პლენუმის შემადგენლობა:

მერაბ ტურავა – სხდომის თავმჯდომარე;

ევა გოცირიძე – წევრი;

გიორგი თევდორაშვილი – წევრი;

ირინე იმერლიშვილი – წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;

გიორგი კვერენჩხილაძე – წევრი;

ხვიჩა კიკილაშვილი – წევრი;

მანანა კობახიძე – წევრი;

ვასილ როინიშვილი – წევრი;

თეიმურაზ ტუღუში – წევრი.

სხდომის მდივანი: დარეჯან ჩალიგავა.

საქმის დასახელება: გიორგი ჩიტიძე საქართველოს პრეზიდენტის, საქართველოს პრემიერ-მინისტრის, საქართველოს პარლამენტის, საქართველოს მთავრობისა და საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: ა) „საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის მე-3 პუნქტისა და „იზოლაციისა და კარანტინის წესების განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2020 წლის 25 მარტის №01-31/ნ ბრძანებით დამტკიცებული იზოლაციისა და კარანტინის წესების მე-2 მუხლის მე-4 და მე-6 პუნქტების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და მე-3 პუნქტის პირველ და მე-2 წინადადებებთან მიმართებით;

ბ) „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მე-2 მუხლის მე-9 პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით;

გ) „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მე-13 მუხლის მე-2 პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით;

დ) „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მე-2 მუხლის მე-7 პუნქტის პირველი და მე-2 წინადადებების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით;

ე) „საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის პირველი მუხლის მე-6 პუნქტისა და „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით;

ვ) „საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის მე-8 მუხლის სიტყვების: „ამ დეკრეტითა და საქართველოს მთავრობის დადგენილებით განსაზღვრული საგანგებო მდგომარეობის რეჟიმის დარღვევა გამოიწვევს: 1. ადმინისტრაციულ პასუხისმგებლობას – ჯარიმას ფიზიკური პირებისათვის 3 000 ლარის ოდენობით, ხოლო იურიდიული პირებისათვის – 15 000 ლარის ოდენობით. 2. ადმინისტრაციულსახდელდადებული პირის მიერ იმავე ქმედების განმეორებით ჩადენა გამოიწვევს სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას, კერძოდ, თავისუფლების აღკვეთას 3 წლამდე ვადით, ხოლო ამ პუნქტით გათვალისწინებული ქმედებისათვის იურიდიული პირი ისჯება ჯარიმით, საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ან ლიკვიდაციითა და ჯარიმით“ კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტთან მიმართებით;

ზ) „საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის მე-9 მუხლის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-5 პუნქტთან მიმართებით;

თ) „„საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადების შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 ბრძანების დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს პარლამენტის 2020 წლის 21 მარტის №5864-სს დადგენილების, „„საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს პარლამენტის 2020 წლის 21 მარტის №5865-სს დადგენილებისა და „„საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადების შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 აპრილის №2 ბრძანების დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს პარლამენტის 2020 წლის 22 აპრილის №5866-სს დადგენილების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და მე-3 პუნქტის პირველ და მე-2 წინადადებებთან, მე-14 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან, მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტთან, მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან, 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და 31-ე მუხლის მე-5 და მე-9 პუნქტებთან მიმართებით.

I
აღწერილობითი ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 19 მაისს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №1504) მომართა გიორგი ჩიტიძემ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს №1504 კონსტიტუციური სარჩელი, არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად, გადმოეცა 2020 წლის 20 მაისს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის განმწესრიგებელი სხდომა, ზეპირი მოსმენის გარეშე, გაიმართა 2024 წლის 12 ივლისს.

2. №1504 კონსტიტუციურ სარჩელში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მომართვის სამართლებრივ საფუძვლებად მითითებულია: საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 31-ე მუხლი, 31¹ მუხლი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი.

3. „საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის პირველი მუხლის მე-6 პუნქტი აწესებს ნებისმიერი სახის შეკრება-მანიფესტაციისა და თავშეყრის შეზღუდვას, გარდა საქართველოს მთავრობის დადგენილებით განსაზღვრული გამონაკლისი შემთხვევებისა. ხსენებული დეკრეტის მე-8 მუხლი ადგენს პასუხისმგებლობას ამავე დეკრეტითა და საქართველოს მთავრობის დადგენილებით განსაზღვრული საგანგებო მდგომარეობის რეჟიმის დარღვევისთვის, რაც გამოიხატება ფიზიკური პირისთვის, ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის სახით, ჯარიმით 3 000 ლარის ოდენობით, ხოლო იურიდიული პირისთვის - 15 000 ლარის ოდენობით. ასევე, ადმინისტრაციულსახდელდადებული პირის მიერ იმავე ქმედების განმეორებით ჩადენის შემთხვევაში, პირს დაეკისრება სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა 3 წლამდე ვადით თავისუფლების აღკვეთის სახით, ხოლო იურიდიული პირის შემთხვევაში, იმავე ქმედებისთვის პასუხისმგებლობის სახეს წარმოადგენს ჯარიმა, საქმიანობის უფლების ჩამორთმევა ან ლიკვიდაცია და ჯარიმა. აღნიშნული დეკრეტის მე-9 მუხლის თანახმად, ამავე დეკრეტის მე-8 მუხლით გათვალისწინებული პასუხისმგებლობის დაკისრებას ახდენენ საქართველოს მთავრობის დადგენილებით განსაზღვრული პირები საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით.

4. „საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის მე-3 პუნქტი ადგენს, რომ, „გადაწყვეტილებას ადამიანის იზოლაციის ან/და მის მიმართ საკარანტინო ღონისძიებების გამოყენების შესახებ იღებს საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის სამსახური „ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის“ ევროპული კონვენციის პრინციპების დაცვით“.

5. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2020 წლის 25 მარტის №01-31/ნ ბრძანებით დამტკიცებული იზოლაციისა და კარანტინის წესების მე-2 მუხლის მე-4 პუნქტი შეეხება უცხო ქვეყნიდან ჩამოსული ან/და კორონავირუსის შემთხვევასთან კონტაქტირებული პირების სავალდებულო 14 დღიან იზოლაციის წესს (კარანტინის ან თვითიზოლაციის სახით), გარდა „საქართველოში ახალი კორონავირუსის შესაძლო გავრცელების აღკვეთის ღონისძიებებისა და ახალი კორონავირუსით გამოწვეული დაავადების შემთხვევებზე ოპერატიული რეაგირების გეგმის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 28 იანვრის №164 განკარგულებით განსაზღვრული გამონაკლისებისა. ამავე მუხლის მე-6 პუნქტის თანახმად, საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის დაცვის სამსახურების უფლებამოსილი პირები (ეპიდემიოლოგები) ახორციელებენ კონტაქტირებული პირების დადგენასა და გადაწყვეტილებას იღებენ მათი იზოლაციის შესახებ.

6. „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მე-2 მუხლის მე-7 პუნქტის პირველი წინადადება აწესებს საგანგებო მდგომარეობის განმავლობაში სატრანსპორტო საშუალებით სამზე მეტი პირის (მძღოლის ჩათვლით) გადაადგილების აკრძალვას, ხოლო მე-2 წინადადება ადგენს, რომ, თუ სატრანსპორტო საშუალების სალონის მოწყობა იძლევა შესაძლებლობას, აღნიშნული მგზავრები უნდა განთავსდნენ მძღოლის უკანა მხარეს საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მიერ გაცემული რეკომენდაციების შესაბამისად. ამავე მუხლის მე-9 პუნქტის მიხედვით, „საგანგებო მდგომარეობის ვადით იკრძალება 21:00 საათიდან 06:00 საათამდე პირთა გადაადგილება როგორც ქვეითად, ისე სატრანსპორტო საშუალებით“. მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „საგანგებო მდგომარეობის მოქმედების ვადით იკრძალება „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებული შეკრება ან/და მანიფესტაცია“. მე-13 მუხლის მე-2 პუნქტი კი შეეხება საჯარო ინფორმაციისა და პერსონალური ინფორმაციის გაცემისთვის კანონმდებლობით დადგენილი ვადების შეჩერების წესს.

7. „„საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს პარლამენტის №5865-სს დადგენილება, „„საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადების შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 ბრძანების დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს პარლამენტის №5864-სს დადგენილება და „„საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადების შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 აპრილის №2 ბრძანების დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს პარლამენტის №5866-სს დადგენილება ამტკიცებენ ხსენებულ დეკრეტსა და ბრძანებებს.

8. საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებულია ადამიანის თავისუფლება, ამავე მუხლის მე-2 პუნქტი განსაზღვრავს სასამართლოს გადაწყვეტილების გარეშე თავისუფლების აღკვეთის ან თავისუფლების სხვაგვარი შეზღუდვის დაუშვებლობას, მე-3 პუნქტის პირველი წინადადება ადამიანის დაკავების უფლებამოსილებას მხოლოდ კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში, ამგვარი უფლებამოსილების კანონით მქონე პირს ანიჭებს, ხოლო მე-2 წინადადება დაკავებული პირის განსჯადობის მიხედვით, სასამართლოსადმი 48 საათის განმავლობაში წარდგენის წესს ადგენს. საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის პირველი პუნქტი ადგენს მიმოსვლის თავისუფლებას, ხოლო მე-2 პუნქტი განსაზღვრავს ამ უფლების შეზღუდვის საფუძვლებს. საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტი განამტკიცებს საჯარო დაწესებულებებში არსებული ინფორმაციის ან ოფიციალური დოკუმენტის გაცნობის კონსტიტუციურ უფლებას. საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტით საკუთრებისა და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და უზრუნველყოფილია, ხოლო ამავე მუხლის მე-2 პუნქტი ადგენს საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის საკუთრების უფლების შეზღუდვის წესს. საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებულია შეკრების თავისუფლება, ხოლო ამავე მუხლის მე-2 პუნქტი ხალხის ან ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილას შეკრებისას კანონმდებელს უფლებამოსილებას ანიჭებს, დაადგინოს ხელისუფლების წინასწარი გაფრთხილების ვალდებულება. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-5 პუნქტი შეეხება უდანაშაულობის პრეზუმფციას, ხოლო ამავე ნორმის მე-9 პუნქტის მიხედვით, „არავინ აგებს პასუხს ქმედებისათვის, რომელიც მისი ჩადენის დროს სამართალდარღვევად არ ითვლებოდა. კანონს, თუ იგი არ ამსუბუქებს ან არ აუქმებს პასუხისმგებლობას, უკუძალა არა აქვს“.

9. კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, სადავო ნორმების საფუძველზე, მოსარჩელეს ეზღუდება ნებისმიერი სახის გადაადგილება 21:00 საათიდან 06:00 საათამდე, საჯარო ინფორმაციაზე დროულად წვდომის უფლება, შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზების, ხელმძღვანელობისა თუ მასში მონაწილეობის უფლება, თავის საკუთრებაში არსებული ავტომობილის საკუთარი შეხედულებისამებრ სარგებლობის შესაძლებლობა. მოსარჩელე ასევე მიუთითებს, რომ COVID-19 პანდემიის ფარგლებში არსებობს ალბათობა იმისა, რომ დაუდგინდეს კორონავირუსის კონტაქტირების შემთხვევა, რისი პრევენციაც მის ნებაზე არ არის დამოკიდებული. სადავო ნორმები კი უშვებს, სასამართლოს ნებართვის გარეშე, პირის 14-დღიან იზოლაციაში მოთავსების შესაძლებლობას. მოსარჩელე ასევე აღნიშნავს, რომ არსებობს მაღალი ალბათობა იმისა, რომ მას დაეკისროს პასუხისმგებლობა საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტის საფუძველზე და ვინაიდან დეკრეტი არ წარმოადგენს საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებულ კანონს, შესაძლოა, დაირღვეს საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნა, პასუხისმგებლობის კანონის საფუძველზე დაწესების თაობაზე. სადავო ნორმები, რომლებიც განსაზღვრავს ზემოაღნიშნული პასუხისმგებლობის დაკისრებაზე უფლებამოსილ სუბიექტებს, მიღებულია საქართველოს პრეზიდენტისა და საქართველოს მთავრობის მიერ, საქართველოს კონსტიტუციის საფუძველზე კი, ამგვარი სუბიექტების დადგენის უფლებამოსილება მხოლოდ კანონმდებელს – საქართველოს პარლამენტს გააჩნია. აღნიშნული, მოსარჩელის მოსაზრებით, ქმნის მისთვის პასუხისმგებლობის არაუფლებამოსილი პირის მხრიდან დაკისრების საფრთხეს. მოსარჩელე აღნიშნავს იმასაც, რომ საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებული დადგენილებები საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტისა და ბრძანებების დამტკიცების თაობაზე არ არის შესაბამისობაში საქართველოს კონსტიტუციის ფორმალურ მოთხოვნებთან, რაც წარმოშობს რიგი კონსტიტუციური უფლებების დარღვევის საფრთხეს.

10. მოსარჩელე მიუთითებს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-13, მე-14, მე-18 და მე-19 მუხლების მოთხოვნაა, რომ ადამიანის თავისუფლება, მიმოსვლის თავისუფლება, საჯარო ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობა და საკუთრების უფლება შეიზღუდოს მხოლოდ კანონის საფუძველზე. კანონის საფუძველზე შეზღუდვა არ გამორიცხავს პარლამენტის მიერ გარკვეული უფლებამოსილების დელეგირების შესაძლებლობას, თუმცა ამგვარი დელეგირება აუცილებლად უნდა მოექცეს გარკვეულ ფარგლებში. კერძოდ, პარლამენტი ვალდებულია, რომ თავად მიიღოს გადაწყვეტილებები ყველა ისეთ პრინციპულ საკითხზე, რომლებიც გავლენას ახდენს კონსტიტუციურ უფლებებზე, ხოლო სხვა ორგანოებს გადაანდოს ისეთი ტექნიკური და პროცედურული საკითხების მოწესრიგება, რომლებიც საჭიროებს ცვლად გარემოებებზე მორგებას.

11. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ საგანგებო მდგომარეობის დროს სიტუაცია განსხვავებულია და თავად საქართველოს კონსტიტუცია, კერძოდ კი – 71-ე მუხლის მე-4 პუნქტი, ანიჭებს საქართველოს პრეზიდენტს ძირითადი უფლებების შეზღუდვის შესაძლებლობას დეკრეტის საფუძველზე და არ საჭიროებს კანონით მოწესრიგებას, თუმცა არც ამგვარი მოწესრიგება რჩება სრულად საპარლამენტო კონტროლის მიღმა. საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილია, რომ ზემოაღნიშნული უფლებების შეზღუდვის თაობაზე მიღებული პრეზიდენტის დეკრეტი დაუყოვნებლივ უნდა წარედგინოს პარლამენტს დასამტკიცებლად და თუ პარლამენტი მას არ დაამტკიცებს, ის კენჭისყრისთანავე კარგავს იურიდიულ ძალას. დეკრეტის post factum საპარლამენტო ლეგიტიმაციის აუცილებლობა კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს უფლებების ფუნდამენტურ საკითხებთან დაკავშირებით, გადაწყვეტილების პარლამენტის მხრიდან მიღების მნიშვნელობას.

12. მოსარჩელე მხარე აპელირებს, რომ საგანგებო მდგომარეობისას, კანონით შეზღუდვასთან დაკავშირებული კონსტიტუციური სტანდარტები ვრცელდება საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტზეც და იგი ვალდებულია, მასზე მინდობილი უფლებების ფუნდამენტურ საკითხებთან დაკავშირებული გადაწყვეტილებები მიიღოს თავად, სხვა ორგანოებს კი მხოლოდ პროცედურული და ტექნიკური საკითხების მოწესრიგება გადაანდოს. მოსარჩელე მიუთითებს, რომ ამ სტანდარტებისგან გადახვევა ქმნის იმგვარ რეალობას, რომ საქართველოს პრეზიდენტი და საქართველოს პარლამენტი არ ასრულებენ მათ კონსტიტუციურ უფლებამოსილებას, ხოლო სხვა ორგანოები, რომელთაც უფლებების შეზღუდვის უფლებამოსილება აქვთ გადანდობილი, მოქმედებენ კონსტიტუციური კომპეტენციის გარეშე.

13. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ სადავო ნორმა, რომელიც კორონავირუსის შემთხვევასთან კონტაქტირებისას პირს სავალდებულო 14-დღიან იზოლაციის წესს უდგენს, ზღუდავს კონსტიტუციით გარანტირებულ მის თავისუფლებას. იზოლაცია შესაძლოა, გამოხატულ იქნეს კარანტინის ან თვითიზოლაციის ფორმით, თუმცა ორივე შემთხვევაში, სახელმწიფო პირს უკრძალავს კონკრეტული ადგილის დატოვებას, ადგენს მთელ რიგ შეზღუდვებს, რომელთა საფუძველზეც, პირს, ფაქტობრივად, სრულად იზოლირებულს ხდის გარე სამყაროსგან. აღსანიშნავია ისიც, რომ სადავო ნორმები პირის იზოლაციის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების უფლებამოსილებას ანიჭებს კონკრეტულ სამსახურებს და არ ითვალისწინებს საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნას, თავისუფლების შეზღუდვა მოხდეს სასამართლოს ნებართვის საფუძველზე. სადავო ნორმა მიღებულია საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის მიერ, რომელსაც ამგვარი უფლებამოსილება მიანიჭა საქართველოს მთავრობის დადგენილებამ. თავის მხრივ, საქართველოს მთავრობის მიერ კარანტინისა და იზოლაციის წესების განსაზღვრის საკითხს შეეხება საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტი. კერძოდ, „საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი საქართველოს მთავრობას ანიჭებს უფლებამოსილებას, დაადგინოს კარანტინისა და იზოლაციის წესები, თუმცა მხოლოდ საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაცულ მიმოსვლის თავისუფლებასთან მიმართებით. რაც შეეხება საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლს (ადამიანის თავისუფლება), სადავო დეკრეტის პირველი მუხლის პირველი პუნქტი ადგენს, რომ „საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრულ შესაბამის ორგანოებს მიეცეთ უფლება, საქართველოს მთავრობის მიერ დადგენილი იზოლაციის ან კარანტინის წესების დარღვევისათვის პირი იძულებით გადაიყვანონ შესაბამის დაწესებულებაში საქართველოს მთავრობის მიერ განსაზღვრულ ადგილას“. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ პრეზიდენტის დეკრეტის ჩანაწერი ფორმულირებულია იმგვარად, რომ საქართველოს მთავრობას კარანტინისა და იზოლაციის წესების დადგენის უფლებამოსილებას მხოლოდ მიმოსვლის თავისუფლების ნაწილში ანიჭებს, ხოლო თავისუფლების შეზღუდვის უფლებამოსილება შესაბამის ორგანოებს მხოლოდ მთავრობის მიერ დადგენილი იზოლაციის ან კარანტინის წესების დამრღვევი პირების მიმართ აქვთ. სადავო ნორმის სუბიექტთა წრე სცდება ამ პირებს და, შესაბამისად, საერთოდ ვერ აკმაყოფილებს საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლით არსებულ ფორმალურ მოთხოვნას.

14. მოსარჩელე ასევე განიხილავს შესაძლებლობას, რომ დეკრეტის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის ჩანაწერის საფუძველზე, საქართველოს მთავრობას პირის თავისუფლების შეზღუდვის უფლებამოსილებაც მიენიჭა კარანტინისა და იზოლაციის მიზნებისთვის და ალტერნატიულად მიუთითებს, რომ სადავო ნორმა იმგვარი დელეგირებული უფლებამოსილების შედეგია, რომელიც შესაბამისობაში არ არის საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნებთან. კერძოდ, საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი ადგენს, რომ „საქართველოს მთავრობას მიეცეს უფლება, დაადგინოს იზოლაციისა და კარანტინის წესები“. ხსენებული ჩანაწერი არის ძალზე ზოგადი, არ შეიცავს თავისუფლების უფლების შეზღუდვასთან დაკავშირებულ ფუნდამენტურ საკითხებზე რაიმე გადაწყვეტას, არ აყალიბებს ამ უფლების შინაარსსა და ფარგლებს. მოსარჩელის პოზიციით, დეკრეტის ხსენებული ჩანაწერიდან არ დგინდება, რომ საქართველოს პრეზიდენტმა მიიღო თავისუფლების შეზღუდვასთან დაკავშირებული პრინციპული გადაწყვეტილება. შესაბამისად, არც ის დგინდება, რომ საქართველოს პარლამენტმა განიხილა და მხარი დაუჭირა იმგვარ მოწესრიგებას, რომელსაც სადავო ნორმა ადგენს. ყოველივე აღნიშნული მიუთითებს, რომ თავისუფლების შეზღუდვის უფლებამოსილების საქართველოს მთავრობაზე დელეგირება არ მომხდარა საქართველოს კონსტიტუციის შესაბამისად და სადავო ნორმა არ შეესაბამება კონსტიტუციის მე-13 მუხლის მოთხოვნებს.

15. მოსარჩელე ყურადღებას ამახვილებს „„საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილების შეტანის თაობაზე“საქართველოს 2020 წლის 23 აპრილს №5890-სს კანონზე, რომლის საფუძველზეც, ხსენებული კანონის მე-11 მუხლს დაემატა მე-6 პუნქტი, რომლის მიხედვითაც, „იზოლაციის ან/და კარანტინის წესს ადგენს საქართველოს მთავრობა ან საქართველოს მთავრობის მიერ განსაზღვრული სამინისტრო.“ მოსარჩელის მითითებით, მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის ბრძანებაში გამოცემის საფუძვლად მითითებულია საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტი და საქართველოს მთავრობის დადგენილება, არ გამოირიცხება იმის შესაძლებლობა, რომ ბრძანებაში არსებული სადავო ნორმის საფუძველს სწორედ „საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონი წარმოადგენდეს. მიუხედავად ამისა, სადავო ნორმა ამ შემთხვევაშიც არ შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის ფორმალურ მოთხოვნებს, ვინაიდან დელეგირება კვლავაც ზოგადი ბუნების გათვალისწინებით, არ არის საქართველოს კონსტიტუციის შესაბამისი. კერძოდ, საკანონმდებლო ჩანაწერი არ შეიცავს გადაწყვეტას ისეთ პრინციპულ საკითხებზე, მაგალითად, როგორებიცაა: ადამიანის თავისუფლების შეზღუდვის საფუძვლები, მიზნები, ინტენსივობა, ხანგრძლივობა და სხვა პრინციპული საკითხები, რომლებიც იზოლაციისა და კარანტინის დროს თავისუფლების უფლების შეზღუდვას ახლავს თან.

16. გარდა ზემოაღნიშნულისა, მოსარჩელე მიუთითებს იმ გარემოებაზეც, რომ სადავო ნორმით დადგენილი წესი წარმოადგენს საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის მე-2 პუნქტით განსაზღვრულ „თავისუფლების სხვაგვარ შეზღუდვას“, რომელიც არ შეიძლება სასამართლო ნებართვის გარეშე განხორციელდეს. სადავო ნორმა, ამის საპირისპიროდ, იძლევა პირის 14-დღიან იზოლაციაში მოთავსების შესაძლებლობას, მისი ნების საწინააღმდეგოდ, ყოველგვარი სასამართლო ჩარევის გარეშე. მოსარჩელის მოსაზრებით, პირის მიერ მის მიმართ მიღებული გადაწყვეტილების გასაჩივრების შესაძლებლობა ვერ დააბალანსებს აღნიშნულ შეზღუდვას. ამასთანავე, იმ შემთხვევაშიც, თუ სადავო ნორმიდან მომდინარე შეზღუდვა აღქმული იქნება როგორც დაკავება საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის მე-3 პუნქტის მიზნებისთვის, ხსენებული კონსტიტუციური დანაწესიც შეიცავს ვადას, რომლის განმავლობაშიც შესაძლებელია, პირის თავისუფლება შეიზღუდოს სასამართლოს მონაწილეობის გარეშე და აღნიშნული წარმოადგენს 48 საათს, სადავო ნორმა კი, ცალსახად, არც ამ დანაწესთან არის შესაბამისობაში.

17. მოსარჩელე ასევე აღნიშნავს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 71-ე მუხლის მე-4 პუნქტი, მართალია, განსაზღვრავს საგანგებო მდგომარეობის დროს ზოგიერთი უფლების შეზღუდვის შესაძლებლობას და, მათ შორის, არის საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლიც, თუმცა მოსარჩელის მითითებითვე, ზემოხსენებული კონსტიტუციური დანაწესი უშვებს საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის მე-2 – მე-6 პუნქტების,დეკრეტის საფუძველზე, არა შეზღუდვის, არამედ მხოლოდ შეჩერების შესაძლებლობას. საქართველოს პრეზიდენტის სადავო დეკრეტით არ მომხდარა რომელიმე უფლების შეჩერება. ამ პირობებში კი, პირის იზოლაციაში მოთავსება, სასამართლო კონტროლის გვერდის ავლით, წარმოადგენს ადამიანის თავისუფლებაში გაუმართლებელ ჩარევას.

18. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, საკუთრების უფლება მოიცავს მესაკუთრის შესაძლებლობას, სრულყოფილად ისარგებლოს/განკარგოს საკუთარი ქონება. სადავო ნორმები, რომლებიც ადგენს, ერთი მხრივ, ავტოსატრანსპორტო საშუალებით სამზე მეტი პირის გადაადგილების აკრძალვას, ხოლო, მეორე მხრივ, მგზავრების მხოლოდ მძღოლის უკან განთავსების ვალდებულებას, ზღუდავს ავტოსატრანსპორტო საშუალების მესაკუთრის შესაძლებლობას, საკუთარი შეხედულებისამებრ გამოიყენოს საკუთარი ქონება. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმები არ არის შესაბამისობაში საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით გათვალისწინებულ ფორმალურ მოთხოვნებთან. საქართველოს მთავრობის დადგენილება, რომელიც შეიცავს სადავო ნორმებს, მიღებულია „საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის საფუძველზე. აღნიშნული დეკრეტის პირველი მუხლის მე-5 პუნქტით, საქართველოს მთავრობას მიეცა, აუცილებლობის შემთხვევაში, საკარანტინო, საიზოლაციო და სამედიცინო მიზნებისათვის, მის მიერ დადგენილი წესით, საკუთრების უფლების შეზღუდვისა და ფიზიკურ და იურიდიულ პირთა ქონებისა და მატერიალური საშუალებების გამოყენების უფლებამოსილება. მოსარჩელის მითითებით, მოცემულ შემთხვევაშიც, საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტი არ შეიცავს საკუთრების უფლების შეზღუდვასთან დაკავშირებულ პრინციპულ, ფუნდამენტურ საკითხებზე გადაწყვეტას, არ არის ჩამოყალიბებული საკმარისი სიცხადით და გააჩნია ზოგადი ხასიათი. ამრიგად, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ, ვინაიდან საქართველოს მთავრობაზე ამგვარი დელეგირების უფლებამოსილებას არ იცნობს არც ერთი სხვა მოქმედი საკანონმდებლო აქტი და საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტის ჩანაწერი ვერ აკმაყოფილებს დელეგირების კონსტიტუციურსამართლებრივ მოთხოვნებს, სადავო ნორმა არ შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის ფორმალურ მოთხოვნებს და, შესაბამისად, არაკონსტიტუციურია.

19. მოსარჩელე ასევე მიუთითებს, რომ სადავო ნორმა, რომელიც საგანგებო მდგომარეობის განმავლობაში კრძალავს 21:00 საათიდან 06:00 საათამდე პირთა გადაადგილებას როგორც ქვეითად, ისე სატრანსპორტო საშუალებით და რომელიც აფერხებს პირთა მიმოსვლის თავისუფლებას, ასევე არ შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაწესებულ ფორმალურ მოთხოვნებს. კერძოდ, მოსარჩელის განმარტებით, საქართველოს მთავრობის დადგენილებით, ამგვარი აკრძალვა ეფუძნება საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტს, რომლითაც საქართველოს მთავრობას მიეცა იზოლაციისა და კარანტინის წესების დადგენის უფლება. მართალია, იზოლაციის და კარანტინის წესების დადგენა შესაძლოა, მოიცავდეს კომენდანტის საათის მიღებას, რომლის ფარგლებში, გარკვეული დროის მონაკვეთში შეიზღუდება პირთა ყოველგვარი გადაადგილება, თუმცა დეკრეტის ხსენებული ჩანაწერი არის ზედმეტად ფართო, არ შეიცავს მიმოსვლის თავისუფლების შეზღუდვის ფარგლებს და საქართველოს მთავრობას განუსაზღვრელ უფლებამოსილებას გადასცემს, მიმოსვლის თავისუფლების შეზღუდვის შესახებ ფუნდამენტური, პრინციპული საკითხების საქართველოს პრეზიდენტის მიერ გადაწყვეტის გარეშე.

20. ამასთანავე, მოსარჩელის მითითებით, კომენდანტის საათის შემოღების უფლებამოსილების დელეგირება შეიძლება ეფუძნებოდეს „საგანგებო მდგომარეობის შესახებ“ საქართველოს კანონს. ხსენებული კანონის მე-4 მუხლის „რ“ ქვეპუნქტის მიხედვით, საგანგებო მდგომარეობისას, კონკრეტულ გარემოებათა შესაბამისად, საქართველოს აღმასრულებელი ხელისუფლების უმაღლეს ორგანოებს, თავიანთი კომპეტენციის ფარგლებში, კანონმდებლობის მოთხოვნათა დაცვით, შეუძლიათ შემოიღონ კომენდანტის საათი. მოცემულ შემთხვევაშიც, მოსარჩელის მოსაზრებით, პრობლემას წარმოადგენს განუსაზღვრელი ჩანაწერი, რომლის საფუძველზეც, მიმოსვლის თავისუფლების შეზღუდვა ვერ ჩაითვლება საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის შესაბამისად.

21. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ კომენდანტის საათის დაწესება, მატერიალური თვალსაზრისითაც, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებულ მიმოსვლის თავისუფლებას. კერძოდ, კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, დღე-ღამის განმავლობაში გარკვეული პერიოდით (21:00 საათიდან 06:00 საათამდე) პირთა გადაადგილების აკრძალვა ლოგიკურ კავშირში არ არის ლეგიტიმურ მიზანთან (ეპიდემიის გავრცელების პრევენცია) და შესაძლებელია, საპირისპირო შედეგის დადგომაც გამოიწვიოს. მოსარჩელის განმარტებით, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია მიუთითებს სოციალური დისტანცირების აუცილებლობაზე კორონავირუსის გავრცელებასთან საბრძოლველად. დაწესებული შეზღუდვა ამცირებს პირთა შორის სოციალურ კონტაქტს იმ პერიოდში, როდესაც აკრძალულია გადაადგილება, თუმცა, თავისთავად, იწვევს სოციალური კონტაქტის ზრდას დღე-ღამის იმ მონაკვეთში, როდესაც დასაშვებია პირთა გადაადგილება, რადგან ამ ტიპის შეზღუდვა ავტომატურად იწვევს მოსახლეობის მხრიდან გარკვეული სახის პროდუქციისა თუ მომსახურების მიმართ მოთხოვნის გაზრდას დღის შესაბამის მონაკვეთში, რაც, თავის მხრივ, იწვევს შესაბამის ობიექტებში აღნიშნულ პირთა მჭიდრო განლაგებას, რაც, თავისთავად, უარყოფითად მოქმედებს ეპიდემიის გავრცელების პრევენციაზე.

22. მოსარჩელის პოზიციით, სოციალური დისტანცირების ლეგიტიმური მიზანი მიღწეული იქნებოდა ისეთი რეგულირების მოქმედების პირობებშიც, რომლის საფუძველზეც, აიკრძალებოდა უშუალოდ სოციალური თავყრილობები და ასეთი მიზნით გადაადგილება. ამდენად, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვა არ წარმოადგენს აუცილებელ ღონისძიებას ლეგიტიმური მიზნის უზრუნველსაყოფად. ამასთან ერთად, დაწესებული შეზღუდვით მიღწეული დადებითი ეფექტი, კორონავირუსის გავრცელების წინააღმდეგ ბრძოლის კუთხით, მეტად უმნიშვნელოა, რადგან, საბოლოო ჯამში, არსებითად არ ახდენს გავლენას 24 საათის განმავლობაში ადამიანთა შორის სოციალურ დისტანცირებაზე. საპირისპიროდ, მნიშვნელოვნად დიდია შეზღუდვის გავლენა ადამიანის ცხოვრების არაერთ მნიშვნელოვან სფეროზე, რაც განაპირობებს სადავო რეგულირების არაკონსტიტუციურობას.

23. მოსარჩელისთვის, ასევე პრობლემურია საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვასთან დაკავშირებული შეზღუდვა. კერძოდ, მოსარჩელის განმარტებით, სადავო ნორმა საჯარო დაწესებულებებს აძლევს შესაძლებლობას, განუსაზღვრელი ვადით გადადონ, არ გასცენ საჯარო ინფორმაცია, რაც ზღუდავს საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებულ ოფიციალურ დოკუმენტებზე ხელმისაწვდომობის უფლებას. ხსენებული ნორმა ეფუძნება საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტის პირველი მუხლის მე-4 პუნქტს, რომლის საფუძველზეც, საქართველოს მთავრობას ენიჭება უფლება, დადგენილებით განსაზღვროს საჯარო სერვისებისა და ადმინისტრაციული საქმისწარმოების განხორციელების საქართველოს მოქმედი კანონმდებლობისაგან განსხვავებული წესები. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ ხსენებული ნორმა არ მიუთითებს საქართველოს მთავრობის უშუალო უფლებამოსილებაზე, შეზღუდოს საჯარო ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის უფლება. ამასთანავე, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ დეკრეტის ხსენებულ ნორმაში ამგვარი უფლებამოსილება იქნება ამოკითხული, იგი მაინც ვერ მიიჩნევა საქართველოს კონსტიტუციის შესაბამის დელეგირებად, რადგანაც დეკრეტი არც მოცემულ შემთხვევაში ადგენს უფლების შეზღუდვის შინაარსსა და ფარგლებს. შესაბამისად, არც ის დგინდება, რომ საქართველოს პრეზიდენტმა და შემდგომში საქართველოს პარლამენტმა მიიღო გადაწყვეტილება საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის ფუნდამენტურ, პრინციპულ საკითხებზე.

24. ამასთანავე, მოსარჩელის განმარტებით, ზემოხსენებული უფლების შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუკი ინფორმაცია შეიცავს კომერციულ, პროფესიულ ან სახელმწიფო საიდუმლოებას. მოცემულ შემთხვევაში, შეზღუდვა ვრცელდება ნებისმიერი სახის ინფორმაციაზე. მსგავსი შეზღუდვა გამართლებული შეიძლებოდა ყოფილიყო იმ შემთხვევაში, თუ საქართველოს პრეზიდენტი, დეკრეტის საფუძველზე, შეაჩერებდა საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტის მოქმედებას და საქართველოს პარლამენტი მხარს დაუჭერდა მას. გარდა ზემოაღნიშნულისა, მოსარჩელის აზრით, დაუსაბუთებელია, რატომ არის შეუძლებელი სახელმწიფოს მიერ მასზე დაკისრებული მოვალეობის ჯეროვნად შესრულება და კონსტიტუციური უფლების სრულფასოვნად რეალიზება.

25. სადავო დეკრეტის მე-8 მუხლთან მიმართებით, რომელიც ადგენს ადმინისტრაციულ და სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას საგანგებო მდგომარეობის რეჟიმის დარღვევისათვის, მოსარჩელე მიუთითებს, რომ სადავო ნორმა ვერ აკმაყოფილებს საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტით გათვალისწინებულ პასუხისმგებლობის დამდგენი კანონის ხარისხობრივ მოთხოვნებს. კერძოდ, მოსარჩელის პოზიციით, საქართველოს კონსტიტუცია პასუხისმგებლობის დაწესების შესაძლებლობას ითვალისწინებს მხოლოდ კანონის საფუძველზე, რომლისაგან გადახვევის უფლებამოსილება, საქართველოს პრეზიდენტს, საქართველოს კონსტიტუციის საფუძველზე, საგანგებო მდგომარეობის პირობებში არ გააჩნია. ამდენად, სამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაწესება ვერ ჩაითვლება საქართველოს პრეზიდენტის მიერ გამოცემული დეკრეტის რეგულირების სფეროდ.

26. მოსარჩელის განმარტებით, მიუხედავად იმისა, რომ პრეზიდენტის მიერ გამოცემულ დეკრეტს ორგანული კანონის ძალა გააჩნია და მას ამტკიცებს დემოკრატიული წესით არჩეული პარლამენტი, იგი ვერ ჩაითვლება პასუხისმგებლობის დაწესებისათვის საკმარისი ლეგიტიმაციის მქონე სამართლებრივ აქტად. პირველ რიგში, აღსანიშნავია, რომ საქართველოს კონსტიტუცია არ ითვალისწინებს დასახელებული კონსტიტუციური უფლების პრეზიდენტის დეკრეტის საფუძველზე შეზღუდვის შესაძლებლობას. ამასთანავე, პრეზიდენტის მიერ გამოცემული დეკრეტი მოქმედებს პარლამენტის მიერ მის დამტკიცებამდე და პარლამენტის მიერ დეკრეტის დამტკიცებაზე უარის თქმა გავლენას არ ახდენს დეკრეტის მიღებიდან მის დამტკიცებაზე უარის თქმამდე პერიოდში, დეკრეტის საფუძველზე დაკისრებული სამართლებრივი პასუხისმგებლობის ძალაში ყოფნაზე. გარდა ამისა, პარლამენტი პრეზიდენტის დეკრეტის დამტკიცებისას საქმიანობას ახორციელებს ექსტრემალურ პირობებში და საკმარისად არ არის უზრუნველყოფილი საკითხის საზოგადოებრივი განხილვა. ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა არღვევს საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნას, პასუხისმგებლობის მხოლოდ კანონის საფუძველზე დაწესებასთან დაკავშირებით.

27. მოსარჩელის პოზიციით, საქართველოს კონსტიტუციას, ასევე ეწინააღმდეგება რეგულირებები, რომლებიც განსაზღვრავს პირისათვის საგანგებო მდგომარეობის რეჟიმის დარღვევისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრებაზე უფლებამოსილ პირებს (საქართველოს მთავრობის დადგენილებით განსაზღვრული კონკრეტული უწყებების უფლებამოსილი თანამშრომლები) და პასუხისმგებლობის დაკისრების წესს, რომლის თანახმადაც, თუ შესაბამისი სამართალდარღვევა ადმინისტრაციულ გამოკვლევას არ საჭიროებს, საქმე ადგილზე განიხილება და სამართალდამრღვევს ადგილზე შეეფარდება ადმინისტრაციული სახდელი, საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესის შესაბამისად. მოსარჩელის მითითებით, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მოთხოვნაა, რომ პირის დამნაშავედ ცნობის წესი განისაზღვროს კანონის საფუძველზე. ამასთანავე, ხსენებული კონსტიტუციური დებულება არ შეეხება მხოლოდ სისხლისსამართლებრივ დანაშაულს, არამედ ვრცელდება ყველა იმ ურთიერთობაზე, სადაც სახელმწიფო აწესებს სამართლებრივ პასუხისმგებლობას. ამასთანავე, საქართველოს კონსტიტუცია არ ითვალისწინებს დასახელებული კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვის შესაძლებლობას საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტის საფუძველზე და პირის დამნაშავედ ცნობის წესის დადგენა საქართველოს პარლამენტის ექსკლუზიურ უფლებამოსილებას წარმოადგენს.

28. მოსარჩელის პოზიციით, საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტისა და საქართველოს მთავრობის დადგენილების საფუძველზე, გაუმართლებლად იზღუდება შეკრების თავისუფლება, რადგანაც იკრძალება ნებისმიერი სახის შეკრება და მანიფესტაცია. მოსარჩელე განმარტავს, რომ, საგანგებო მდგომარეობის მოქმედების პირობებში, ხელისუფლების მიერ ძალაუფლების კონცენტრირებასთან ერთად, მნიშვნელოვნად იზრდება, შეკრების გზით, გამოხატვის თავისუფლების რეალიზების ინტერესი. დაწესებული შეზღუდვა ემსახურება საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ლეგიტიმურ მიზანს და წარმოადგენს მიზნის მიღწევის გამოსადეგ საშუალებას, მაგრამ, მისი ბლანკეტური ხასიათიდან გამომდინარე, შეკრების თავისუფლება იზღუდება იმაზე მეტად, ვიდრე ამას ლეგიტიმური მიზანი მოითხოვს. მოსარჩელის მოსაზრებით, სადავო ნორმები არ უშვებს სოციალური დისტანციის დაცვისა და კომპეტენტური ორგანოების მიერ გაცხადებული სხვა რეკომენდაციების დაცვის გზით, შეკრების განხორციელების შესაძლებლობას. მოსარჩელე აღნიშნავს იმასაც, რომ დასაშვებია 3 ადამიანის ისეთი თავშეყრა, რომელსაც არ გააჩნია რაიმე შინაარსი, მაგრამ დაუშვებელია, შეკრების უფლების რეალიზების გზით, სიტყვისა და აზრის გამოხატვა. გარდა ამისა, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ საქართველოს პრეზიდენტის მიერ გამოცემულ დეკრეტში საუბარია შეკრების თავისუფლების შეზღუდვისგან საქართველოს მთავრობის მიერ გამონაკლისების დაწესებაზე, აღნიშნულის საპირისპიროდ, საქართველოს მთავრობამ სრულად შეზღუდა აღნიშნული უფლება.

29. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ საქართველოს პრეზიდენტმა 2020 წლის 21 მარტს ცალკე გამოსცა ბრძანება საგანგებო მდგომარეობის გამოსაცხადებლად და, ამავე დღეს, ცალკე გამოსცა დეკრეტი, რომელიც საფუძვლად დაედო კონსტიტუციური უფლებების შეზღუდვას. აღსანიშნავია, რომ საქართველოს პრეზიდენტის მიერ გამოცემულ დეკრეტში მისი მოქმედების ვადა განსაზღვრული არ არის, დეკრეტის მოქმედების ვადა განსაზღვრულია პრეზიდენტის მიერ მიღებული ბრძანებით, რომლის თანახმადაც, საგანგებო მდგომარეობა მოქმედებს 2020 წლის 21 აპრილის ჩათვლით. შესაბამისად, ორგანული კანონის ძალის მქონე აქტის (დეკრეტის) მოქმედების ვადა განისაზღვრა იერარქიულად მასზე ქვემდგომი კანონქვემდებარე აქტით (ბრძანებით). თუმცა, ამ ფორმალური შეუსაბამობის გარდა, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ პრეზიდენტის დეკრეტით იმ ფორმით დამტკიცება, როდესაც მასში არ არის მითითებული მისი მოქმედების ვადა, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნებს.

30. მოსარჩელის განმარტებით, 2020 წლის 21 მარტს საქართველოს პარლამენტის მიერ პრეზიდენტის დეკრეტის ამ ფორმით დამტკიცებით, პარლამენტმა მიიჩნია, რომ საგანგებო მდგომარეობის ვადის გაგრძელებისას ან მისი ხელახლა გამოცხადებისას, იგი ვალდებული არ არის, იმსჯელოს დეკრეტის დამტკიცების თაობაზე. ამასთანავე, 2020 წლის 22 აპრილს საქართველოს პარლამენტმა დაამტკიცა მხოლოდ პრეზიდენტის ბრძანება №2, რომლითაც გახანგრძლივდა დეკრეტის მოქმედება 2020 წლის 22 მაისის ჩათვლით და აღარ უმსჯელია თავად დეკრეტის დამტკიცების თაობაზე, რაც შეიძლება გაგებულ იქნეს იმგვარად, რომ საქართველოს პარლამენტმა დაუშვა შესაძლებლობა, პრეზიდენტის დეკრეტმა იმოქმედოს განუსაზღვრელი ვადით, რაც საქართველოს კონსტიტუციის დარღვევას წარმოადგენს. სხვაგვარი განმარტების შემთხვევაში, გამოდის, რომ საქართველოს პრეზიდენტის მიერ გამოცემული დეკრეტი აღარ მოქმედებს 2020 წლის 21 აპრილის შემდეგ, რადგან მისი მოქმედება მთლიანად დამოკიდებული იყო პრეზიდენტის მიერ მიღებულ №1 ბრძანებაზე, რომელმაც ძალა დაკარგა №2 ბრძანების მიღების შემდეგ. №2 ბრძანების დამტკიცებასთან ერთად კი, პარლამენტს პრეზიდენტის დეკრეტი ხელახლა აღარ დაუმტკიცებია. ასეთ შემთხვევაში, ეჭვქვეშ დგება დეკრეტის საფუძველზე გამოცემული ნებისმიერი სამართლებრივი აქტის კონსტიტუციურობის საკითხი.

31. ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ საქართველოს პარლამენტის სადავო დადგენილებები ვერ აკმაყოფილებს მათი მიღება/გამოცემის კონსტიტუციით დადგენილ მოთხოვნებს.

II
სამოტივაციო ნაწილი

1. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლი განსაზღვრავს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ კონსტიტუციური სარჩელის ან კონსტიტუციური წარდგინების განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის საფუძვლებს. აღნიშნული მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტის თანახმად, კონსტიტუციური სარჩელი ან წარდგინება განსახილველად არ მიიღება, თუ მასში მითითებული ყველა სადავო საკითხი უკვე გადაწყვეტილია საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ, გარდა „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 21¹ მუხლით გათვალისწინებული შემთხვევებისა.

2. მოსარჩელე სადავოდ ხდის „საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის მე-3 პუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და მე-3 პუნქტის პირველ და მე-2 წინადადებებთან მიმართებით. მოსარჩელის მითითებით, სადავო ნორმა, რომელიც კორონავირუსის შემთხვევასთან კონტაქტირებისას პირს სავალდებულო 14-დღიან იზოლაციის წესს უდგენს, ზღუდავს საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებულ მისი თავისუფლების უფლებას. იზოლაცია შესაძლოა, გამოიხატოს კარანტინის ან თვითიზოლაციის ფორმით, თუმცა ორივე შემთხვევაში, სახელმწიფო პირს უკრძალავს კონკრეტული ადგილის დატოვებას და უდგენს მთელ რიგ შეზღუდვებს, რომელთა საფუძველზეც პირს, ფაქტობრივად, სრულად იზოლირებულს ხდის გარე სამყაროსგან. მოსარჩელე აღნიშნავს იმასაც, რომ პირის იზოლაციის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების უფლებამოსილებას სადავო ნორმები ანიჭებს კონკრეტულ სამსახურებს და არ ითვალისწინებს კონსტიტუციის მოთხოვნას, თავისუფლების შეზღუდვა მოხდეს სასამართლოს ნებართვის საფუძველზე.

3. აღსანიშნავია, რომ „საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის მე-3 პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის პირველ, მე-2 და მე-3 პუნქტებთან მიმართებით, შეფასებულია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 11 თებერვლის №1/1/1505,1515,1516,1529 გადაწყვეტილებაში საქმეზე „პაატა დიასამიძე, გიორგი ჩიტიძე, ედუარდ მარიკაშვილი და ლიკა საჯაია საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“.

4. საკონსტიტუციო სასამართლომ იმსჯელა ახალი კორონავირუსით (COVID-19) ინფიცირებულ პირთან კონტაქტირებული პირის განცალკევების შედეგად ადამიანის ფიზიკური თავისუფლების შესაძლო შეზღუდვის კონსტიტუციურობაზე. საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა, რომ კარანტინისა თუ თვითიზოლაციის დროს, პირზე „არ ხორციელდება რაიმე ტიპის კონტროლი სახელმწიფოს მხრიდან და გარდა ვალდებულებისა, არ დატოვოს კარანტინის/იზოლაციის ადგილი, მასზე რაიმე სხვა ვალდებულებების დაკისრება არ ხდება. ... გარდა კონკრეტული სივრცის დატოვების აკრძალვისა და ამ შეზღუდვით გამოწვეული თანმხლები შედეგებისა, ადამიანის ნების თავისუფლებაზე არ ხდება სხვა ტიპის იძულებითი ზემოქმედება და, ამ მხრივ, მისი ქცევა არ ექვემდებარება რაიმე სახის კონტროლსა თუ კორექციას. ამისგან განსხვავებით, დაკავებულ პირს დაკავების ადგილას მოთავსებისას არ აქვს შესაძლებლობა, ნებისმიერ დროს ისარგებლოს საკომუნიკაციო საშუალებებით, შეუზღუდავად იკონტაქტოს ოჯახის წევრებთან თუ მეგობრებთან, მისი ქცევა მკაცრი მეთვალყურეობის ქვეშაა და შესაძლოა, დაექვემდებაროს სხვადასხვა ტიპის კონტროლს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 11 თებერვლის №1/1/1505,1515,1516,1529 გადაწყვეტილება საქმეზე „პაატა დიასამიძე, გიორგი ჩიტიძე, ედუარდ მარიკაშვილი და ლიკა საჯაია საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II-20).

5. ამრიგად, კარანტინისა და იზოლაციის წესების დადგენისას პირისთვის კონკრეტული სივრცის დატოვების აკრძალვა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ მიიჩნია საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაცულ გადაადგილების თავისუფლებაში ჩარევად და აღნიშნა, რომ სადავო ნორმა არ იწვევს საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის პირველი, მე-2 და მე-3 პუნქტებით გარანტირებული უფლების შეზღუდვას.

6. ამდენად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის მიხედვით, კარანტინისა და იზოლაციის წესების დადგენისას, პირისთვის კონკრეტული სივრცის დატოვების აკრძალვა არ იწვევს საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლით დაცული უფლების შეზღუდვას. ამასთანავე, №1504 კონსტიტუციურ სარჩელში, მოთხოვნის ამ ნაწილთან მიმართებით, არ არის იდენტიფიცირებული რაიმე დამატებითი პრობლემური საკითხი და მოთხოვნა, რომლის კონსტიტუციურობის თაობაზეც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არ უმსჯელია ზემოაღნიშნულ გადაწყვეტილებაში. შესაბამისად, განსახილველ სადავო ნორმასთან მიმართებით, კონსტიტუციურ სარჩელში იდენტიფიცირებულ ყველა შესაძლო პრობლემურ საკითხზე სასამართლოს უკვე ნამსჯელი აქვს და მოსარჩელის მიერ მითითებული შეზღუდვის კონსტიტუციურობის საკითხი უკვე გადაწყვეტილია. ამასთანავე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი იზიარებს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 11 თებერვლის №1/1/1505,1515,1516,1529 გადაწყვეტილებაში გამოთქმულ სამართლებრივ პოზიციას.

7. ამდენად, №1504 კონსტიტუციური სარჩელი სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება „საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის მე-3 პუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და მე-3 პუნქტის პირველ და მე-2 წინადადებებთან მიმართებით, არ უნდა იქნეს არსებითად განსახილველად მიღებული „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტის საფუძველზე.

8. აღსანიშნავია, რომ №1504 კონსტიტუციური სარჩელის საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოში რეგისტრაციის შემდგომ, სადავო ნორმებმა ძალა დაკარგა. კერძოდ, „იზოლაციისა და კარანტინის წესების განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2020 წლის 25 მარტის №01-31/ნ ბრძანებამ ძალა დაკარგა 2020 წლის 23 მაისს. „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებები“ ძალადაკარგულია 2020 წლის 23 მაისიდან. „საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტმა ასევე დაკარგა ძალა 2020 წლის 23 მაისს.

9. ამრიგად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, საკონსტიტუციო სამართალწარმოების მიზნებისათვის, სადავო ნორმები ძალადაკარგულია. ამასთანავე, სადავო ნორმებმა ძალა დაკარგა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადაწყვეტამდე.

10. გასათვალისწინებელია, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის შესაბამისად, კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადაწყვეტამდე, სადავო ნორმის ძალადაკარგულად ცნობა a priori არ იწვევს აღნიშნულ ნორმაზე სამართალწარმოების შეწყვეტას, თუ მოსარჩელე მხარე აფიქსირებს უწყვეტ ინტერესს საქმისწარმოების გაგრძელებასთან დაკავშირებით და ითხოვს ძალადაკარგული სადავო ნორმის არსებითად მსგავსი შინაარსის მქონე მოქმედი ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობას (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 8 ივლისის №3/6/1547 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „ვახტანგი მიმინოშვილი, ინვერი ჩოკორაია და ჯემალი მარკოზია საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II-10).

11. აღნიშნული პრაქტიკა მიემართება ისეთ შემთხვევებს, როდესაც, ერთი მხრივ, კანონმდებლობაში განხორციელებული ცვლილებების შედეგად, მიღებულია უფლების მზღუდავი ძალადაკარგული სადავო ნორმის არსებითად მსგავსი შინაარსის მქონე მოქმედი ნორმა, რომელსაც სადავო ნორმის მსგავსად, გააჩნია უფლების შეზღუდვის პოტენციალი, ხოლო, მეორე მხრივ, მოსარჩელე მხარე შუამდგომლობით აფიქსირებს უწყვეტ ინტერესს საქმისწარმოების გაგრძელებასთან დაკავშირებით.

12. თუმცაღა, იმ შემთხვევაში, როდესაც არსებობს გასაჩივრებული ძალადაკარგული ნორმის არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის საფუძველი, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო წყვეტს საქმეზე წარმოებას, მიუხედავად იმისა, არსებობს თუ არა კანონმდებლობაში ძალადაკარგული ნორმის იდენტური/მსგავსი შინაარსის მქონე დებულება. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის შესაბამისად, „№3/6/1547 საოქმო ჩანაწერით დადგენილი საქმისწარმოების გაგრძელების წესი ემსახურება სწრაფი და ეფექტიანი მართლმსაჯულების მიღწევას. ბუნებრივია, აზრს მოკლებულია მოსარჩელის პოზიციის გადამოწმება საქმის წარმოების გაგრძელების ინტერესთან დაკავშირებით იმ პირობებში, როდესაც სარჩელის ხსენებულ ნაწილთან მიმართებით, არსებობს არსებითად განსახილველად არმიღების საფუძველი“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 4 ნოემბრის №3/15/1462 განჩინება საქმეზე „ა(ა)იპ „ერთობა 2013“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-8). შესაბამისად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო, მათ შორის, შეაფასებს, რამდენად არსებობს კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის საფუძველი.

13. როგორც აღინიშნა, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლი განსაზღვრავს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ კონსტიტუციური სარჩელის ან კონსტიტუციური წარდგინების განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის საფუძვლებს. აღნიშნული მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტის თანახმად, კონსტიტუციური სარჩელი ან წარდგინება განსახილველად არ მიიღება, თუ მასში მითითებული ყველა სადავო საკითხი უკვე გადაწყვეტილია საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ, გარდა „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 21¹ მუხლით გათვალისწინებული შემთხვევებისა.

14. განსახილველ საქმეზე, მოსარჩელე სადავოდ ხდის, მათ შორის, „იზოლაციისა და კარანტინის წესების განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2020 წლის 25 მარტის №01-31/ნ ბრძანებით დამტკიცებული იზოლაციისა და კარანტინის წესების მე-2 მუხლის მე-6 პუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და მე-3 პუნქტის პირველ და მე-2 წინადადებებთან მიმართებით.

15. მოსარჩელე ზემოხსენებულ სადავო ნორმასა და „საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის მე-3 პუნქტის კონსტიტუციურობას სადავოდ ხდის ერთიან კონტექსტში და მიუთითებს მათ საფუძველზე დადგენილი კარანტინისა და იზოლაციის წესების შედეგად, საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლით დაცული უფლების გაუმართლებელ შეზღუდვაზე. როგორც უკვე აღინიშნა, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე იმსჯელა ახალი კორონავირუსით (COVID-19) ინფიცირებულ პირთან კონტაქტირებული პირის განცალკევების შედეგად, ადამიანის ფიზიკური თავისუფლების შესაძლო შეზღუდვის კონსტიტუციურობაზე საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 11 თებერვლის №1/1/1505,1515,1516,1529 გადაწყვეტილებაში და არ დაადგინა სადავო ნორმების საფუძველზე, საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის შეზღუდვა. აღნიშნულ გადაწყვეტილებაში სასამართლომ ზემოხსენებული სადავო ნორმის იდენტური შინაარსის მქონე ნორმის („იზოლაციისა და კარანტინის წესების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მაისის №322 დადგენილებით დამტკიცებული იზოლაციისა და კარანტინის წესების მე-11 მუხლის მე-6 პუნქტის) კონსტიტუციურობის საკითხი შეაფასა საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის პირველ, მე-2 და მე-3 პუნქტებთან მიმართებით და არ დაადგინა აღნიშნული უფლების შეზღუდვა.

16. №1504 კონსტიტუციურ სარჩელში, მოთხოვნის ამ ნაწილთან მიმართებითაც, არ არის იდენტიფიცირებული რაიმე დამატებითი პრობლემური საკითხი და მოთხოვნა, რომლის კონსტიტუციურობის თაობაზეც სასამართლოს არ უმსჯელია ზემოაღნიშნულ გადაწყვეტილებაში. ამასთანავე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი იზიარებს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 11 თებერვლის №1/1/1505,1515,1516,1529 გადაწყვეტილებაში გამოთქმულ სამართლებრივ პოზიციას. ამრიგად, სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილში არსებობს №1504 კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.

17. მოსარჩელე მხარე სადავოდ ხდის „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მე-2 მუხლის მე-9 პუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით.

18. კონსტიტუციური სარჩელის მიხედვით, სადავო ნორმა საგანგებო მდგომარეობის განმავლობაში, კრძალავს 21:00 საათიდან 06:00 საათამდე პირთა გადაადგილებას როგორც ქვეითად, ისე სატრანსპორტო საშუალებით, რაც არ შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაწესებულ როგორც ფორმალურ, ისე მატერიალურ მოთხოვნებს. კერძოდ, საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტი არ შეიცავს მიმოსვლის თავისუფლების შეზღუდვის ფარგლებს და საქართველოს მთავრობას განუსაზღვრელ უფლებამოსილებას გადასცემს მიმოსვლის თავისუფლების შეზღუდვის შესახებ ფუნდამენტური, პრინციპული საკითხების საქართველოს პრეზიდენტის მიერ გადაწყვეტის გარეშე. რაც შეეხება სადავო რეგულირების მატერიალურ შესაბამისობას საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნებთან, დღე-ღამის განმავლობაში გარკვეული პერიოდით (21:00 საათიდან 06:00 საათამდე) პირთა გადაადგილების აკრძალვა ლოგიკურ კავშირში არ არის ლეგიტიმურ მიზანთან (ეპიდემიის გავრცელების პრევენცია) და შესაძლებელია, საპირისპირო შედეგის დადგომაც გამოიწვიოს. დაწესებული შეზღუდვა ამცირებს პირთა შორის სოციალურ კონტაქტს იმ პერიოდში, როდესაც აკრძალულია გადაადგილება, თუმცა, თავისთავად, იწვევს სოციალური კონტაქტის ზრდას დღე-ღამის იმ მონაკვეთში, როდესაც დასაშვებია პირთა გადაადგილება.

19. „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მე-2 მუხლის მე-9 პუნქტის კონსტიტუციურობაზე საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ იმსჯელა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 16 დეკემბრის №1/5/1499 გადაწყვეტილებაში, საქმეზე „მიხეილ სამნიძე საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“.

20. სასამართლომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების ფორმალურ მოთხოვნებთან სადავო ნორმის შესაბამისობაზე მსჯელობისას მიუთითა, რომ „კომენდანტის საათის დაწესება, ერთი მხრივ, არ განეკუთვნება სისტემური მნიშვნელობის საკითხს, რომელზეც აუცილებელია პარლამენტის მიერ გადაწყვეტილების მიღება, ხოლო, მეორე მხრივ, წარმოადგენს იმგვარ მექანიზმს, რომელიც გამოიყენება სწრაფად ცვალებად ვითარებაში სიტუაციასთან ადეკვატური ადაპტაციის, ექსტრაორდინარული გარემოებების ნორმალიზაციის მიზნით და ამ უფლებამოსილების საქართველოს მთავრობისათვის დელეგირება გამართლებულია გადაწყვეტილების სწრაფად და ეფექტურად მიღების საჭიროებით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 16 დეკემბრის №1/5/1499 გადაწყვეტილება საქმეზე „მიხეილ სამნიძე საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II-22). შესაბამისად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ სადავო ნორმა აკმაყოფილებს საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტის ფორმალურ კრიტერიუმს და დარღვეული არ არის საქართველოს პარლამენტის მიერ უფლებამოსილების დელეგირების კონსტიტუციური მოთხოვნები.

21. რაც შეეხება სადავო რეგულირების მატერიალურ შესაბამისობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან, საკონსტიტუციო სასამართლომ დაადგინა, რომ „გადაადგილების თავისუფლება შეიზღუდა დროის იმ მონაკვეთში, რომელიც ყველაზე ნაკლებად ეთმობა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი აქტივობების განხორციელებას, ვიწროდაა მიმართული ვირუსის გავრცელების მომეტებული რისკის შემცველი და, ამავე დროს, ნაკლებად მნიშვნელოვანი სოციალური ქცევების და თავყრილობების შეზღუდვისაკენ. ამასთანავე, სადავო რეგულაციას გააჩნია დროებითი ხასიათი და იძლევა, ინდივიდუალური შემთხვევის გათვალისწინებით, გამონაკლისების დაშვების შესაძლებლობას, რათა უფლების შეზღუდვა არ იყოს ბლანკეტური“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 16 დეკემბრის №1/5/1499 გადაწყვეტილება საქმეზე „მიხეილ სამნიძე საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II-43). ამდენად, სასამართლომ არ დაადგინა გადაადგილების თავისუფლების დარღვევა.

22. აღსანიშნავია, რომ №1504 კონსტიტუციური სარჩელის სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილშიც არ არის წარმოდგენილი რაიმე დამატებითი არგუმენტაცია, რომლის შესახებაც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არ უმსჯელია ზემოაღნიშნულ გადაწყვეტილებაში. ამასთანავე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 16 დეკემბრის №1/5/1499 გადაწყვეტილებაში (საქმეზე „მიხეილ სამნიძე საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“) გამოხატული სამართლებრივი პოზიცია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა გაიზიარა 2023 წლის 15 დეკემბრის №3/5/1502,1503 გადაწყვეტილებაში (საქმეზე „ზაურ შერმაზანაშვილი და თორნიკე ართქმელაძე საქართველოს პრეზიდენტის და საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“). ამრიგად, სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილში, არსებობს №1504 კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.

23. კონსტიტუციურ სარჩელში, ასევე სადავოდ არის გამხდარი „საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის პირველი მუხლის მე-6 პუნქტისა და „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით.

24. მოსარჩელის არგუმენტაციით, საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტისა და საქართველოს მთავრობის დადგენილების საფუძველზე, გაუმართლებლად იზღუდება შეკრების თავისუფლება, რადგან სადავო ნორმების მიხედვით, იკრძალება ნებისმიერი სახის შეკრება და მანიფესტაცია. დაწესებული შეზღუდვა ემსახურება საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ლეგიტიმურ მიზანს, მაგრამ სადავო ნორმები არ უშვებს სოციალური დისტანციის დაცვისა და კომპეტენტური ორგანოების მიერ გაცხადებული სხვა რეკომენდაციების დაცვის გზით, შეკრების განხორციელების შესაძლებლობას. მოსარჩელე მხარე იმასაც აღნიშნავს, რომ დასაშვებია 3 ადამიანის ისეთი თავშეყრა, რომელსაც არ გააჩნია რაიმე შინაარსი, მაგრამ დაუშვებელია შეკრების უფლების რეალიზების გზით, სიტყვისა და აზრის გამოხატვა. გარდა ამისა, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ საქართველოს პრეზიდენტის მიერ გამოცემულ დეკრეტში საუბარია შეკრების თავისუფლების შეზღუდვისგან საქართველოს მთავრობის მიერ გამონაკლისების დაწესებაზე, აღნიშნულის საპირისპიროდ კი, საქართველოს მთავრობამ სრულად შეზღუდა აღნიშნული უფლება. ამდენად, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმების საფუძველზე, გაუმართლებლად შეიზღუდა შეკრების თავისუფლება.

25. ზემოხსენებული სადავო ნორმების კონსტიტუციურობაზე საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცული შეკრების თავისუფლებასთან მიმართებით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ იმსჯელა 2023 წლის 15 დეკემბრის №3/5/1502,1503 გადაწყვეტილებაში საქმეზე „ზაურ შერმაზანაშვილი და თორნიკე ართქმელაძე საქართველოს პრეზიდენტის და საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“.

26. საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა, რომ „შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებით სარგებლობის სრულად გამორიცხვა იმ პირობებში, როდესაც იგი ქმნის სხვა, კანონმდებლობით დაშვებულ (ნაკლებად აუცილებელ) თავშეყრებთან შედარებით ნაკლებ ან იმავე ხარისხის რისკს, სცდება მკაცრად ეპიდემიის კონტროლის მიზნებს და ემსგავსება გამოხატვის თავისუფლების მიზანმიმართულ შეზღუდვას. ამ პირობებში, სადავო ნორმების საფუძველზე შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების გამონაკლისებისა და ინდივიდუალური ფაქტორების გათვალისწინების გარეშე შეზღუდვა, ვერ ჩაითვლება სამართლიან ბალანსად ამ უფლების რეალიზებასა და პირთა სიცოცხლის/ჯანმრთელობის დაცვას შორის“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 15 დეკემბრის №3/5/1502,1503 გადაწყვეტილება საქმეზე „ზაურ შერმაზანაშვილი და თორნიკე ართქმელაძე საქართველოს პრეზიდენტის და საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II-175). შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლომ სადავო ნორმები საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ პუნქტთან შეუსაბამოდ მიიჩნია და არაკონსტიტუციურად ცნო ისინი. ამრიგად, №1504 კონსტიტუციური სარჩელის სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილში სადავოდ გამხდარი საკითხი გადაწყვეტილია 2023 წლის 15 დეკემბრის №3/5/1502,1503 გადაწყვეტილებით და სახეზეა მისი არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი. ამასთანავე, რადგან სადავოდ გამხდარი ნორმები ძალადაკარგულია, არ არსებობს მათი ძალადაკარგულად ცნობის მოთხოვნის საფუძველი.

27. კონსტიტუციურ სარჩელში სადავოდ არის გამხდარი „საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის მე-8 მუხლის სიტყვების: „ამ დეკრეტითა და საქართველოს მთავრობის დადგენილებით განსაზღვრული საგანგებო მდგომარეობის რეჟიმის დარღვევა გამოიწვევს: 1. ადმინისტრაციულ პასუხისმგებლობას – ჯარიმას ფიზიკური პირებისათვის 3 000 ლარის ოდენობით, ხოლო იურიდიული პირებისათვის – 15 000 ლარის ოდენობით. 2. ადმინისტრაციულსახდელდადებული პირის მიერ იმავე ქმედების განმეორებით ჩადენა გამოიწვევს სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას, კერძოდ, თავისუფლების აღკვეთას 3 წლამდე ვადით, ხოლო ამ პუნქტით გათვალისწინებული ქმედებისათვის იურიდიული პირი ისჯება ჯარიმით, საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ან ლიკვიდაციითა და ჯარიმით“ კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტთან მიმართებით.

28. მოსარჩელის მითითებით, საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტის სადავო ნორმა, რომელიც ადგენს ადმინისტრაციულ და სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას საგანგებო მდგომარეობის რეჟიმის დარღვევისათვის, ვერ აკმაყოფილებს საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტით გათვალისწინებულ პასუხისმგებლობის დამდგენი კანონის ხარისხობრივ მოთხოვნებს, რადგან საქართველოს კონსტიტუცია პასუხისმგებლობის დაწესების შესაძლებლობას ითვალისწინებს მხოლოდ კანონის საფუძველზე. მიუხედავად იმისა, რომ პრეზიდენტის მიერ გამოცემულ დეკრეტს ორგანული კანონის ძალა აქვს მინიჭებული და მას ამტკიცებს დემოკრატიული წესით არჩეული პარლამენტი, იგი მაინც ვერ ჩაითვლება პასუხისმგებლობის დაწესებისათვის საკმარისი ლეგიტიმაციის მქონე სამართლებრივ აქტად. პრეზიდენტის მიერ გამოცემული დეკრეტი მოქმედებს პარლამენტის მიერ მის დამტკიცებამდე და პარლამენტის მიერ დეკრეტის დამტკიცებაზე უარის თქმა გავლენას არ ახდენს, დეკრეტის მიღებიდან მის დამტკიცებაზე უარის თქმამდე პერიოდში, დეკრეტის საფუძველზე დაკისრებული სამართლებრივი პასუხისმგებლობის ძალაში ყოფნაზე. გარდა ამისა, პარლამენტი პრეზიდენტის დეკრეტის დამტკიცებისას, საქმიანობას ახორციელებს ექსტრემალურ პირობებში და საკმარისად არ არის უზრუნველყოფილი საკითხის საზოგადოებრივი განხილვა. ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმით, ირღვევა საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნა პასუხისმგებლობის მხოლოდ კანონის საფუძველზე დაწესებასთან დაკავშირებით.

29. ზემოაღნიშნული რეგულირების კონსტიტუციურობის თაობაზე საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ იმსჯელა 2023 წლის 15 დეკემბრის №3/5/1502,1503 გადაწყვეტილებაში საქმეზე „ზაურ შერმაზანაშვილი და თორნიკე ართქმელაძე საქართველოს პრეზიდენტის და საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“.

30. საკონსტიტუციო სასამართლომ პრეზიდენტის დეკრეტით, პასუხისმგებლობის დაკისრების საფუძვლების განსაზღვრასთან დაკავშირებით განმარტა, რომ „საქართველოს კონსტიტუცია საგანგებო მდგომარეობის დროს ითვალისწინებს, კონსტიტუციითვე დადგენილ ფარგლებში, საკანონმდებლო უფლებამოსილების საქართველოს პრეზიდენტისათვის გადაცემას. დეკრეტის გამოცემის გზით ძირითადი უფლებების შეზღუდვის შესაძლებლობა კი გულისხმობს ამ შეზღუდვათა აღსრულებისათვის აუცილებელი მექანიზმების განსაზღვრას, მათ შორის კი, საგანგებო რეჟიმის დარღვევისათვის პასუხისმგებლობის დადგენის უფლებამოსილებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 15 დეკემბრის №3/5/1502,1503 გადაწყვეტილება საქმეზე „ზაურ შერმაზანაშვილი და თორნიკე ართქმელაძე საქართველოს პრეზიდენტის და საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II-127). შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლომ არ გაიზიარა მოსარჩელე მხარის პოზიცია, რომ საქართველოს პრეზიდენტს არ ჰქონდა უფლება, დეკრეტით განესაზღვრა პირისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრების საფუძვლები.

31. რაც შეეხება სადავო რეგულირების შესაბამისობას კანონის ხარისხობრივ მოთხოვნებთან, საკონსტიტუციო სასამართლომ, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველ წინადადებასთან მიმართებით, არაკონსტიტუციურად ცნო სადავო რეგულირების ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც იძლევა პირისათვის ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის დაკისრების შესაძლებლობას, საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტის კანონმდებლობით დადგენილი წესით გამოქვეყნებამდე. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „სახელმწიფოს მიერ ამა თუ იმ ქმედების სამართალდარღვევად გამოცხადება, უპირველესად, მიზნად ისახავს ამ ქმედების ჩადენის პრევენციას და იგი ორიენტირებული არაა, რაც შეიძლება მეტი პირის დასჯისკენ. სწორედ ამიტომ, რათა, ერთი მხრივ, მიღწეულ იქნეს სახელმწიფოს მიზანი - პირთა მიერ არასასურველი ქმედების ჩადენისგან თავის შეკავება, ხოლო, მეორე მხრივ, ინდივიდს ჰქონდეს ინფორმაცია, თუ რა შემთხვევაში დაეკისრება მას პასუხისმგებლობა, აუცილებელია, რომ საზოგადოების რაც შეიძლება ფართო წრისთვის იყოს ხელმისაწვდომი პასუხისმგებლობის მარეგლამენტირებელი ნორმატიული აქტი“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 15 დეკემბრის №3/5/1502,1503 გადაწყვეტილება საქმეზე „ზაურ შერმაზანაშვილი და თორნიკე ართქმელაძე საქართველოს პრეზიდენტის და საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II-137). მაშასადამე, პირისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრება იმ ქმედებისათვის, რომელიც ჩადენილ იქნა პრეზიდენტის დეკრეტის „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში“ გამოქვეყნებამდე, ვერ პასუხობს საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის მოთხოვნას პასუხისმგებლობის დამდგენი კანონის ხელმისაწვდომობის თაობაზე. საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი ზემოაღნიშნული სტანდარტი თანაბრად შეეხება ადმინისტრაციულსახდელდადებული პირისათვის, იმავე ქმედების განმეორებით ჩადენის გამო სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის დაკისრების აკრძალვას, საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტის კანონმდებლობით დადგენილი წესით გამოქვეყნებამდე. კერძოდ, ზემოაღნიშნულ გადაწყვეტილებაში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა, რომ „საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველი წინადადება კრძალავს პასუხისმგებლობის დაკისრებას იმგვარი საკანონმდებლო აქტით, რომლის შინაარსიც ხელმისაწვდომი არაა საზოგადოებისათვის. პირი, რომელიც არ ფლობს ინფორმაციას დაწესებული შეზღუდვის შესახებ, ობიექტურად მოკლებულია შესაძლებლობას, საკუთარი ქცევა შეუსაბამოს კანონის მოთხოვნებს და, ამ გზით, თავიდან აირიდოს პასუხისმგებლობის დაკისრების ნეგატიური შედეგები“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 15 დეკემბრის №3/5/1502,1503 გადაწყვეტილება საქმეზე „ზაურ შერმაზანაშვილი და თორნიკე ართქმელაძე საქართველოს პრეზიდენტის და საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II-137). აკრძალული ქმედების შესახებ ინფორმაციის ქონის, დაწესებული შეზღუდვების ხელმისაწვდომობის კონსტიტუციური სტანდარტი თანაბრად რელევანტურია (თუ არა უფრო მეტად) პირისათვის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრების კონტექსტში. შესაბამისად, სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილში სადავოდ გამხდარი საკითხი შეფასებული და გადაწყვეტილია საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ 2023 წლის 15 დეკემბრის №3/5/1502,1503 გადაწყვეტილებით და არსებობს მისი არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი. ამავდროულად, რამდენადაც სადავოდ გამხდარი ნორმა ძალადაკარგულია, არ არსებობს მისი ძალადაკარგულად ცნობის მოთხოვნის საფუძველი.

32. კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის აუცილებელია, იგი აკმაყოფილებდეს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, კონსტიტუციური სარჩელი ან კონსტიტუციური წარდგინება დასაბუთებული უნდა იყოს. ამავე კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით კი, განისაზღვრება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის იმ მტკიცებულებათა წარდგენის ვალდებულება, რომლებიც ადასტურებს სარჩელის საფუძვლიანობას. ამავე დროს, „კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის აუცილებელია, მასში გამოკვეთილი იყოს აშკარა და ცხადი შინაარსობრივი მიმართება სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის იმ დებულებებს შორის, რომლებთან დაკავშირებითაც მოსარჩელე მოითხოვს სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/469 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახაბერ კობერიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). წინააღმდეგ შემთხვევაში, კონსტიტუციური სარჩელი მიიჩნევა დაუსაბუთებლად და, შესაბამისად, არ მიიღება არსებითად განსახილველად.

33. №1504 კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელე სადავოდ ხდის „იზოლაციისა და კარანტინის წესების განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2020 წლის 25 მარტის №01-31/ნ ბრძანებით დამტკიცებული იზოლაციისა და კარანტინის წესების მე-2 მუხლის მე-4 პუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და მე-3 პუნქტის პირველ და მე-2 წინადადებებთან მიმართებით. მოსარჩელე პრობლემურად მიიჩნევს, სადავო ნორმის საფუძველზე, კორონავირუსის შემთხვევასთან კონტაქტირებული ფიზიკური პირის 14 დღით იზოლაციის სავალდებულო წესს.

34. აღსანიშნავია, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, პირის გადაადგილების შეზღუდვა ექცევა ორი კონსტიტუციური უფლების (მიმოსვლის თავისუფლებისა და ადამიანის ფიზიკური თავისუფლების) მოქმედების სფეროში. „პირის კარანტინში/თვითიზოლაციაში მოთავსების მიზანია, რომ მას არ ჰქონდეს ფიზიკური კონტაქტი სხვა პირებთან და, ამ გზით, არ მოხდეს ვირუსის გავრცელება. კარანტინსა თუ თვითიზოლაციის ადგილას მასზე არ ხორციელდება რაიმე ტიპის კონტროლი სახელმწიფოს მხრიდან და გარდა ვალდებულებისა, არ დატოვოს კარანტინის/იზოლაციის ადგილი, მასზე რაიმე სხვა ვალდებულებების დაკისრება არ ხდება. ... ამისგან განსხვავებით, დაკავებულ პირს დაკავების ადგილას მოთავსებისას არ აქვს შესაძლებლობა, ნებისმიერ დროს ისარგებლოს საკომუნიკაციო საშუალებებით, შეუზღუდავად იკონტაქტოს ოჯახის წევრებთან თუ მეგობრებთან, მისი ქცევა მკაცრი მეთვალყურეობის ქვეშაა და შესაძლოა, დაექვემდებაროს სხვადასხვა ტიპის კონტროლს, მაგალითად, მოხდეს მისი ნივთების შემოწმება, საკნის ან სხვა სამყოფელის დათვალიერება და ა. შ.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 11 თებერვლის №1/1/1505,1515,1516,1529 გადაწყვეტილება საქმეზე „პაატა დიასამიძე, გიორგი ჩიტიძე, ედუარდ მარიკაშვილი და ლიკა საჯაია საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II-13,20).

35. ამრიგად, საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, კორონავირუსის შემთხვევასთან კონტაქტირებული ფიზიკური პირის სავალდებულო იზოლაცია ექცევა საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაცულ სფეროში და არ იწვევს ადამიანის ფიზიკური თავისუფლების შეზღუდვას. შესაბამისად, სადავო ნორმას არ გააჩნია შინაარსობრივი მიმართება საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და მე-3 პუნქტის პირველ და მე-2 წინადადებებთან. ამდენად, სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილში არსებობს კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით და 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძვლები.

36. მოსარჩელე მხარე აგრეთვე ასაჩივრებს „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მე-2 მუხლის მე-7 პუნქტის პირველი და მე-2 წინადადებების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით.

37. მოსარჩელის განმარტებით, საკუთრების კონსტიტუციური გარანტია მოიცავს მესაკუთრის უფლებას, სრულყოფილად ისარგებლოს/განკარგოს საკუთარი ქონება, ხოლო სადავო ნორმები, რომლებიც ადგენს, ერთი მხრივ, ავტოსატრანსპორტო საშუალებით სამზე მეტი პირის გადაადგილების აკრძალვას, მეორე მხრივ, მგზავრების მხოლოდ მძღოლის უკან განთავსების ვალდებულებას, ზღუდავს ავტოსატრანსპორტო საშუალების მესაკუთრის შესაძლებლობას, საკუთარი შეხედულებისამებრ გამოიყენოს თავისი ქონება.

38. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, კონსტიტუციური სარჩელის დასაბუთებულად მიჩნევისათვის საკმარისი არაა მხოლოდ ძირითადი უფლების შეზღუდვაზე მითითება, აუცილებელია, მოსარჩელემ წარმოადგინოს არგუმენტაცია, რომელიც გარკვეული ხარისხით, მიუთითებს სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობაზე (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 30 აპრილის №1/4/1416 განჩინება საქმეზე „„შპს სვეტი დეველოპმენტი“, „შპს სვეტი ჯგუფი“, „შპს სვეტი“, „შპს სვეტი ნუცუბიძე“, გივი ჯიბლაძე, თორნიკე ჯანელიძე და გიორგი კამლაძე საქართველოს მთავრობისა და საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, ასევე იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 29 აპრილის №2/8/1496 განჩინება საქმეზე „თეკლა დავითულიანი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“). მხოლოდ ამ შემთხვევაში მიიჩნევა, რომ კონსტიტუციურ სარჩელში წარმოდგენილი არგუმენტაცია ადასტურებს სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობის მოთხოვნის საფუძვლიანობას.

39. საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით დაცული საკუთრების უფლება არ არის აბსოლუტური ხასიათის და შეიძლება დაექვემდებაროს შეზღუდვას კონსტიტუციითვე განსაზღვრული საფუძვლებითა და წესით. საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომ მოცემულ შემთხვევაში, ცალსახაა სადავო რეგულირების მიზანმიმართულება. კერძოდ, „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მიზნებია ახალი კორონავირუსის (COVID-19) მასობრივი გავრცელების პრევენცია, ქვეყნის მოსახლეობის სიცოცხლისა და ჯანმრთელობისათვის მოსალოდნელი საფრთხის შემცირება და ეპიდემიოლოგიური სიტუაციის სამართავად შესაბამისი ღონისძიებების განსაზღვრა. ამასთანავე, უდავოა ის გარემოება, რომ ახალი კორონავირუსი (COVID-19) ჯანმრთელობის დაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ 2020 წლის 11 მარტს პანდემიად გამოცხადდა და სახელმწიფოს მიერ დადგენილი შეზღუდვების მიზანიც ამ გადამდებ დაავადებაზე შესაბამისი რეაგირება და ვითარების ნორმალიზაციაა. საგანგებო მდგომარეობის პირობებში დადგენილი წესების უმეტესი ნაწილი მიმართულია პირთა თავშეყრის, ერთსა და იმავე სივრცეში მობილიზებისა და კონტაქტის შემცირებისაკენ. სწორედ ამავე მიზანს ემსახურებოდა საგანგებო მდგომარეობის დროს სატრანსპორტო საშუალებით 3-ზე მეტი პირის (მძღოლის ჩათვლით) გადაყვანის აკრძალვა და მგზავრთა ავტომობილში განთავსების წესი. აღსანიშნავია, რომ დასახელებული მიზნების არსებობას არც მოსარჩელე მხარე უარყოფს და, მეტიც, კონსტიტუციურ სარჩელში თავადაც მიუთითებს ამგვარ მიზნებსა და მათ ლეგიტიმურობაზე.

40. მოსარჩელე მხარეს არ წარმოუდგენია რაიმე არგუმენტაცია, თუ რატომ წარმოადგენს ავტომობილით 3-ზე მეტი პირის (მძღოლის ჩათვლით) გადაადგილება და მგზავრთა წინა სავარძელზე განთავსება საზოგადოებისათვის სასიცოცხლოდ ან კრიტიკულად მნიშვნელოვან საჭიროებას, რომლის შეზღუდვაც, თავისთავად, დაუშვებელია ან/და არ შეიძლება გამართლდეს საზოგადოების ჯანმრთელობის და სიცოცხლის დაცვის ლეგიტიმური მიზნებით. რა თქმა უნდა, გასაგებია მოსარჩელის ინტერესი, საკუთარი სურვილისამებრ, შეზღუდვების გარეშე ისარგებლოს საკუთარი სატრანსპორტო საშუალებით, განათავსოს მასში მგზავრთა სასურველი რაოდენობა იმ ფორმით, როგორც მას უნდა. თუმცაღა, მოცემულ შემთხვევაში, როდესაც უდავო ფაქტია, რომ ადამიანთა შორის ახლო ფიზიკური კონტაქტი, რაც სატრანსპორტო საშუალებაში 3-ზე მეტი პირის განთავსებისას ჩვეულებრივი მოვლენაა, ისევე როგორც მობილობის გაზრდა, მნიშვნელოვნად ზრდის ვირუსის გავრცელების რისკებს, მხოლოდ ინდივიდუალურ დამოკიდებულებასა თუ პირად პრეფერენციებზე მითითება ვერ იქნება მიჩნეული საკმარის და რელევანტურ საფუძვლად შეზღუდვის არაკონსტიტუციურობის დასამტკიცებლად.

41. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ იმ პირობებში, როდესაც სადავო ნორმით დაწესებული უფლების შეზღუდვის მიზნის ლეგიტიმურობა და მნიშვნელობა თვალნათელია, მოსარჩელე მხარე ვალდებულია, მოიყვანოს სათანადო არგუმენტაცია, თუ რატომ მიიჩნევს, რომ დადგენილი შეზღუდვა მიზნის მიღწევის არაპროპორციულ საშუალებას და, შესაბამისად, არაკონსტიტუციურ რეგულირებას წარმოადგენს. აღნიშნულის საპირისპიროდ, კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელე მხარე მხოლოდ აბსტრაქტულად მიუთითებს შეზღუდვის არათანაზომიერებაზე. ამგვარი ზოგადი მითითება კი ვერ გამოდგება კონსტიტუციური სარჩელის დასაბუთებულად მიჩნევისათვის თვითკმარ არგუმენტად.

42. ამდენად, სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილში კონსტიტუციური სარჩელი დაუსაბუთებელია და არსებობს კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით და 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძვლები.

43. კონსტიტუციურ სარჩელში, ასევე სადავოდ არის გამხდარი „საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის მე-9 მუხლის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-5 პუნქტთან მიმართებით. მოსარჩელის მითითებით, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მოთხოვნაა, რომ პირის დამნაშავედ ცნობის წესი განისაზღვროს კანონის საფუძველზე. საქართველოს კონსტიტუცია არ ითვალისწინებს დასახელებული კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვის შესაძლებლობას საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტის საფუძველზე, ამდენად, პირის დამნაშავედ ცნობის წესის დადგენა საქართველოს პარლამენტის ექსკლუზიურ უფლებამოსილებას წარმოადგენს.

44. მოცემულ შემთხვევაში, სადავო ნორმა მიუთითებს, რომ პასუხისმგებლობა უნდა დადგინდეს კანონმდებლობით დადგენილ წესით, რასაც მოსარჩელეც იზიარებს. ერთადერთი, რასაც ხსენებული წესი ადგენს, არის პასუხისმგებლობის დაკისრებაზე უფლებამოსილი პირების განსაზღვრის საკითხის მთავრობაზე დელეგირება. ამავე დროს, აღსანიშნავია, რომ ხსენებული დანაწესი მიემართება მხოლოდ დეკრეტის მე-8 მუხლით განსაზღვრულ ადმინისტრაციულ პასუხისმგებლობას, ვინაიდან პასუხისმგებლობის დაკისრება კანონმდებლობით დადგენილი წესით ხდება და, კანონმდებლობის შესაბამისად, სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის დაკისრებაზე ექსკლუზიური უფლებამოსილება სასამართლოს გააჩნია. ამდენად, მოცემულ შემთხვევაში სადავო ნორმა არსებითად ადგენს მთავრობის უფლებამოსილებას, განსაზღვროს დეკრეტით დადგენილი ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის დაკისრებაზე უფლებამოსილი პირები. მოსარჩელე მხარეს ხსენებულ საკითხთან მიმართებით არ დაუსაბუთებია, რა თვალსაზრისით განაპირობებს კონკრეტული თანამდებობის პირის მიერ დეკრეტის მე-8 მუხლით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის დაკისრება მისი კონსტიტუციური უფლების დარღვევას.

45. ამდენად, სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილში კონსტიტუციური სარჩელი დაუსაბუთებელია და არსებობს კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით და 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძვლები.

46. მოსარჩელე მხარე არაკონსტიტუციურად მიიჩნევს საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 ბრძანების დამტკიცების თაობაზე საქართველოს პარლამენტის 2020 წლის 21 მარტის №5864-სს დადგენილებას, საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის დამტკიცების თაობაზე საქართველოს პარლამენტის 2020 წლის 21 მარტის №5865-სს დადგენილებასა და საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 აპრილის №2 ბრძანების დამტკიცების თაობაზე საქართველოს პარლამენტის 2020 წლის 22 აპრილის №5866-სს დადგენილებას საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და მე-3 პუნქტის პირველ და მე-2 წინადადებებთან, მე-14 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან, მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტთან, მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან, 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და 31-ე მუხლის მე-5 და მე-9 პუნქტებთან მიმართებით.

47. კონსტიტუციური სარჩელის მიხედვით, საქართველოს პრეზიდენტის მიერ გამოცემულ დეკრეტში მისი მოქმედების ვადა განსაზღვრული არ არის, არამედ მისი მოქმედების ვადა განსაზღვრულია პრეზიდენტის მიერ მიღებული ბრძანებით, რომლის თანახმადაც, საგანგებო მდგომარეობა მოქმედებს 2020 წლის 21 აპრილის ჩათვლით. შესაბამისად, ორგანული კანონის ძალის მქონე აქტის (დეკრეტის) მოქმედების ვადა განისაზღვრა იერარქიულად მასზე ქვემდგომი კანონქვემდებარე აქტით (ბრძანებით), რაც ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნებს.

48. საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის მე-12 მუხლის მიხედვით, დეკრეტის მოქმედების ვადად განისაზღვრა მისი გამოცემის მომენტიდან საგანგებო მდგომარეობის გაუქმებამდე პერიოდი. შესაბამისად, პრეზიდენტის დეკრეტის მიხედვით, მისი მოქმედების ვადა არ არის სრულად განუსაზღვრელი, არამედ მისი ძალის დაკარგვა დაკავშირებულია საგანგებო მდგომარეობის გაუქმებასთან. თავის მხრივ, საგანგებო მდგომარეობის მოქმედების ვადა განისაზღვრა პრეზიდენტის მიერ გამოცემული №1 და №2 ბრძანებების საფუძველზე. მოსარჩელე მხარეს არ წარმოუდგენია არგუმენტაცია იმასთან დაკავშირებით, კონკრეტულად რა სამართლებრივ პრობლემას წარმოშობს მსგავსი მოწესრიგება და რატომ მოითხოვს საქართველოს კონსტიტუცია დეკრეტის მოქმედების კონკრეტული ვადის განსაზღვრას თავად დეკრეტის საფუძველზე. ამდენად, სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილში კონსტიტუციური სარჩელი დაუსაბუთებელია და არსებობს მისი არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით და 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძვლები.

49. ამრიგად, რამდენადაც არსებობს კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის საფუძველი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 29-ე მუხლის მე-2 პუნქტის საფუძველზე, №1504 კონსტიტუციურ სარჩელზე საქმე უნდა შეწყდეს მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება: ა) „იზოლაციისა და კარანტინის წესების განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2020 წლის 25 მარტის №01-31/ნ ბრძანებით დამტკიცებული იზოლაციისა და კარანტინის წესების მე-2 მუხლის მე-4 და მე-6 პუნქტების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და მე-3 პუნქტის პირველ და მე-2 წინადადებებთან მიმართებით; ბ) „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მე-2 მუხლის მე-9 პუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით; გ) „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მე-2 მუხლის მე-7 პუნქტის პირველი და მე-2 წინადადებების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით; დ) „საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის პირველი მუხლის მე-6 პუნქტისა და „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით; ე) „საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის მე-8 მუხლის სიტყვების: „ამ დეკრეტითა და საქართველოს მთავრობის დადგენილებით განსაზღვრული საგანგებო მდგომარეობის რეჟიმის დარღვევა გამოიწვევს: 1. ადმინისტრაციულ პასუხისმგებლობას – ჯარიმას ფიზიკური პირებისათვის 3 000 ლარის ოდენობით, ხოლო იურიდიული პირებისათვის – 15 000 ლარის ოდენობით. 2. ადმინისტრაციულსახდელდადებული პირის მიერ იმავე ქმედების განმეორებით ჩადენა გამოიწვევს სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას, კერძოდ, თავისუფლების აღკვეთას 3 წლამდე ვადით, ხოლო ამ პუნქტით გათვალისწინებული ქმედებისათვის იურიდიული პირი ისჯება ჯარიმით, საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ან ლიკვიდაციითა და ჯარიმით“ კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტთან მიმართებით; ვ) „საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის მე-9 მუხლის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-5 პუნქტთან მიმართებით; ზ) საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 ბრძანების დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს პარლამენტის 2020 წლის 21 მარტის №5864-სს დადგენილების, საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს პარლამენტის 2020 წლის 21 მარტის №5865-სს დადგენილებისა და საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 აპრილის №2 ბრძანების დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს პარლამენტის 2020 წლის 22 აპრილის №5866-სს დადგენილების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და მე-3 პუნქტის პირველ და მე-2 წინადადებებთან, მე-14 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან, მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტთან, მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან, 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და 31-ე მუხლის მე-5 და მე-9 პუნქტებთან მიმართებით.

50. კონსტიტუციურ სარჩელში ასევე სადავოდ არის გამხდარი „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მე-13 მუხლის მე-2 პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით. სადავო ნორმის საფუძველზე, საგანგებო მდგომარეობის დასრულებამდე შეჩერდა საჯარო ინფორმაციისა და პერსონალური ინფორმაციის გაცემისთვის საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი ვადები.

51. როგორც უკვე აღინიშნა, საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილება ძალადაკარგულია 2020 წლის 23 მაისიდან. საგულისხმოა, რომ არ დასტურდება სადავო ნორმების მოქმედების შედეგად, მოსარჩელისათვის უფლებრივი ზიანის მიყენების ფაქტი. მოსარჩელე მხარეს არ წარმოუდგენია მტკიცებულება, რომელიც დაადასტურებდა საჯარო ან/და პერსონალური ინფორმაციის მიღებაში მოსარჩელისათვის რაიმე დაბრკოლების შექმნას. ამასთანავე, სადავოდ ნორმამ ძალა დაკარგა კონსტიტუციური სარჩელის რეგისტრაციიდან ოთხი დღის შემდგომ. ამრიგად, ზემოხსენებულ სადავო აქტს არ გააჩნია უფლების შეზღუდვის რესურსი და საგანგებო მდგომარეობის დასრულების შემდეგ, აღარ არსებობს სადავოდ გამხდარი ნორმის არსებითად მსგავსი შინაარსის მქონე მოქმედი ნორმა, რომლის მიმართ კვლავ რელევანტური იქნება მოსარჩელე მხარის მიერ კონსტიტუციურ სარჩელში იდენტიფიცირებული სამართლებრივი პრობლემები. ამრიგად, სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილში არ არსებობს სამართალწარმოების გაგრძელების საფუძველი.

52. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, №1504 კონსტიტუციური სარჩელის სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილში, არსებობს „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 29-ე მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებული საქმის შეწყვეტის საფუძველი.

III
სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის პირველი პუნქტის, 27¹ მუხლის მე-2 პუნქტის, 29-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 31-ე მუხლის, 31¹ მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, 31² მუხლის მე-8 პუნქტის, 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „დ“ ქვეპუნქტების, 31⁵ მუხლის პირველი, მე-3, მე-4 და მე-7 პუნქტების, 31⁶ მუხლის მე-2 პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის და 43-ე მუხლის საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:

1. არ იქნეს მიღებული არსებითად განსახილველად №1504 კონსტიტუციური სარჩელი („გიორგი ჩიტიძე საქართველოს პრეზიდენტის, საქართველოს პრემიერ-მინისტრის, საქართველოს პარლამენტის, საქართველოს მთავრობისა და საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის წინააღმდეგ“) სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება „საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის მე-3 პუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და მე-3 პუნქტის პირველ და მე-2 წინადადებებთან მიმართებით.

2. შეწყდეს საქმე №1504 კონსტიტუციურ სარჩელზე („გიორგი ჩიტიძე საქართველოს პრეზიდენტის, საქართველოს პრემიერ-მინისტრის, საქართველოს პარლამენტის, საქართველოს მთავრობისა და საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის წინააღმდეგ“) სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება:

ა) „იზოლაციისა და კარანტინის წესების განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2020 წლის 25 მარტის №01-31/ნ ბრძანების მე-2 მუხლის მე-4 და მე-6 პუნქტების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და მე-3 პუნქტის პირველ და მე-2 წინადადებებთან მიმართებით;

ბ) „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მე-2 მუხლის მე-9 პუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით;

გ) „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მე-13 მუხლის მე-2 პუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით;

დ) „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მე-2 მუხლის მე-7 პუნქტის პირველი და მე-2 წინადადებების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით;

ე) „საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის პირველი მუხლის მე-6 პუნქტისა და „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით;

ვ) „საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის მე-8 მუხლის სიტყვების: „ამ დეკრეტითა და საქართველოს მთავრობის დადგენილებით განსაზღვრული საგანგებო მდგომარეობის რეჟიმის დარღვევა გამოიწვევს: 1. ადმინისტრაციულ პასუხისმგებლობას – ჯარიმას ფიზიკური პირებისათვის 3 000 ლარის ოდენობით, ხოლო იურიდიული პირებისათვის – 15 000 ლარის ოდენობით. 2. ადმინისტრაციულსახდელდადებული პირის მიერ იმავე ქმედების განმეორებით ჩადენა გამოიწვევს სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას, კერძოდ, თავისუფლების აღკვეთას 3 წლამდე ვადით, ხოლო ამ პუნქტით გათვალისწინებული ქმედებისათვის იურიდიული პირი ისჯება ჯარიმით, საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ან ლიკვიდაციითა და ჯარიმით“ კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტთან მიმართებით;

ზ) „საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის მე-9 მუხლის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-5 პუნქტთან მიმართებით;

თ) „„საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადების შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 ბრძანების დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს პარლამენტის 2020 წლის 21 მარტის №5864-სს დადგენილების, „„საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებასთან დაკავშირებით გასატარებელ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 მარტის №1 დეკრეტის დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს პარლამენტის 2020 წლის 21 მარტის №5865-სს დადგენილებისა და „„საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადების შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2020 წლის 21 აპრილის №2 ბრძანების დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს პარლამენტის 2020 წლის 22 აპრილის №5866-სს დადგენილების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და მე-3 პუნქტის პირველ და მე-2 წინადადებებთან, მე-14 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან, მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტთან, მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან, 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და 31-ე მუხლის მე-5 და მე-9 პუნქტებთან მიმართებით.

3. განჩინება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

4. განჩინებას დაერთოს მოსამართლეების – ირინე იმერლიშვილის და თეიმურაზ ტუღუშის თანმხვედრი აზრი.

5. განჩინება გამოქვეყნდეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე 15 დღის ვადაში, გაეგზავნოს მხარეებს და „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“.

პლენუმის შემადგენლობა:

მერაბ ტურავა

ევა გოცირიძე

გიორგი თევდორაშვილი

ირინე იმერლიშვილი

გიორგი კვერენჩხილაძე

ხვიჩა კიკილაშვილი

მანანა კობახიძე

ვასილ როინიშვილი

თეიმურაზ ტუღუში

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეების - ირინე იმერლიშვილის და თეიმურაზ ტუღუშის თანმხვედრი აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2024 წლის 12 ივლისის №3/4/1504 განჩინებასთან დაკავშირებით

1. გამოვხატავთ რა ჩვენი კოლეგებისადმი - საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის წევრებისადმი პატივისცემას, ამავე დროს, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 47-ე მუხლის შესაბამისად, გამოვთქვამთ თანმხვედრ აზრს 2024 წლის 12 ივლისის №3/4/1504 განჩინებასთან (შემდგომში „განჩინება“) დაკავშირებით.

2. ვეთანხმებით განჩინებაში გამოხატულ პოზიციას №1504 კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის თაობაზე, თუმცა ვერ გავიზიარებთ საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის წევრების არგუმენტაციას სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილთან მიმართებით, რომელიც შეეხებოდა „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მე-2 მუხლის მე-7 პუნქტის პირველი და მე-2 წინადადებების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით.

3. ხსენებული სადავო ნორმის თანახმად, „საგანგებო მდგომარეობის ვადით იკრძალება სატრანსპორტო საშუალებით 3-ზე მეტი პირის (მძღოლის ჩათვლით) გადაადგილება. ამასთან, მგზავრები უნდა განთავსდნენ მძღოლის უკანა მხარეს საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მიერ გაცემული რეკომენდაციების შესაბამისად, თუ სატრანსპორტო საშუალების სალონის მოწყობა აღნიშნულის შესაძლებლობას იძლევა“. საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა, ზემოაღნიშნულ შემთხვევაში დაინახა სადავო ნორმის საფუძველზე საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებით გარანტირებული საკუთრების უფლების შეზღუდვის ფაქტი, თუმცა კონსტიტუციური სარჩელი არ მიიღო არსებითად განსახილველად იმ მოტივით, რომ მოსარჩელემ ვერ წარმოადგინა არგუმენტაცია, რომელიც გარკვეული ხარისხით მიუთითებდა სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობაზე. საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა, რომ „მოცემულ შემთხვევაში ცალსახაა სადავო რეგულირების მიზანმიმართულება. კერძოდ, „საქართველოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მარტის №181 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოში ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გავრცელების აღკვეთის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებების“ მიზნებია ახალი კორონავირუსის (COVID-19) მასობრივი გავრცელების პრევენცია, ქვეყნის მოსახლეობის სიცოცხლისა და ჯანმრთელობისათვის მოსალოდნელი საფრთხის შემცირება და ეპიდემიოლოგიური სიტუაციის სამართავად შესაბამისი ღონისძიებების განსაზღვრა. ამასთანავე, უდავოა ის გარემოება, რომ ახალი კორონავირუსი (COVID-19) ჯანმრთელობის დაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ 2020 წლის 11 მარტს პანდემიად გამოცხადდა და სახელმწიფოს მიერ დადგენილი შეზღუდვების მიზანიც ამ გადამდებ დაავადებაზე შესაბამისი რეაგირება და ვითარების ნორმალიზაციაა. საგანგებო მდგომარეობის პირობებში დადგენილი წესების უმეტესი ნაწილი მიმართულია პირთა თავშეყრის, ერთსა და იმავე სივრცეში მობილიზებისა და კონტაქტის შემცირებისაკენ. სწორედ ამავე მიზანს ემსახურებოდა საგანგებო მდგომარეობის დროს სატრანსპორტო საშუალებით 3-ზე მეტი პირის (მძღოლის ჩათვლით) გადაყვანის აკრძალვა და მგზავრთა ავტომობილში განთავსების წესი“ (იხ. განჩინების სამოტივაციო ნაწილის 39-ე პარაგრაფი). საკონსტიტუციო სასამართლოს დასკვნით, „მოცემულ შემთხვევაში, როდესაც უდავო ფაქტია, რომ ადამიანთა შორის ახლო ფიზიკური კონტაქტი, რაც სატრანსპორტო საშუალებაში 3-ზე მეტი პირის განთავსებისას ჩვეულებრივი მოვლენაა, ისევე, როგორც მობილობის გაზრდა, მნიშვნელოვნად ზრდის ვირუსის გავრცელების რისკებს, მხოლოდ ინდივიდუალურ დამოკიდებულებასა თუ პირად პრეფერენციებზე მითითება ვერ იქნება მიჩნეული საკმარის და რელევანტურ საფუძვლად შეზღუდვის არაკონსტიტუციურობის დასამტკიცებლად“ (იხ. განჩინების სამოტივაციო ნაწილის მე-40 პარაგრაფი).

4. ვერ გავიზიარებთ საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის პოზიციას სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვის მიზანმიმართულებასთან და მის საფუძველზე საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებით დაცული საკუთრების უფლების შეზღუდვის ფაქტთან დაკავშირებით. მიგვაჩნია, რომ სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვა მიმართული იყო არა პირთა ერთ სივრცეში თავშეყრის აკრძალვისკენ ან/და საკუთრების უფლების რეგულირებისკენ, არამედ პირთა მობილობის შემცირებისა და, შესაბამისად, საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებით გარანტირებული გადაადგილების თავისუფლების შეზღუდვისკენ.

5. საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით განმტკიცებული საკუთრების უფლება გულისხმობს პირის შესაძლებლობას, საკუთარი სურვილის შესაბამისად, თავისუფალი ნების საფუძველზე, შეიძინოს და გაასხვისოს ქონებრივი უფლებები. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, საკუთრების უფლება იცავს პირის შესაძლებლობას, ჰქონდეს ქონება, მათ შორის, მოთხოვნები, ისარგებლოს საკუთრებით და განკარგოს იგი (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 8 სექტემბრის №2/14/879 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ზურაბ სვანიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-3). შესაბამისად, აღნიშნულ უფლებაში ჩარევას, როგორც წესი, ადგილი აქვს ისეთ შემთხვევებში, როდესაც პირს ეზღუდება მის საკუთრებაში არსებული ქონების თავისუფლად გამოყენება, განკარგვა ან ქონების შეძენა.

6. მიგვაჩნია, რომ სადავო ნორმა არ წარმოადგენდა პირის მიერ საკუთარი ქონებით თავისუფალი სარგებლობის შეზღუდვისკენ მიმართულ ნორმატიულ წესს. სადავო დებულება იმ საერთო წესრიგის ნაწილია, რომელიც პირთა გადაადგილების რეგულირებას ემსახურებოდა. საქართველოს მთავრობის სადავო დადგენილებით, მათ შორის, შეიზღუდა საერთაშორისო სამგზავრო საჰაერო, სახმელეთო და საზღვაო მიმოსვლა, აიკრძალა 21:00 საათიდან 06:00 საათამდე პირთა გადაადგილება როგორც ქვეითად, ისე სატრანსპორტო საშუალებით. დროის სხვადასხვა მონაკვეთში მოქმედებდა შეზღუდვები დიდ ქალაქებში - თბილისში, რუსთავში, ბათუმსა და ქუთაისში შესვლასა და გასვლაზე. გარკვეული პერიოდით, საერთოდ აიკრძალა მსუბუქი ავტომობილებით გადაადგილება და ა.შ. სადავო რეგულირებაც სწორედ გადაადგილების შეზღუდვისკენ მიმართულ ერთ-ერთ ღონისძიებას წარმოადგენდა.

7. სადავო ნორმის საფუძველზე, პირთა მობილობის შემცირების მიზანმიმართულობას ასაბუთებს ასევე თავად დადგენილი შეზღუდვის არსი. კერძოდ, აღსანიშნავია, რომ სადავო ნორმის საფუძველზე, აიკრძალა არა სატრანსპორტო საშუალებაში სამზე მეტი პირის ერთდროულად განთავსება ან/და საკუთრების მესაკუთრის ნების კარნახით, რაიმე ფორმით გამოყენება, არამედ მხოლოდ მისი მეშვეობით გადაადგილება. ამავე დროს, მგზავრების მძღოლის უკან განთავსების მოთხოვნა ვრცელდებოდა მხოლოდ ისეთ შემთხვევებზე, როდესაც „სატრანსპორტო საშუალების სალონის მოწყობა აღნიშნულის შესაძლებლობას იძლევა“. შესაბამისად, ორადგილიან ავტომობილებში მძღოლის გვერდზე მგზავრის განთავსების აკრძალვით, მძღოლის დისტანცირება არ მომხდარა. ამავე დროს, ახალი კორონავირუსის (COVID-19) გადადებისაგან დაცვის სასურველ დისტანციად მიჩნეული იყო ორი მეტრი (სწორედ ამ დისტანციის დაცვა იყო სავალდებულო სადავო დადგენილებით იმ ადგილებში, სადაც დახურულ სივრცეში თავშეყრა იყო დაშვებული), რომლის ავტომობილში დაცვა, ხშირ შემთხვევაში, შეუძლებელია და, ამავე დროს, არ იყო მოთხოვნილი სადავო ნორმით. შეზღუდვა ბლანკეტურად ეხებოდა ყველას, მათ შორის, ოჯახის წევრებს, რომლებიც 24 საათს ერთად ატარებდნენ (მათ შორის, თუ სურვილი ექნებოდათ, მათი სახლის ეზოში განთავსებულ ავტომობილში) და რომლებთან მიმართებითაც, ერთი და იმავე მანქანით გადაადგილების შეზღუდვა ფიზიკური დისტანცირების მექანიზმს საერთოდ არ წარმოადგენდა. სადავო რეგულირების ინტერესის საგანს არ წარმოადგენდა არც ავტოტრანსპორტის სარგებლობასთან დაკავშირებული რაიმე საზოგადოებრივი საჭიროებით ნაკარნახევი წესების განსაზღვრა. სადავო ნორმის უმთავრესი დანიშნულება იყო პირთა გადაადგილებაზე ბარიერის დაწესება და ადამიანთა ისეთი მობილობის შემცირება, რომელიც არ იყო დაკავშირებული აუცილებლობასთან.

8. საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილია, რომ ყველას, ვინც კანონიერად იმყოფება საქართველოში, აქვს ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე თავისუფალი მიმოსვლის, საცხოვრებელი ადგილის არჩევისა და საქართველოდან გასვლის უფლება. ხოლო ამავე მუხლის მე-2 პუნქტით განსაზღვრულია ის ლეგიტიმური მიზნები, რომელთა მისაღწევადაც შესაძლოა თავისუფალი გადაადგილების შეზღუდვა. საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაცული თავისუფალი გადაადგილების უფლება პიროვნული ავტონომიისა და თვითგამორკვევის მნიშვნელოვანი კომპონენტია (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 7 დეკემბრის №2/10/1212 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოსა და კანადის მოქალაქე გიორგი სპარტაკ ნიკოლაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-11). ამ უფლებით დაცულია პირის შესაძლებლობა, საკუთარი სურვილისამებრ, ნებისმიერ დროს გადაადგილდეს საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე, დატოვოს ქვეყნის საზღვრები და თავისუფალი ნების შესაბამისად აირჩიოს საცხოვრებელი ადგილი. ამდენად, სადავო ნორმით, იზღუდება სწორედ კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაცული უფლება.

9. ასევე აღსანიშნავია, რომ სადავო ნორმა არა მხოლოდ შინაარსობრივად იყო მიმართული მიმოსვლის თავისუფლების შეზღუდვისკენ, არამედ, ასევე, ასეთად იყო დეკლარირებული მისი გამომცემი ორგანოს მიერ. იგი მოთავსებული იყო საქართველოს მთავრობის სადავო დადგენილების მე-2 მუხლში, რომელსაც სათაურადაც კი „მიმოსვლის შეზღუდვა“ ერქვა და მისი პუნქტები პირთა გადაადგილებაზე სხვადასხვა ბარიერებს აწესებდნენ. მოპასუხემ სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვა ძალაში დატოვა, მათ შორის, მას შემდეგ, რაც გააუქმა დახურულ სივრცეში 3-ზე მეტი პირის შეკრების აკრძალვა. აღნიშნული კიდევ ერთხელ მოწმობს, რომ სადავო შეზღუდვა მიღებული იყო პირთა მობილობის შემცირების და არა საკუთრების უფლების რეგულირების ან/და 3 პირზე მეტის ერთ სივრცეში შეკრების შეზღუდვის მიზნით.

10. ყოველივე ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ სადავო წესი, ადამიანების მიმოსვლის შემცირების მიზნით განხორციელებულ ღონისძიებას, გადაადგილების თავისუფლების შეზღუდვას წარმოადგენს. ამდენად, ვეთანხმებით პლენუმის წევრებს სასარჩელო მოთხოვნის ზემოაღნიშნულ ნაწილში კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის შემთხვევაში, თუმცა ჩვენი პოზიციით, სასამართლოს არგუმენტაცია უნდა დაფუძნებოდა მოსარჩელე მხარის მიერ კონსტიტუციური დებულების არასწორად იდენტიფიცირებას და სადავო ნორმასა და საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებს შორის მიმართების არარსებობას და არა სადავო ნორმის საფუძველზე საკუთრების უფლების შეზღუდვას, თუმცა შეზღუდვის არაკონსტიტუციურობის დამადასტურებელი მტკიცებულებების წარმოუდგენლობას.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრები:

ირინე იმერლიშვილი

თეიმურაზ ტუღუში