გამომდინარე საკუთრების უფლების წარმოშობის დასკვნის გაკეთება ანტიკონსტიტუციურია. პასუხგაუცემელი დარჩება კითხვები: რისთვის გადასცა ფული მერთმა მხარემ მეორეს? რით და როგორ გამოირიცხება რომ ეს არ იყო სესხი და გირავნობა? რით და როგორ გამოირიცხება რომ მოსარგებლის მიერ მესაკუთრისათვის გადახდილი თანხა არის ქირის საფასური, რომელიც გადახდის სხვადასხვა წესი განსაზღვრეს მხარეებმა? გარდა იმისა, რომ არ არის განსაზღვრული არ არის განსაზღვრული რას ნიშნავს საცხოვრებელი სადგომით სარგებლობის უფლების დათმობა, ასევე შეუძლებელია დადგინდეს რით განსხვავდება იგი სასყიდლიანი ან უსასყიდლო ქირავნობისაგან.

კანონმდებლის მსჯელობის გარეშეა დარჩენილი და კანონი არ არეგულირებს საკითხებს: შესაძლებელია საცხოვრებელი სადგომით სარგებლობის უფლება იყოს გამოცალკევებადი საკუთრების უფლებისაგან და გახდეს გარიგების ცალკე ობიექტი, ყიდვა-გაყიდვის ობიექტი და ამ შემთხვევაში რა მოსდის საკუთრების უფლების არსს, შეიძლება საკუთრების უფლება მხოლოდ რეესტრში ჩანაწერად დარჩეს? ამ შემთხვევაში დასაშვებია რომ საკუთრება და საკუთრების უფლება იქცეს ფიქციად?

სამოქალაქო კოდექსის (1964 წ. რედაქცია) 89 მუხლით მესაკუთრეს აქვს ქონების მფლობელობის, სარგებლობისა და განკარგვის უფლება კანონით დადგენილ ფარგლებში. ამავე კოდექსის 270-ე მუხლით ქონების ქირავნობის ხელშეკრულებით გამქირავებელი კისრულობს სასყიდლით მისცეს დამქირავებელს ქონება დროებითი სარგებლობისათვის.

სამოქალაქო კოდექსის (1997 წლის რედაქცია) 170-ე მუხლით მესაკუთრეს შეუძლია, კანონისმიერი ან სხვაგვარი, კერძოდ, სახელშეკრულებო შებოჭვის ფარგლებში თავისუფლად ფლობდეს და სარგებლობდეს ქონებით (ნივთით), არ დაუშვას სხვა პირთა მიერ ამ ქონებით სარგებლობა, განკარგოს იგი, თუკი ამით არ ილახება მეზობლების ან სხვა მესამე პირთა უფლებები, ანდა, თუ ეს მოქმედება არ წარმოადგენს უფლების ბოროტად გამოყენებას. სამოქალაქო კოდექსის 153-ე მუხლით ქირავნობის ხელშეკრულებით გამქირავებელი მოვალეა დამქირავებელს სარგებლობაში გადასცეს ნივთი განსაზღვრული ვადით. დამქირავებელი მოვალეა გამქირავებელს გადაუხადოს დათქმული ქირა. სამოქალაქო კოდექსი ქირავნობის გარდა სარგებლობის სხვადასხვა ფორმას ითვალისწინებს: აღნაგობა, უზუფრუქტი, სერვიტუტი, აუცილებელი გზა, იჯარა.

„ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის 7.8. მუხლის და სამოქალაქო კოდექსის (1997 წლის რედაქცია) 2.2. მუხლის გათვალისწინებით „საცხოვრებელი სადგომით სარგებლობისას წარმოშობილი ურთიერთობების შესახებ“ კანონის 1.1. მუხლის შესაბამისად იგი სპეციალური კანონია, ადგენს მოქმედი სამოქალაქო და საპროცესო სამართლისგან განსხვავებულ წესებს - საქმე განხილულ და გადაწყვეტილ უნდა იქნეს ამ უკანასკნელის გამოყენებით რაც ლახავს სამართლიანი სასამართლოს უფლებას (სასამართლო გამოიყენებს მხოლოდ გასაჩივრებული ნორმით გათვალისწინებულ 3 სახის მტკიცებულებას, ვერ გამოიყენებს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მე-3 კარით განსაზღვრულ სხვა. დამატებით მტკიცებულებებს. ამასთან, სასამართლო შეზღუდულია გარიგების და ნების დადგენაში, ვერ გამოიყენებს მოქმედი სამოქალაქო კოდექსის ნორმებს, მათ შორის 50-ე და 52-ე მუხლებს). ამასთან, მესაკუთრე მოკლებულია შესაძლებლობას ეფექტურად ისარდეგლოს დაცვის უფლებით რაც მის მიერ სასმართლოსთვის მტკიცებულებების წარდგენას გულისხმობს (გასაჩივრებულ ნორმაში ჩამოთვლილი 3 სახის მტკიცებულება ამომწურავია, მისი წარდგენა მოსარგებლის უფლებაა, ხოლო მოპასუხეს/მესაკუთრეს იგივე კანონი და გასაჩივრებული ნორმა არ აძლევს საშუალებას მტკიცებულებების წარდგენით დაიცვას თავი. ამასთან, სამოქალაქო კოდექსის გამოყენების შეუძლებლობა მესაკუთრეს უფლებას ართმევს მტკიცების პროცესი წარმართოს ნების გამოვლენის დადგენისა და ნამდვილობის მიმართულებით). გამოვლენილი ნების და ნების ნამდვილობის სააკითხი კიდევ უფრო პრობლემური ხდება, როდესაც თავდაპირველი გარიგების მხარეები გარდაცვლილნი არიან და არც მოსარგებლე და არც მისი მემკვიდრეები სარგებლობის გარდა სხვა საკითხს არც მესაკუთრის და არც სასამართლოს წინაშე განსახილველად არ სვამდნენ, არსებობდა და გრძელდებოდა სქრგებლობითი ურთიერთობები და ეს გარემოება დავას არ იწვევდა. თუკი მხარეთა ნება სარგებლობითი ურთიერთობა იყო და ეს ხალნგრძლივი დოის განმავლობაში ქმედებით ფაქტობრივად დასტურდება, მაშინ დაუსაბუთებელი და ანტიკონსტიტუციურია მოსარგებლისთვის ქონებაზე საკუთრების უფლების მოპოვების საშუალების მინიჭება მესაკუთრის საკუთრების უფლების შეზღუდვის ხარჯზე. ეს არ არის გონივრული და სამართლიანი ბალანსი, ისევე როგორც სარგებლობით ურთიერთობებში არ არსებობს ლეგიტიმური მიზანი, რომლის მისაღწევადაც გამართლდებოდა გასაჩივრებული ნორმით მესაკუთრის საკუთრების უფლება ბალანსის დაუცველად.

მოსარგებლის მხოლოდ რეგისტრაციით, სარგებლობისთვის ფულის გადახდით და კომუნალურების ნაწილის გადახდით (ამ მათი ნაწილის კომბინაციით) შესაძლოა მესაკუთრეს საკუთრების უფლება წაერთვეს, გასაჩივრებული ნორმებით სხვა მტკიცებულებები არ არის საჭირო და არც რაიმე სტანდარტია ჩამოყალიბებული როგორ განვასხვავოთ „საცხოვრებელი სადგომით სარგებლობისას წარმოშობილი ურთიერთობების შესახებ“ კანონში მითითებული სარგებლობის უფლების დათმობა ქირავნობისგან ან სარგებლობის სხვა ფორმებისგან. ეს კი ნიშნავს სასამართლოს შეზღუდვას მტკიცებულებათა შერჩევაში ანუ სამართლიანი სასამართლოს პრინციპისა და დაცვის უფლების დარღვევას.

სადავო ნორმაზე და შესაძლო გადაწყვეტაზე მსჯელობისას გასათვალისწინებელია, რომ ხანგრძლივი დროის განმავლობაში მხარეები სარგებლობით ურთიერთობებში არიან და ფორმის სასამართლო წესით დაცვას (აღიარებას) არ ითხოვენ (1964 წ. სამოქალაქო კოდექსის 47-ე მუხლი) - გონივრული ბალანსი იქნება ამ ურთიერთობების, ფაქტობრივი მდგომარეობის გაფორმება/ფიქსაცია მოხდება; ამასთან, გასათვალისწინებელია, რომ 1964 წ. სამოქალაქო კოდექსი ქირავნობისთვისაც სავალდებულო ფორმას, არასანოტარო წერილობით ფორმას ითხოვდა.

მოსარგებლის ინტერესს დაცვას შეიძლება საჭიროებდეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში რომლის დროსაც მხარეთა ნება თავის დროზე უფორმოდ იყო შეთანხმებული და გულისხმობდა საკუთრების უფლებას, მის გადასვლას. თუკი მხარეთა ურთიერთობა არ გულისხმობდა საკუთრების გადასვლას და სარგებლობა (სხვადასხვა გარიგებებთან კომბინაციით) იყო და არის როგორცსამოქალაქო კოდექსის 1997 წლამდელ, ასევე შემდგომ რედაქციაში, ამ სარგებლობითი ურთიერობების გაგრძელება შესაძლებელია და დავის შემთხვევაში მოქმედი სამოქალაქო კოდექსით შესაძლებელია დარეგულირდეს.

გარიგება არის ნება, ფიზიკური/იურიდიული პირის მიერ გამოვლენილი ნება. სახელმწიფოს არ შეუიძლია ჩაერიოს ნებაში, დაუშვებელია მხარეს გამოვლენილი ჰქონდეს ერთი ნება (სარგებლობის გარიგების) და სახელმწიფომ უთხრას/უბრძანოს/მიანიჭოს რომ ეგ სინამდვილეში არის სხვა ნება (სახლზე საკუთრების უფლების გადაცემის/მოპოვების ნება) და ეს გააკეთოს მესაკუთრის საკუთრების უფლების შელახვის ხარჯზე. მხარეებს არ შეიძლება სახელმწიფომ უთხრას რომ თქვენი ნების მიუხედავად თქვენი შეთანხმება სარგებლობაზე, სინამდვილეში საკუთრებითი ურთიერთობა არისო. აქ სახელმწიფოს არ აქვს ლეგიტიმური მიზანი - მოსარგებლე სარგებლობს, მესაკუთრე ამ ურთიერთობებს იღებს/ეთანხმება/ინარჩუნებს. მოსარგებლეს საკუთრებაზე ნება/აზრი არ ჰქონია და ამ ნებას დაცვა (ლეგიტიმური მიზანი) არ სჭირდება, დასაცავი არც არაფერი აქვს. სარგებლობას თუკი შესწყვეტს მესაკუთრე, ამ უფლების დაცვა სასამართლო წესით სპეცკანონის გარეშე დღესაც შესაძლებელია. თუკი ლეგიტიმური მიზანი და დასაცავი სიკეთე არ არსებობს, გამოდის სახელმწიფო აიძულებს მესაკუთრეს მოსარგებლის სასარგებლოდ დათმოს საკუთრება, თან ისე რომ მას არ რჩება საშუალება დაიტოვოს/შეინარჩუნოს საკუთრება, კანონი/გასაჩივრებული ნორმები ამბობს რომ თუკი მოსარგებლე სასამართლოს მიმართავს, მაშინ მხოლოდ 25%-ს უხდის მესაკუთრეს და შეიძენს საკუთრებას. მესაკუთრე, მისი უფლებები ამ პროცესში სრულად იგნორირებულია. მესაკუთრე რჩება უუფლებო და ფიქციადქცეული და არაეფექტური დაცვის/თავის მართლების რეჟიმში.

ამ საკითხებზე ნამსჯელი აქვს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2001 წლის 7 ივნისის გადაწყვეტილებაში (საქმე #1/1/103, 117, 137, 147-148, 152-152) რომლის II (II.5), III, IV, V და VII თავებში გადმოცემული მსჯელობა გამ,ოსადეგი და აქტუალურია განსახილველი საქმისთვისაც.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: კი

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა