პლენუმის შემადგენლობა:

მერაბ ტურავა – სხდომის თავმჯდომარე;

ევა გოცირიძე – წევრი;

გიორგი თევდორაშვილი – წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;

ირინე იმერლიშვილი – წევრი;

გიორგი კვერენჩხილაძე – წევრი;

ხვიჩა კიკილაშვილი – წევრი;

მანანა კობახიძე – წევრი;

ვასილ როინიშვილი – წევრი;

თეიმურაზ ტუღუში – წევრი.

სხდომის მდივანი: დარეჯან ჩალიგავა.

საქმის დასახელება: ვახტანგ მენაბდე, ვასილ ჟიჟიაშვილი, გვანცა საკანელაშვილი და ნონა ქურდოვანიძე საქართველოს პარლამენტის და №20 რუსთავის საოლქო საარჩევნო კომისიის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 140-ე მუხლის მე-2, მე-3 და მე-4 პუნქტების, ამავე კოდექსის №2 დანართისა და „მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს, თვითმმართველი ქალაქის/თვითმმართველი თემის მერის 2021 წლის არჩევნებისთვის თვითმმართველი ქალაქი რუსთავის მუნიციპალიტეტში ადგილობრივი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების შექმნისა და მათი საზღვრების, სახელწოდებებისა და ნომრების დადგენის შესახებ“ №20 რუსთავის საოლქო საარჩევნო კომისიის 2021 წლის 16 ივლისის №04/2021 განკარგულების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან და 24-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

I
აღწერილობითი ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 29 სექტემბერს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №1651) მომართეს ვახტანგ მენაბდემ, ვასილ ჟიჟიაშვილმა, გვანცა საკანელაშვილმა და ნონა ქურდოვანიძემ. №1651 კონსტიტუციური სარჩელი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს, არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად, გადმოეცა 2021 წლის 4 ოქტომბერს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის განმწესრიგებელი სხდომა, ზეპირი მოსმენის გარეშე, გაიმართა 2024 წლის 12 ივლისს.

2. №1651 კონსტიტუციურ სარჩელში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსადმი მომართვის სამართლებრივ საფუძვლებად მითითებულია: საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 31-ე მუხლი, 31¹ მუხლი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი.

3. საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ (შემდგომში - „საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“) 140-ე მუხლის მე-2 პუნქტი არეგულირებს თვითმმართველი თემის ცენტრებიდან, მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობით ორგანოში - საკრებულოში, მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემით ასარჩევ წევრთა რაოდენობის განმსაზღვრელ წესს. ამავე მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, „მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობითი ორგანოს – საკრებულოს არჩევნებისთვის თვითმმართველ თემებში (გარდა თემების ადმინისტრაციული ცენტრებისა) ადგილობრივი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქები იქმნება და მათი სახელწოდებები და საზღვრები დგინდება ამ კანონის №2 დანართით, ხოლო ამ ადგილობრივი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების ნომრები − შესაბამისი საოლქო საარჩევნო კომისიის განკარგულებით“. „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 140-ე მუხლის მე-4 პუნქტი ადგენს თვითმმართველ ქალაქებში, მათ შორის, თბილისში და თვითმმართველი თემების ადმინისტრაციულ ცენტრებში ადგილობრივი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების შექმნის, მათი საზღვრების, სახელწოდებებისა და ნომრების განსაზღვრის წესს და აღნიშნული საკითხების რეგულირებაზე უფლებამოსილ ორგანოებს. „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ დანართი №2 განსაზღვრავს საკრებულოს არჩევნებისთვის თვითმმართველ თემებში (გარდა თემების ადმინისტრაციული ცენტრებისა) ადგილობრივი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების სახელწოდებებს, საზღვრებს და ამ ოლქებზე გადანაწილებული მაჟორიტარული მანდატების რაოდენობას. „მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს, თვითმმართველი ქალაქის/თვითმმართველი თემის მერის 2021 წლის არჩევნებისთვის თვითმმართველი ქალაქი რუსთავის მუნიციპალიტეტში ადგილობრივი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების შექმნისა და მათი საზღვრების, სახელწოდებებისა და ნომრების დადგენის შესახებ“ №20 რუსთავის საოლქო საარჩევნო კომისიის 2021 წლის 16 ივლისის №04/2021 განკარგულებით, (შემდგომში - №20 რუსთავის საოლქო საარჩევნო კომისიის 2021 წლის 16 ივლისის №04/2021 განკარგულება) კი დარეგულირებულია №20 რუსთავის საარჩევნო ოლქის საზღვრები, ადგილობრივი თვითმმართველობის 2021 წლის არჩევნებისთვის.

4. №1651 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორები წარმოადგენენ სხვადასხვა მაჟორიტარულ საარჩევნო ოლქში რეგისტრირებულ ამომრჩევლებს და სარგებლობენ შესაბამისი მუნიციპალიტეტის საკრებულოს არჩევნებში ხმის მიცემის უფლებით.

5. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, სადავო ნორმების საფუძველზე, მუნიციპალიტეტებში მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენისა და ამ საარჩევნო ოლქებიდან ასარჩევი საკრებულოს წევრთა რაოდენობის განსაზღვრისას, მხედველობაში არ მიიღება ოლქებში რეგისტრირებული ამომრჩევლების რაოდენობა. შედეგად, იქმნება სიტუაცია, სადაც ერთი და იმავე მუნიციპალიტეტის სხვადასხვა მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქის ამომრჩეველთა მიერ მუნიციპალიტეტის საკრებულოში არჩეული წევრთა რიცხვი არ არის საარჩევნო ოლქში რეგისტრირებულ ამომრჩეველთა რაოდენობის პროპორციული. სხვაგვარად, სადავო ნორმების მოქმედების პირობებში, ხშირია შემთხვევები, როდესაც თვითმმართველი ქალაქის/თემის ორი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქიდან, რომელთაგან ერთში რეგისტრირებული ამომრჩეველი რამდენჯერმე აღემატება მეორეში რეგისტრირებულ ამომრჩეველს, მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობითი ორგანოს არჩევნებზე ორივე ოლქიდან აირჩევა საკრებულოს წევრთა თანაბარი ან იმგვარი ოდენობა, რომელიც ვერ ასახავს მაჟორიტარულ საარჩევნო ოლქებში მოსახლეობის რაოდენობებს შორის დრამატულ სხვაობას. ეს ყოველივე, შედეგად, იწვევს ამომრჩეველთა მნიშვნელოვანი ნაწილის, მათ შორის, მოსარჩელეთა საარჩევნო ხმის თანაბარი წონის უფლების შელახვას და წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან და 24-ე მუხლის პირველ პუნქტთან.

6. მოსარჩელე მხარე საკუთარი არგუმენტაციის გასამყარებლად, იშველიებს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკას და აცხადებს, რომ ამომრჩევლის ხმის წონის თანაბრობის სტანდარტი ერთნაირად უნდა იქნეს დაცული მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემით ჩატარებული პარლამენტისა და საკრებულოს არჩევნების მიმართ, ვინაიდან, ერთი მხრივ, საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლი აქტიური საარჩევნო უფლების ერთიან სტანდარტს აწესებს სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებისათვის, ხოლო, მეორე მხრივ, საქართველოს კონსტიტუციაში პარლამენტის მსგავსად, საკრებულოსთან მიმართებაშიც გვხვდება ჩანაწერი, რომ იგი აირჩევა საყოველთაო, თანასწორი და პირდაპირი საარჩევნო უფლების საფუძველზე. შედეგად, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ მუნიციპალიტეტის თითოეულ ამომრჩეველს თანაბარი გავლენის მოხდენა უნდა შეეძლოს საკრებულოს ფორმირებაზე, მათ შორის, მაჟორიტარული სისტემით ჩატარებული არჩევნებისას, ამისათვის კი აუცილებელია, რომ თითოეული ამომრჩეველი სარგებლობდეს ხმის მაქსიმალურად თანაბარი წონის უფლებით.

7. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, ხმათა თანაბრობის პრინციპიდან გადახვევის ლეგიტიმურ მიზნად ვერ გამოდგება საკრებულოში ტერიტორიული წარმომადგენლობის უზრუნველყოფა, ვინაიდან თავად კონსტიტუცია არ აძლევს ლეგიტიმაციას მუნიციპალიტეტის ტერიტორიულ ერთეულებს, ჰყავდეთ წარმომადგენლები საკრებულოში. მოსარჩელე მხარე აღნიშნავს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის თანახმად, ადგილობრივი მნიშვნელობის საქმეებს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების მეშვეობით, აწესრიგებენ საქართველოს მოქალაქეები, შესაბამისად, ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოები, მათ შორის, საკრებულო, იქმნება, ზოგადად, საქართველოს მოქალაქეების და არა კონკრეტული სოფლების, დაბების ან მუნიციპალიტეტის სხვა დასახლებული პუნქტების ინტერესების დასაცავად. შესაბამისად, გეოგრაფიული ერთეულების სავალდებულო წარმომადგენლობას საკრებულოში საქართველოს კონსტიტუცია არ უშვებს.

8. მოსარჩელეთა განცხადებით, ზოგიერთი რეგიონის ინდივიდუალური მახასიათებლებიდან გამომდინარე, შესაძლოა, გარკვეულ შემთხვევებში, ვერ მოხდეს ხმების თანაბრობის პრინციპის აბსოლუტური დაცვა, თუმცა ამ პრინციპიდან გადახრა დასაშვებია მანამ, სანამ არსებობს მისი დასაბუთების გონივრული შესაძლებლობა. როდესაც ამ პრინციპიდან გადახრა აშკარად დისპროპორციულია და ხდება ამომრჩეველთა ნაწილის ხმათა მნიშვნელოვანი დამცრობა, შეუძლებელია, მისი რაიმე ლეგიტიმური მიზნით, მათ შორის, მცირერიცხოვანი ტერიტორიული ერთეულისთვის მაჟორიტარი დეპუტატის არჩევის შესაძლებლობის მინიჭების გზით, ამომრჩეველსა და მაჟორიტარ დეპუტატს შორის მჭიდრო ურთიერთკავშირის მიღწევით და საკრებულოში ამ დასახლების ეფექტური წარმომადგენლობის უზრუნველყოფით გამართლება. მეტიც, მოსარჩელეთა აზრით, მცირერიცხოვანი დასახლებებისათვის ცალკე მაჟორიტარი დეპუტატის არჩევის უფლების მინიჭება არ წარმოადგენს დასახელებული ლეგიტიმური მიზნების მიღწევის გამოსადეგ საშუალებას და მსგავსი მიზნების მიღწევა იმავე ეფექტიანობით შესაძლებელია მცირერიცხოვანი მაჟორიტარული ოლქების გამსხვილებით.

9. მოსარჩელე მხარე ასევე განმარტავს, რომ მცირერიცხოვანი დასახლებების გაერთიანება და, შესაბამისად, მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების გამსხვილება, ზოგადად, ასოცირდება „ჯერიმანდერინგის“ საფრთხის წარმოქმნასთან, თუმცა ასეთი საფრთხე საქართველოში მაჟორიტარული ოლქების გეოგრაფიული მდებარეობის და ერთმანეთთან მჭიდრო ინფრასტრუქტურული კავშირის გათვალისწინებით, არსებული საკანონმდებლო მოწესრიგების პირობებში, არ არსებობს.

10. მოსარჩელე მხარე მიუთითებს, რომ წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელის ფარგლებში, სადავოდ არ ხდის საქართველოს საარჩევნო კოდექსის საფუძველზე, შესაბამისი საოლქო საარჩევნო კომისიებისათვის უფლებამოსილების დელეგირების საკითხს. იგი არ ითხოვს საარჩევნო კოდექსის სადავო ნორმების იმ ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურად ცნობას, რომელიც საარჩევნო კომისიებს ანიჭებს უფლებამოსილებას, თვითმმართველ ქალაქებში (გარდა ქალაქ თბილისისა) და თვითმმართველი თემების ადმინისტრაციულ ცენტრებში შექმნან ადგილობრივი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქები და დაადგინონ მათი საზღვრები. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, ვინაიდან თავად საოლქო საარჩევნო კომისია იღებს განკარგულებას თვითმმართველი ქალაქებისა და თვითმმართველი თემების ადმინისტრაციული ცენტრების ოლქების შექმნისა და საზღვრების დადგენის თაობაზე, ხმათა თანაბრობის პრინციპის დარღვევის შემთხვევაში, პრობლემის წყაროს წარმოადგენს არა საარჩევნო კოდექსის ის დებულებები, რომლითაც ადგილობრივი მაჟორიტარული ოლქების შექმნა და მათი საზღვრების დადგენის დელეგირება ხდება საოლქო საარჩევნო კომისიებზე, არამედ, უშუალოდ საოლქო საარჩევნო კომისიების მიერ ოლქების შექმნასა და მათი საზღვრების დადგენის თაობაზე მიღებული სამართლებრივი აქტები. სწორედ აღნიშნული არგუმენტაციის საფუძველზე, წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელის ფარგლებში, მოსარჩელე მხარე ასაჩივრებს უშუალოდ №20 რუსთავის საოლქო საარჩევნო კომისიის 2021 წლის 16 ივლისის №04/2021 განკარგულებას.

11. მოსარჩელე მხარის პოზიციით, სხვადასხვა მაჟორიტარულ საარჩევნო ოლქში რეგისტრირებული აქტიური საარჩევნო ხმის უფლების მქონე ამომრჩეველს, მიუხედავად მათი სიმრავლისა, აქვს თანაბარი ინტერესი, ზეგავლენა მოახდინოს არჩევნების შედეგებზე, შესაბამისად, განსახილველი სამართლებრივი ურთიერთობისათვის, სხვადასხვა საარჩევნო ოლქში რეგისტრირებული ამომრჩევლები წარმოადგენენ არსებითად თანასწორ სუბიექტებს. ამდენად, ვინაიდან სადავო ნორმების საფუძველზე, მცირერიცხოვან საარჩევნო ოლქებში რეგისტრირებულ ამომრჩეველთან შედარებით, მოსარჩელეთა ხმას ნაკლები წონა გააჩნია, ირღვევა არჩევნებში ამომრჩეველთა თანასწორი მონაწილეობის უფლება და, შედეგად, სახეზეა არსებითად თანასწორ სუბიექტებს შორის დიფერენცირება, საცხოვრებელი ადგილის ნიშნით. აღნიშნული დიფერენცირება, კერძოდ, ხმათა თანაბარწონადობის პრინციპიდან გადახრა იმდენად მაღალია, რომ შეუძლებელია მისი გონივრული გამართლება, შესაბამისად, მოსარჩელეთა მიმართ ადგილი აქვს დისკრიმინაციულ მოპყრობას.

12. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმები ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტს და 24-ე მუხლის პირველ პუნქტს.

13. საკუთარი არგუმენტაციის გასამყარებლად, მოსარჩელე მხარე იშველიებს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკას და საერთაშორისო სამართლებრივ დოკუმენტებს.

II
სამოტივაციო ნაწილი

1. კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მისაღებად აუცილებელია, იგი აკმაყოფილებდეს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, კონსტიტუციური სარჩელი ან კონსტიტუციური წარდგინება დასაბუთებული უნდა იყოს. ამავე კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით კი, განისაზღვრება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის იმ მტკიცებულებათა წარდგენის ვალდებულება, რომლებიც ადასტურებს სარჩელის საფუძვლიანობას. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „კონსტიტუციური სარჩელის დასაბუთებულად მიჩნევისათვის აუცილებელია, რომ მასში მოცემული დასაბუთება შინაარსობრივად შეეხებოდეს სადავო ნორმას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 5 აპრილის №2/3/412 განჩინება საქმეზე ,,საქართველოს მოქალაქეები ‒ შალვა ნათელაშვილი და გიორგი გუგავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-9). ამავდროულად, საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, „კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის აუცილებელია, მასში გამოკვეთილი იყოს აშკარა და ცხადი შინაარსობრივი მიმართება სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის იმ დებულებებს შორის, რომლებთან დაკავშირებითაც მოსარჩელე მოითხოვს სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/469 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახაბერ კობერიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). წინააღმდეგ შემთხვევაში, კონსტიტუციური სარჩელი ჩაითვლება დაუსაბუთებლად და არ მიიღება არსებითად განსახილველად.

2. მოსარჩელე მხარე სადავოდ ხდის, მათ შორის, საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 140-ე მუხლის მე-3 პუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან და 24-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით. მოსარჩელის განმარტებით, სადავო ნორმის საფუძველზე, თვითმმართველ თემებში მაჟორიტარული ოლქების საზღვრები და ამ მაჟორიტარული ოლქებიდან მუნიციპალიტეტის საკრებულოში ასარჩევი დეპუტატების რაოდენობა დადგენილია თითოეულ ოლქში რეგისტრირებულ ამომრჩეველთა რაოდენობის მხედველობაში მიუღებლად. შედეგად, ერთი და იმავე მუნიციპალიტეტის ორი მაჟორიტარული ოლქიდან, სადაც, ერთ შემთხვევაში, რეგისტრირებულია 1,579, ხოლო, მეორე შემთხვევაში თითქმის ხუთჯერ მეტი - 7,449 ამომრჩეველი, აირჩევა თითო-თითო საკრებულოს წევრი. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ ამგვარი რეგულაცია იწვევს შედარებით მსხვილ მაჟორიტარულ ოლქებში რეგისტრირებული ამომრჩევლის ხმის წონის მკვეთრ და გაუმართლებელ შემცირებას, რაც ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილ წესრიგს.

3. „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 140-ე მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, „მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობითი ორგანოს – საკრებულოს არჩევნებისთვის თვითმმართველ თემებში (გარდა თემების ადმინისტრაციული ცენტრებისა) ადგილობრივი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქები იქმნება და მათი სახელწოდებები და საზღვრები დგინდება ამ კანონის №2 დანართით, ხოლო ამ ადგილობრივი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების ნომრები − შესაბამისი საოლქო საარჩევნო კომისიის განკარგულებით“. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ნათელია, რომ უშუალოდ მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების და ამ მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქებიდან ასარჩევი მაჟორიტარი დეპუტატების რაოდენობის განსაზღვრა, რაც წარმოადგენს მოსარჩელის პრობლემას, სადავო ნორმის რეგულირების სფეროს არ განეკუთვნება. როგორც თავად სადავო ნორმა მიუთითებს, აღნიშნული საკითხი მოწესრიგებულია საქართველოს საარჩევნო კოდექსის №2 დანართით, რაც ასევე გასაჩივრებულია მოსარჩელის მიერ. შესაბამისად, სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილში, მოსარჩელე მხარის მსჯელობა ეფუძნება სადავო ნორმის შინაარსის არასწორ აღქმას.

4. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, №1651 კონსტიტუციური სარჩელი სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 140-ე მუხლის მე-3 პუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან და 24-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით, დაუსაბუთებელია და არ უნდა იქნეს მიღებული არსებითად განსახილველად „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტისა და 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის საფუძველზე.

5. №1651 კონსტიტუციური სარჩელით, მოსარჩელე მხარე ასევე ითხოვს საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 140-ე მუხლის მე-2 და მე-4 პუნქტებისა და ამავე კოდექსის №2 დანართის არაკონსტიტუციურად ცნობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან და 24-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

6. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, სადავო ნორმების საფუძველზე, თვითმმართველ თემებში, ისევე, როგორც თვითმმართველ ქალაქ თბილისში მაჟორიტარული ოლქების საზღვრები და ამ მაჟორიტარული ოლქებიდან მუნიციპალიტეტის საკრებულოში ასარჩევი დეპუტატების რაოდენობა დადგენილია თითოეულ ოლქში რეგისტრირებულ ამომრჩეველთა რაოდენობის მხედველობაში მიუღებლად, რაც, შედეგად, წარმოშობს ისეთ რეალობას, სადაც არაა დაცული პროპორცია მაჟორიტარულ ოლქში რეგისტრირებულ ამომრჩეველთა რაოდენობასა და ამ მაჟორიტარული ოლქიდან საკრებულოში ასარჩევი მაჟორიტარი დეპუტატების რაოდენობას შორის. აღნიშნული კი იწვევს ამომრჩეველთა გარკვეული კატეგორიის, მათ შორის, მოსარჩელეთა ხმების მნიშვნელოვნად დამცრობას და შეუთავსებელია საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნებთან. მოსარჩელის განმარტებით, ქალაქ თბილისის რაიონებში ამომრჩეველთა რაოდენობა მკვეთრად განსხვავდება ერთმანეთისაგან, შესაბამისად, საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისია ერთმანდატიანი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენისას არ უნდა იყოს შებოჭილი ქალაქ თბილისის რაიონების ადმინისტრაციული საზღვრებით, არამედ უნდა სარგებლობდეს ისეთივე თავისუფალი დისკრეციით, როგორც ეს სხვა თვითმმართველი ქალაქებისა და თვითმმართველი თემების ადმინისტრაციული ცენტრების შემთხვევაში აქვთ საოლქო საარჩევნო კომისიებს, რათა სხვადასხვა რაიონის გაყოფის ან გაერთიანების გზით შეეძლოთ თითოეულ ერთმანდატიან ოლქში ამომრჩეველთა ერთმანეთთან მაქსიმალურად მიახლოებული რაოდენობის უზრუნველყოფა.

7. მოსარჩელე მხარე აცხადებს, რომ სადავო ნორმების მოქმედების პირობებში, მაგალითისათვის, თვითმმართველი თემის ადმინისტრაციული ცენტრიდან, რომელშიც რეგისტრირებულია 6,000-მდე ამომრჩეველი და იმავე თვითმმართველი თემის სხვა მაჟორიტარული ოლქიდან, რომელიც მოიცავს 651 რეგისტრირებული ამომრჩევლით წარმოდგენილ ორ დასახლებას, მუნიციპალიტეტის საკრებულოში აირჩევა თითო-თითო მაჟორიტარი დეპუტატი. მსგავსი ტიპის დისპროპორცია ფიქსირდება თავად კოდექსის №2 დანართით დადგენილ მაჟორიტარულ ოლქებს შორის. მაგალითად, წეროვანის მაჟორიტარულ ოლქში რეგისტრირებულია 7,449 ამომრჩეველი, ხოლო ლისის მაჟორიტარულ ოლქში 1,579 ამომრჩეველი. ორივე მაჟორიტარული ოლქიდან მცხეთის მუნიციპალიტეტის საკრებულოში აირჩევა თითო-თითო მაჟორიტარი დეპუტატი, რაც მოსარჩელის განმარტებით, იწვევს წეროვანში რეგისტრირებულ ამომრჩეველთა საარჩევნო ხმის წონის 5-ჯერ შესუსტებას. ანალოგიური მდგომარეობაა ასევე ქალაქ თბილისში, კერძოდ, 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებისათვის, საბურთალოს ერთმანდატიან მაჟორიტარულ ოლქში რეგისტრირებული იყო 134,582 ამომრჩეველი, ხოლო მთაწმინდის ასევე ერთმანდატიან მაჟორიტარულ ოლქში 53,884, შედეგად, მნიშვნელოვნად იყო შემცირებული საბურთალოს მაჟორიტარულ ოლქში რეგისტრირებული ამომრჩევლების ხმების წონა მთაწმინდის მაჟორიტარულ ოლქში რეგისტრირებული ამომრჩევლის ხმების წონასთან შედარებით.

8. აღსანიშნავია, რომ მოსარჩელე მხარე, საკუთარი არგუმენტაციის გასამყარებლად, არსებითად, ეფუძნება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილებას საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“. აღნიშნული გადაწყვეტილებით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ, საარჩევნო და თანასწორობის უფლებებთან მიმართებით, არაკონსტიტუციურად ცნო „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ ის ნორმები, რომლებიც საპარლამენტო არჩევნებისათვის ითვალისწინებდა საქართველოში 73 ერთმანდატიანი მაჟორიტარული ოლქის შექმნას ტერიტორიული წარმომადგენლობის პრინციპზე დაყრდნობით, რაც შედეგად, იწვევდა ამ ოლქებში რეგისტრირებულ ამომრჩეველთა რაოდენობებს შორის მკვეთრ დისპროპორციას და ადგილი ჰქონდა ხმათა თანაბრობის პრინციპიდან მნიშვნელოვან გადახრას. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ ანალოგიური მსჯელობა უნდა განავითაროს მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს არჩევნებისათვის მაჟორიტარულ საარჩევნო ოლქებში რეგისტრირებული ამომრჩევლების არაპროპორციული გადანაწილების კონსტიტუციურობის შეფასების დროს.

9. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლო, უპირველეს ყოვლისა, საჭიროდ მიიჩნევს მოსარჩელე მხარის მიერ მოხმობილი საქმისა და წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელის გარემოებათა შეპირისპირებას, რათა დადგინდეს, რამდენად გამოდგება წინარე გადაწყვეტილებაში საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ განვითარებული მსჯელობა, მოცემული კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული ნორმების არაკონსტიტუციურობის სამტკიცებლად.

10. დასახელებულ გადაწყვეტილებაში, საკონსტიტუციო სასამართლოს არგუმენტაცია, პირველ რიგში, ემყარებოდა უშუალოდ კონსტიტუციის ტექსტს, რომლის თანახმად, საქართველოს პარლამენტის წევრი არის სრულიად საქართველოს წარმომადგენელი. ამასთან, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, საქართველოს კონსტიტუცია არ ითვალისწინებდა ტერიტორიულ წარმომადგენლობას (საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე შესაბამისი პირობების შექმნამდე), ტერიტორიული ერთეულების მონაწილეობას საქართველოს პარლამენტის ფორმირების პროცესში და ტერიტორიულ ერთეულებს არ გააჩნდათ კონსტიტუციური ლეგიტიმაცია, ჰყოლოდათ წარმომადგენლები საქართველოს პარლამენტში, რის გამოც, მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემა, თავისთავად, ვერ ჩაითვლებოდა ასეთი ლეგიტიმაციის წყაროდ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-18-20). აღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლომ დაადგინა, რომ საპარლამენტო არჩევნების არსებულ მოდელში, მაჟორიტარული სარჩევნო სისტემა ემსახურებოდა არა ტერიტორიული წარმომადგენლობის უზრუნველყოფას, არამედ პერსონიფიცირებულ წარმომადგენლობას (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-21).

11. მას შემდეგ, რაც საკონსტიტუციო სასამართლომ გამორიცხა ტერიტორიული წარმომადგენლობის უზრუნველყოფის ლეგიტიმური მიზანი საპარლამენტო არჩევნებთან მიმართებაში, განსაკუთრებული და უალტერნატივო მნიშვნელობა შეიძინა ხმათა თანასწორობისა და თითოეული ამომრჩევლისათვის თანაბარი ხმის უფლების მინიჭებით, ხელისუფლების ფორმირებაზე თანაბარი ზეგავლენის მოხდენის შესაძლებლობის უზრუნველყოფამ, რასაც, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, მაჟორიტარული ოლქების არსებული დანაწილება ვერ უზრუნველყოფდა, ვინაიდან საარჩევნო ოლქები, რომლებზეც ნაწილდებოდა საპარლამენტო მანდატები, მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდა ერთმანეთისგან რეგისტრირებულ ამომრჩეველთა რაოდენობის მიხედვით (მაგალითისათვის, ყაზბეგის საარჩევნო ოლქში რეგისტრირებული ამომრჩევლების რაოდენობა 22-ჯერ ნაკლები იყო საბურთალოს საარჩევნო ოლქში რეგისტრირებული ამომრჩევლების რაოდენობაზე). არსებული გადახრა იმდენად დიდი იყო, რომ იწვევდა მაღალი ხარისხის დისპროპორციას და არაადეკვატურად ასახავდა საქართველოს მოქალაქეების წარმომადგენლობას უმაღლეს წარმომადგენლობით ორგანოში (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-10, 26, 30).

12. წინამდებარე სარჩელში სადავოდ გამხდარი ნორმები შეეხება ქალაქ თბილისისა და თვითმმართველი თემების საკრებულოების მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემით დაკომპლექტების წესს და მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების დისპროპორციას ამ ოლქებში რეგისტრირებული ამომრჩევლებისა და ოლქებზე გადანაწილებული მაჟორიტარული სადეპუტატო მანდატების თვალსაზრისით. საქართველოს კონსტიტუციის 74-ე მუხლის პირველი პუნქტი მოითხოვს, რომ საქართველოს პარლამენტის მსგავსად, ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანო აირჩეოდეს საყოველთაო, თანასწორი და პირდაპირი საარჩევნო უფლების საფუძველზე, ფარული კენჭისყრით, თუმცა პარლამენტისაგან განსხვავებით, ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს შემთხვევაში, საქართველოს კონსტიტუცია არ ითვალისწინებს, თუ როგორი საარჩევნო სისტემით უნდა მოხდეს მისი დაკომპლექტება. გარდა ამისა, საქართველოს კონსტიტუცია საკრებულოს არჩევნებში ტერიტორიული წარმომადგენლობის ელემენტის გათვალისწინებას რაიმე პირობების დადგომას არ უკავშირებს. ამასთან, როგორც ზემოხსენებულ გადაწყვეტილებაში აღინიშნა, საქართველოს კონსტიტუცია პირდაპირ მიუთითებს, რომ საქართველოს პარლამენტის წევრი არის სრულიად საქართველოს წარმომადგენელი. საკრებულოს წევრთან მიმართებით მსგავსი ჩანაწერი, რომ იგი მთელი მუნიციპალიტეტის წარმომადგენელია, საქართველოს კონსტიტუციაში არ გვხვდება. საქართველოს კონსტიტუციის 74-ე მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, ადგილობრივი თვითმმართველობა ხორციელდება ორგანული კანონით დადგენილი წესით.

13. მაშასადამე, აშკარაა, რომ საქართველოს კონსტიტუცია, პარლამენტისაგან განსხვავებით, საკრებულოს დაკომპლექტების წესის განსაზღვრისას და შესაბამისი საარჩევნო სისტემის შემუშავებისას, კანონმდებელს შედარებით ფართო დისკრეციას ანიჭებს და, ამასთან, არ გამორიცხავს ამ დისკრეციის ფარგლებში კანონმდებლის უფლებამოსილებას, საკრებულოს არჩევნების მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემით ჩატარების დროს, მოახდინოს მასში ტერიტორიული წარმომადგენლობის ელემენტის ინკორპორირება. შესაბამისად, საქართველოს კონსტიტუციის მოქმედი რედაქცია არ მოითხოვს ამომრჩეველთა რაოდენობის საფუძველზე, ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს არჩევნებისათვის, მუნიციპალიტეტების თანაბარ მაჟორიტარულ საარჩევნო ოლქებად დაყოფას. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ნათელია, რომ მოსარჩელის მიერ მოხმობილ გადაწყვეტილებაში, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ გაკეთებული განმარტებები, a priori ვერ გამოდგება წინამდებარე სარჩელში სადავოდ გამხდარი ნორმების არაკონსტიტუციურობის სამტკიცებლად.

14. საქართველოს კონსტიტუციით, საქართველოს პარლამენტის წევრის მთელი ქვეყნის წარმომადგენლად განსაზღვრა, ლოგიკურ კავშირშია თავად პარლამენტის უფლებამოსილებებთან. საქართველოს პარლამენტს კონსტიტუცია უსახავს საერთო ეროვნულ ამოცანებს, იგი არის ორგანო, რომელიც განსაზღვრავს ქვეყნის საშინაო და საგარეო პოლიტიკას, ახორციელებს საკანონმდებლო საქმიანობას, იღებს კონსტიტუციის მე-7 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტით განსაზღვრულ კანონმდებლობას და ა.შ. ამდენად, საქართველოს პარლამენტის წევრი, თავისი ძირითადი უფლებამოსილების განხორციელებისას, ხელმძღვანელობს არა რომელიმე ტერიტორიული ერთეულის, არამედ საერთო ეროვნული ინტერესებით. მაგალითად, ის, თუ როგორი იქნება ქვეყნის საგარეო პოლიტიკა, სისხლის ან/და სამოქალაქო სამართლის კანონმდებლობა, არ არის დაკავშირებული რაიმე რეგიონული ამოცანების გადაჭრასთან. შესაბამისად, ხსენებული ფუნქციებიდან გამომდინარე, პარლამენტის დაკომპლექტებასთან მიმართებით, საქართველოს ნებისმიერ წერტილში მცხოვრები მოქალაქისათვის თანაბარი ხმის უფლების მინიჭება ლოგიკურია.

15. საქართველოს პარლამენტის საქმიანობისგან განსხვავებით, ადგილობრივი თვითმმართველობა არის საქართველოს მოქალაქეთა უფლება და შესაძლებლობა, ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების მეშვეობით, საქართველოს კანონმდებლობის ფარგლებში, ადგილობრივი მოსახლეობის ინტერესების შესაბამისად, გადაწყვიტოს ადგილობრივი მნიშვნელობის საკითხები. მუნიციპალიტეტები იყოფა სხვადასხვა ტიპის ადმინისტრაციულ-ტერიტორიულ ერთეულად - დასახლებად, ხოლო ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის ტერიტორია - რაიონებად. მიუხედავად ერთი და იმავე მუნიციპალიტეტის შემადგენლობაში ყოფნისა, თავისი ისტორიულ-გეოგრაფიული მდებარეობის, სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის, დემოგრაფიული პირობების თუ სხვა ობიექტური კრიტერიუმის გათვალისწინებით, შესაძლებელია, მუნიციპალიტეტის სხვადასხვა დასახლებას/დასახლებათა ერთობლიობას თუ რაიონს, გააჩნდეს ერთმანეთისაგან განსხვავებული და აქ მცხოვრები მოსახლეობისათვის პრიორიტეტულად გადასაჭრელი გამოწვევები. კანონმდებლობით განსაზღვრული მუნიციპალიტეტის უფლებამოსილებების ანალიზი ნათლად აჩვენებს, რომ თვითმმართველობის უფლებამოსილებას მიკუთვნებული საკითხები, როგორც წესი, არის ადგილობრივი მნიშვნელობის და, ამავე დროს, არსებული გამოწვევები შეიძლება, არსებითად განსხვავდებოდეს სხვადასხვა სოფელსა თუ ქალაქში. ერთი მხრივ, შესაძლოა, ბუნებრივ კონფლიქტში იყოს მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრის და მასში შემავალი დასახლებების, სოფლების ინტერესები, ისევე, როგორც სხვადასხვა დასახლების წინაშე არსებული გამოწვევები განსხვავდებოდეს ერთმანეთისაგან. მაგალითად, ერთ სოფელში არსებული გზის, საბავშვო ბაღის, წყალმომარაგების და ა.შ. პრობლემები, როგორც წესი, ნაკლებად რელევანტურია მეორე სოფლის მოსახლეობისათვის. ამდენად, იმ შემთხვევაში, თუ ამა თუ იმ სოფელს არ ეყოლება წარმომადგენელი საკრებულოში, შესაძლოა და ბუნებრივიც არის, რომ მათი პრობლემები ნაკლებად იქნება გათვალისწინებული სხვა უფრო დიდი სოფლის პრობლემებთან შედარებით. მუნიციპალიტეტის მოსახლეობის საერთო კმაყოფილების მიღწევა, ბუნებრივია, იმ ადგილებში დაგებული გზით უფრო უკეთ ხდება, სადაც ბევრი ხალხი ცხოვრობს.

16. ამავე დროს, აღსანიშნავია, რომ თვითმმართველობის უფლება გულისხმობს ადგილობრივი საკითხების ადგილზევე გადაწყვეტას. არსებული თვითმმართველობის სისტემა ისეა მოწყობილი, რომ საკითხები, როგორც წესი, მუნიციპალურ დონეზე წყდება, რაც მუდმივად შეიცავს რისკებს, რომ მცირე ზომის დასახლებებისკენ მიმართული იქნება ნაკლები რესურსი, დიდი ზომის დასახლებებთან შედარებით. შესაძლებელია, მსგავსი მიდგომა ლოგიკური იყოს და, ბუნებრივია, როდესაც, მაგალითად, ორ განსხვავებულ სოფელში გზის დაგება ერთსა და იმავე ხარჯებს მოითხოვს, მუნიციპალური ორგანო გზას დააგებს იმ სოფელში, სადაც მეტი ხალხი ცხოვრობს. თუმცა ასევე არაგონივრული არ არის, რომ მცირე დასახლებების ინტერესების სრული იგნორირების დასაზღვევად, კანონმდებლობა ითვალისწინებდეს, რომ, როგორც მინიმუმ, ყველა მათგანს ჰყავდეს საკუთარი წარმომადგენელი საკრებულოში. აღნიშნული გარემოებების საფუძველზე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ თვითმმართველობის არსიდან გამომდინარე, ალოგიკური არაა საკრებულოს დაკომპლექტებისას, მაჟორიტარულ საარჩევნო სისტემაში ტერიტორიული წარმომადგენლობის უზრუნველყოფის გათვალისწინება ისე, რომ ერთ მაჟორიტარულ საარჩევნო ოლქში მოექცეს ერთი ან რამდენიმე ერთმანეთთან ლოგიკურად დაკავშირებული დასახლება/რაიონი, მათ შორის, მცირერიცხოვანი მოსახლეობით, რათა მიღწეულ იქნეს ტერიტორიულ ერთეულებსა და საკრებულოს მაჟორიტარ წევრებს შორის კავშირის განმტკიცება და ამ ტერიტორიული ერთეულის და იქ მცხოვრები მოსახლეობის ინტერესების მუნიციპალიტეტის ორგანოებში სათანადო და ეფექტური წარმომადგენლობა.

17. ამავდროულად, საარჩევნო სისტემაში ტერიტორიული წარმომადგენლობის უზრუნველყოფის ინკორპორირების დაშვება, თავისთავად, არ ნიშნავს საარჩევნო სისტემის ამ ნაწილის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი კონტროლის მიღმა დატოვებას. საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნაა, რომ კანონმდებლის მიერ პოლიტიკური მიზანშეწონილობის საფუძველზე შერჩეული საარჩევნო სისტემა, როგორი ფორმითაც უნდა ხორციელდებოდეს იგი, არ იწვევდეს გამართული და სამართლიანი საარჩევნო პროცესის ხელყოფის საფრთხეს, რომელიც დემოკრატიული მმართველობის ფუნდამენტურ საყრდენს წარმოადგენს. მოქმედი კანონმდებლობით, საკრებულოები ფორმირდება შერეული საარჩევნო სისტემის საფუძველზე, პროპორციული და მაჟორიტარული წესით. საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 155-ე მუხლის მე-4 პუნქტისა და ამავე კოდექსის №1 დანართიდან ირკვევა, რომ თბილისის მუნიციპალიტეტის შემთხვევაში, საკრებულოს 50 წევრიდან 40 წევრი აირჩევა პროპორციული წესით, ხოლო 10 წევრი აირჩევა მაჟორიტარული წესით. თვითმმართველი თემების შემთხვევაში, საკრებულოს 2/3 აირჩევა პროპორციული წესით, ხოლო 1/3 მაჟორიტარული წესით. პროპორციული და მაჟორიტარული მანდატების ამგვარი თანაფარდობით განაწილება, იმთავითვე, ამცირებს მაჟორიტარულ საარჩევნო სისტემაში ტერიტორიული წარმომადგენლობის პრინციპის გათვალისწინებით, ამომრჩეველთა ხმების დასუსტების ხარისხს და, ამ გზით, არჩევნების საერთო შედეგებზე ზეგავლენის მოხდენის ალბათობას, ვინაიდან პროპორციული წესით ჩატარებულ არჩევნებში მონაწილეობის მიღების უფლება აქვს მუნიციპალიტეტში რეგისტრირებულ ყველა ამომრჩეველს, რაც ნიშნავს იმას, რომ თვითმმართველი თემების საკრებულოების 2/3-ის, ხოლო თბილისის შემთხვევაში 4/5-ის დაკომპლექტებისას, ამომრჩეველთა ხმებს აქვთ თანაბარი წონა და მათი ნების პროპორციული ასახვა ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობით ორგანოში გარანტირებულია. მეორე მხრივ, დარჩენილი მანდატების მაჟორიტარულ ოლქებზე ტერიტორიული წარმომადგენლობის უზრუნველყოფის პრინციპით გადანაწილება, როგორც აღინიშნა, ემსახურება მნიშვნელოვან ლეგიტიმურ მიზნებს და არ არის ალოგიკური. ამგვარი საარჩევნო სისტემის ჩამოყალიბება, ექცევა კანონმდებლის დისკრეციის ფარგლებში და მისი მიზანია ერთგვარი ბალანსის მიღწევა ხმათა თანაბრობისა და ტერიტორიული წარმომადგენლობის პრინციპების უზრუნველყოფას შორის.

18. არსებული საარჩევნო სისტემის არაკონსტიტუციურობის წარმოსაჩენად, მოსარჩელე ვალდებულია, დაასაბუთოს, რომ იგი ისეა მოწყობილი, რომ მოსახლეობის უსამართლო ჩართულობას, მართვის არაეფექტურობას იწვევს ან/და არსებობს სხვა მყარი მიზეზები მისი კონსტიტუციასთან შეუსაბამოდ მისაჩნევად. აღნიშნულის საპირისპიროდ, მოცემულ საქმეზე მოსარჩელის მსჯელობა, ფაქტობრივად, ექსკლუზიურად ეფუძნება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილებით, საქართველოს პარლამენტთან მიმართებით დადგენილ პრინციპებს, რაც მოცემულ შემთხვევაში, რელევანტური არ არის.

19. გარდა ამისა, აღსანიშნავია ისიც, რომ წინამდებარე კონსტიტუციურ სარჩელში სადავოდ გამხდარი ნორმების ფარგლებში, მოსარჩელე მხარე არ დავობს საქართველოს საარჩევნო კოდექსის საფუძველზე, შესაბამისი საოლქო საარჩევნო კომისიებისათვის უფლებამოსილების დელეგირების საკითხზე. კერძოდ, მოსარჩელე მხარის მტკიცებით, საოლქო საარჩევნო კომისიების მიერ თვითმმართველ ქალაქებში (გარდა ქალაქ თბილისისა) და თვითმმართველი თემების ადმინისტრაციულ ცენტრებში ადგილობრივი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების შექმნისა და მათი საზღვრების დადგენის დისკრეციული უფლებამოსილების განხორციელებისას, ხმათა თანაბრობის პრინციპის დარღვევის შემთხვევაში, პრობლემურია არა მადელეგირებელი, არამედ, უშუალოდ საოლქო საარჩევნო კომისიის მიერ მიღებული სამართლებრივი აქტი. შესაბამისად, ამ კონტექსტში, მოსარჩელე მხარე სადავოდ არ ხდის დელეგირებული უფლებამოსილების მარეგულირებელი შესაბამისი საკანონმდებლო ნორმებისა და სტანდარტების კონსტიტუციურობას.

20. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, №1651 კონსტიტუციური სარჩელი სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 140-ე მუხლის მე-2 და მე-4 პუნქტებისა და ამავე კოდექსის №2 დანართის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან და 24-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით, დაუსაბუთებელია და არ უნდა იქნეს მიღებული არსებითად განსახილველად, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტისა და 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის საფუძველზე.

21. №1651 კონსტიტუციური სარჩელით ასევე სადავოდ არის გამხდარი №20 რუსთავის საოლქო საარჩევნო კომისიის 2021 წლის 16 ივლისის №04/2021 განკარგულების კონსტიტუციურობა. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 29-ე მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, საქმის განხილვის მომენტისათვის, სადავო აქტის გაუქმება ან ძალადაკარგულად ცნობა იწვევს საკონსტიტუციო სასამართლოში საქმის შეწყვეტას, გარდა ამ მუხლის მე-7 პუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევებისა. ეს უკანასკნელი კი ადგენს, რომ „საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ საქმის არსებითად განსახილველად მიღების შემდეგ სადავო აქტის გაუქმებისას ან ძალადაკარგულად ცნობისას, თუ საქმე ეხება საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის უფლებებსა და თავისუფლებებს, საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია გააგრძელოს სამართალწარმოება და გადაწყვიტოს გაუქმებული ან ძალადაკარგულად ცნობილი სადავო აქტის საქართველოს კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხი იმ შემთხვევაში, თუ მისი გადაწყვეტა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია კონსტიტუციური უფლებებისა და თავისუფლებების უზრუნველსაყოფად“.

22. №1651 კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელე მხარე სადავოდ ხდის „მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს, თვითმმართველი ქალაქის/თვითმმართველი თემის მერის 2021 წლის არჩევნებისთვის თვითმმართველი ქალაქი რუსთავის მუნიციპალიტეტში ადგილობრივი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების შექმნისა და მათი საზღვრების, სახელწოდებებისა და ნომრების დადგენის შესახებ“ №20 რუსთავის საოლქო საარჩევნო კომისიის 2021 წლის 16 ივლისის №04/2021 განკარგულების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან და 24-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით. მოსარჩელე მხარეს არაკონსტიტუციურად მიაჩნია №20 რუსთავის საოლქო საარჩევნო კომისიის 2021 წლის 16 ივლისის №04/2021 განკარგულებით, რუსთავის მუნიციპალიტეტში 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებისათვის დადგენილი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრები.

23. აღსანიშნავია, რომ, ვინაიდან დასახელებული განკარგულება წარმოადგენს თვითმმართველ ქალაქ რუსთავში გამართულ 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებთან დაკავშირებით დადგენილ რეგულაციას, მისი მოქმედების რესურსი ამოიწურება 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებით, რაზეც ნათლად მიუთითებს თავად სადავო განკარგულების პირველი მუხლი. შესაბამისად, საკრებულოს, თვითმმართველი ქალაქის/თვითმმართველი თემის მერის 2021 წლის არჩევნების დასრულების შემდგომ ჩასატარებელ არჩევნებთან მიმართებით, სადავო აქტი რეგულირებას აღარ ითვალისწინებს.

24. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკით, საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით განსაზღვრული კომპეტენციის ფარგლებში დავის გადაწყვეტისას, სადავო აქტი, რომელიც მხოლოდ უკვე ჩატარებულ არჩევნებთან დაკავშირებულ წესებს არეგულირებს, ძალადაკარგულ აქტს წარმოადგენს და, შესაბამისად, მის კონსტიტუციურობაზე საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ იმსჯელებს (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის განჩინება №3/2/670 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ვახტანგ მენაბდე საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის წინააღმდეგ“, II-13). ამასთან, საკონსტიტუციო სასამართლომ, არჩევნების ჩატარების შემდეგ, ამ არჩევნების მარეგულირებელი აქტების კონსტიტუციურობაზე შეიძლება იმსჯელოს მხოლოდ საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „თ“ ქვეპუნქტით განსაზღვრული კომპეტენციის ფარგლებში, შესაბამისი სუბიექტის მიერ კანონით დადგენილ ვადებში სასამართლოსათვის მიმართვის შემთხვევაში (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის №3/2/670 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ვახტანგ მენაბდე საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის წინააღმდეგ“, II-14).

25. ამდენად, ვინაიდან კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადაწყვეტის მომენტისათვის 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნები ჩატარებული და დასრულებულია, საკონსტიტუციო სამართალწარმოების მიზნებისათვის სადავო განკარგულება ძალადაკარგულ აქტს წარმოადგენს და წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელის ფარგლებში მისი კონსტიტუციურობის შეფასება შეუძლებელია.

26. ხსენებულთან დაკავშირებით, ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ სადავო ნორმასთან მიმართებით, მოსარჩელე მიუთითებს ერთადერთ არგუმენტს, რომლის თანახმადაც, რუსთავის 20.07 მაჟორიტარულ ოლქში რეგისტრირებულია 16315 ამომრჩეველი, ხოლო 20.02 მაჟორიტარულ ოლქში 100037. შესაბამისად, გვანცა საკანელაშვილის ხმის წონა 16-ჯერ მცირდება რუსთავის 20.02 მაჟორიტარულ ოლქში მცხოვრებ ამომრჩეველთან შედარებით. უპირველეს ყოვლისა, უნდა აღინიშნოს, რომ რუსთავში ბოლო თვითმმართველობის არჩევნებზე სულ რეგისტრირებული იყო დაახლოებით 107000 ამომრჩეველი, შესაბამისად, მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი რიცხვები, მათ შორის, საარჩევნო ოლქების მოსახლეობის რაოდენობას შორის არსებული სხვაობა არ შეესაბამება რეალობას. ამასთანავე, თავად მოსარჩელის მიერ მითითებული რაოდენობის შემთხვევაშიც კი, მისი ხმის წონა არათუ მცირდება, არამედ, პირიქით, რამდენჯერმე იზრდება. ფაქტობრივი უზუსტობების გარდა, სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილში იკვეთება კონსტიტუციური სარჩელის დაუსაბუთებლობის პრობლემაც. კერძოდ, მსგავსი ტიპის მოთხოვნის შემთხვევაში, ოლქებში განაწილებული მოსახლეობის რაოდენობრივ განსხვავებაზე მითითების გარდა, მოსარჩელემ უნდა წარმოადგინოს არგუმენტაცია, თუ რატომ იწვევს ოლქების არსებული დაყოფა უსამართლო შედეგებს. მაგალითად, რუსთავში არსებული 7 ოლქიდან, მოსახლეობის რაოდენობით ორი პატარა ოლქი (20.01 და 20.02) ტერიტორიულად წარმოადგენს ნახევარ ქალაქს (მდინარე მტკვრის მარჯვენა სანაპიროს, ე.წ. ძველ რუსთავს), რომლის ინფრასტრუქტურული თუ სხვა ადგილობრივ თვითმმართველობასთან დაკავშირებული გამოწვევები, ჯამში, შესაძლოა, აღემატებოდეს კიდეც ქ. რუსთავის დანარჩენი 5 ოლქის (მტკვრის მარცხენა მხარეს არსებული ტერიტორია, ე.წ. ახალი რუსთავი) გამოწვევებს. შესაბამისად, მოსარჩელემ უნდა წარმოაჩინოს, საკრებულოს დაკომპლექტების შერეული სისტემა, რომლის ფარგლებშიც, რუსთავის მე-2 ოლქში, მე-7 ოლქთან შედარებით, ნაკლები (დაახლოებით 1,6-ჯერ და არა 16-ჯერ) რაოდენობის ხალხი ირჩევს მაჟორიტარს, რატომ ქმნის უსამართლო შედეგებს და რატომ ანიჭებს ამ ოლქის მოსახლეობას მათი ადგილობრივი პრობლემების გადაჭრის უკეთეს შესაძლებლობას.

27. ყოველივე აღნიშნულის გათვალისწინებით, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 29-ე მუხლის მე-2 პუნქტის საფუძველზე, №1651 კონსტიტუციურ სარჩელზე საქმე უნდა შეწყდეს სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება „მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს, თვითმმართველი ქალაქის/თვითმმართველი თემის მერის 2021 წლის არჩევნებისთვის თვითმმართველი ქალაქი რუსთავის მუნიციპალიტეტში ადგილობრივი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების შექმნისა და მათი საზღვრების, სახელწოდებებისა და ნომრების დადგენის შესახებ“ №20 რუსთავის საოლქო საარჩევნო კომისიის 2021 წლის 16 ივლისის №04/2021 განკარგულების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან და 24-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

III
სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის პირველი პუნქტის, 27¹ მუხლის მე-2 პუნქტის, 29-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 31-ე მუხლის, 31¹ მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, 31² მუხლის მე-8 პუნქტის, 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, 31⁵ მუხლის პირველი, მე-3, მე-4 და მე-7 პუნქტების, 31⁶ მუხლის მე-2 პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, 43-ე მუხლის საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:

1. არ იქნეს მიღებული არსებითად განსახილველად №1651 კონსტიტუციური სარჩელი („ვახტანგ მენაბდე, ვასილ ჟიჟიაშვილი, გვანცა საკანელაშვილი და ნონა ქურდოვანიძე საქართველოს პარლამენტის და №20 რუსთავის საოლქო საარჩევნო კომისიის წინააღმდეგ“) სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 140-ე მუხლის მე-2, მე-3 და მე-4 პუნქტებისა და ამავე კოდექსის №2 დანართის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან და 24-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

2. შეწყდეს საქმე №1651 კონსტიტუციურ სარჩელზე („ვახტანგ მენაბდე, ვასილ ჟიჟიაშვილი, გვანცა საკანელაშვილი და ნონა ქურდოვანიძე საქართველოს პარლამენტის და №20 რუსთავის საოლქო საარჩევნო კომისიის წინააღმდეგ“) სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება „მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობითი ორგანოს - საკრებულოს, თვითმმართველი ქალაქის/თვითმმართველი თემის მერის 2021 წლის არჩევნებისთვის თვითმმართველი ქალაქი რუსთავის მუნიციპალიტეტში ადგილობრივი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების შექმნისა და მათი საზღვრების, სახელწოდებებისა და ნომრების დადგენის შესახებ“ №20 რუსთავის საოლქო საარჩევნო კომისიის 2021 წლის 16 ივლისის №04/2021 განკარგულების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან და 24-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

3. განჩინება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

4. განჩინება გამოქვეყნდეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე 15 დღის ვადაში, გაეგზავნოს მხარეებს და „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“.

პლენუმის შემადგენლობა:

მერაბ ტურავა

ევა გოცირიძე

გიორგი თევდორაშვილი

ირინე იმერლიშვილი

გიორგი კვერენჩხილაძე

ხვიჩა კიკილაშვილი

მანანა კობახიძე

ვასილ როინიშვილი

თეიმურაზ ტუღუში