პლენუმის შემადგენლობა:

ზაზა თავაძე – სხდომის თავმჯდომარე;

ირინე იმერლიშვილი – წევრი;

გიორგი კვერენჩხილაძე – წევრი;

მაია კოპალეიშვილი – წევრი;

მერაბ ტურავა − წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;

თეიმურაზ ტუღუში – წევრი;

ლალი ფაფიაშვილი - წევრი;

თამაზ ცაბუტაშვილი – წევრი.

სხდომის მდივანი: დარეჯან ჩალიგავა.

საქმის დასახელება: მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „საქართველოს პატრიოტთა ალიანსი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 125-ე მუხლის მე-8 პუნქტის სიტყვების „იმ სუბიექტებზე, რომლებმაც შევსების გარეშე მიიღეს არანაკლებ 6 მანდატისა“ კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართებით.

საქმის განხილვის მონაწილეები: მოსარჩელე მხარის წარმომადგენლები - ლევან ჩხეიძე და ანდრო კიკნაველიძე; საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენელი − ქრისტინე კუპრავა; მოწმე - საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის იურიდიული დეპარტამენტის სასამართლოებთან ურთიერთობის და საარჩევნო დავების განყოფილების თანამშრომელი თენგიზ შარმანაშვილი.

I
აღწერილობითი ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 18 ოქტომბერს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №853) მომართა მოქალაქეთა პოლიტიკურმა გაერთიანებამ „საქართველოს პატრიოტთა ალიანსმა“. №853 კონსტიტუციური სარჩელი საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად გადაეცა 2016 წლის 31 ოქტომბერს. №853 კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის განმწესრიგებელი სხდომა ზეპირი მოსმენით გაიმართა 2016 წლის 10 ნოემბერს.

2. №853 კონსტიტუციურ სარჩელში საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მომართვის საფუძვლად მითითებულია: საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტი, მე-10 მუხლის პირველი პუნქტი და მე-16 მუხლის პირველი პუნქტი.

3. საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 125-ე მუხლის მე-8 პუნქტის თანახმად, „თუ ამ მუხლის მე-6 პუნქტით დადგენილი პროცედურების შემდეგ კიდევ დარჩა გადაუნაწილებელი მანდატები, ისინი გადასანაწილებელი მანდატების ამოწურვამდე რიგრიგობით გადანაწილდება იმ სუბიექტებზე, რომლებმაც შევსების გარეშე მიიღეს არანაკლებ 6 მანდატისა“. მოსარჩელეთათვის პრობლემურია სადავო ნორმის ის სიტყვები, რომლებიც გამორიცხავს პროპორციული საარჩევნო სისტემით გამართული არჩევნების შედეგად გაუნაწილებელი საპარლამენტო მანდატების იმ საარჩევნო სუბიექტთათვის გადანაწილების შესაძლებლობას, რომელთაც პროპორციული საარჩევნო სისტემით ჩატარებული საპარლამენტო არჩევნების შედეგად, შევსების გარეშე მიიღეს 6 საპარლამენტო მანდატზე ნაკლები.

4. საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლი ადგენს კანონის წინაშე ყველას თანასწორობის ფუნდამენტურ კონსტიტუციურ პრინციპს.

5. კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, მოქალაქეთა პოლიტიკურმა გაერთიანება „საქართველოს პატრიოტთა ალიანსმა“ 2016 წლის 8 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნებში დააგროვა არჩევნებში მონაწილე ამომრჩეველთა ხმების 5,01%, რაც აისახა 3,85 საპარლამენტო მანდატში. საქართველოს კონსტიტუციის 50-ე მუხლის მე-2 პუნქტის მე-2 წინადადების თანახმად, „იმ საარჩევნო სუბიექტებს, რომლებიც პარლამენტის წევრთა მანდატების განაწილების შემდეგ დააგროვებენ იმაზე ნაკლები რაოდენობის მანდატებს, ვიდრე საჭიროა საპარლამენტო ფრაქციის შექმნისათვის, მანდატები საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით შეევსებათ ფრაქციის შექმნისათვის საჭირო მინიმალურ ოდენობამდე“. კონსტიტუციის აღნიშნული დანაწესი აისახა საქართველოს საარჩევნო კოდექსში, რის საფუძველზეც, მოქალაქეთა პოლიტიკურ გაერთიანება „საქართველოს პატრიოტთა ალიანსს“ ჯამში მიეკუთვნა 6 საპარლამენტო მანდატი.

6. მოსარჩელის განმარტებით, კონსტიტუციის ზემოხსენებული დანაწესი წარმოადგენს რა პოზიტიურ დისკრიმინაციას, ემსახურება საპარლამენტო პლურალიზმის პრინციპს და მიზნად ისახავს ისეთი საარჩევნო სუბიექტების მხარდაჭერას, რომლებმაც პროპორციული სისტემით ჩატარებულ არჩევნებში გადალახეს 5%-იანი საარჩევნო ბარიერი, მაგრამ მოიპოვეს 6 საპარლამენტო მანდატზე ნაკლები. მისი თქმით, აღნიშნულ პრინციპთან შეუსაბამობაში მოდის სადავო ნორმის ის დანაწესი, რომელიც გამორიცხავს პროპორციული საარჩევნო სისტემით ჩატარებული არჩევნების შედეგად დარჩენილი გაუნაწილებელი მანდატების იმ საარჩევნო სუბიექტებისათვის გადანაწილების შესაძლებლობას, რომელთაც, აღნიშნული არჩევნების შედეგების მიხედვით, შევსების გარეშე, მიიღეს 6 საპარლამენტო მანდატზე ნაკლები. 2016 წლის 8 ოქტომბრის პროპორციული სისტემით ჩატარებული საპარლამენტო არჩევნების შედეგების თანახმად, საარჩევნო ბარიერი გადალახა სამმა საარჩევნო სუბიექტმა, ხოლო გასანაწილებელი დარჩა 17 მანდატი. გადასანაწილებელი მანდატებიდან, პირველ რიგში, 3 მანდატი საპარლამენტო ფრაქციისთვის საჭირო მანდატების ოდენობის შესაქმნელად მიეკუთვნა მოსარჩელე მხარეს, ხოლო დარჩენილი 14 მანდატი რიგითობით გადანაწილდა იმ ორ საარჩევნო სუბიექტზე, რომელთაც შევსების გარეშე მიიღეს არანაკლებ 6 საპარლამენტო მანდატი.

7. კონსტიტუციური სარჩელის ავტორი აპელირებს საქართველოს კონსტიტუციის 50-ე მუხლის მე-2 პუნქტის პირველ წინადადებაზე, რომლის თანახმად, „პროპორციული სისტემით ჩატარებული არჩევნების შედეგად პარლამენტის წევრთა მანდატები განაწილდება მხოლოდ იმ პოლიტიკურ გაერთიანებებსა და საარჩევნო ბლოკებს შორის, რომლებიც მიიღებენ არჩევნებში მონაწილე ამომრჩეველთა 5%-ს მაინც“. კონსტიტუციის აღნიშნული დანაწესი ადგენს პროპორციული სისტემით ჩატარებული არჩევნების შედეგად საპარლამენტო მანდატების განაწილების ზოგად პრინციპს, რომელიც უნდა აისახოს საარჩევნო კანონმდებლობით დადგენილ საპარლამენტო მანდატების განაწილების კონკრეტულ წესში.

8. მოსარჩელის პოზიციით, საარჩევნო კანონმდებლობით განსაზღვრული მანდატების განაწილების წესი ერთნაირი უნდა იყოს ყველა იმ საარჩევნო სუბიექტისთვის, რომელიც პროპორციული სისტემით ჩატარებულ საპარლამენტო არჩევნებში გადალახავს 5%-იან საარჩევნო ბარიერს. მისი აზრით, სადავო ნორმა დისკრიმინაციულია, რადგან არსებითად თანასწორი პირების მიმართ ადგენს უთანასწორო მოპყრობას. კერძოდ, ის საარჩევნო სუბიექტები, რომლებმაც შევსების გარეშე მოიპოვეს არანაკლებ ექვსი საპარლამენტო მანდატი, მონაწილეობენ დარჩენილი გასანაწილებელი მანდატების განაწილების პროცესში, ხოლო იმ საარჩევნო სუბიექტებს, რომლებმაც შევსების გარეშე ექვს საპარლამენტო მანდატზე ნაკლები მიიღეს, ერთმევათ მანდატების გადანაწილებელის პროცესში მონაწილეობის მიღების შესაძლებლობა.

9. მოსარჩელის თქმით, მცირემანდატიანობა, როგორც ფაქტობრივი მოცემულობა არ შეიძლება გამოყენებულ იქნეს შესაბამისი საარჩევნო სუბიექტის უფლებების დასამცრობად. იმ შემთხვევაში, თუ კანონმდებლობაში საერთოდ არ იარსებებდა მცირემანდატიანი საარჩევნო სუბიექტებისთვის დადგენილი ზემოხსენებული საშეღავათო წესი და მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „საქართველოს პატრიოტთა ალიანსი“ აბსოლუტური თანასწორობის პრინციპის საწყისებზე მიიღებდა მონაწილეობას გაუნაწილებელი მანდატების გადანაწილების პროცესში, მას მიეკუთვნებოდა ექვსზე მეტი საპარლამენტო მანდატი. აღნიშნული ცხადყოფს სადავო ნორმის შეუსაბამობას კონსტიტუციის იმ დანაწესთან, რომელიც მოწოდებულია, უზრუნველყოს მცირემანდატიანი საარჩევნო სუბიექტის სამართლებრივი მდგომარეობის გაუმჯობესება და არა პირიქით − გაუარესება.

10. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტის საფუძველზე, მოსარჩელე შუამდგომლობით მიმართავს სასამართლოს, საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე, შეაჩეროს სადავო ნორმის მოქმედება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისია საპარლამენტო მანდატებს გადაანაწილებს სადავო ნორმის საფუძველზე, რაც შეუქცევადად დაარღვევს მოსარჩელის კონსტიტუციით გარანტირებულ უფლებებს.

11. განმწესრიგებელ სხდომაზე მოსარჩელის წარმომადგენელმა შეამცირა სასარჩელო მოთხოვნა და მოითხოვა სადავოდ გამხდარი ნორმის სიტყვების „იმ სუბიექტებზე, რომლებმაც შევსების გარეშე მიიღეს არანაკლებ 6 მანდატისა“ კონსტიტუციურობის შემოწმება საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართებით.

12. მოსარჩელის წარმომადგენელმა დამატებით აღნიშნა, რომ სადავო ნორმის არსებობა წარმოშობს კონსტიტუციური კრიზისის დადგომის მაღალ რისკებს. კერძოდ, იმ შემთხვევაში, თუ პროპორციული სისტემით ჩატარებულ საპარლამენტო არჩევნებში საარჩევნო ბარიერს გადალახავენ მხოლოდ ისეთი საარჩევნო სუბიექტები, რომლებიც მიიღებენ 6 მანდატზე ნაკლებს, მაშინ საარჩევნო კანონმდებლობით დადგენილი წესის თანახმად, მათი მანდატები შეივსება 6-მდე, ხოლო დარჩენილი მანდატების გადანაწილება აღნიშნულ სუბიექტებზე ვერ მოხერხდება გასაჩივრებული რეგულაციის დანაწესიდან გამომდინარე. შესაბამისად, საპარლამენტო მანდატების უმრავლესობა გადასანაწილებელი დარჩება და ეჭვქვეშ დადგება საქართველოს პარლამენტის დაკომპლექტების საკითხი.

13. მოსარჩელის წარმომადგენელმა ასევე განაცხადა, რომ სადავო ნორმით ხდება პოლიტიკური ნიშნით დიფერენცირება. ამასთან, ირღვევა საქართველოს კონსტიტუცით განმტკიცებული არჩევნების თანასწორობის პრინციპი.

14. მოპასუხე მხარის პოზიციით, პროპორციული საარჩევნო სისტემით ჩატარებული არჩევნების შედეგად მანდატების გადანაწილებისას კონსტიტუციის უპირველესი მოთხოვნაა, რომ იმ მცირემანდატიან საარჩევნო სუბიექტებს, რომლებმაც გადალახეს 5%-იანი საარჩევნო ბარიერი, საპარლამენტო მანდატები შეევსოთ იმ ოდენობით, რაც აუცილებელია ფრაქციის შესაქმნელად. აღნიშნული მოთხოვნის დაკმაყოფილების შემდგომ დარჩენილი გადასანაწილებელი საპარლამენტო მანდატების განაწილების წესის განსაზღვრისას პარლამენტი მოქმედებს საკუთარი დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლებში.

15. საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენლის განმარტებით, სადავო ნორმა შეესაბამება კონსტიტუციის ზემოხსენებულ დანაწესს და არ გააჩნია შემზღუდველი შინაარსი. მისი თქმით, საარჩევნო სუბიექტი, რომელმაც პროპორციული სისტემით ჩატარებული საპარლამენტო არჩევნების შედეგად მოიპოვა 6 მანდატზე ნაკლები და საარჩევნო სუბიექტი, რომელმაც ამავე არჩევნებში მოიპოვა არანაკლებ 6 საპარლამენტო მანდატი, დარჩენილი საპარლამენტო მანდატების გადანაწილების პროცესში არ წარმოადგენენ არსებითად თანასწორ პირებს, თავად კონსტიტუციური დანაწესიდანვე გამომდინარე. შესაბამისად, სადავო ნორმა არ ადგენს დისკრიმინაციულ მოპყრობას მოსარჩელის მიმართ.

16. მოპასუხის პოზიციით, მოსარჩელის შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერებასთან დაკავშირებით დაუსაბუთებელია და არ უნდა დაკმაყოფილდეს. საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენლის თქმით, გასაჩივრებული რეგულაციის მოქმედების შეჩერება გაუმართლებლად შეზღუდავს მესამე პირთა და საჯარო ინტერესებს, რადგან ხელს შეუშლის მანდატების სამართლიან განაწილებას საარჩევნო სუბიექტებს შორის, პარლამენტის შეკრებას და ჯანსაღი პოლიტიკური პროცესის წარმართვას ქვეყანაში. სადავო ნორმის შეჩერება შელახავს ამომრჩეველთა უფლებას, ჰყავდეთ საკუთარი წარმომადგენელი პარლამენტში. ამასთან, მოპასუხე მხარემ დამატებით აღნიშნა, რომ სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერებით საქართველოს პარლამენტის 2016 წლის 8 ოქტომბრის პროპორციული საარჩევნო სისტემით ჩატარებული არჩევნების შედეგების შემაჯამებელ ოქმში ცვლილებები ვერ შევა და, შესაბამისად, მოსარჩელე მხარისთვის არ იქნება არანაირი შედეგის მომტანი.

17. საქმის განმწესრიგებელ სხდომაზე, მოწმის სტატუსით, მოწვეულ იქნა საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის იურიდიული დეპარტამენტის სასამართლოებთან ურთიერთობის და საარჩევნო დავების განყოფილების თანამშრომელი თენგიზ შარმანაშვილი. მოწმის განცხადებით, სადავო ნორმას არ აქვს მიმართება საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან, ამასთანავე არჩევნების შედეგებიდან გამომდინარე, საარჩევნო სუბიექტთა მიმართ დიფერენცირებულ მოპყრობას იცნობს საქართველოს კონსტიტუცია, რის მაგალითსაც წარმოადგენს როგორც 5%-იანი საარჩევნო ბარიერის არსებობა, ასევე რეგულაცია, რომლის თანახმადაც, მცირემანდატიან საარჩევნო სუბიექტებს საპარლამენტო მანდატები ევსებათ ფრაქციის შესაქმნელად საჭირო ოდენობამდე. მოწმის თქმით, კონსტიტუციამ გადაუნაწილებელი მანდატების გადანაწილების წესის განსაზღვრა მიანდო კანონმდებლებს. შესაბამისად, პარლამენტი უფლებამოსილია, საკუთარი დისკრეციის ფარგლებში, დაადგინოს გადასანაწილებელი მანდატების გადანაწილების დიფერენცირებული წესი, ერთი მხრივ, იმ საარჩევნო სუბიექტების მიმართ, რომელთაც შევსების გარეშე მოიპოვეს 6-ზე ნაკლები საპარლამენტო მანდატი და, მეორე მხრივ, იმ საარჩევნო სუბიექტებს შორის, რომელთაც შევსების გარეშე მოიპოვეს არანაკლებ 6 საპარლამენტო მანდატი. მისი აზრით, არჩევნებში ნაჩვენები შედეგების მიხედვით, საარჩევნო სუბიექტთა დიფერენცირება არ შეიძლება შეფასდეს დისკრიმინაციულ მოპყრობად.

18. მოპასუხე მხარის მსგავსად, მოწმის აზრითაც, სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერება არ გამოიწვევს ცვლილებას საქართველოს პარლამენტის 2016 წლის 8 ოქტომბრის პროპორციული საარჩევნო სისტემით ჩატარებული არჩევნების შედეგების შემაჯამებელ ოქმში და, შესაბამისად, არ იქნება რაიმე შედეგის მომტანი მოსარჩელე მხარისთვის.

II
სამოტივაციო ნაწილი

1. საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ №853 კონსტიტუციური სარჩელი აკმაყოფილებს „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების მოთხოვნებს და არ არსებობს ამ კანონის მე-18 მუხლით გათვალისწინებული კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად არმიღების რომელიმე საფუძველი.

2. მოსარჩელე მხარე ასევე ითხოვს სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერებას „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტის საფუძველზე. მისი აზრით, აღნიშნული შუამდგომლობის დაკმაყოფილება შესაძლებელს გახდის, გადაისინჯოს საქართველოს პარლამენტის 2016 წლის 8 ოქტომბრის პროპორციული საარჩევნო სისტემით ჩატარებული არჩევნების შედეგების შემაჯამებელი ოქმი, ხოლო სადავო აქტის მოქმედებამ შეიძლება გამოიწვიოს გამოუსწორებელი შედეგები, ვინაიდან ახალარჩეული პარლამენტის უფლებამოსილების ცნობის შემთხვევაში საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებასაც კი არ შეუძლია არჩევნების შედეგებზე ზეგავლენის მოხდენა.

3. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტით დადგენილია საკონსტიტუციო სამართალწარმოების უმნიშვნელოვანესი მექანიზმი, რომელიც უზრუნველყოფს უფლებების ან საჯარო ინტერესის პრევენციულ დაცვას იმ შემთხვევაში, თუ არსებობს საფრთხე, რომ სადავო ნორმის მოქმედებამ შეიძლება გამოიწვიოს გამოუსწორებელი შედეგი. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „გამოუსწორებელი შედეგის დადგომა ნიშნავს ისეთ ვითარებას, როდესაც ნორმის მოქმედებამ შეიძლება გამოიწვიოს უფლების შეუქცევადი დარღვევა და დამდგარი შედეგის გამოსწორება შეუძლებელი იქნება ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობის შემთხვევაშიც კი. ამასთან, პირს ასეთი შედეგის თავიდან აცილების სხვა სამართლებრივი შესაძლებლობა არ გააჩნია“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 20 მაისის N1/3/452,453 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-2; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 2 ნოემბრის №1/6/675 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „შპს სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და „შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II-3).

4. ამავე დროს, საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტების თანახმად, „სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების შესახებ შუამდგომლობა შეიძლება იმ შემთხვევაში დაკმაყოფილდეს, თუ ასეთ გადაწყვეტილებას შეუძლია, მოახდინოს მოსარჩელე მხარისათვის გამოუსწორებელი შედეგის თავიდან აცილება, მისი პრევენცია. სადავო ნორმის შეჩერება საფუძველს მოკლებული შეიძლება იყოს იმ შემთხვევაში, თუ შეჩერების შედეგად შეუძლებელი იქნება ფაქტობრივი სამართლებრივი მდგომარეობის შეცვლა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 13 ნოემბრის N1/7/681 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „„შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-34). აღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების საფუძველი შეიძლება არსებობდეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მისი შეჩერება ცვლის მოსარჩელის სამართლებრივ მდგომარეობას, შესაძლებელს ხდის იმ ზიანის თავიდან აცილებას, რომელიც მას სადავო ნორმის მოქმედების შედეგად შეიძლება მიადგეს.

5. საქართველოს ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიამ, საქართველოს საარჩევნო კანონმდებლობით დადგენილი წესის შესაბამისად, 2016 წლის 23 ოქტომბერს შეადგინა საქართველოს პარლამენტის 2016 წლის 8 ოქტომბრის პროპორციული საარჩევნო სისტემით ჩატარებული არჩევნების შედეგების შემაჯამებელი ოქმი. საპარლამენტო მანდატების გადანაწილებისას, ცესკომ სხვა საკანონმდებლო რეგულაციებთან ერთად, იხელმძღვანელა კონსტიტუციურ სარჩელში სადავოდ გამხდარი ნორმით და დარჩენილი 14 გადასანაწილებელი საპარლამენტო მანდატი რიგითობით გადაანაწილა იმ საარჩევნო სუბიექტებს შორის, რომლებმაც შევსების გარეშე მიიღეს არანაკლებ 6 საპარლამენტო მანდატი. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერება გამოიწვევს არჩევნების შემაჯამებელი ოქმის გადახედვას და, შესაბამისად, სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერება მის სამართლებრივ მდგომარეობას ცვლის.

6. საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 70-ე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, არჩევნების შედეგების შემაჯამებელი ოქმი წარმოადგენს ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტს. საქართველოს კანონმდებლობა არ ადგენს ადმინისტრაციული ორგანოს ვალდებულებას, გააუქმოს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი მისი გამოცემის საფუძვლის მოქმედების შეჩერების გამო. სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების მიზანია უფლების დარღვევის პრევენცია. ნორმის მოქმედების შეჩერებას ეფექტი გააჩნია შესაბამისი საოქმო ჩანაწერის გამოქვეყნების შემდგომ განვითარებული ურთიერთობებისათვის და არ ადგენს კანონის საფუძველზე უკვე გამოცემული ინდივიდუალური ადმინისტრაციული სამართლებრივი აქტების გადახედვის ვალდებულებას.

7. ყოველივე ზემოთქმული კიდევ უფრო თვალნათელია იმ შემთხვევაში, როდესაც სადავო ნორმა შეეხება უკვე ჩატარებულ არჩევნებს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტით განსაზღვრული კომპეტენციის ფარგლებში „სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის შემოწმება არ გულისხმობს გადაწყვეტილების გამოცხადებამდე ჩატარებული არჩევნების კონსტიტუციურობის შემოწმებას და საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობას ეფექტი აქვს მხოლოდ გადაწყვეტილების გამოცხადების შემდეგ ჩატარებული არჩევნებისათვის“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის N3/2/670 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ვახტანგ მენაბდე საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის წინააღმდეგ“, II-11). აღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერება ვერ გამოიწვევს უკვე გამოცემული არჩევნების შემაჯამებელი ოქმის გადახედვის დავალდებულებას.

8. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ საქართველოს ადმინისტრაციული კანონმდებლობის გათვალისწინებით, სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერება გავლენას ვერ მოახდენს მოსარჩელის სამართლებრივ მდგომარეობაზე. შესაბამისად, განსახილველ საქმეში არ არსებობს „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი სადავო ნორმათა მოქმედების შეჩერებისთვის.

III
სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-13 მუხლის მე-2 პუნქტის, მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტის, 31-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, 43-ე მუხლის მე-2, მე–5, მე-7, მე–8, მე-11 და მე-13 პუნქტების, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, მე-17 მუხლის მე-5 პუნქტის, მე-18 მუხლის, 21-ე მუხლის პირველი პუნქტის, 22-ე და 33-ე მუხლების საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ადგენს:

1. მიღებულ იქნეს არსებითად განსახილველად კონსტიტუციური სარჩელი №853 („მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „საქართველოს პატრიოტთა ალიანსი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

2. არ დაკმაყოფილდეს მოსარჩელის მოთხოვნა, საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე, სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე.

3. საქმეს არსებითად განიხილავს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი.

4. საქმის არსებითი განხილვა დაიწყება „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 22-ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად.

5. საოქმო ჩანაწერი საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

6. საოქმო ჩანაწერი გამოქვეყნდეს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე 15 დღის ვადაში, გაეგზავნოს მხარეებს და „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“.

7. მოსამართლე თეიმურაზ ტუღუშის განსხვავებული აზრი გამოქვეყნდეს „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 43-ე მუხლის მე-13 პუნქტით დადგენილი წესით.

პლენუმის წევრები:

ზაზა თავაძე

ირინე იმერლიშვილი

გიორგი კვერენჩხილაძე

მაია კოპალეიშვილი

მერაბ ტურავა

თეიმურაზ ტუღუში

თამაზ ცაბუტაშვილი

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის თეიმურაზ ტუღუშის
განსხვავებული აზრი

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2016 წლის 16 ნოემბრის №3/5/853 საოქმო ჩანაწერთან დაკავშირებით

1. გამოვხატავ რა ჩემი კოლეგებისადმი – საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრებისადმი პატივისცემას, ამავე დროს, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 47-ე მუხლის და „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის შესაბამისად, გამოვთქვამ განსხვავებულ აზრს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2016 წლის 16 ნოემბრის №3/5/853 საოქმო ჩანაწერთან დაკავშირებით.

2. კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მისაღებად აუცილებელია, იგი აკმაყოფილებდეს „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 და მე-18 მუხლებით დადგენილ მოთხოვნებს. აღნიშნული კანონის მე-16 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, მოსარჩელემ კონსტიტუციურ სარჩელში უნდა მოიყვანოს ის მტკიცებულებები, რომლებიც ადასტურებენ სარჩელის საფუძვლიანობას, ანუ კონსტიტუციური სარჩელი დასაბუთებული უნდა იყოს. აღნიშნული მოთხოვნის შეუსრულებლობის შემთხვევაში საკონსტიტუციო სასამართლო „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, კონსტიტუციურ სარჩელს ან სასარჩელო მოთხოვნის შესაბამის ნაწილს არ მიიღებს არსებითად განსახილველად. საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, „კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის აუცილებელია, მასში გამოკვეთილი იყოს აშკარა და ცხადი შინაარსობრივი მიმართება სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის იმ დებულებებს შორის, რომლებთან დაკავშირებითაც მოსარჩელე მოითხოვს სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/469 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახაბერ კობერიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1).

3. კანონის წინაშე თანასწორობის უფლება განმტკიცებულია საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით, რომლის თანახმად: „ყველა ადამიანი დაბადებით თავისუფალია და კანონის წინაშე თანასწორია განურჩევლად რასისა, კანის ფერისა, ენისა, სქესისა, რელიგიისა, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებებისა, ეროვნული, ეთნიკური და სოციალური კუთვნილებისა, წარმოშობისა, ქონებრივი და წოდებრივი მდგომარეობისა, საცხოვრებელი ადგილისა“. კონსტიტუციის აღნიშნული ნორმა ადგენს კანონის წინაშე თანასწორობის ფუნდამენტურ კონსტიტუციურ პრინციპს. მისი მიზანია, არ დაუშვას არსებითად თანასწორის უთანასწოროდ მოპყრობა ან პირიქით.

4. საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლი წარმოადგენს თანასწორობის იდეის ნორმატიულ გამოხატულებას – „კონსტიტუციურ ნორმა-პრინციპს, რომელიც ზოგადად გულისხმობს ადამიანების სამართლებრივი დაცვის თანაბარი პირობების გარანტირებას“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). ამგვარად, „კანონის წინაშე თანასწორობის უფლება არ გულისხმობს, ბუნებისა და შესაძლებლობების განურჩევლად, ყველა ადამიანის ერთსა და იმავე პირობებში მოქცევას. მისგან მომდინარეობს მხოლოდ ისეთი საკანონმდებლო სივრცის შექმნის ვალდებულება, რომელიც ყოველი კონკრეტული ურთიერთობისათვის არსებითად თანასწორთ შეუქმნის თანასწორ შესაძლებლობებს, ხოლო უთანასწოროებს პირიქით“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 მარტის №2/1/473 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბიჭიკო ჭონქაძე და სხვები საქართველოს ენერგეტიკის მინისტრის წინააღმდეგ“, II-2). „საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის მიზანს წარმოადგენს არა პირთა აბსოლუტური თანასწორობის მიღწევა, არამედ არსებითად თანასწორი პირებისადმი თანასწორი მოპყრობის უზრუნველყოფა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 14 თებერვლის №2/1/536 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ლევან ასათიანი, ირაკლი ვაჭარაძე, ლევან ბერიანიძე, ბექა ბუჩაშვილი და გოჩა გაბოძე საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის წინააღმდეგ“, II-8).

5. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლი არ ადგენს ყველა პირისათვის ერთნაირი შესაძლებლობის მინიჭების ვალდებულებას. მის საფუძველზე სახელმწიფო ვალდებულია, თანასწორად მოეპყროს მხოლოდ არსებითად თანასწორ პირებს. გარკვეულ შემთხვევაში დიფერენცირების დაწესება შეიძლება აუცილებელიც იყოს, მათ შორის კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაცული უფლების მოთხოვნებიდანაც კი გამომდინარეობდეს. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაში ჩამოყალიბებული მიდგომიდან გამომდინარე, არსებითად უთანასწორო პირებისათვის ერთნაირი უფლების ან/და ვალდებულების დაწესება, შესაძლოა, კონსტიტუციის მე-14 მუხლს არღვევდეს კიდეც (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 22 დეკემბრის №1/1/477 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). აღნიშნულიდან გამომდინარე, ცალკე აღებული დიფერენცირების ფაქტის არსებობა ყოველთვის არ არის საკმარისი კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაცული უფლების დაცულ სფეროში ჩარევის დასასაბუთებლად. დიფერენცირება კანონის წინაშე თანასწორობის უფლებას ზღუდავს იმ შემთხვევაში, თუ იგი არსებითად თანასწორ პირებს შორის ხორციელდება.

6. სადავო ნორმების კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან შესაბამისობაზე მსჯელობისას აუცილებელია, გამოიკვეთოს შესადარებელი ჯგუფები და განისაზღვროს, რამდენად წარმოადგენენ ისინი არსებითად თანასწორ სუბიექტებს კონკრეტულ სამართლებრივ ურთიერთობასთან მიმართებით. ამასთან, საქართველოს კონსტიტუციის „მე-14 მუხლზე მსჯელობისას პირთა არსებითად თანასწორობის საკითხი უნდა შეფასდეს არა ზოგადად, არამედ კონკრეტულ სამართალურთიერთობასთან კავშირში. დისკრიმინაციულ მოპყრობაზე მსჯელობა შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, თუ პირები კონკრეტულ სამართლებრივ ურთიერთობასთან დაკავშირებით შეიძლება განხილულ იქნენ როგორც არსებითად თანასწორი სუბიექტები“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 4 თებერვლის გადაწყვეტილება №2/1/536 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ლევან ასათიანი, ირაკლი ვაჭარაძე, ლევან ბერიანიძე, ბექა ბერუჩაშვილი და გოჩა გაბოძე საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის წინააღმდეგ“, II-19).

7. მოცემულ შემთხვევაში სადავო ნორმა განსაზღვრავს პროპორციული წესით ჩატარებულ არჩევნებში საარჩევნო სუბიექტებს შორის გადაუნაწილებელი მანდატების განაწილების წესს. საარჩევნო კოდექსის 125-ე მუხლის მიზნებისათვის გადაუნაწილებლად მიიჩნევა მანდატები, რომლებიც რჩება 77 მანდატის პოლიტიკური სუბიექტების მიერ მიღებული ხმების პროპორციულად გაყოფისა და მცირე მანდატიანი პოლიტიკური სუბიექტებისათვის პარლამენტის წევრთა მანდატების რაოდენობის ექვსამდე შევსების შემდეგ. სადავო წესის თანახმად, გადაუნაწილებელი მანდატები რიგრიგობით გადანაწილდება იმ სუბიექტებზე, რომლებმაც შევსების გარეშე მიიღეს არანაკლებ 6 პარლამენტის წევრის მანდატისა. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ მან იმავე წესით უნდა მიიღოს გადაუნაწილებელი მანდატები, როგორც სხვა პარტიამ. აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოცემულ შემთხვევაში უნდა შეფასდეს, მანდატების განაწილების მიზნებისათვის, სხვადასხვა რაოდენობის ამომრჩევლის მხარდაჭერის მქონე საარჩევნო სუბიექტები არიან თუ არა არსებითად თანასწორნი.

8. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკით ერთმნიშვნელოვნად დადგენილია, რომ კონსტიტუციის მე-14 მუხლი იცავს თანაბარ სასტარტო პირობებს, შანსების თანასწორობას თითოეული საარჩევნო სუბიექტისათვის. „...თანასწორობის იდეა ემსახურება შესაძლებლობების თანასწორობის უზრუნველყოფას, ანუ ამა თუ იმ სფეროში ადამიანების თვითრეალიზაციისთვის ერთნაირი შესაძლებლობების გარანტირებას. თანაბარი შანსები იქნება თუ არა თანაბრად გამოყენებული, დამოკიდებულია კონკრეტული პირების უნარებზე. უნარების სახელმწიფოს ძალისხმევით გათანაბრების მცდელობა კი, უმეტესწილად, თავად იწვევს დისკრიმინაციას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/493 საქმეზე “მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1).

9. აღნიშნულიდან გამომდინარე ცალსახაა, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის მიზანია თითოეული საარჩევნო სუბიექტისათვის უზრუნველყოს არჩევნებში წარმატების მიღწევის თანაბარი შესაძლებლობა, რაც თავისთავად გულისხმობს, რომ სუბიექტი, რომელიც შესაძლებლობას უკეთესად გამოიყენებს, არჩევნებში უკეთეს შედეგებს აჩვენებს, უფრო მეტ მანდატს მოიპოვებს საქართველოს პარლამენტში.

10. ამავე სულისკვეთებას იზიარებს საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილი პროპორციული საარჩევნო სისტემა, კერძოდ, კონსტიტუციის 50-ე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, „პროპორციული სისტემით ჩატარებული არჩევნების შედეგად პარლამენტის წევრთა მანდატები განაწილდება მხოლოდ იმ პოლიტიკურ გაერთიანებებსა და საარჩევნო ბლოკებს შორის, რომლებიც მიიღებენ არჩევნებში მონაწილე ამომრჩეველთა ხმების 5%-ს მაინც“. აღნიშნული დანაწესი ითვალისწინებს საარჩევნო სუბიექტების მიერ მანდატების მიღებულ ხმათა პროპორციულად და არა მორიგეობით (თანაბრად) გადანაწილებას. ზოგადად, არც მოსარჩლე არ დავობს, რომ პოლიტიკურ პარტიებს შორის მანდატები მიღებული ხმების პროპორციულად უნდა გადანაწილდეს.

11. ამავე დროს, საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლთან დაკავშირებით სასამართლოს პრაქტიკა არაორაზროვნად მიუთითებს ამომრჩევლების ხმათა თანასწორობის დაცვაზე. „კონსტიტუციის მოთხოვნაა, რომ არსებულმა საარჩევნო მოდელმა უზრუნველყოს ხალხის ნების თავისუფალი და თანასწორი ასახვა სახელმწიფო ხელისუფლების ფორმირების პროცესში ... საარჩევნო უფლების რეალიზაცია გულისხმობს, რომ მოქალაქეს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, გავლენა მოახდინოს არჩევნების შედეგებზე. აღნიშნულის გათვალისწინებით, აქტიური საარჩევნო უფლება მნიშვნელოვნად იზღუდება ამომრჩევლის ხმის გავლენის დამცრობით (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-4,5). „საარჩევნო უფლება შინაარსს დაკარგავს მასზე თანაბარი ხელმისაწვდომობის არარსებობისას. არჩევნების მიზანი სწორედ მოქალაქეთა ნების შესაბამისი წარმომადგენლობის უზრუნველყოფაა, აქედან გამომდინარე - არჩევნებმა უნდა უზრუნველყოს მოქალაქეთა თავისუფალი, ნამდვილი ნების შესაბამისი წარმომადგენლობა სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების ფორმირებისას. მოქალაქეთა ნამდვილი ნების შესაბამისი ფორმაციის მიღწევა შეუძლებელი იქნება, თუ საარჩევნო სისტემა ვერ უზრუნველყოფს მოქალაქეთა ნების ადეკვატურ ასახვას არჩევნების შედეგებზე“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-6).

12. აშკარაა, რომ სასამართლოს პრაქტიკა ერთმნიშვნელოვნად მიუთითებს ამომრჩევლების ხმათა თანასწორობის დაცვის კონსტიტუციურ გარანტიაზე, რაც თავისთავად გულისხმობს სხვადასხვა მხარდაჭერის მქონე პოლიტიკური პარტიების მიერ განსხვავებული რაოდენობის მანდატების მიღებას. იმ შემთხვევაში, თუ კანონმდებელი დაადგენს სისტემას, რომლის ფარგლებშიც სხვადასხვა მხარდაჭერის მქონე პოლიტიკური პარტიები ერთი და იმავე რაოდენობის მანდატებს მიიღებენ, იგი დაუშვებს სხვადასხვა რაოდენობის ამომრჩევლის ხმის ერთი და იმავე რაოდენობით მანდატებში ასახვას, რაც ხმათა თანასწორობიდან გადახრის ტოლფასი იქნება.

13. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ცხადია საქართველოს კონსტიტუციის ერთმნიშვნელოვანი ნება, პროპორციული წესით ჩატარებულ არჩევნებში სხვადასხვა მხარდაჭერის მქონე საარჩევნო სუბიექტებმა სხვადასხვა რაოდენობის მანდატები მიიღონ (გარკვეულ შემთხვევაში კონსტიტუციით დაშვებულია გამონაკლისები, მაგალითად, „იმ საარჩევნო სუბიექტებს, რომლებიც პარლამენტის წევრთა მანდატების განაწილების შემდეგ დააგროვებენ იმაზე ნაკლები რაოდენობის მანდატებს, ვიდრე საჭიროა საპარლამენტო ფრაქციის შექმნისათვის, მანდატები საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით შეევსებათ ფრაქციის შექმნისათვის საჭირო მინიმალურ რაოდენობამდე“). შესაბამისად, თავად ამ საარჩევნო სუბიექტების კონსტიტუციური სტატუსი, მათი უფლება მანდატების მიღებაზე განსხვავებულია, რაც მანდატების განაწილების დამდგენი წესის მიზნებისათვის მათ არსებითად თანასწორ სუბიექტთა განხილვას გამორიცხავს. ვინაიდან სხვადასხვა შედეგის მქონე საარჩევნო სუბიექტები არ წარმოადგენენ არსებითად თანასწორ პირებს, შესაბამისად, მათ მიმართ დადგენილი დიფერენცირების ფაქტზე მითითება ვერ გამოდგება სათანადო არგუმენტად კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაცულ უფლებაში ჩარევის დასაბუთებისათვის.

14. ზემოთ ხსენებულ მსჯელობას ეჭვქვეშ ვერ დააყენებს მოსარჩელე მხარის არგუმენტი, რომლის თანახმადაც, ვინაიდან საქართველოს პარლამენტმა საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 125-ე მუხლის მე-8 ნაწილის საფუძველზე დაადგინა გადაუნაწილებელი მანდატების რიგითობით განაწილების წესი, საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლიდან გამომდინარე, მანდატები უნდა გადანაწილდეს ყველა ბარიერგადალახულ საარჩევნო სუბიექტზე.

15. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „კონსტიტუცია თავადვე განსაზღვრავს მასში რეგლამენტირებული უფლების შინაარსსა და მოცულობას. კონსტიტუციური უფლებების შინაარსზე, ისევე როგორც კონსტიტუციური უფლების აღსაწერად გამოყენებულ ტერმინთა მნიშვნელობაზე, ზეგავლენას ვერ მოახდენს ის, თუ როგორ ხდება კანონმდებლობით მათი რეგლამენტაცია. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის კანონი შესაფასებელ მოცემულობას წარმოადგენს და არა კონსტიტუციური სტანდარტების განმსაზღვრელ ინსტრუმენტს. კონსტიტუციური ტერმინის განმარტებისას სასამართლომ შეიძლება იხელმძღვანელოს უფლების არსით, რომელთან მიმართებაშიც არის გამოყენებული ესა თუ ის ტერმინი, კონსტიტუციური ნორმ(ებ)ის სტრუქტურით, კონსტიტუციის სხვა ნორმებში მოცემული მსგავსი ტერმინების შინაარსის ანალიზით და სხვა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 15 სექტემბრის №3/2/646 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-5). აღნიშნულიდან გამომდინარე, კონსტიტუციური უფლებების, მათ შორის თანასწორობის უფლების შინაარსი დგინდება თავად კონსტიტუციის განმარტების შედეგად და არ არის დამოკიდებული საკანონმდებლო დეფინიციებზე.

16. შესაბამისად, იმისათვის რომ არსებობდეს თანასწორობის უფლებაში ჩარევა, დიფერენცირება უნდა ხდებოდეს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის მიზნებისათვის (და არა კანონის მიზნებისათვის) არსებითად თანასწორ პირებს შორის. აღნიშნული ფასდება თავად ამ პირთა სტატუსისა და სამართლებრივი ურთიერთობის ბუნებიდან გამომდინარე და არ არის დამოკიდებული იმაზე, თუ როგორ განიხილავს მას კანონმდებელი. კანონმდებელი გაუნაწილებელ მანდატებს რიგითობით ანაწილებს იმ საარჩევნო სუბიექტებს შორის, რომელთაც შევსების გარეშე მიიღეს 6 მანდატი და ეს მანდატები არ ნაწილდება საარჩევნო სუბიექტების მიერ მიღებული ხმების პროპორციულად. ამდენად, კანონმდებელი არსებითად უთანასწორო პირთა გარკვეულ წრეს ერთნაირად ექცევა. თუმცა ეს ფაქტი კონსტიტუციის მე-14 მუხლის საფუძველზე იმავე მოპყრობის მოთხოვნის უფლებას ვერ გაუჩენს სხვა არსებითად უთანასწორო პირს. როგორც უკვე აღინიშნა არსებითად უთანასწორო პირთა მიმართ კანონმდებლის მიერ ერთნაირი მოპყრობის გამოყენება წარმოადგენს საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაცულ უფლებაში ჩარევას, ანუ კონსტიტუციის მე-14 მუხლი არსებითად უთანასწორო პირების მიმართ ერთნაირ მოპყრობას კრძალავს და, შესაბამისად, ის ვერც ერთ შემთხვევაში ვერ გამოდგება ასეთი პირების მიმართ ერთნაირი მოპყრობის მოთხოვნის საფუძვლად.

17. მოცემულ შემთხვევაში მოსარჩელე მოითხოვს არჩევნებში სხვადასხვა შედეგის მქონე საარჩევნო სუბიექტების მიმართ ერთნაირი მოპყრობის გამოყენებას. მოსარჩელე არ ითხოვს არც საქართველოს კონსტიტუციის 50-ე მუხლის შესაბამისად პარლამენტის წევრთა მანდატების საარჩევნო სუბიექტების მიერ მიღებული ხმების რაოდენობის პროპორციულად გადანაწილებას, არც ამომრჩევლების ხმათა თანასწორობის დაცვას და თანაბარი საარჩევნო მხარდაჭერის მქონე სუბიექტების მიერ თანაბარი რაოდენობის მანდატების მიღებას. ამის საპირისპიროდ, მისი მოთხოვნაა, რომ კანონმდებელი თანაბრად მოეპყროს იმ საარჩევნო სუბიექტებს, რომლებმაც შევსების გარეშე მიიღეს არანაკლებ 6 მანდატისა და იმ სუბიექტებს, რომლებსაც 6 მანდატის მოსაპოვებლად შევსება დასჭირდათ. ამგვარი რეგულირება წარმოადგენს არსებითად უთანასწორო საარჩევნო სუბიექტების გათანაბრებას და არა თანასწორად მოპყრობას, რადგან, როგორც აღინიშნა, განსხვავებული საარჩევნო შედეგის მქონე საარჩევნო სუბიექტები არ არიან არსებითად თანასწორები. აღნიშნულიდან გამომდინარე მივიჩნევ, რომ მოსარჩელის მოთხოვნა არ გამომდინარეობს საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაცული სფეროდან, არ არის დასაბუთებული ამ მუხლით დაცული უფლების შეზღუდვა და, შესაბამისად, არსებობს №853 კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად არმიღების „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტითა და მე-18 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრი

თეიმურაზ ტუღუში