თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. ,,საერთო სასამართლოების შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 70-ე მუხლის მე-2 ნაწილი, 76-ე მუხლი და 77-ე მუხლის მე-2 პუნქტის ,,ბ" ქვეპუნქტი.

„სახელმწიფო კომპენსაციისა და სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდიის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-12 მუხლის პირველი პუნქტი.

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი, 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ვ“ ქვეპუნქტი; ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე“ ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა“ ქვეპუნქტი; ,,საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-15 და მე-16 მუხლები.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

მოცემულ შემთხვევაში არ არსებობს „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლით გათვალისწინებული კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად არმიღების არც ერთი საფუძველი, კერძოდ:

ა. სარჩელი ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ კანონის მე-16 მუხლის მოთხოვნებს;

ბ. ვარ სარჩელის აღძვრაზე უფლებამოსილი პირი.

1994 წლის 22 დეკემბერს დავინიშნე ოზურგეთის რაიონული სასამართლოს მოსამართლედ 10 წლის ვადით. 1999 წლის თებერვალში გავიარე სავალდებულო საკვალიფიკაციო ატესტაცია და იმავე წლის 11 მაისის საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებით გამწესებული ვიქენი ოზურგეთის რაიონულ სასამართლოში სამოსამართლო უფლებამოსილების განსახორციელებლად ადრე დანიშნული ვადის ფარგლებში. 10 წლიანი საკონსტიტუციო ვადა გამივიდა რა 2004 წლის ნოემბრის თვეში, იმავე წლის 22 დეკემბრის საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებით გავთავისუფლდი დაკავებული თანამდებობიდან სამოსამართლო უფლებამოსილების ვადის გასვლის გამო. რა დროისთვისაც მოქმედებდა ,,საერთო სასამართლოების შესახებ" საქ. ორგანული კანონის (1997 წლის 13 ივნისის რედაქცია) 82-ე მუხლის დანაწესი, რომლის მიხედვითაც მოსამართლეს სამისდღეშიო პენსია ენიშნებოდა სამოსამართლო უფლებამოსილების ვადის გასვლის შემთხვევაშიც ხელფასის სრული ოდენობით. ამ რედაქციით მოქმედებდა ეს კანონი 2006 წლამდე.

აქედან გამომდინარე, გამაჩნია უშუალო იურიდიული ინტერესი მოცემული სარჩელის აღსაძრავად, რამდენადაც ვარ ყოფილი მოსამართლე, რომელიც არ სარგებლობს სახელმწიფო კომპენსაციის უფლებით და რომლის მიმართ სადავო ნორმები ადგენს არასათანადო მოპყრობას. აქვე ავღნიშნავ, რომ 2006 წლის შემდეგ მიმართული მქონდა კომპეტენტური ადმინისტრაციული ორგანოსათვის კომპენსაციის დანიშვნის მოთხოვნით, მაგრამ უარი მეთქვა იმ საფუძვლით, რომ 2006 წლიდან ამოქმედებული კომპენსაციის შესახებ კანონის მე-12 მუხლის დანაწესის თანახმად არ წარმოვადგენდი საერთო საპენსიო ასაკს მიღწეულ პირს, რაც გაზიარებული იქნა საერთო სასამართლოების მიერაც.

გ. სარჩელში მითითებული სადავო საკითხი საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადია, კერძოდ, მოთხოვნილია საკანონმდებლო აქტების კონკრეტული ნორმების კონსტიტუციურობის შემოწმება, რაც წარმოადგენს საკონსტიტუციო სასამართლოს უფლებამოსილების სფეროს;

დ. სარჩელში დასმული სადავო საკითხი ჯერ არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე. არ არის დარღვეული კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის ვადა, რამდენადაც ასეთი მოთხოვნისთვის კანონი არ განსაზღვრავს რაიმე ვადას;

ვ. არ არსებობს გასაჩივრებული საკანონმდებლო აქტებზე იერარქიულად უფრო მაღლა მდგომი ნორმატიული აქტები, რომლის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშეც შეუძლებელი იქნებოდა სადავო აქტების კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

არაკონსტიტუციურად იქნას ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის მე-14, 21-ე, 30-ე, 38-ე, 39-ე მუხლებთან და 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადებასთან მიმართბაში:

ა) ,,საერთო სასამართლოების შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 76-ე მუხლის ის ნორმატიული შინაარსი, რაც გათვალისწინებულია ამავე ორგანული კანონის 70-ე მუხლის მე-2 პუნქტით.

ბ) ,,საერთო სასამართლოების შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 76-ე მუხლის ის ნორმატიული შინაარსი, რაც გათვალისწინებულია ამავე ორგანული კანონის 77-ე მუხლის მე-2 პუნქტის ,,ბ" ქვეპუნქტით.

გ) ,,სახელმწიფო კომპენსაციისა და სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდიის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-12 მუხლის პირველი პუნქტის სიტყვები - ,,65 წლის ასაკის მიღწევისას“ ,,საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 76-ე მუხლის იმ ნორმატიული შინაარსით გათვალისწინებულ შემთხვევაში, რომლის მიხედვითაც ამავე ორგანული კანონის 70-ე მუხლის მე-2 პუნქტი ვრცელდება 1999 წლის 15 მაისიდან წარმოშობილ იმ ურთიერთობებზეც, როდესაც მოსამართლე ,,საერთო სასამართლოების შესახებ" საქართველოს 1997 წლის 13 ივნისის ორგანული კანონის 85-ე პრიმა მე-2 მუხლის მე-5 პუნქტის საფუძველზე ასრულებდა სამოსამართლო უფლებამოსილებას ადრე დანიშნული ვადის ფარგლებში და რომელსაც, სამოსამართლო უფლებამოსილების ვადის გასვლის გამო სამისდღეშიო პენსია დანიშნული არ აქვს 2006 წლის 01 იანვრამდე.

დ) ,,სახელმწიფო კომპენსაციისა და სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდიის შესახებ" საქართველოს კანონის მე-12 მუხლის პირველი პუნქტის სიტყვები - ,,65 წლის ასაკის მიღწევისას," ,,საერთო სასამართლოების შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 77-ე მუხლის მე-2 პუნქტის ,,ბ" ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში.

საქმის ფაქტობრივი გარემოებანი:

1994 წლის 10 ნოემბერს, იმ დროს მოქმედი საქართველოს კანონმდებლობის თანახმად, სახელმწიფოს მეთაურის #229-ე განკარგულებით დავინიშნე, ოზურგეთის რაიონული სასამართლოს მოსამართლედ, 10 წლის ვადით.

1999 წლის 15 მაისიდან ახალი სასამართლო სისტემის, როგორც ხელისუფლების დამოუკიდებელი შტოს ამოქმედებასთან დაკავშირებით, 1997 წლის 13 ივნისს მიღებული იქნა საქართველოს ორგანული კანონი „საერთო სასამართლოების შესახებ,“ რომლის 86-ე პრიმა მუხლის მოთხოვნის თანახმად, ის მოქმედი მოსამართლეები, რომლებიც კანონმდებლობით დადგენილი წესითა და ვადაში არ გაივლიდნენ სავალდებულო საკვალიფიკაციო ატესტაციას, დათხოვნილი იქნებოდნენ თანამდებობიდან ვადაზე ადრე, ანუ 1999 წლის 15 მაისიდან.

1999 წლის თებერვლის თვეში ჩავაბარე მოსამართლეთა საკვალიფიკაციო გამოცდები და საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის 11 მაისის #383-ე განკარგულებით, „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქ. ორგანული კანონის 85-ე პრიმა მე-2 მუხლის მე-5 პუნქტის შესაბამისად, გამწესებული ვიქენი ოზურგეთის რაიონული სასამართლოს მოსამართლედ ადრე დანიშნული ვადის ფარგლებში.

2004 წლის ნოემბრის თვეში გამივიდა რა, სამოსამართლო უფლებამოსილების ათწლიანი საკონსტიტუციო ვადა, საქართველოს პრეზიდენტის იმავე წლის 22 დეკემბრის #606-ე ბრძანებულებით გათავისუფლდი ოზურგეთის რაიონული სასამართლოს მოსამართლის თანამდებობიდან საქ. ორგანული კანონის „საერთო სასამართლოების შესახებ“ 54-ე მუხლის I-ლი პუნქტის „მ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, ანუ სამოსამართლო უფლებამოსილების ვადის გასვლის გამო.

რა დროისთვისაც ძალაში იყო და მოქმედებდა „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქ. ორგანული კანონის (1997 წლის 13 ივნისის რედაქცია) ძირითადი დებულების 82-ე მუხლის შემდეგი რედაქცია და აღმჭურველი საკანონმდებლო დანაწესი:

„მუხლი 82 - მოსამართლის ხელფასი და სოციალური დაცვა.

1. მოსამართლის სოციალური დაცვის გარანტიები განისაზღვრება კანონით. აკრძალულია მოსამართლის სოციალური დაცვის გარანტიების გაუქმება, მოქმედების შეჩერება ან მათი ოდენობის შემცირება.

2. მოსამართლის ხელფასი და მატერიალური შეღავათები არ შეიძლება იყოს საქართველოს პარლამენტის წევრის ხელფასსა და მატერიალურ შეღავათებზე ნაკლები. დაუშვებელია მოსამართლის ხელფასის შემცირება მისი უფლებამოსილების მთელი ვადის განმავლობაში.

3. მოსამართლეს უფლებამოსილების ვადის დამთავრებისას ან საპენსიო ასაკის მიღწევისას ენიშნება სამისდღეშიო პენსია ხელფასის სრული ოდენობით.

4. ამ მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტები ვრცელდება იმ მოსამართლეებზე, რომლებიც თანამდებობაზე დაინიშნენ ამ კანონის 46-49-ე მუხლების და 85-ე მუხლის მე-2 პუნქტის საფუძველზე.

5. ყოფილი თბილისის საქალაქო სასამართლოს ყოფილ მოსამართლეს და ყოფილი რაიონის (ქალაქის) სასამართლოს ყოფილ მოსამართლეს, რომელთაც 1999 წლის 15 მაისიდან "საერთო სასამართლოების შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 54-ე მუხლის პირველი პუნქტის "მ" და "ო" ქვეპუნქტებისა და 861 მუხლის მე-4 პუნქტის საფუძველზე შეუწყდათ სამოსამართლო უფლებამოსილება და ამ კანონის ამოქმედებამდე ან მას შემდეგ მიაღწიეს საპენსიო ასაკს და აქვთ მოსამართლედ მუშაობის არანაკლებ 10 წლის სტაჟი, სამისდღეშიო პენსია ენიშნებათ შესაბამისად საოლქო სასამართლოს მოქმედი მოსამართლისათვის და რაიონული (საქალაქო) სასამართლოს მოქმედი მოსამართლისათვის განსაზღვრული ხელფასის სრული ოდენობით, მოსამართლის უფლებამოსილების ვადის გასვლის, საპენსიო ასაკის მიღწევის ან სასამართლო წყობილების შეცვლასთან დაკავშირებით სასამართლოს ლიკვიდაციის შემთხვევაში."

ასევე, ამავე ორგანული კანონის 86-ე პრიმა მუხლის მე-7 პუნქტი:

,,ამ კანონის 82-ე მუხლის მე-2-3 პუნქტები მათი ამოქმედების დღიდან, ხოლო 85-ე მუხლის მე-6 პუნქტი 1999 წლის 15 მაისიდან ვრცელდება აგრეთვე იმ მოსამართლეზე, რომელმაც გაიარა სავალდებულო საკვალიფიკაციო ატესტაცია და სამოსამართლო უფლებამოსილებას ახორციელებს რაიონულ (საქალაქო) საოლქო, აგრეთვე ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლეს სასამართლოში იმ ვადის ფარგლებში, რომლითაც იგი დანიშნული იყო რაიონის (ქალაქის) თბილისის საქალაქო, აგრეთვე ავტონომიური რესპუბლიკის უზენაეს სასამართლოში."

რა რედაქციითაც მოქმედებდა ორგანული კანონის ეს ნორმატიული დანაწესები 2006 წლის 01 იანვრამდე.

ამდენად, სამოსამართლო უფლებამოსილების ვადის გასვლის დროიდან, ანუ 2004 წლის 22 დეკემბრიდან ავტომატურად (იურიდიული ხდომილება/ფაქტი), ყოველგვარი დამატებითი სამართლებრივი აქტის მიღებისა და გამოცემის გარეშე გავხდი მოსამართლეთათვის კანონით განსაზღვრული საპენსიო ასაკს მიღწეული პირი, რომელმაც იმავდროულად შევიძინე/მოვიპოვე სამისდღეშიო პენსიის დანიშვნის უფლება, რაც ყოველგვარი შეზღუდვის გარეშე უნდა დამნიშნოდა მისი მოთხოვნისთანავე და თუ როდის მოვითხოვდი მის დანიშვნას, ამასთან დაკავშირებით დროში შეზღუდული არც იმდროინდელი და არც ამჟამად მოქმედი კანონმდებლობით ვყოფილვარ და ვარ, რამეთუ მისი მოთხოვნა, ანუ სამისდღეშიო პენსია/კომპენსაციის დასანიშნად მიმართვა შემეძლო აღნიშნული უფლების წარმოშობიდან ნებისმიერ დროს და ამასთან გამაჩნდა კანონიერი ნდობის საფუძველი, რაც გარანტირებული იყო ორგანული კანონის იმპერატიული დანაწესითაც, რომ იკრძალებოდა მოსამართლეთა სოციალური დაცვის გარანტიების გაუქმება, მოქმედების შეჩერება ან მათი ოდენობის შემცირება.

ანუ, სამოსამართლო უფლებამოსილების ვადის გასვლის დღიდან, საერთო საპენსიო ასაკის არქონის მიუხედავად გავხდი მოსამართლეთათვის კანონით განსაზღვრულ საპენსიო ასაკს მიღწეული პირი, რომელმაც იმავრდოულად მოვიპოვე სამისდღეშიო პენსიის დანიშვნის უფლება მისი მოთხოვნისთანავე, რა უფლებამაც დასრულებული სახე მიიღო მისი შეძენისთანავე.

2005 წლის 23 დეკემბერს „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 82-ე მუხლში განხორციელებული საკანონმდებლო ცვლილებების შედეგად, ეს მუხლი შემდეგი რედაქციით ჩამოყალიბდა და მოქმედებაში შევიდა 2006 წლის 01 იანვრიდან:

„მუხლი 82 - მოსამართლის ხელფასი და სოციალური დაცვა.

1. მოსამართლის სოციალური დაცვის გარანტიები განისაზღვრება კანონით.

2. მოსამართლის ხელფასი და მატერიალური შეღავათები არ შეიძლება იყოს საქართველოს პარლამენტის წევრის ხელფასსა და მატერიალურ შეღავათებზე ნაკლები. დაუშვებელია მოსამართლის ხელფასის შემცირება მისი უფლებამოსილების მთელი ვადის განმავლობაში.

3. მოსამართლეს სახელმწიფო კომპენსაცია ენიშნება „სახელმწიფო კომპენსაციისა და სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდიის შესახებ“ საქართველოს კანონით დადგენილი წესითა და ოდენობით.

4. ამ მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტები ვრცელდება იმ მოსამართლეებზე, რომლებიც თანამდებობაზე დაინიშნენ ამ კანონის 46-49-ე მუხლების და 85-ე მუხლის მე-2 პუნქტის საფუძველზე.

5. თბილისის ყოფილი საქალაქო სასამართლოს ყოფილ მოსამართლეს და ყოფილი რაიონის (ქალაქის) სასამართლოს ყოფილ მოსამართლეს, რომლებსაც 1999 წლის 15 მაისიდან "საერთო სასამართლოების შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 54-ე მუხლის პირველი პუნქტის "მ" და "ო" ქვეპუნქტებისა და 86' მუხლის მე-4 პუნქტის საფუძველზე შეუწყდათ სამოსამართლო უფლებამოსილება და ამ კანონის ამოქმედებამდე ან მას შემდეგ მიაღწიეს საპენსიო ასაკს და აქვთ მოსამართლედ მუშაობის არანაკლებ 10 წლის სტაჟი, ენიშნებათ სახელმწიფო კომპენსაცია "სახელმწიფო კომპენსაციისა და სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდიის შესახებ" საქართველოს კანონით დადგენილი წესითა და ოდენობით, მოსამართლის უფლებამოსილების ვადის გასვლის, საპენსიო ასაკის მიღწევის ან სასამართლო წყობილების შეცვლასთან დაკავშირებით სასამართლოს ლიკვიდაციის შემთხვევაში.“

ამასთან, 2005 წლის 27 დეკემბერს მიღებული იქნა და 2006 წელის 01 იანვრიდან ამოქმედდა „სახელმწიფო კომპენსაციისა და სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდიის შესახებ“ საქ. კანონი (შემდგომში კომპენსაციის შესახებ კანონი), რომელმაც მოსამართლეთა საპენსიო ურთიერთობები შემდეგნაირად მოაწესრიგა:

მუხლი 12 - საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა კომპენსაციის გაანგარიშება.

1. „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ირგანული კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში საქართველოს საერთო სასამართლოს მოსამართლეს 65 წლის ასაკის მიღწევისას ენიშნება კომპენსაცია, თუ:

ა) დაუმთავრდა სამოსამართლო უფლებამოსილების ვადა;

ბ) უფლებამოსილება შეუწყდა სასამართლოს ლიკვიდაციის შემთხვევაში ან საპენსიო ასაკის მიღწევის გამო.

მაგრამ ამავე კომპენსაციის შესახებ კანონის გარდამავალი დებულებანის 36-ე მუხლით განისაზღვრა კომპენსაციის შესახებ კანონის ამოქმედებამდე მოპოვებული უფლებების შენარჩუნებაც, რომელიც ინარჩუნებს მხოლოდ იმ უფლებებს, როდესაც ადგილი აქვს ამ კანონის ამოქმედებამდე მოქმედი კანონმდებლობის საფუძველზე წარმოშობილი უფლებების შესაბამისად უკვე დანიშნულ და გაცემულ პენსიებს, კერძოდ

მუხლი 36: ამ კანონის ამოქმედებამდე მოპოვებული უფლებების შენაჩუნება.

1. ამ კანონის ამოქმედების დღიდან ამ მუხლის მე-2 პუნქტში ჩამოთვლილი საკანონმდებლო აქტებით დანიშნულ და გაცემულ პენსიებს (პენსიის დანამატებთან ერთად) ეწოდოს შესაბამისად კომპენსაცია და სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდია და მათი გაცემა გაგრძელდეს, როგორც ამ კანონის შესაბამისად დანიშნული კომპენსაციისა/სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდიისა.

2. ქვემოთ ჩამოთვლილი საკანონმდებლო აქტებით ამ კანონის ამოქმედებამდე უკვე დანიშნული კომპენსაცია/სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდია არ ექვემდებარება გადაანგარიშებას ამ კანონის III, IV, V და VI თავების მიხედვით, კერძოდ:

ა) საქართველოს ორგანული კანონით ,,საქართველოს საერთო სასამართლოების შესახებ";

ბ) საქართველოს კანონით ,,მოსამართლეთა სოციალური და სამართლებრივი დაცვის გარანტიების შესახებ" [.].

მუხლი 37: ამ კანონის ამოქმედებამდე ამავე კანონის 36-ე მუხლში ჩამოთვლილი საკანონმდებლო აქტების შესაბამისად დანიშნული კომპენსაციების გაცემა, რომელთა მიღებას არ ითვალისწინებს ეს კანონი, გაგრძელდეს ამ კანონის ამოქმედებამდე მოქმედი კანონმდებლობით მისი მიღების შეწყვეტის საფუძვლების წარმოშობამდე.

ამდენად იმის გათვალისწინებით, რომ კომპენსაციის შესახებ კანონის 36-ე და 37-ე მუხლების შინაარსიდან გამომდინარე შენარჩუნებულია ამ კანონის ამოქმედებამდე მოქმედი კანონმდებლობის საფუძველზე წარმოშობილი ურთიერთობები პენსიადანიშნულ პირებთან მიმართებაში, რაც კანონის წინაშე ყველას თანასწორობისა და დისკრიმინაციის დაუშვებლობის პრინციპების გათვალისწინებით მივიჩნიე, რომ უნდა გავრცელებულიყო ჩემს შემთხვევაზეც, ანუ ისეთივე სოციალური სტატუსის მქონე ყოფილ მოსამართლეზე, რომელსაც მათგან მხოლოდ ის მასხვავებს, რომ ახალ საკანონმდებლო რეგულაციებამდე მოთხოვნილი და შესაბამისად დანიშნული არ მაქვს სამისდღეშიო პენსია, ამასთან თავად კომპენსაციის შესახებ კანონისათვის (მუხლი 12) კანონმდებელს ,,ნორმატიული აქტების შესახებ" საქართველოს კანონის იმ დროს მოქმედი რედაქციის 47-ე მუხლის თანახმად (ნორმატიულ აქტს უკუძალა აქვს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ეს პირდაპირ არის დადგენილი ამ ნორმატიული აქტით. ნორმატიულ აქტს, რომელიც ადგენს ან ამძიმებს პასუხისმგებლობას, უკუძალა არა აქვს) უკუძალა მინიჭებული არ ჰქონია, 2007 წლის 05 იანვარს მივმართე ამისათვის უფლებამოსილ კომპეტენტურ ორგანოს - საქართველოს სოციალური დაზღვევის ერთიან სახელმწიფო ფონდს სამისდღეშიო პენსიის დანიშვნაზე, მაგრამ ადმინისტრაციული ორგანოს 28.03.07, 23.04.07 და 17.05.07 წლის გადაწყვეტილებებით უარი მეთქვა მის დანიშვნაზე იმ მოტივით, რომ ჩემზე უკვე ვრცელდებოდა 2006 წლიდან ამოქმედებული კომპენსაციის შესახებ კანონის მე-12 მუხლის პირველი პუნქტის დანაწესი, რომლის მიხედვითაც არ წარმოვადგენდი საერთო საპენსიო ასაკს (65 წელი) მიღწეულ პირს, რა პოზიციაც გაზიარებული იქნა კიდევაც საერთო სასამართლოს 02.05.08 წლის გადაწყვეტილებითა და სააპელაციო სასამართლოს 11.07.08 წლისა და საქ. უზენაესი სასამართლოს 18.02.09 წლის განჩინებებით.

2013 წლის 07 მაისს კი, საკონსტიტუციო სარჩელით მივმართე საკონსტიტუციო სასამართლოს კომპენსაციის შესახებ საქ. კანონის 36-ე და 37-ე მუხლების არაკონსტიტუციურად ცნობის მოთხოვნით, რაც სასამართლოს გამწესრიგებელი სხდომის 03.04.14 წლის განჩინებით არსებითად განსახილველად არ იქნა მიღებული წარმოებაში იმ მოტივით, რომ - სადაო ნორმები, კერძოდ კომპენსაციის შესახებ კანონის 36-ე და 37-ე მუხლები ადგენენ სამართლებრივ რეჟიმს აღნიშნული კანონის ამოქმედებამდე გარკვეული საკანონმდებლო აქტების საფუძველზე დანიშნული ან/და გაცემული პენსიების მიმართ. კომპენსაციის შესახებ კანონის 36-ე მუხლი შეეხება ისეთ გასაცემლებს, რომელთა მიღებასაც ითვალისწინებს აღნიშნული კანონი, ხოლო ამავე კანონის 37-ე მუხლით დადგენილი რეჟიმი კი შეეხება ისეთ პენსიებს, რომელთა მიღებასაც ეს კანონი არ ითვალისწინებს.

გამომდინარე აქედან, საკონსტიტუციო კოლეგიამ დაადგინა, რომ სადაოდ გახდილი ნორმები არ არეგულირებს ჩემს საპენსიო ურთიერთობას და ჩემი უფლებების მზღუდველ ნორმებს არ წარმოადგენს – ,,პენსიის დანიშვნასთან დაკავშირებით სადაო ნორმები არ გამოყოფენ მოსარჩელეს პირთა (მოსამართლეთა) საერთო წრიდან და არ იწვევენ მათ მიმართ დიფერენცირებულ მოპყრობას [.] საკონსტიტუციო სასამართლო ადგენს, რომ მოსარჩელის მიერ მითითებული ნორმები არ არის შემხებლობაში მოსარჩელესთან და შესაბამისად ვერ იქნება განხილული მისი კონსტიტუციური უფლებების შემზღუდველ ნორმებად."

ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლოს ამ გადაწყვეტილებაში მოცემული მსჯელობა და ნორმათა ანალიზი იძლევა იმ დასკვნის გაკეთბის შესაძლებლობას, რომ კომპენსაციის შესახებ კანონი ითვალისწინებს ჩემნაირი სოციალური სტატუსის მქონე მხოლოდ იმ პირთა ურთიერთობებს, რომლებსაც ამ კანონის ამოქმედებამდე მოქმედი კანონმდებლობის საფუძველზე წარმოშობილი უფლებების შესაბამისად უკვე მოთხოვნილი და დანიშნული აქვთ პენსიები, რომელთა გაცემასაც ჩვეულებრივ რეჟიმში სამომავლოდაც ინარჩუნებენ. ხოლო, რაც შეეხება იმავე სოციალური სტატუსის მქონე იმ ყოფილ მოსამართლეებს, რომლებსაც ამ კანონის ამოქმედებამდე მოქმედი კანონმდებლობის საფუძველზე წარმოშობილი უფლებების შესაბამისად არ მოუთხოვიათ და დანიშვნიათ სამისდღეშიო პენსია, ამ კანონით გათვალისწინებული და რეგულირებული არაა, რამეთუ იგი აწესრიგებს მხოლოდ მისი ამოქმედების დღიდან წარმოშობიულ ურთიერთობებს.

მაგრამ, როგორც შემდგომში აღმოჩნდა, ამ კანონით მოწესრიგებული ახლებური რეგულაციები გავრცელებული იქნა მანამდე წარმოშობილ ურთიერთობებზეც 2009 წლის 08 დეკემბრიდან ამოქმედებული ,,საერთო სასამართლოების შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის ახალი რედაქციის დანაწესების შესაბამისად, კერძოდ:

მუხლი 70: საქართველოს საერთო სასამართლოს მოსამართლისათვის სახელმწიფო კომპენსაციის დანიშვნის წესი.

2. ,,საქართველოს საერთო სასამართლოს მოსამართლეს (გარდა უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისა), რომელიც მოსამართლის თანამდებობაზე დაინიშნა ამ კანონის 35-ე მუხლის შესაბამისად, სახელმწიფო კომპენსაცია ენიშნება ,,სახელმწიფო კომპენსაციისა და სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდიის შესახებ" საქართველოს კანონით დადგენილი წესითა და ოდენობით."

მუხლი 76: მოსამართლის სოციალური დაცვა.

,,ამ კანონის 70-ე მუხლი გავრცელდეს 1999 წლის 15 მაისიდან წარმოშობილ ურთიერთობებზე."

მუხლი 77: მოსამართლის კომპენსაციის გაანგარიშება.

პუნქტი 2: ,,მოსამართლეს (გარდა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისა) სახელმწიფო კომპენსაცია ენიშნება ,,სახელმწიფო კომპენსაციისა და სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდიის შესახებ" საქართველოს კანონით დადგენილი წესითა და ოდენობით, თუ ,,საერთო სასამართლოების შესახებ" საქართველოს 1997 წლის 13 ივნისის ორგანული კანონის:

ბ) საფუძველზე გაიარა სავალდებულო საკვალიფიკაციო ატესტაცია და სამოსამართლო უფლებამოსილებას ახორციელებდა რაიონულ (საქალაქო), საოლქო, აგრეთვე ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლეს სასამართლოში იმ ვადის ფარგლებში, რომლითაც იგი დანიშნული იყო რაიონის (ქალაქის), თბილისის საქალაქო, აგრეთვე ავტონომიური რესპუბლიკის უზენაეს სასამართლოში."

ამდენად, მოქმედი „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის ზემოხსენებული დანაწესებით, მიუხედავად იმისა, რომ იგი ეწინააღმდეგება კანონის უკუძალის პრინციპს ( ნორმატიულ აქტს, რომელიც ადგენს ან ამძიმებს პასუხისმგებლობას, უკუძალა არა აქვს) კომპენსაციის შესახებ საქართველოს კანონით გათვალისწინებული რეგულაციები მაინც იქნა გავრცელებული 1999 წლის 15 მაისიდან წარმოშობილ ურთიერთობებზე, რითაც მოხდა აშკარა დიფერენცირება ერთიდაიმავე სოციალური სტატუსის მქონე ყოფილ მოსამართლეებს შორის, ანუ იმ სოციალური სტატუსის მქონე ყოფილი მოსამართლეებისაგან, რომლებსაც 2006 წლამდე მოქმედი „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 82-ე მუხლის საფუძველზე დაენიშნათ სამისდღეშიო პენსიები და მათი მიღების უფლება შეუნარჩუნდათ 2006 წლიდან ამოქმედებული საკანონმდებლო ინოვაციების პირობებშიც, ცალკე გამოყოფილი და დიფერენცირებულ რეჟიმში გამიჯნული აღმოჩნდა ამავე სოციალური სტატუსის მქონე ის ყოფილი მოსამართლეები, რომლებსაც 2006 წლამდე მოქმედი კანონმდებლობის საფუძველზე წარმოშობილი აქვთ სამისდღეშიო პენსიის დანიშვნის უფლება, მაგრამ ამ ახალ საკანონმდებლო რეგულაციებამდე არ მოუთხოვიათ და დანიშვნიათ იგი.

ე.ი, მიუხედავად იმისა, რომ საერთო სასამართლოების ის მოსამართლეები (გარდა უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისა), რომლებსაც 2006 წლამდე მოქმედი კანონმდებლობის პირობებში უფლებამოსილების ვადის გასვლის საფუძველზე შეუწყდათ სამოსამართლო უფლებამოსილება და მისი შეწყვეტისთანავე ავტომატურ რეჟიმში მოექცნენ იმ დროს მოქმედი „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქ. ორგანული კანონის 82-ე მუხლით გათვალიწინებულ სამართლებრივ რეჟიმში და მოიპოვეს სამისდღეშიო პენსიის დანიშვნის უფლება წარმოადგენენ არსებითად თანასწორ სუბიექტებს, რამეთუ მათ აერთიანებთ ყოფილი მოსამართლის სტატუსი და შესაბამისად ამისა თანაბრად უნდა სარგებლობდნენ სახელმწიფოს მიერ მოსამართლისათვის გარანტირებული და უზრუნველყოფილი შესაბამისი შესაძლებლობებით (სოციალური დაცვის გარანტრიებით), სადავო ნორმებით მაინც მოხდა მათი დიფერენცირება.

გამომდინარე აქედან, განსახილველ შემთხვევაში დიფერენცირების კუთხით შესადარებელ ჯგუფებს წარმოადგენს საერთო სასამართლოების (გარდა უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისა) ის მოსამართლეები, რომლებსაც არ მიუღწევიათ საერთო საპენსიო ასაკისათვის, მაგრამ 2006 წლამდე მოქმედი კანონმდებლობის საფუძველზე მიღწეული აქვთ მოსამართლეთათვის კანონით განსაზღვრული საპენსიო ასაკისათვის და აქედან ერთ ჯგუფს იმავე კანონმდებლობის საფუძველზე დანიშნული სამისდღეშიო პენსიები უნარჩუნდებათ 2006 წლიდან ამოქმედებული საკანონმდებლო ინოვაციების პირობებშიც კომპენსაციის სახით, ხოლო იმავე სოციალური სტატუსის მქონე მოსამართლეთა მეორე ჯგუფს კი, რომლებსაც იმავე კანონმდებლობის საფუძველზე დანიშნული არ ჰქონიათ სამისდღეშიო პენსია, ახალი საკანონმდებლო რეგულაციების პირობებში ექცევიან სოციალურად განსხვავებულ და დიფერენცირებულ რეჟიმში, რამეთუ იმავე სამართლებრივი საფუძვლით კონპენსაციის დანიშვნის უფლება ეძლევათ მხოლოდ საერთო საპენსიო ასაკის მიღწევისას.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-14, 21-ე, 30-ე, 38-ე და 39-ე მუხლებთან შეუსაბამოა ის წესები, რომელიც 2006 წლამდე მოქმედი კანონმდებლობის საფუძველზე უფლებააღჭურვილ ყოფილ მოსამართლეებს არსებითად განსხვავებულ და დიფერენცირებულ რეჟიმში აყენებს, კერძოდ ამ კატეგორიიდან ერთი ჯგუფი მოსამართლეების მიმართ არ მოქმედებს ასაკობრივი ცენზი - 65 წლის მიღწევა, ხოლო ამავე კატეგორიის მეორე ჯგუფის მოსამართლეთა მიმართ კი ასეთი ასაკობრივი ცენზი მოქმედებს და მათ, საერთო საპენსიო ასაკის მიღწევამდე ტოვებს სოციალური დაცვის გარანტიის გარეშე.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-14, 21-ე, 30-ე, 38-ე და 39-ე მუხლებთან მიმართებით სადავო ნორმები უნდა შეფასდეს ე.წ. „მკაცრი შეფასების ტესტის” საფუძველზე. როგორც ცნობილია, თანასწორობის უფლებაში ჩარევის კონსტიტუციურობის შეფასებისას საკონსტიტუციო სასამართლო იყენებს ორ ტესტს: ე.წ. „მკაცრი შეფასების ტესტს“ და რაციონალური დიფერენცირების ტესტს. ,,მკაცრი შეფასების ტესტის“ გამოყენება ხდება იმ შემთხვევაში, როდესაც დიფერენცირება უკავშირდება კონსტიტუციის მე-14 მუხლით გათვალისწინებულ ნიშანს ან/და როდესაც დიფერენცირება არის მაღალი ინტენსივობის (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 22 დეკემბრის#1/1/477 გადაწყვეტილება, II.პ.76,77). დიფერენცირება თავისთავად მაღალი ინტენსივობისაა ისეთ შემთხვევაში, თუ იგი იწვევს სხვა კონსტიტუციურ სიკეთეში ჩარევას და მის დაღვევას. სადავო ნორმები, გარდა იმისა, რომ არსებათად თანასწორებს შორის უთანასწორო მოპყრობას ადგენს, არღვევს სხვა კონსტიტუციურ სიკეთესაც - საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლით გარანტირებულ საკუთრების შეძენის ჩემს უფლებას.

„მკაცრი შეფასების ტესტი“ გულისხმობს ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასებას თანაზომიერების ტესტის საფუძველზე, იმის გათვალისიწნებით, რომ უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზნად მხოლოდ „სახელმწიფოს დაუძლეველი ინტერესის“ არსებობა გამოდგება (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 22 დეკემბრის #1/1/477 გადაწყვეტილება, II.პ.76,77). აქედან გამომდინარე, მოცემულ შემთხვევაში დიფერენცირების შეფასებისას, თუ სასამართლოს მიერ გამოყენებული იქნება შემოწმების „მკაცრი ტესტი," სადავო ნორმის ფარგლებში სრულიად წარმოუდგენელია სახელმწიფოს ჰქონდეს რაიმე ისეთი „დაუძლეველი ინტერესი," რომლის მიღწევაც შეუძლებელი იქნებოდა სადავო ნორმებში მოცემული დიფერენცირების გარეშე.

განსახილველ შემთხვევაში მოსამართლეთა იმ ჯგუფს, რომელთაც 2006 წლამდე მოქმედი კანონმდებლობის საფუძველზე წარმოშობილი უფლებების თანახმად არ მოუთხოვიათ და დანიშვნიათ სამისდღეშიო პენსია და არც იმის გონივრული განჭვრეტა შეეძლოთ, რომ სამომავლოდ განხორციელებული საკანონმდებლო ინოვაციები შესაძლოა საუარესოდ გავრცელებულიყო მათზე („საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქ. ორგანული კანონის 82-ე მუხლის 2006 წლამდე მოქმედი რედაქციის დანაწესი - აკრძალულია მოსამართლის სოციალური დაცვის გარანტიების გაუქმება, მოქმედების შეჩერება ან მათი ოდენობის შემცირება; ,,ნორმატიული აქტების შესახებ" საქ. კანონის 24-ე მუხლი. ამასთან, 2006 წლიდან ამოქმედებული ყველა ზემოხსენებული საკანონმდებლო ცვლილება და ნოვაცია მიღებული იქნა ე.წ ფორსმაჟორულად დაჩქარებულ რეჟიმში 23.12.05 წელს), 2006 წლიდან ამოქმედებული საკანონმდებლო ინოვაციების (კომპენსაციის შესახებ კანონი) შემოღებითა და სადაო ნორმების საფუძველზე მათზე საუარესოდ გავრცელებით, 65 წლის ასაკის მიღწევამდე სრულად ერთმევათ შესაძლებლობა ისარგებლონ სახელმწიფოს მიერ დაწესებული და საკანონმდებლო დონეზე შეპირებული სოციალური დაცვის გარანტიით.

ამდენად, ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით ცალსახაა, რომ 2006 წლამდე მოქმედი კანონმდებლობის საფუძველზე შეძენილი ჩემი სოციალური დაცვის გარანტიით სარგებლობის უფლება იზღუდება კომპენსაციის შესახებ კანონის იმ ნორმატიული შინაარსისათვის უკუძალის მინიჭებით, რომელიც ითვალისწინებს ასაკობრივ ცენზს - საერთო საპენსიო ასაკის მიღწევას. ანუ, მოცემულ შემთხვევაში ჩემი უფლებების მზღუდველ ნორმატიულ დანაწესს წარმოადგენს კომპენსაციის შესახებ კანონის მე-12 მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული ჩანაწერის - 65 წლის ასაკის მიღწევისას, გამოყენება ,,საერთო სასამართლოების შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 77-ე მუხლის მე-2 პუნქტის ,,ბ" ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში. ანუ ,,საერთო სასამართლოების შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 77-ე მუხლის მე-2 პუნქტის ,,ბ" ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში თუ გამოყენებული არ იქნება კომპენსაციის შესახებ კანონის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული დანაწესი (ასაკობრივი ცენზი) - 65 წლის ასაკის მიღწევისას, ამით ვთვლი, რომ იხსნება სადაო ნორმების შეუსაბამობა კონსტიტუციის მე-14, 30-ე, 38-ე, 39-ე და 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადებასთან მიმართებაში.

სამისდღეშიო პენსიის/კომპენსაციის ლეგიტიმური მიზნები იცავს მოსამართლის მაღალ სტატუსს, ასევე სასამართლო ხელისუფლებას, როგორც ხელისუფლების ერთ-ერთ შტოს, უზრუნველყოფს მოსამართლის დამოუკიდებლობას და ემსახურება ხარისხიანი მართლმსაჯულების განხორციელებას. სადავო ნორმებით კი, უკუძალა მიეცა იმ ახალ საკანონმდებლო რეგულაციებს, რომელიც უკვე აღარ ითვალისწინებს შესაბამისი საფუძვლის არსებობისას 65 წლის ასაკის მიღწევამდე კომპენსაციის დანიშვნას და დიფერენცირებულ რეჟიმში აყენებს ერთიდაიგივე კატეგორიისა და სოციალური სტატუსის მქონე ყოფილ მოსამართლეებს, რაც მოკლებულია ყოველგვარ გონივრულ და ობიექტურ საფუძველს, შესაბამისად ამისა არ არსებობს ის ლეგიტიმური საჯარო მიზანი, რომელიც გაამართლებდა სადავო ნორმებით დადგენილ დიფერენციაციას.

დაწესებული შეზღუდვა არ წარმოადგენს გამოსადეგ, აუცილებელ და თანაზომიერ საშუალებას ყოფილ მოსამართლეთა იმ ჯგუფის (რომლებსაც 2006 წლამდე მოქმედი კანონმდებლობის საფუძველზე ასაკის მიუხედავად შეძენილი და მოპოვებული აქვთ სამისდღეშიო პენსიის დანიშვნის უფლება, მაგრამ არ მოუთხოვიათ და დანიშვნიათ იგი ახალ საკანონმდებლო ცვლილებებამდე) გამოსარიცხად იმავე სოციალური სტატუსის მქონე პირთა წრიდან, რომლებსაც ახალ საკანონმდებლო რეგულაციებამდე ასაკის მიუხედავად მოთხოვნილი და დანიშნული აქვთ სამისდღეშიო პენსიები და მათი მიღება შენარჩუნებულია ახალი საკანმონმდებლო რეგულაციების პირობებშიც, ვინაიდან აღნიშნული ვერ უზრუნველყოფს მოსამართლისათვის ცხოვრებისა და საქმიანობის ღირსეული პირობების შექმნის გზით სასამართლოს დამოუკიდებლობის ლეგიტიმური მიზნის მიღწევას. ამდენად, არ არსებობს შესაბამისობა მისაღწევ მიზანსა და გამოყენებულ საშუალებას შორის, კერძოდ, თავად საჯარო ინტერესის მოთხოვნას წარმოადგენს, თანასწორად იყვნენ დაცული მოსამართლეები, როგორც მოსამართლეობის ვადის განმავლობაში, ისე მისი შეწყვეტის შემდეგაც.

სამართლებრივი სახელმწიფოსათვის ყოველი ახალი საკანონმდებლო რეგულაციის მიზანს უნდა წარმოადგენდეს მოსამართლის დამსახურების საჯარო აღიარება მის მიერ ქვეყნისთვის გაწეული სამსახურის გამო, ასევე დამოუკიდებლობის, მიუკერძოებლობისა და, ზოგადად, სასამართლო სისტემისთვის გარანტიების უზრუნველყოფა, რომელიც კონსტიტუციითაა გარანტირებული.

სახელმწიფოს დისკრეციას განეკუთვნება მოსამართლეებისათვის სახელმწიფო კომპენსაციის დაწესება. სახელმწიფოს უნდა ჰქონდეს ფართო მიხედულება, რომელიც ეკონომიკური პოლიტიკის გატარებისას უკავშირდება საფრთხის ქვეშ მყოფი უფლებების დაბალანსებას, როდესაც სახელმწიფომ უნდა გაითვალისწინოს საზოგადოების ყველა ფენის ინტერესები. სახელმწიფოს მართალია გააჩნია დისკრეცია და არა ვალდებულება კონკრეტული სახის კომპენსაციის მინიჭებასთან დაკავშირებით, მაგრამ ერთადერთი ვალდებულება, რომელიც კონსტიტუციიდან მომდინარეობს და სახელმწიფოს აკისრია, არის კანონმდებლობით გათვალისწინებული პენსია/კომპენსაციის გაცემის არადისკრიმინაციული ხასიათი.

საერთოდ სამართლებრივი სახელმწიფოსათვის უცხო უნდა იყოს ის გარემოება, რომ კანონის საფუძველზე მოიპოვებს რა, პირი სამისდღეშიო პენსიის დანიშვნის მოთხოვნის უფლებას, იგი იმის მუდმივ შიშსა და განცდაში არ უნდა იყოს, შემდგომში განხორციელებული საკანონმდებლო ცვლილებები შეიძლება მასზედ საუარესოდ გავრცელდეს. სახელმწიფოს კანონშემოქმედებითი საქმიანობა, უფლებააღჭურვილ სუბიექტებთან მიმართებაში, უნდა იყოს მდგრადი, დინამიური და პოზიტიური, წინააღმდეგ შემთხვევაში იურიდიული ყოფა კარგავს უზრუნველყოფადობას, სტაბილურობას, გარანტირებულობას, ირღვევა სამართლის ნორმის მიმართ ნდობის პრინციპი და სამართლებრივი უსაფრთხოების განცდა, ასეთ პირობებში კი, მყარი სამართლებრივი წესრიგის ადგილს იკავებს კანონმდებლის სახელისუფლო ძალაზე დამყარებული თვითნებობა, მაშინ, როცა სამართლის ნორმისადმი ნდობის პრინციპი და სამართლებრივი უსაფრთხოება, სამართლებრივი სახელმწიფოს ქვაკუთხედია.

კანონის მოქმედების გავრცელება სამართალურთიერთობაზე გულისხმობს ასევე, მისი შეფარდების შესაძლებლობას სწორედ ამ სამართალურთიერთობის სუბიექტზე. ე.ი 2004 წლის 22 დეკემბრიდან, ანუ სამოსამართლო უფლებამოსილების ვადის გასვლიდან, იმ დროისათვის მოქმედი კანონმდებლობის საფუძველზე ავტომატურად მოვექეცი რა, ამ რეგულაციებით მოწესრიგებულ სამართლებრივ რეჟიმში, აღნიშნულით შევიძინე სამისდღეშიო პენსიის დანიშვნის მოთხოვნის უფლება, რითაც დადგა სამართლებრივი შედეგი (მოსამართლეთათვის კანონით განსაზღვრული საპენსიო ასაკი), ანუ იურიდიული ხდომილება/ფაქტი, რომელიც ჩემთან მიმართებაში, უნდა აგრძელებდეს მოქმედებასა და არსებობას ახალი კანონმდებლობის შემოღების პირობებშიც და ამ ახალმა კანონმდებლობამ, ადრე წარმოშობილ სამართლებრივ ურთიერთობებზე ნეგატიური ზეგავლენა ვერ უნდა მოახდინოს.

რაც შეეხება სამისდღეშიო პენსიის დანიშვნის მოთხოვნასა და შესაბამისად მის დანიშვნას, ესაა თანამდევი შედეგი შეძენილი უფლების რეალიზებისათვის. ე.ი ჯერ უნდა დადგეს პირობა პენსიის დანიშვნის საფუძვლის სახით, რაც იმავდროულად წარმოშობს მისი მიღების უფლებასაც მოთხოვნის დღიდან, რომლის მოთხოვნაზეც ხანდაზმულობის ვადა, არც ადრე და არც ამჟამად მოქმედი კანონმდებლობით არ ვრცელდება, ანუ მოქმედებს პრინციპი - სამისდღეშიო პენსიის დანიშვნა შეუძლია პირს, ამ უფლების წარმოშობიდან ნებისმიერ დროს /„სახელმწიფო კომპენსაციისა და სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდიის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-6 მუხლის მე-3 ნაწ/, რაც თავისთავად იმის უტყუარი დადასტურებაცაა, რომ სოციალური დაცვის სტატუსი, მისი შეძენისთანავე, დასრულებული სახით ყალიბდება იმისდამიუხედავად, მის საფუძველზე სამისდღეშიო პენსიის დანიშვნა მოთხოვნილი ან/და დანიშნული იქნა თუ არა საერთოდ. ესე იგი პენსიის დანიშვნა/არდანიშვნა, სამართლებრივად ვერანაირ ზემოქმედებას ვერ უნდა ახდენდეს შეძენილი უფლების დასრულებული სახით ჩამოყალიბებასა და შემდგომში მის რეალიზებაზე, რასაც ვერ ვიტყვით განსახილველ შემთხვევასთან დაკავშირებით, ვინაიდან პენსიადანიშნულები შეუზღუდავად რჩებიან თავიანთ უფლებებში, ხოლო პენსიადაუნიშნავებს კი შეეზღუდათ ამ უფლებით სარგებლობა საერთო საპენსიო ასაკის მიღწევამდე.

2006 წლამდე მოქმედი კანონმდებლობით მოსამართლისათვის პენსიის დანიშვნა უკავშირდებოდა მისი უფლებამოსილების შეწყვეტის ობიექტურ საფუძვლებს, და ერთ-ერთ ამგვარ ობიექტურ საფუძველს წარმოადგენდა უფლებამოსილების ვადის ამოწურვა. ამდენად, მე როგორც მოქმედმა მოსამართლემ, ერთ-ერთი იმ უმთავრესი განზრახულობით მივიღე საკანონმდებლო დონეზე სახელმწიფოს შემოთავაზება სამოსამართლო საქმიანობის განხორციელებასთან დაკავშირებით (კანონიერი ნდობის საფუძველი), რომ თუ გავივლიდი მოსამართლეთათვის გათვალისწინებულ სავალდებულო საკვალიფიკაციო ატესტაციას და განვახორციელებდი სამოსამართლო საქმიანობას უფლებამოსილების ვადით, მისი გასვლისთანავე, ასაკის მიუხედავად, გავხდებოდი მოსამართლეთათვის განსაზღვრულ საპენსიო ასაკს მიღწეული პირი და იმავდროულად მოვიპოვებდი უფლებას სამისდღეშიო პენსიის დანიშვნაზე ხელფასის სრული ოდენობით, რაც სამომავლოდ საუარესოდ არ შეიცვლებოდა, რომელი სტატუსიც სოციალური დაცვის გარანტიის სახით შევიძინე სამოსამართლო უფლებამოსილების ვადის გასვლისთანავე და „გავედი კიდევაც დამსახურებულ პენსიაზე, როგორც იტყვიან – კაცი ბჭობდა ღმერთი იცინოდაო.“

ამდენად, კონსტიტუციის მე-14, 21-ე, 30-ე, 38-ე და 39-ე მუხლების მიზნებისთვის თანასწორ სუბიექტებს წარმოადგენს ერთი მხრივ ის ყოფილი მოსამართლეები, რომლებსაც 2006 წლამდე მოქმედი კანონმდებლობის საფუძველზე დანიშნული აქვთ სამისდღეშიო პენსიები, რა განაცემიც უნარჩუნდებათ ახალი საკანონმდებლო რეგულაციების პირობებში კომპენსაციის სახით, და მეორე მხრივ იმავე სოციალური სტატუსის მქონე ყოფილი მოსამართლეები, რომლებსაც ახალ საკანონმდებლო რეგულაციებამდე წარმოშობილი უფლებების საფუძველზე დანიშნული არ აქვთ სამისდღეშიო პენსია. მოსამართლეთა ამ ორ ჯგუფს შორის არსებული დიფერენცირება მკვეთრად აცილებს მათ სოციალური უზრუნველყოფის სფეროში მონაწილეობის თანაბარი შესაძლებლობისაგან. შესაბამისად აუცილებელია მოსამართლეთათვის თანაბარი სოციალური გარანტიების არსებობა, წინააღმდეგ შემთხვევაში ირღვევა კონსტიტუციით გათვალისწინებული კანონის წინაშე ყველას თანასწორობისა და დისკრიმინაციის დაშვებლობის პრინციპები, ხოლო სამართლებრივი ნორმა ხდება უფლების გაუმართლებლად შეზღუდვის საფუძველი.

საქართელოს კონსტიტუციით ცალკე სახელისუფლო შტოს წარმოადგენს რა სასამართლო ხელისუფლება, რაც დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოს ქვაკუთხედია, იმთავითვე იმპერატიულადაა განსაზღვრული მისი როლი, დანიშნულება და კომპეტენციის ფარგლები უმაღლეს სახელისუფლო სივრცეში. სასამართლო ხელისუფლება ხორციელდება მხოლოდ საკონსტიტუციო კონტროლისა და მართლმსაჯულების სახით, რომლის მამოძრავებელ ძალასაც მოსამართლე წარმოადგენს. შესაბამისად ამისა კონსტიტუციით იმპერატიულადაა განსაზღვრული მოსამართლის სამართლებრივი სტატუსიც.

ამდენად, კონსტიტუციით მოსამართლის სტატუსი, არ აქვს მნიშვნელობა, რომელ სისტემაში ასრულებს სამოსამართლო უფლებამოსილებას, არის ერთნაირი და თანაბარი. მითუმეტეს, როდესაც საქმე ეხება საერთო სასამართლოების სისტემას, რომელშიც შედის უზენაესი სასამართლოც საკასაციო ინსტანციის სახით. შესაბამისად ამისა, მოსამართლის სტატუსი, მისი სოციალური და სამართლებრივი დაცვის გარანტიების კუთხით თანაბარია (მხედველობაში არაა ხელფასისა და პენსია/კომპენსაციის ოდენობა, რაც ისედაც დიფერენცირებულია და უნდა იყოს კიდევაც), რა პრინციპიც დაცული იყო კიდევაც სასამართლო ხელისუფლების, როგორც დამოუკიდებელი სახელისუფლო შტოს ამოქმედების დღიდან ,,საერთო სასამართლოების შესახებ" საქართველოს 1997 წლის 13 ივნისის ორგანული კანონით, რომლის მიხედვითაც საერთო სასამართლოს ნებისმიერ მოსამართლეს სამისდღეშიო პენსია ენიშნებოდა სამოსამართლო უფლებამოსილების ვადის ამოწურვის ან საპენსიო ასაკის მიღწევის შემთხვევაში (მუხლი 82), რაც იმავე ორგანული კანონის მოქმედების პერიოდშივე იქნა დიფერენცირებული 2006 წლიდან. რა დროიდანაც საერთო სასამართლოების უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეთათვის შენარჩუნებული იქნა და არის დღემდე ასაკის მიუხედავად სამოსამართლო უფლებამოსილების ვადის ამოწურვის შემთხვევაში კომპენსაციის დანიშვნის უფლება, ხოლო დანარჩენ საერთო სასამართლოს მოსამართლეთა მიმართ კი, მიუხედავად სამოსამართლო უფლებამოსილების ვადის ამოწურვისა, დაწესებული იქნა ასაკობრივი შეზღუდვა (ცენზი) საერთო საპენსიო ასაკის (65 წელი) სახით. ხოლო 08.12.09 წლიდან ამოქმედებული ,,საერთო სასამართლოების შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 77-ე მუხლის მე-2 პუნქტის ,,ბ" ქვეპუნქტით კი, გამიჯნული და დიფერენცირებული იქნა საერთო სასამართლოების (უზენაესის მოსამართლეთა გარდა) სხვა დანარჩენი მოსამართლეთა სოციალური დაცვის გარანტიები, კერძოდ ამავე ორგანული კანონის 77-ე მუხლის მე-2 პუნქტის ,,ბ" ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში იმ ყოფილ მოსამართლეებს, რომლებსაც 2006 წლამდე არ მოუთხოვიათ და დანიშვნიათ სამისდღშიო პენსიები, მათზე კომპენსაციის შესახებ კანონისათვის უკუძალის მინიჭებით გავრცელდა ახალი საკანონმდებლო რეგულაციები (საერთო საპენსიო ასაკი), ხოლო იმავე სოციალური სტატუსის მქონე მოსამართლეები კი, რომლებსაც 2006 წლამდე უკვე დანიშნული აქვთ სამისდღეშიო პენსიები დარჩნენ კომპენსაციის შესახებ კანონის 36-ე და 37-ე მუხლებით მოწესრიგებულ რეჟიმში - მიუხედავად ასაკისა საპენსიო უფლებაშენარჩუნებულნი. გამომდინარე აქედან გამოდის, რომ მოვექეცი ორმაგი დისკრიმინაციის რეჟიმში, კერძოდ ჯერ საერთო სასამართლოების უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეებთან მიმართებაში, ხოლო შემდეგ კი, თავად ჩემი კატეგორიის მოსამართლეებთან მიმართებაში.

გამომდინარე აქედან, შედარებისთვის დღეის მდგომარეობით ვღებულობთ შემდეგ სურათს – 2006 წლიდან ამოქმედებული საკანონმდებლო ინოვაციებით, ჩემნაირი სოციალური სტატუსის მქონე იმ მოსამართლეებს, რომლებსაც დანიშნული ჰქონდათ პენსია და მისი გაცემა შეუნარჩუნდათ ახალ საკანონმდებლო რეგულაციების პირობებშიც კომპენსაციის სახით, გათანაბრებული დარჩნენ უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეთა სოციალურ სტატუსთან, ხოლო იმავე სოციალური სტატუსის მქონე პენსიადაუნიშნავი მოსამართლეები კი, სადაო ნორმებით აღმოვჩნდით ორმაგად დიფერენცირებულ რეჟიმში, როგორც საერთო სასამართლოს საკასაციო ინსტანციის მოსამართლეებთან, ასევე უფრო ქვემდგომი ინსტანციის პენსიადანიშნულ მოსამართლეებთან მიმართებაში.

ზოგადად კი შიძლება ითქვას, რომ საერთო სასამართლოების მოსამართლეები (გარდა უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისა), კომპენსაციის შესახებ კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში, სოციალური დაცვის გარანტიების კუთხით უფრო დისკრიმინაციულ რეჟიმში არიან ვიდრე მათზე შედარებით დაბალი რანგისა და სტატუსის მქონე მოხელეები, კერძოდ – სამოსამართლო უფლებამოსილების ვადა თავისი შინაარსით უთანაბრდება რა კომპენსაციის შესახებ კანონით გათვალისწინებულ ნამსახურობის ვადას, ამ უკანასკნელ შემთხვევაში კომპენსაცია ენიშნებათ იმიდამიუხედავად შესაბამისი სტატუსის მქონე პირს მიღწეული აქვს თუ არა საერთო საპენსიო ასაკისათვის (მათ შორისაა პროკურატურის მუშაკებიც. საქართველოს პროკურატურა კი, საქართველოს კონსტიტუციის 02.07.04 წლამდე მოქმედი რედაქციით წარმოადგენდა სასამართლო ხელისუფლების დაწესებულებას), მაშინ როდესაც, სამართლებრივი და სოციალური სტატუსით უფრო მაღლა მდგომ მოსამართლეთათვის (გარდა უზენასი სასამართლოს მოსამართლისა) ასეთი სოციალური უფლება შეზღუდულია საერთო საპენსიო ასაკის მიღწევამდე.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დადგენილი კანონის წინაშე ყველას თანასწორობის უფლება მოითხოვს, რომ „ანალოგიურ, მსგავს, საგნობრივად თანასწორ გარემოებებში მყოფ პირებს სახელმწიფო მოეპყროს ერთნაირად“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/493 საქმეზე “მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-2; საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 22 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/477 საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-68; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის №1/3/534 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ტრისტან მამაგულაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-5).

განსახილველ დავასთან დაკავშირებით მნიშვნელოვანია საკონსტიტუციო სასამართლოს მსჯელობა ლალი ლაზარაშვილის კონსტუტუციურ სარჩელთან დაკავშირებით 10.11.17 წელს მიღებულ გადაწყვეტილებაში (საქმე #3/6/642), სადაც სასამართლო შესადარებელი ჯგუფების თანასწორობასთან დაკავშირებით ცალსახად აღნიშნავს, რომ - „„საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, პირთა არსებითად თანასწორობის საკითხი „უნდა შეფასდეს არა ზოგადად, არამედ კონკრეტულ სამართალურთიერთობასთან კავშირში. დისკრიმინაციულ მოპყრობაზე მსჯელობა შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, თუ პირები კონკრეტულ სამართლებრივ ურთიერთობასთან დაკავშირებით შეიძლება განხილულ იქნენ როგორც არსებითად თანასწორი სუბიექტები“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 4 თებერვლის გადაწყვეტილება №2/1/536 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ლევან ასათიანი, ირაკლი ვაჭარაძე, ლევან ბერიანიძე, ბექა ბუჩაშვილი და გოჩა გაბოძე საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის წინააღმდეგ“, II-19).

სახელმწიფო კომპენსაცია, თავისი არსით, წარმოადგენს მნიშვნელოვან გარანტიას მოსამართლის დამოუკიდებლობისათვის, რათა მან მიუკერძოებლად, კონსტიტუციით განსაზღვრულ ფარგლებში განახორციელოს საქმიანობა. სასამართლო ხელისუფლების დამოუკიდებლობისა და ჯეროვანი განხორციელებისათვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ ინსტიტუციური, არამედ ფინანსური გარანტიები, რომლებიც უზრუნველყოფს მოსამართლის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის ღირსეული პირობების შექმნას, როგორც უფლებამოსილების განხორციელების პერიოდში, აგრეთვე, მოსამართლის უფლებამოსილების თავისებურებების გათვალისწინებით უფლებამოსილების ამოწურვის შემდეგაც. ამდენად, სახელმწიფო კომპენსაციის მიღების მიზანი, ინტერესი წარმოდგება პირის მოსამართლედ ყოფნის ფაქტიდან გამომდინარე. მოსამართლის დამოუკიდებლობის უაღრესად მაღალი ინტერესი არსებობს მის მიერ უფლებამოსილების განხორციელების ნებისმიერ პერიოდში. ამდენად, სამოსამართლო უფლებამოსილების ნაადრევად დასრულების შემთხვევაშიც, სახეზეა ის მიზნები, რომელსაც სახელმწიფო კომპენსაციის ინსტიტუტი ემსახურება. საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ ხედავს გარემოებას, რომლის გამოც შეიძლება სახელმწიფო კომპენსაციის მიღების მიზნებთან მიმართებით, პირადი განცხადების საფუძველზე, მოსამართლის უფლებამოსილების შეწყვეტის ფაქტი ან/და თარიღი გამორიცხავდეს სხვა ყოფილ მოსამართლეებთან მათ არსებითად თანასწორებად მიჩნევას. შესაბამისად, განსახილველ საქმეში გამოყოფილი შესადარებელი ჯგუფები წარმოადგენენ არსებითად თანასწორ პირებს.

გამომდინარე იქიდან, რომ სადავო ნორმების თანახმად, უფლებამოსილების ვადის ამოწურვის, საპენსიო ასაკის მიღწევისა და 2005 წლის 1 იანვრიდან 2006 წლის 1 იანვრამდე პერიოდში საკუთარი სურვილით უზენაესი სასამართლოს მოსამართლის უფლებამოსილების შეწყვეტისას უზენაესი სასამართლოს ყოფილი მოსამართლეები სარგებლობენ სახელმწიფო კომპენსაციის მიღების უფლებით, ხოლო ამავე უფლებით სარგებლობას მოკლებული არიან მოსამართლეები, რომელთაც ნებისმიერ სხვა პერიოდში პირადი განცხადების საფუძველზე შეუწყდათ მოსამართლის უფლებამოსილება, სახეზეა სადავო ნორმებით დადგენილი არსებითად თანასწორ პირთა შორის დიფერენცირებული მოპყრობა.

საკონსტიტუციო სასამართლო, „თავისი ფუნქციური დატვირთვიდან გამომდინარე, ზოგადად, ორ მიზანს ემსახურება – ხელისუფლების კონსტიტუციით დადგენილ ფარგლებში ფუნქციონირების უზრუნველყოფას (ხელშეწყობას) და ადამიანის უფლებების დაცვას ხელისუფლების მხრიდან არათანაზომიერი ჩარევისაგან (უფლების დარღვევისაგან)“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის გადაწყვეტილება N1/466 საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ", II-18).

აღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია, მხოლოდ გააუქმოს სადავო ნორმა მთლიანად ან/და მისი რომელიმე ნაწილი/ნორმატიული შინაარსი, თუმცა მას არ შეუძლია დაადგინოს ახალი წესრიგი, გააფართოოს სადავო ნორმის მოქმედება და ა.შ. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება შეიძლება გამოიხატოს მხოლოდ სადავო ნორმის რომელიმე ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურად ცნობაში, მის გაუქმებაში.““

ამდენად, სადაო ნორმებით ვთვლი, რომ ირღვევა ჩემი კონსტიტუციით გარანტირებული უფლებები, საკუთრების უფლების ხელშეუხებლობის, შრომისა და სოციალური დაცვის გარანტიის, დისკრიმინაციის დაუშვებლობის, კანონის წინაშე ყველას თანასწორობისა და კანონის უკუძალის პრინციპების სახით.

1 - (კონსტიტუციის 21-ე მუხლის დარღვევა):

პენსია/კომპენსაცია და სხვაგვარი შემწეობა, რომ საკუთრებას წარმოადგენს და ამდენად დაცულია საქართველოს კონსტიტუციითა და საერთაშორისო ხელშეკრულებებითა და შეთანხმებებით ეს დადასტურებულია ადამიანის უფლებათა დაცვის ევროპული სასამართლოს მთელი რიგი გადაწყვეტილებებით, კერძოდ:

ევროპულმა სასამართლომ 2002 წლის 20 ივლისის გადაწყვეტილებით (იხ. Azinas v. Cyprus, application no. 56679/00, 2002 წლის 20 ივნისის გადაწყვეტილება) საკუთრების შეუფერხებელი სარგებლობის უფლების დარღვევა კონვენციის პირველი ოქმის პირველი მუხლის მოთხოვნების დარღვევად მიიჩნია და დაადგინა, რომ პენსიის მიღების უფლება, რაც დამყარებულია შრომითი საქმიანობის სახეზე, გათანაბრებულია საკუთრების უფლებასთან. ამის საფუძველი კი ისაა, რომ დამქირავებელმა აიღო საერთო ვალდებულება, უზრუნველეყო დაქირავებული პირი პენსიით და ამდენად, ეს ვალდებულება შრომითი ხელშეკრულების ნაწილია. ამავე გადაწყვეტილებაში ნათქვამია ისიც, რომ ეროვნული კანონმდებლობის შესაბამისი ნორმების საფუძველზე თუ, სახელმწიფო სამსახურში შესულმა პირმა მოიპოვა პენსიის უფლება, იგი თავისი შინაარსით „საკუთრებას“ გულისხმობს, ამიტომ მისთვის იმ შეღავათების აღკვეთა, რაც სახელმწიფო სამსახურიდან წასულ პირებს ერგებოდათ, წარმოადგენს სახელმწიფოს ჩარევას საკუთრების უფლების განხორციელებაში.

ევროპული სასამართლოს 2002 წლის 11 ივნისის გადაწყვეტილებაში, უილისი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ, აღნიშნულია, რომ მატერიალური ხასიათის შემწეობის მიღების უფლება ითვლება საკუთრებად კონვენციის პირველი ოქმის პირველი მუხლის გაგებით მაშინაც კი, თუ მისი ფორმირება არ ხდებოდა პოტენციურ მიმღებთა ხარჯზე (Willis v. UK, application no. 36042/97, 2002 წლის 11 ივნისის გადაწყვეტილება).

ასევე პენსია/კომპენსაცია, რომ საკუთრებად უნდა იქნას განხილული ამას ადასტურებს ევროპული სასამართლოს 2004 წლის 18 ნოემბრის გადაწყვეტილებაც, პრავედნაია რუსეთის ფედერაციის წინააღმდეგ (იხ. Pravednaya v. Russia, application no. 69529/01, 2004 წლის 18 ნოემბრის გადაწყვეტილება).

საქმეში სტეკი და სხვები გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ (იხ. Stec and Others v the UK, application nos. 65731/01 ანდ 65900/01, 2006 წლის 12 აპრილის გადაწყვეტილება, $54) სასამართლომ კიდევ ერთხელ აღნიშნა, რომ კონვენციის 1-ლი დამატებითი ოქმის 1-ლი მუხლი არ იცავს საკუთრების შეძენის უფლებას. აღნიშნული მუხლი არ ერევა მაღალი ხელშემკვრელი სახელმწიფოების უფლებაში თვითონ გადაწყვიტონ სოციალური დაცვის როგორ გარანტიებს შექმნიან, ან/და როგორი იქნება ასეთი გარანტიების ოდენობა და სახე. თუმცა, როდესაც სახელმწიფოში მოქმედი კანონმდებლობის მიხედვით დადგენილია მსგავსი სოციალური გარანტიები, ასეთი კანონმდებლობა უნდა ჩაითვალოს იმ პირისათვის საკუთრების უფლების წარმოშობის საფუძვლად, ვინც ამ კანონის მოთხოვნებს აკმაყოფილებს და აღნიშნული კი უკვე ხვდება 1-ლი მუხლის დაცვის სფეროში (იხ. Rasmussen v. Poland, application no. 38886/05, 2009 წლის 28 აპრილის გადაწყვეტილება, $ 71).

ჩვენს შემთხვევაში სადავო ნორმები, გარდა იმისა, რომ არსებითად თანასწორ პირებს შორის უთანასწორო მოპყრობას ადგენს, არღვევს სხვა კონსტიტუციურ სიკეთესაც - საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლით გარანტირებულ საკუთრების უფლებას. კერძოდ, არათანაბარი მოპყრობის შედეგად იზღუდება ჩემი, კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებით გარანტირებული, საკუთრების შეძენის უფლება, რომელიც პირდაპირ კავშირშია კანონის საფუძველზე შეძენილი მოსამართლისათვის სოციალური დაცვის გარანტიით სარგებლობის შესაძლებლობის ჩამორთმევასთან.

„სახელმწიფო კომპენსაციისა და აკადემიური სტიპენდიის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის „დ“ ქვეპუნქტის თანახმად, ტერმინი „კომპენსაცია“ განმატებულია, როგორც პირის ყოველთვიური ფულადი უზრუნველყოფა კანონით დადგენილი წესით და ოდენობით. ამდენად, სახელმწიფო კომპენსაციის სოციალური უფლება მის სუბიექტს ანიჭებს შესაძლებლობას, მიიღოს მატერიალური სიკეთე პერიოდული (ყოველთვიური) ფულადი შემოსავლის სახით, რაც სახელმწიფო კომპენსაციის სუბიექტს გადაეცემა საკუთრებაში. სოციალური უფლებების ეკონომიკური ბუნებიდან გამომდინარე მატერიალური სიკეთე დაცულია კონსტიტუციის 21-ე მუხლით, რასაც საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაც ადასტურებს (მაგ.: საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 29 მარტის #2/7/365,371 განჩინება, სადაც განმარტებულია: „სასამართლო მიუთითებს, რომ საპენსიო უზრუნველყოფასთან დაკავშირებული საკითხები სოციალური უფლებების კატეგორიას განეკუთვნება. საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლით კი, აღიარებულია საკუთრების საყოველთაო უფლება, რომელიც ადამიანის პირადი უფლებაა. იმავდროულად, მას აქვს ეკონომიკური ხასიათი, ამიტომ რიგი სოციალური უფლებების ხელყოფაზე, ხელყოფის შინაარსიდან გამომდინარე, შეიძლება გავრცელდეს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის ფარგლები“...). ასეთი მიდგომა შესაბამისობაშია ადმიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკასთან.

საქართველოს კონსტიტუცია ერთმანეთისაგან გამოყოფს „საკუთრების“, „საკუთრების შეძენის“, „საკუთრების გასხვისების“ და „მემკვიდრეობის“ უფლებებს. დამატებით განსაზღვრავს, რომ ისინი არიან „აღიარებულნი“ და „ხელშეუვალნი“ და რომ მათი, როგორც „საყოველთაო უფლების“ გაუქმება დაუშვებელია.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკა ადასტურებს, რომ კონსტიტუციის 21-ე მუხლი იცავს არა მხოლოდ უკვე შეძენილ საკუთრებას, არამედ სამომავალო საკუთრების უფლებას ანუ უფლებას მის შეძენაზე. სასამართლოს განცხადებით, უკვე არსებული საკუთრების უფლების დაცვა და საკუთრების შეძენის უფლება განსხვავდება ერთმანეთისგან ეტაპების მიხედვით. ერთი არეგულირებს საკუთრების უფლებამდე წარმოშობილ ურთიერთობებს, მეორე - შემდგომს (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის #3/1/512 გადაწყვეტილება,II.პ.35). საკონსტიტუციო სასამართლოს განცხადებით: „საკუთრების კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გარანტია მოიცავს ისეთი საკანონმდებლო ბაზის შექმნის ვალდებულებას, რომელიც უზრუნველყოფს საკუთრებითი უფლების პრაქტიკულ რეალიზებას და შესაძლებელს გახდის საკუთრების შეძენის გზით ქონების დაგროვებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის #3/1/512 გადაწყვეტილება,II.პ.33).

საქართველოს კონსტიტუციის 21–ე მუხლის პირველი პუნქტი შესაძლებლობას იძლევა, საზოგადოებრივი ინტერესებიდან გამომდინარე, საკუთრებაზე დაწესდეს კონტროლი. შესაბამისად, მეორე პუნქტი სახელმწიფოს ნებას რთავს, კანონის შესაბამისად შეზღუდოს საკუთრების უფლება აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებიდან გამომდინარე. შესაბამისად, ისეთი ნორმის არსებობა, რომელიც ზღუდავს საკუთრების უფლების შეძენას, უნდა გამომდინარეობდეს მხოლოდ „აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებიდან." ასეთი კატეგორიის არსებობა კი, საბოლოო ჯამში, წარმოადგენს საკუთრების უფლებით დაცულ სფეროში ჩარევის გამართლებას. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლის აზრით, აღნიშული კატეგორია წარმოადგენს საკუთრების უფლების ყველა შესაძლო გამოვლინების შეზღუდვის საფუძველს და ზღვარს (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის #3/1/512 გადაწყვეტილება,II.პ.8).

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკიდან (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 18 მაისის #2/1-370,382,390,402,405 გადაწყვეტილება, II.პ.14–15) გამომდინარეობს: მოქმედება ,,აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის” არ ნიშნავს, რომ ის არის მიმართული მხოლოდ საზოგადოებისათვის გარკვეული და გარდაუვალი უარყოფითი შედეგების თავიდან ასაცილებლად. კანონმდებელი ,,აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის“ შეიძლება მოქმედებდეს, როდესაც მას ამოძრავებს საზოგადოებისათვის ან მისი ნაწილისათვის დადებითი შედეგების მომტანი მიზნები.“ ამ კონკრეტულ შემთხვევაში კი გაურკვეველი რჩება, თუ რა საზოგადოებრივ საჭიროებას შეიძლება ემსახურებოდეს სადავო ნორმები, საზოგადოებისათვის რომელი გარკვეული და გარდაუვალი უარყოფითი შედეგების თავიდან ასაცილებლად შეიქმნა ისინი, ან საზოგადოებისათვის ან მისი ნაწილისათვის რა დადებითი შედეგების მომტანი მიზნები შეიძლება ჰქონდეს მათ.

აღსანიშნავია ისიც, რომ საკონსტიტუციო სასამართლო განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევს საკუთრების უფლებით დაცულ სფეროში ჩარევის ზემოაღნიშნულ საფუძველს და მას შესაძლო სახელისუფლებო თვითნებობის პრევენციის საშუალებად განიხილავს (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 2 ივლისის #1/2/384 გადაწყვეტილება,II.პ.9).

სწორედაც, რომ აუცილებელი საზოგადოების საჭიროების კატეგორიის უგულებელყოფამ გამოიწვია სადავო ნორმების შექმნა და შესაბამისად, კანონმდებლის თვითნებობა. არც ერთი გონივრული არგუმენტი არ არსებობს იმისათვის, რომ სადავო ნორმები რაიმე გზით ადგენს ისეთ სამართლებრივ ურთიერთობებს, რომელიც ,,აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის“ არის საჭირო.

შესაბამისად, სადავო ნორმებით ირღვევა 21-ე მუხლის პირველი და მეორე პუნქტები.

2 - (კონსტიტუციის 30-ე და 39-ე მუხლების დარღვევა):

მოქალაქეთა სოციალურ-ეკონომიკურ უფლებებსა და თავისუფლებებს წარმოადგენს კონსტიტუციური უფლებების ერთობლიობა, რომლებიც აძლევენ მოქალაქეებს შესაძლებლობას სახელმწიფოსაგან გარკვეულ პირობებში მიიღონ გარკვეული მატერიალური სიკეთეები.

მოქალაქეთა სოციალურ-ეკონომიკურ უფლებებსა და თავისუფლებებს განეკუთვნება შრომის თავისუფლება, სოციალური უზრუნველყოფის უფლება და ა.შ. სოციალური უზრუნველყოფის უფლება გულისხმობს სხვადასხვა სოციალურ გარანტიებს.

სოციალური დაცვა, იგივე სოციალური უზრუნველყოფა, მართალია ასეთი სიტყვათწყობით მოცემული არაა კონსტიტუციის რომელიმე მუხლში, მაგრამ თავად კონსტიტუციური ნორმის განმარტებიდან, მისი ინტერპრეტაციიდან და კონსტიტუციური სამართლიდან გამომდინარე, შრომის თავისუფლება მოიცავს სოციალური დაცვის გარანტიებსაც, რაც აღიარებულად და დაცულად ითვლება საქ. კონსტიტუციის 30-ე მუხლით.

ამასთან, კონსტიტუციის 39-ე მუხლის შინაარსიც, სწორედ ასეთ შემთხვევებს ითვალისწინებს, რომ საქართველოს კონსტიტუცია არ უარყოფს ადამიანისა და მოქალაქის სხვა საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებს, თავისუფლებებსა და გარანტიებს, რომლებიც აქ არ არიან მოხსენიებული, მაგრამ თავისთავად გამომდინარეობენ კონსტიტუციის პრინციპებიდან.

3 - (კონსტიტუციის მე-14 და 38-ე მუხლების დარღვევა):

კანონის წინაშე თანასწორობისა და დისკრიმინაციის დაუშვებლობის კონსტიტუციური პრინციპები ჩემთან მიმართებაში იმიტომ ირღვევა, რომ ერთიდაიგივე სოციალური სტატუსის მქონე პირები-სუბიექტები, ახალ სამართლებრივ რეჟიმში უკვე ერთმანეთისაგან რადიკალურად განსხვავებულ და სოციალურად დიფერენცირებულ რეჟიმში აღმოვჩნდით, ანუ მოსამართლეთათვის კანონით განსაზღვრულ საპენსიო ასაკს მიღწეული და პენსიადანიშნული პირები ინარჩუნებენ ამ სოციალურ სტატუსსა და გარანტიებს 2006 წლიდან ამოქმედებული საკანონმდებლო ინოვაციების პირობებშიც, ხოლო ასეთივე, ანუ თანაბარი დონის სოციალური სტატუსის მქონე სუბიექტებმა კი, რომლებსაც არ მოგვითხოვია 2006 წლამდე პენსიის დანიშვნა, ახალი საკანონმდებლო ინოვაციების პირობებში დავკარგეთ მანამდე შეძენილი განსაზღვრული საპენსიო ასაკის სტატუსი და გავუთანაბრდით საერთო საპენსიო ასაკს, რაც სხვა არაფერია თუ არადა კანონის წინაშე ყველას თანასწორობისა და დისკრიმინაციის დაუშვებლობის კონსტიტუციით აღიარებული და დაცული პრინციპების უხეში დარღვევა.

4 - (კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადების დარღვევა):

ამასთან, როგორც ზემოთ აღინიშნა სადაო ნორმებით საერთო საპენსიო ასაკის მიღწევამდე შემეზღუდა რა, სოციალური დაცვის გარანტიით სარგებლობის უფლება, აღნიშნულით ვთვლი, რომ ფაქტიურად დადგენილი იქნა ჩემს მიმართ იურიდიული პასუხისმგებლობა. ანუ, სადაო ნორმებით მიეცა რა კომპენსაციის შესახებ კანონს უკუძალა, ამით ფაქტიურად დადგა იურიდიული პასუხისმგებლობა, რაც ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადების იმპერატიულ დანაწესს - კანონს თუ ის არ ამსუბუქებს ან არ აუქმებს პასუხისმგებლობას, უკუძალა არა აქვს, რაც იმავე შინაარსის მატარებელია - კანონს, რომელიც ადგენს ან ამძიმებს პასუხისმგებლობას უკუძალა არ გააჩნია.

თავად სიტყვა „პასუხისმგებლობა,“ რომელიც მოცემულია კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადებაში, მარტო სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას არ შეიძლება გულისხმობდეს, არამედ იგი მოიცავს სამოქალაქო პასუხისმგებლობასაც (რაც შეიძლება გამოიხატოს, რაიმე ქმედების განხორციელების ან მისგან თავის შეკავების ვალდებულებაში), რომლის ნათელი დადასტურებაც დეფინიცირებულია სამოქალაქო კოდექსის მე-6 მუხლსა (არ შეიძლება კანონს მიეცეს უკუქცევითი ძალა, თუ იგი ზიანის მომტანია ან აუარესებს პირის მდგომარეობას) და ,,ნორმატიული აქტების შესახებ" საქართველოს კანონის 24-ე მუხლში (ნორმატიულ აქტს, რომელიც ადგენს ან ამძიმებს პასუხისმგებლობას, უკუძალა არა აქვს). ე.ი, კონსტიტუციური ნორმის (დებულების, წინადადების, სიტყვის) ინტერპრეტაციის დროს გადამწყეტი ყურადღება ექცევა არა მხოლოდ დებულების ტექსტს, არამედ კანონის, როგორც გარანტის მიზანს.

საერთოდ კი, სამართლებრივ სახელმწიფოში დამკვიდრებული ე.წ ევოლუციური ინტერპრეტაციის პრინციპი აღიარებს უფლებების შინაარსის დროთა განმავლობაში განვითარების შესაძლებლობას, ე.ი ხდება კონსტიტუციურ დებულებათა ისეთი ინტერპრეტაცია, რომელიც ითვალისწინებს არა მარტო ამ უფლებათა პირველად მნიშვნელობას, არამედ ისე განმარტავს ამა თუ იმ უფლებას, რომ მან ასახოს საზოგადოებაში შეცვლილი ცნობიერება. ამ პრინციპს ხშირად მიმართავს ევროპული სასამართლო კონვენციის ნორმათა განმარტებისას, მაგ. „თაირერი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ,“ სადაც სასამართლომ განმარტა, რომ კონვენცია არის ცოცხალი დოკუმენტი, რომლის ინტერპრეტაცია უნდა მოხდეს თანამედროვე გარემოებების გათვალისწინებით, რა აზრიც გამომდინარეობს ასევე ჩვენი კონსტიტუციის 39-ე მუხლის დებულებიდანაც.

ამასთან, კანონის უკუძალის პრინციპთან დაკავშირებით ერთმნიშვნელოვანია, რომ „პასუხისმგებლობის დადგენა ან დამძიმება“ თავისთავად იწვევს რა ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების შეზღუდვას, ასეთ შემთხვევაში კანონს მიეცეს უკუქმედების ძალა, დაუშვებელია.

ამდენად მიმაჩნია, რომ სადაო ნორმებით კომპენსაციის შესახებ კანონს მიეცა რა უკუქმედების ძალა მანამდე წარმოშობილ ურთიერთობებთან მიმართბაში, რამაც მნიშვნელოვნად გააუარესა შეძენილი სოციალური დაცვის გარანტიებით სარგებლობის უფლება, აღნიშნული ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადების იმპერატიულ დანაწესს - კანონის უკუძალის პრინციპს.

5 - (კონსტიტუციის 39-ე მუხლების დარღვევა):

საერთოდ კონსტიტუცია უზრუნველყოფს ადამიანის კონსტიტუციური უფლებებისა და თავისუფლებების გარანტიების განმტკიცებასა და პიროვნების სამართლებრივი დაცვის მექანიზმების სრულყოფას. ამ მიზანს უნდა ემსახურებოდეს სახელმწიფოში კონსტიტუციური დებულებების საფუძველზე განხორციელებული მიზანმიმართული საკანონმდებლო საქმიანობა სახელმწიფოსა და პიროვნებას შორის სამართლებრივი რეგულირების სრულყოფისათვის. მოქალაქეთა კონსტიტუციურ-სამართლებრივი სტატუსის ძირითადი პრინციპია საზოგადოებრივი და პირადი ინტერესების შერწყმა, რომ საერთო ინტერესები გამომდინარეობდეს თითოეულის ინტერესებიდან და პირიქით, რაც განმტკიცებულია კონსტიტუციის უმნიშვნელოვანეს ფუნდამენტალურ დებულებაში (კონსტ. მე-7 მუხ) - სახელმწიფო ცნობს და იცავს ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებსა და თავისუფლებებს, როგორც წარუვალ და უზენაეს ადამიანურ ღირებულებებს. ხელისუფლების განხორციელებისას ხალხი და სახელმწიფო შეზღუდული არიან ამ უფლებებითა და თავისუფლებებით, როგორც უშუალოდ მოქმედი სამართლით.

სამართლის პრინციპის ერთ-ერთ სახეს „თანაბარზომიერების პრინციპი“ წარმოადგენს, რომელიც თავის მხრივ შედგება დასაშვებობის, აუცილებლობისა და შესაბამისობის ანუ პროპორციულობის ელემენტებისაგან. თანაზომიერების პრინციპის უწინარესი მოთხოვნაა, რომ ნორმატიული აქტი გარკვეული მიზნის მისაღწევად მისაღები საშუალება იყოს ე.ი. ნორმატიული აქტი, ანუ საშუალება, რომელიც მიზნის მიღწევას ართულებს ან მას შეუძლებელს ხდის, დაუშვებელია. ამასთან ნორმატიული აქტი აუცილებელი უნდა იყოს დასახული მიზნის მისაღწევად ე.ი. აუცილებელია ის ნორმატიული აქტი, რომელიც მიზნის მისაღწევად ყველაზე ნაკლები ზიანის მომტანია, როგორც საზოგადოებისათვის, ისე თითოეული ადამიანისათვის. პროპორციულობის კრიტერიუმი კი, განსაზღვრავს დამოკიდებულებას მიზანსა და საშუალებას შორის ე.ი. იმყოფება თუ არა ნორმატიული აქტით გამოწვეული უფლების შეზღუდვა, შეზღუდვის მიზანთან პროპორციულ, თანაზომიერ დამოკიდებულებაში. ამ თვალსაზრისით გადამწყვეტი სიტყვა შეზღუდული სიკეთისა და შეზღუდვის მიზნის შეფასებას, მათ შეპირისპირებას ეკუთვნის. მან უნდა უზრუნველყოს, რომ ერთი სიკეთე არ იქნება ცალმხრივად, მეორე სიკეთის ხარჯზე არაპროპორციულად შეფასებული. კანონმდებლის მიერ ადამიანის უფლებების შეზღუდვის სფეროში თანაზომიერების პრინციპის გამოყენება საჯარო და კერძო ინტერესების შეჯერებას ითვალისწინებს. სამართლებრივ სახელმწიფოდ ორგანიზებული საზოგადოების თითოეული წევრი იმის მოლოდინშია, რომ საზოგადოებაში სიკეთეთა განაწილება სამართლიანი იქნება. ე.ი მიღებული ნორმატიული აქტები, პირველ რიგში, დასახული მიზნის მისაღწევად უნდა იყოს დასაშვები, მეორე იგი უნდა იყოს აუცილებელი, ანუ მინიმალური ზიანის მომტანი და ბოლოს პროპორციული, ანუ შეზღუდვით გამოწვეული ზიანისა და შეზღუდვის მიზნის თანაზომიერი შეფარდების გარანტი.

განსახილველ შემთხვევაში სადაო ნორმებით აშკარაა, რომ დაირღვა ზემოხსენებული „თანაზომიერების პრინციპი,“ რაც არ იყო „აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში“ და „თანაზომიერი“ საშუალება, დასახული მართლზომიერი მიზნის მისაღწევად.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა