თქვენ არ ეცნობით სასამართლოს მეგობრის სააპლიკაციო ფორმის სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. საქმე/საქმეები რომლებთან დაკავშირებითაც სასამართლოს მეგობრის წერილობითი მოსაზრებაა შემოტანილი

ა. საქართველოს პრეზიდენტის კონსტიტუციური სარჩელი საქართველოს პარლამენტისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმებისა და ამ ნორმების საფუძველზე ჩატარებული 2024 წლის 26 ოქტომბრის არჩევნების კონსტიტუციურობის შესახებ, კონსტიტუციური სარჩელი №1848

2. სასამართლოს მეგობრის მოსაზრება

ზემოთ მითითებული კონსტიტუციური სარჩელით, საქართველოს პრეზიდენტი, საქართველოს კონსტიტუციის 60-ე მუხლის მე-4 პუნქტის „თ“ ქვეპუნქტისა და „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი ნაწილის „დ“ ქვეპუნქტის საფუძველზე ითხოვს საქართველოს ორგანული კანონით „საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“ გათვალისწინებული არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმებისა და „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ საფუძველზე საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების ნორმების, აგრეთვე ამ ნორმების საფუძველზე 2024 წლის 26 ოქტომბერს ჩატარებული საქართველოს პარლამენტის არჩევნების არაკონსტიტუციურად ცნობას და, აქედან გამომდინარე, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 23-ე მუხლის 41 პუნქტის „ა“ და

„ბ“ ქვეპუნქტების საფუძველზე ზემოაღნიშნული ნორმების ძალადაკარგულად ცნობას და 2024 წლის 26

ოქტომბრის არჩევნების შედეგების ბათილად ცნობას.

ა(ა)იპ საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველო, სარგებლობს რა „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 214 მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილი უფლებით, წარუდგენს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წინამდებარე „სასამართლოს მეგობრის“ მოსაზრებას. გარდა ამისა, ვთხოვთ, სასამართლოს, გამოიყენოს იმავე მუხლის მე-3 და მე-4 პუნქტებით გათვალისწინებული ნორმები, ასახოს ამ მოსაზრებაში გაცხადებული პოზიციები თავისი გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში და, თუ სასამართლო არ მიიღებს გადაწყვეტილებას საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის შესახებ, გამოიძახოს ჩვენი ორგანიზაციის წარმომადგენელი სასამართლო სხდომაზე მისთვის დამატებითი კითხვების დასმისა და მისგან პასუხების მოსმენის მიზნით.

1. დავის საგანი

თავისი კონსტიტუციური სარჩელით საქართველოს პრეზიდენტი სადავოდ ხდის საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“ სხვადასხვა ნორმების ან მათი ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-3 მუხლის პირველ - მე-3 პუნქტებთან, 24-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 37-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით.

საქართველოს კონსტიტუციის ზემოთ მითითებულ ნორმებში ვკითხულობთ: “მუხლი 3. დემოკრატია

1. საქართველო არის დემოკრატიული რესპუბლიკა.

2. სახელმწიფო ხელისუფლების წყაროა ხალხი. ხალხი ძალაუფლებას ახორციელებს თავისი წარმომადგენლების, აგრეთვე რეფერენდუმისა და უშუალო დემოკრატიის სხვა ფორმების მეშვეობით.

3. არავის აქვს უფლება მიითვისოს ხელისუფლება. საყოველთაო არჩევნებში არჩეული ორგანოს მიმდინარე უფლებამოსილების ვადის კონსტიტუციით ან კანონით შემცირება ან გაზრდა დაუშვებელია.

…”.

“მუხლი 24. საარჩევნო უფლება

1. საქართველოს ყოველ მოქალაქეს 18 წლის ასაკიდან აქვს რეფერენდუმში, სახელმწიფო, ავტონომიური რესპუბლიკისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნებში მონაწილეობის უფლება. უზრუნველყოფილია ამომრჩევლის ნების თავისუფალი გამოვლენა.

…”.

“მუხლი 37. პარლამენტის არჩევნები

…

2. ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული პირობის შექმნამდე პარლამენტი შედგება საყოველთაო, თავისუფალი, თანასწორი და პირდაპირი საარჩევნო უფლების საფუძველზე ფარული კენჭისყრით 4 წლის ვადით ერთიან მრავალმანდატიან საარჩევნო ოლქში პროპორციული სისტემით არჩეული 150 პარლამენტის წევრისაგან.

...“.

საქართველოს პრეზიდენტის აზრით, 2024 წლის 26 ოქტომბრის არჩევნების ჩატარებისას დარღვეულ იქნა არჩევნების ისეთი ფუნდამენტური პრინციპები, როგორებიცაა არჩევნების საყოველთაოობა, თანასწორობა, ფარულობა და ნების თავისუფალი გამოვლენა, რის შედეგადაც ქვეყანაში მივიღეთ მდგომარეობა, როდესაც არჩევნების შედეგები არ გამოხატავს ქართველი ხალხის ნებას, რაც თავის მხრივ, სახალხო სუვერენიტეტის პრინციპის დარღვევას წარმოადგენს. განვლილი საპარლამენტო არჩევნების პროცესში ამ ფუნდამენტური კონსტიტუციური პრინციპების დარღვევა შესაძლებელი გახდა სარჩელით გასაჩივრებული ნორმების კონსტიტუციის ზემოაღნიშნულ მოთხოვნებთან შეუთავსებლობის შედეგად. ამგვარმა შეუთავსებლობამ არსებითი და გადამწყვეტი გავლენა მოახდინა არჩევნების შედეგზე. აშკარაა, რომ გასაჩივრებული საკანონმდებლო ნორმების არარსებობის შემთხვევაში დადგებოდა არსებულისაგან განსხვავებული შედეგი.

2. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებები დემოკრატიულ სახელმწიფოში არჩევნების არსთან და მნიშვნელობასთან, არჩევნების, როგორც სახალხო სუვერენიტეტის განხორციელების მექანიზმთან დაკავშირებით

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „კონსტიტუციური სტანდარტების შესაბამისი, თავისუფალი, საყოველთაო და თანასწორი არჩევნები წარმოადგენს დემოკრატიული სისტემის საყრდენს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-2).

„არჩევნები უზრუნველყოფს დემოკრატიული სახელმწიფოს პრინციპის პრაქტიკულ რეალიზაციასა და მოქალაქეთა მონაწილეობას სახელმწიფო ხელისუფლების განხორციელებაში. სამართლიანი საარჩევნო პროცესი ხელს უწყობს თანამედროვე, პლურალისტური საზოგადოების ჩამოყალიბებას და ქმნის დემოკრატიული საზოგადოებრივი წესწყობილების ფუნდამენტს. დემოკრატიული საზოგადოებრივი წესწყობილება ეფუძნება თითოეული მოქალაქის თავისუფალი თვითგამორკვევისა და ღირსების პატივისცემის იდეას. თანამედროვე სახელმწიფოში ხალხის სახელით მოქმედი სახელმწიფო ორგანოების ლეგიტიმაცია უშუალოდ ხალხის ნებიდან უნდა მომდინარეობდეს. არჩევნები არის ის მექანიზმი, რომელიც სახალხო სუვერენიტეტის რეალიზაციის შესაძლებლობას ქმნის.“ (იქვე, II-2).

„არჩევნები არის ერთგვარი ინსტიტუციური მექანიზმი, რომელსაც მოქმედებაში მოჰყავს დემოკრატია. იმისათვის, რომ შედგეს «ხალხის მმართველობა», ხალხმა უნდა მიიღოს მონაწილეობა პოლიტიკაში და ამის საუკეთესო გზა არჩევნებია. არჩევნები თავისთავად აჩენს განცდას და რწმენას ადამიანებში, რომ ისინი უშუალოდ იღებენ მონაწილეობას სახელმწიფოს მართვაში“ (ირჩევენ რა თავის რჩეულებს ან თავად არიან არჩეული)” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის N1/1/493 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთანებები „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-8).

საკონსტიტუციო სასამართლო ამასთანავე აზუსტებს, რომ “სამართლიანი და თავისუფალი არჩევნები ასევე მოითხოვს, ელექტორატს გააჩნდეს შესაძლებლობა, ჩამოაყალიბოს თავისი ჭეშმარიტი ნება ყოველგვარი არასათანადო, მანიპულაციური, შეცდომაში შემყვანი, ცრუ, ყალბი, მიკერძოებული ინფორმაციის, გარეშე ჩარევის, ფსიქოლოგიური წნეხისა და ზეწოლის გარეშე. სწორედ ამგვარად შეძლებს თითოეული ამომრჩეველი, მისი კონსტიტუციით გარანტირებული აქტიური საარჩევნო უფლების სრულყოფილად რეალიზაციას. თავის მხრივ, ამომრჩეველთა მხრიდან არჩევნებში ხმის მიცემა თავიანთი ნამდვილი ნების შესაბამისად, წარმომადგენლობითი დემოკრატიისა და სახალხო სუვერენიტეტის პრინციპის ყველაზე პირდაპირი გამოხატულებაა. სწორედ ის ქმნის წინაპირობას იმისა, რომ სახელმწიფო ხელისუფლება და სახელმწიფო ორგანოები ხალხის ნებას განასახიერებს. ამგვარად, ამომრჩევლის ნების თავისუფალი ფორმირება და წარმომადგენლობითი ორგანოებისა თუ სხვა არჩევნებში მისი გამოხატვა, ერთი მხრივ, აფუძნებს ინდივიდის სუბიექტურ უფლებას და ამ ჭრილში წარმოადგენს კერძო ინტერესს, თუმცა, იმავდროულად, წარმოადგენს დემოკრატიული პოლიტიკური რეჟიმის საფუძველთა საფუძველს და ამ გაგებით, იგი ზეინდივიდური, საჯარო ინტერესიც არის (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 15 დეკემბრის N3/4/1483 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს საინფორმაციო ცენტრების ქსელი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-37).

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს აზრით, არჩევნები რომ კონსტიტუციის შესაბამისად ჩაითვალოს, უზრუნველყოფილ უნდა იქნეს „ამომრჩევლის ნების ადეკვატური ასახვა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 14 აპრილის №3/2/588 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - სალომე ქინქლაძე, ნინო კვეტენაძე, ნინო ოდიშარია, დაჩი ჯანელიძე, თამარ ხითარიშვილი და სალომე სებისკვერაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-10).

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ზემოთ მოყვანილი მოსაზრებებიდან გამომდინარე, სრულიად აშკარად გამომდინარეობს დასკვნა, რომ არჩევნები, რომლის შედეგები ადეკვატურად არ ასახავს ამომრჩევლების ნებას, არ შეიძლება ჩაითვალოს კონსტიტუციურად.

3. არჩევნების საყოველთაოობის, თანასწორობის, ფარულობისა და ნების თავისუფალი გამოვლენის პრინციპები ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სამართალში

არჩევნების საყოველთაოობა, ფარულობა და ამომრჩევლის ნების თავისუფალი გამოვლენა უზრუნველყოფილია ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სამართლის გლობალურ და რეგიონულ აქტებში.

გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ადამიანის უფლებათა საყოველთო დეკლარაციის 21-ე მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, “სახელმწიფო ხელისუფლების წყარო ხალხის ნებაა: ხალხის ნება უნდა გამოიხატოს პერიოდულ და სამართლიან არჩევნებში საყოველთაო და თანასწორი ხმის მიცემის უფლებით, ფარული კენჭისყრისა თუ სხვა თანაბარმნიშვნელოვანი თავისუფალი ხმის მიცემის პროცედურების გათვალისწინებით.”

ეს უფლება ასევე განმტკიცებულია გაეროს „საერთაშორისო პაქტში სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ“, რომლის 25-ე მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტში დადგენილია, რომ თითოეულ მოქალაქეს, რაიმე დისკრიმინაციისა და დაუსაბუთებელი შეზღუდვების გარეშე, აქვს უფლება და შესაძლებლობა „მისცეს ხმა და არჩეულ იქნას საყოველთაო პერიოდულ არჩევნებში, რომლებიც წარმოებს საყოველთაო და თანასწორი საარჩევნო უფლების საფუძველზე ფარული კენჭისყრით და უზრუნველყოფს ამომრჩევლების სურვილის გამოვლინებას.“ გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტის მე-20 ზოგადი კომენტარი განსაკუთრებულად უსვამს ხაზს ფარულობის პრინციპის დაცვის და მისი პოზიტიური უზრუნველყოფის მნიშვნელობას (პარ. 20).

ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის პირველი დამატებითი ოქმის მე-3 მუხლის თანახმად, „მაღალი ხელშემკვრელი მხარეები კისრულობენ, გონივრული ხანგამოშვებით ჩაატარონ თავისუფალი არჩევნები ფარული კენჭისყრით ისეთ პირობებში, რომლებიც საკანონმდებლო ორგანოს არჩევისას უზრუნველყოფს ხალხის ნება-სურვილის თავისუფალ გამოხატვას.“

ეუთოს დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისის 1990 წლის „კოპენჰაგენის დოკუმენტის“ თანახმად, ეუთოს წევრი სახელმწიფოები ვალდებულნი არიან ჩაატარონ არჩევნები გონივრული პერიოდულობით, ფარული კენჭისყრით, ისეთ პირობებში, რომლებიც პრაქტიკაში უზრუნველყოფს თავიანთი წარმომადგენლების არჩევისას ამომრჩეველთა აზრის თავისუფალ გამოხატვას (Document of the Copenhagen Meeting of the Conference in the Human Dimension of the CSCE, para. 5.1).

არჩევნების საკითხებში ვენეციის კომისიის მთავარი სახელმძღვანელო დოკუმენტის „საარჩევნო საკითხებში კარგი პრაქტიკის კოდექსის“ თანახმად, „ხუთი პრინციპი, რომელიც საფუძვლად უდევს ევროპის საარჩევნო მემკვიდრეობას, არის არჩევნების საყოველთაოობა, თანასწორობა, თავისუფლება, ფარულობა და პირდაპირობა“. გარდა ამისა, არჩევნები რეგულარული ინტერვალებით უნდა ჩატარდეს.“ (CDL- AD(2002)023rev2-cor, Code of Good Practice in Electoral Matters, Section I). იმავე დოკუმენტის თანახმად, ხმის მიცემის ფარულობის დარღვევა უნდა ექვემდებარებოდეს სანქციებს (იქვე, Section I(4)(d)). აღნიშნული დოკუმენტის განმარტებით ბარათში აღნიშნულია, რომ ხმის მიცემის ფარულობა ამომრჩევლის თავისუფლების ერთ-ერთი ასპექტია, რომლის მიზანია დაიცვას ამომრჩეველი წნეხისგან, რომლის ქვეშ შეიძლებოდა მოქცეულიყო, სხვა პირებს რომ შეეტყოთ ვის მისცა მან ხმა. ამასთან, ფარულობა დაცული უნდა იყოს მთელი პროცედურის განმავლობაში, განსაკუთრები ხმის მიცემის და ხმების დათვლის ეტაპებზე (იქვე, Explanatory Report, para. 52).

4. ხმის მიცემის ფარულობისა და ამომრჩევლის ნების თავისუფლად გამოვლენის დარღვევა 2024 წლის 26 ოქტომბრის არჩევნებში

წინამდებარე „სასამართლოს მეგობრის“ ავტორი ორგანიზაციები იყვნენ კოალიციური სადამკვირვებლო მისიის „ჩემი ხმა“ წევრები. ხოლო, ა(ა)იპ « საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს » აღმასრულებელი დირექტორი - ეკა გიგაური ასევე იყო აღნიშნული კოალიციის გამგეობის თავმჯდომარე.

სადამკვირვებლო მისიის “ჩემი ხმა” დამკვირვებლები კენჭისყრის დღეს 1131 საარჩევნო უბანს მუდმივად, ხოლო ასობით უბანს მობილური ჯგუფების მეშვეობით აკვირდებოდნენ. მუდმივი დაკვირვების ქვეშ მყოფი 1131 უბნიდან, სხვა დარღვევებთან ერთად, ხმის მიცემის ფარულობა დაირღვა -

365 უბანზე; ფიზიკური დაპირისპირება/ძალადობა/ზეწოლა დაფიქსირდა - 85 უბანზე; არაუფლებამოსილი პირები უბანზე ან უბნის მიმდებარედ იმყოფებოდნენ - 259 საარჩევნო უბანზე. ამასთანავე, იდენტიფიცირებულია 196 უბანი, ანუ ჩვენ მიერ დაკვირვებული უბნების 17%, სადაც დარღვევებს ჰქონდა განმეორებითი, განგრძობითი და რიგ შემთხვევაში სისტემური ხასიათი (დანართი N2).

ზემოაღნიშნულის ანალოგიური დარღვევები ბევრად მეტი რაოდენობით იქნებოდა დაფიქსირებული ჩვენი სადამკვირვებლო მისიის დამკვირვებლებს საარჩევნო უბნებზე თავისუფალი დაკვირვების შესაძლებლობა რომ ჰქონოდათ. სინამდვილეში მათი დიდი ნაწილი საუბნო საარჩევნო კომისიების ე.წ. “პროფესიული ნიშნით” შერჩეული წევრებისგან, მმართველი პარტიის წარმომადგენლებისა და მათი კონტროლის ქვეშ მყოფი ე.წ. “დამკვირვებლებისგან”, აგრეთვე, უბანთან შეკრებილი არაუფლებამოსილი წევრებისგან ფსიქოლოგიური ზემოქმედების, სიტყვიერი შეურაცხყოფის, საარჩევნო უბნიდან დაუსაბუთებელი გაძევებისა და, ზოგ შემთხვევაში, ფიზიკური ძალადობის მსხვერპლი გახდა (დანართი N3).

დარღვევების მასშტაბი და მრავალფეროვნება შეჯამებულია სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოების (ISFED), სადამკვირვებლო მისიის „ჩემი ხმა“ და ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის ერთობლივ შემაჯამებელ დოკუმენტში (დანართი N4).

სადამკვირვებლო მისიამ “ჩემი ხმა” საჩივრები 29 საარჩევნო ოლქში წარადგინა და 245 საარჩევნო უბნის შედეგების ბათილობა მოითხოვა, რომლებშიც ამომრჩეველთა რაოდენობა დაახლოებით 245 ათას ამომრჩეველს, ამომრჩეველთა საერთო რაოდენობის დაახლოებით 11%-ს შეადგენდა. საოლქო საარჩევნო კომისიების მიერ არცერთი საჩივარი არ დაკმაყოფილდა (დანართი N2).

ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ საარჩევნო უბნების მიხედვით ხმის ფარულობის დარღვევის ზემოთ მითითებული რაოდენობა მოიცავს მხოლოდ ხმის ფარულობის ისეთ დარღვევებს, როგორებიცაა, ხმის მიცემის კაბინაში ამომრჩეველთან ერთად სხვა პირის (პირების) ყოფნა, კაბინებზე მმართველი პარტიის მიერ დამონტაჟებული კამერების გამოყენებით თვალთვალი და სხვ. ეს რაოდენობა არ მოიცავს ბიულეტენების მეორე მხარეს მარკერის საღებავის გაჟონვის ფაქტებს, რადგან ამგვარ მოვლენას ადგილი ჰქონდა სისტემურად, ყველა - 2263-ივე საარჩევნო უბანზე, სადაც კენჭისყრა ელექტრონული საშუალებების გამოყენებით ჩატარდა. ამ უკვე საყოველთაოდ ცნობილ საკითხზე დავა ჩვენი სადამკვირვებლო მისიის მიერ ჯერ შესაბამის რაიონულ (საქალაქო) და, შემდგომში, სააპელაციო სასამართლოებში წარიმართა.

საოლქო საარჩევნო კომისიების გადაწყვეტილებები ჯერ შესაბამის რაიონულ (საქალაქო) სასამართლოებში, ხოლო, შემდეგ ქუთაისის და თბილისის სააპელაციო სასამართლოებში გასაჩივრდა. ერთის გამოკლებით, ყველა სასამართლომ უარი განაცხადა ჩვენი წარმომადგენლების მიერ შეტანილი სარჩელებისა და სააპელაციო საჩივრების დაკმაყოფილებაზე (დანართი N5). ერთადერთი სწორი და სამართლიანი გადაწყვეტილება გამოტანილ იქნა თეთრიწყაროს რაიონული სასამართლოს მაგისტრატი მოსამართლის ვლადიმერ ხუჭუას მიერ, რომელმაც წალკის და თეთრიწყაროს საარჩევნო ოლქებში შემავალ უბნებზე, ხმის ფარულობის დარღვევის გამო, კენჭისყრის შედეგები ბათილად ცნო. მართალია, აღნიშნული გადაწყვეტილება თბილისის სააპელაციო სასამართლომ გააუქმა, მიგვაჩნია, რომ ქვემოთ აღწერილი გარემოებების გამო საკონსტიტუციო სასამართლომ გვერდი არ უნდა აუაროს ამ გადაწყვეტილებაში მითითებულ ფაქტებს.

ხმის ფარულობასთან დაკავშირებით თეთრიწყაროს რაიონულმა სასამართლომ აღნიშნა შემდეგი:

„სასამართლოს სხდომის დარბაზში გამოკვლეული მტკიცებულებების, მხარეების პოზიციებით და საქმეში არსებული მასალებით, სასამართლოს აქვს რწმენა იმისა, რომ #25 წალკის საოლქო საარჩევნო ოლქში შემავალ საარჩევნო უბნებზე (სულ 17 საარჩევნო უბანი) და #26 თეთრიწყაროს საარჩევნო ოლქში შემავალ საარჩევნო უბნებზე (სულ 13 საარჩევნო უბანი) 2024 წლის 26 ოქტომბერს ელექტრონული წესით ჩატარებული არჩევნები შეიცავდა ყველა იმ რეალურ საფრთხეს, რომელიც შესაძლოა დაემუქროს კენჭისყრის ფარულობას და ამომრჩევლის ნების თავისუფალ გამოვლენას. გამოკვლელული მტკიცებულებებით დადგინდა, რომ გონივრულობის ფარგლებში, უმეტეს შემთხვევებში, შეუძლებელია ამომრჩეველმა წარმოდგენილი ბიულეტენის, მარკერის და ჩარჩო კონვერტის მეშვეობით გამოხატული ნება (გაფერადებული/გაუფერადებელი, მონიშნული/მოუნიშნავი ბიულეტენი) ისე მოათავსოს ხმის დათვლის სპეციალურ ელექტრონულ აპარატში, რომ სრულად გამორიცხული იქნეს მისი ხმის მიცემის ფარულობის დარღვევა.

აღნიშნული დადასტურდა სხდომის დარბაზში მხარეების და სასამართლოს მონაწილეობით ჩატარებულ მტკიცებულებათა გამორკვევის პროცესში, როდესაც რამოდენიმე ფარულად მონიშნული საარჩევნო ბიულეტენების სხვადასხვა პირების მიერ ხმის დათვლის სპეციალურ ელექტრონულ აპარატში მოთავსებისას აპარატთან მდგომი მხარეებისთვის ცნობილი გახდა ბიულეტენის თუ რა ნაწილი იყო გაფერადებული. აღნიშნულთან დაკავშირებით მხარეებს რაიმე სხვა პოზიცია არ გამოუხატავთ (იხ. სხდომის ოქმი).“

„სასამართლო ასევე მიუთითებს, რომ თანამედროვე ეპოქაში აუცილებლად უნდა იქნეს გათვალისწინებული არსებული ტექნოლოგიები და შესაბამისი ციფრული/არაციფრული ტექნიკური საშუალებების შესაძლებლობები. სასამართლო თვლის, რომ სადავო საარჩევნო უბნებზე შესაძლებელი იყო ისე მოწყობილიყო ვიდეო გადაღების საშუალებები, რომ კონტროლის შემთხვევაში, დაინტერესებულ პირს

ჰქონოდა შესაძლებლობა დაეფიქსირებინა მოქალაქის არჩევანი.“ (დანართი N6, გვ. 26-27).

თეთრიწყაროს რაიონული სასამართლოს ზემოთ ციტირებული სიტყვების ნათელი დადასტურება ასახულია ჩვენი სადამკვირვებლო მისიის მიერ შეგროვებულ მტკიცებულებებში.

ხმის მიცემის ფარულობის დარღვევის ნათელი მაგალითია მარნეულის N22 საარჩევნო ოლქის მე-14 უბანზე ჩვენი დამკვირვებლის მიერ გადაღებული ვიდეო, რომელზეც ნათლად ჩანს, თუ როგორ შეჰყავს ხმის დამთვლელ აპარატში ბიულეტენები ორ კომისიის წევრს, აქედან ერთ-ერთი ხსნის ჩარჩოკონვერტს, უყურებს ბიულეტენს, შემდეგ ატრიალებს მას და მეორე მხრიდან შეჰყავს ბიულეტენი აპარატში (დანართი N7). ასევე მნიშვნელოვანი მტკიცებულებაა ხულოს N84 საარჩევნო ოლქის N1 საარჩევნო უბანზე გადაღებული ვიდეო, სადაც ჩანს, რომ საუბნო საარჩევნო კომისიის წევრი ამომრჩეველს ხელიდან ართმევს ჩარჩოკონვერტს ბიულეტენით, ხსნის კონვერტს, უყურებს ბიულეტენს, შემდეგ ხურავს კონვერტს და უბრუნებს კონვერტს ბიულეტენით ამომრჩეველს (დანართი N7). ასევე მნიშვნელოვანი მტკიცებულებებია ფოტო შუახევის N82 საარჩევნო ოლქის N17 საარჩევნო უბნიდან, რომელზეც აღბეჭდილია ამომორჩეველი და საუბნო საარჩევნო კომისიის წევრი, რომელსაც ხელში უჭირავს ჩარჩოკონვერტისგან მთლიანად მოშიშვლებული ბიულეტენი; იმავე უბანზე გადაღებული კიდევ ერთი ფოტო, რომელზეც ჩანს, რომ ბიულეტენი ხმის დამთვლელ აპარატში საერთოდ ჩარჩოკონვერტის გარეშე შეჰყავთ; კიდევ ერთი ფოტო N33 საარჩევნო ოლქის N19 საარჩევნო უბნიდან, რომელზეც ასევე ასახულია ბიულეტენის აპარატში შეყვანის პროცესი: მართალია ამ შემთხვევაში ბიულეტენი ჩარჩოკონვერტშია მოთავსებული, მაგრამ კონვერტის სიმოკლის გამო ბიულეტენის მოზრდილი ნაწილი მოშიშვლებულია და კარგად ჩანს მასზე ასახული შავი ლაქა (დანართი N7).

ეს მაგალითები სრულიად საფუძვლიანს ხდის თეთრიწყაროს რაიონული სასამართლოს მოსამართლის ზემოთ ციტირებულ მოსაზრებას და ეჭვს არ უტოვებს ნებისმიერ ობიექტურ დამკვირვებელს, რომ ბიულეტენის, მარკერისა და ჩარჩოკონვერტის მახასიათებელების გამო ხმის მიცემის ფარულობა იმ საარჩევნო უბნებზე, რომლებზეც კენჭისყრა ელექტრონული მოწყობილობების საშუალებით ჩატარდა, არ იყო და ვერც იქნებოდა უზრუნველყოფილი. იმის მტკიცება, რომ ბიულეტენის, მარკერისა და ჩარჩოკონვერტის სწორად გამოყენების შემთხვევაში ფარულობა არ დაირღვეოდა, საფუძველშივე მცდარია და მომეტებულ ტვირთს აკისრებს ამომრჩეველს.

აღსანიშნავია ისიც, რომ თავად ცესკოს მიერ გამოქვეყნებულ სასწავლო ვიდეორგოლებში, რომლის საფუძველზეც ასწავლიდნენ წინასაარჩევნო პერიოდში ამომრჩევლებს ელექტრონულ უბნებზე ხმის მიცემის პროცედურას, ბიულეტენის მოთავსება ხმის მთვლელ აპარატში ხდებოდა იმგვარად, რომ ფარულობა ვერ იქნებოდა დაცული. კერძოდ, საარჩევნო ადმინისტრაციის წარმომადგენელი დემონსტრაციისას ჩარჩოკონვერტსა და მასში მოთავსებულ ბიულეტენს იკავებდა ოდნავ მოშორებით და მოუწოდებს ამომრჩეველს, რომ ბიულეტენი დაიკავონ მსუბუქად, რაც თავისუფლად ხდიდა შესაძლებელს ბიულეტენის შეცურებისას იმის გარჩევას, თუ მისი რომელი ნაწილი იყო გაფერადებული/აღნიშნული (დანართი N8).

ხმის მიცემის ფარულობის დარღვევა მექანიკურად იწვევს ამომრჩევლის ნების თავისუფლად გამოვლენის პრინციპის დარღვევასაც. ფარულობა, უპირველეს ყოვლისა, ნების თავისუფლად გამოვლენის უზრუნველსაყოფად არის აუცილებელი. როდესაც ამომრჩევლის ხმის ფარულობა დაცულია, იგი თავისუფალია გარეშე ფაქტორებისგან, რომლებმაც შეიძლება გავლენა იქონიოს ამომრჩევლის ნებაზე, მის ნამდვილ არჩევანზე. და პირიქით, ფარულობის დარღვევა ამომრჩეველს მოწყვლადს ხდის გარეშე ფაქტორების, უპირველეს ყოვლისა, ხელისუფლების შესაძლო რეპრესიული ზომების მიმართ, რომლებიც შეიძლება შედეგად მოჰყვეს ამომრჩევლის მიერ არჩევანის მმართველი პარტიის წინააღმდეგ გაკეთებულ არჩევანს. რიგითი ამომრჩევლის ბუნებრივი შიში ამგვარი უარყოფითი შედეგების მიმართ კიდევ უფრო სავარაუდო და რეალური ხდება ისეთ მტრულ და პოლარიზებულ ვითარებაში, როგორიც იყო შექმნილი საქართველოში 2024 წლის 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნების წინასაარჩევნო პერიოდში. ამის შესახებ ჩვენი დაკვირვებები დეტალურად აღწერილია სადამკვირვებლო მისიის „ჩემი ხმა“ „წინასაარჩევნო გარემოს შეფასებაში“ (დანართი N9) და „საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს“ შუალედურ ანგარიშში ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების თაობაზე (დანართი N10).

5. საქართველოს პრეზიდენტის კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული ნორმების როლი ხმის ფარულობისა და ამომრჩევლის ნების თავისუფალი გამოვლენის პრინციპების დარღვევის საკითხში

ჩვენ ვეთანხმებით საქართველოს პრეზიდენტის მოსაზრებას, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-3 მუხლის პირველ - მე-3 პუნქტებთან, 24-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 37-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით არაკონსტიტუციურია საქართველოს ორგანული კანონის ,,საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“ მე-3 მუხლის ,,დ“, ,,დ. ა“ და ,,დ.ბ“ ქვეპუნქტების ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას აძლევს არჩევნების ფარულობისა და ნების თავისუფალი გამოვლენის პრინციპების საწინააღმდეგოდ საარჩევნო კოდექსის გამოყენების შესაძლებლობას.

ასევე ვეთანხმებით საქართველოს პრეზიდენტს იმაშიც, რომ საქართველოს კონსტიტუციის ზემოაღნიშნულ მუხლებთან მიმართებით არაკონსტიტუციურია საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“ 765 მუხლის და 63-ე მუხლის პირველი პუნქტის, ცესკოს 2023 წლის 6 თებერვლის

„კენჭისყრის ელექტრონული საშუალებების გამოყენებით ჩატარების წესისა და პირობების განსაზღვრის შესახებ“ N7/2023 დადგენილების პირველი მუხლის ,,გ“ ქვეპუნქტის, აგრეთვე ამავე დადგენილების დანართის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის ,,ე“, ,,ზ“ და ,,თ“ ქვეპუნქტების ის ნორმატიული შინაარსი: ა) რომლის თანახმადაც ფარულობის დარღვევა არ გულისხმობს იმის გამჟღავნებას თუ ვის არ მისცა ხმა ამომრჩეველმა; ბ) რომელიც კენჭისყრის ფარულობის დაცვაზე პასუხისმგებლობას აკისრებს თავად ამომრჩეველს და არ ავალდებულებს ცესკოს იმგვარად ჩატარდეს კენჭისყრის პროცედურა, რომ დაცული იყოს ხმის მიცემის ფარულობის პრინციპი; გ) რომელიც ქმნის ხმის მიცემის ფარულობის დარღვევის შესაძლებლობას საარჩევნო ბიულეტენის, ჩარჩო- კონვერტის და სპეციალური მარკერის ტექნიკური მონაცემების გაუთვალისწინებლობის გამო.

ფაქტია, რომ სწორედ ამ ნორმების არაკონსტიტუციური ნორმატიული შინაარსის შედეგია ის, რომ ყველა უბანზე, სადაც არჩევნები ელექტრონული საშუალებების გამოყენებით ჩატარდა. არჩევნების ფარულობისა და, აქედან გამომდინარე, ამომრჩევლის ნების თავისუფალი გამოვლენის ფუნდამენტური პრინციპები დარღვეულ იქნა.

გარდა ამისა, ჩვენ ვეთანხმებით საქართველოს პრეზიდენტს, რომელსაც არაკონსტიტუციურად მიაჩნია „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 131-ე მუხლის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც უფლებამოსილებას ანიჭებს ცესკოს რეგისტრაციაში გაატაროს არჩეული საქართველოს პარლამენტის წევრები და გასცეს მათზე დროებითი მოწმობა საქართველოს პარლამენტის წევრად არჩევის შესახებ იმ შემთხვევაშიც, როდესაც საკონსტიტუციო სასამართლო იხილავს არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმისა და მის საფუძველზე ჩატარებული არჩევნების კონსტიტუციურობას.

მიგვაჩნია, რომ მოქმედი კანონმდებლობა უნდა უკრძალავდეს ცესკოს რეგისტრაციაში გაატაროს საქართველოს პარლამენტის „არჩეული“ წევრები და გასცეს მათზე დროებითი მოწმობა ისეთ ვითარებაში, როდესაც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოში სადავოდ არის გამხდარი არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმისა და ამ ნორმის საფუძველზე ჩატარებული არჩევნების კონსტიტუციურობა.

6. არჩევნების საყოველთაოობისა და თანასწორობის პრინციპების დარღვევა 2024 წლის 26 ოქტომბრის არჩევნებში

„საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 23-ე მუხლის მე-7 ნაწილის თანახმად, სხვა სახელმწიფოში საარჩევნო უბნებს ქმნის ცესკო არჩევნების დღემდე არაუგვიანეს 30-ე დღისა საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს მონაცემების საფუძველზე, არანაკლებ 50 და არაუმეტეს 3000 ამომრჩევლისათვის.

ზემოაღნიშნული ნორმა ცალსახად მიუთითებს, რომ სხვა სახელმწიფოში საარჩევნო უბნის გახსნა ცესკოს კომპეტენციაა. როგორც საარჩევნო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელმა ორგანომ, სწორედ ცესკომ უნდა უზრუნველყოს ამომრჩეველთა უფლებების დაცვა, როგორც ქვეყნის შიგნით, ისე მის ფარგლებს გარეთ.

ცესკოს 2024 წლის 26 სექტემბრის N191/2024 განკარგულების და მისი დანართის თანახმად, საქართველოს პარლამენტის 2024 წლის 26 ოქტომბრის არჩევნებისათვის საარჩევნო უბნები სხვა სახელმწიფოებში მხოლოდ საქართველოს დიპლომატიური წარმომადგენლობებისა და საკონსულო დაწესებულებების მისამართების მიხედვით შექმნა. სულ 60 უბანი შეიქმნა (დანართები N11 და N12), რომელსაც მოგვიანებით კიდევ 7 უბანი დაემატა. ცესკოს ასეთი გადაწყვეტილება თვითნებურია, რადგან „საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“ არ შეიცავს რომელიმე ისეთ ნორმას, რომელიც შეიძლება ითვალისწინებდეს საარჩევნო უბნების შექმნას მხოლოდ საქართველოს დიპლომატიური წარმომადგენლობებისა და საკონსულო დაწესებულებების შენობებში. შესაბამისად, ზემოაღნიშნული განკარგულებისა და მისი დანართის საფუძველზე ცესკომ ხელოვნურად შეუზღუდა საარჩევნო უბნების ხელმისაწვდომობა ათიათასობით ჩვენ თანამემამულეს, რომელიც საარჩევნო უბნებიდან ასობით კილომეტრის მოშორებით ცხოვრობენ, რაც არჩევნების საყოველთაოობისა და თანასწორობის პრინციპების დარღვევას წარმოადგენს.

წინასაარჩევნო პერიოდში საზღვარგარეთ ემიგრანტების რაოდენობასთან შეუსაბამოდ მცირე საარჩევნო უბნებმა და შემდგომ, არჩევნების დღეს, საარჩევნო უბნების არასათანადო მოწყობამ დაარღვია არჩევნების საყოველთაოობის კონსტიტუციური პრინციპი. ამომრჩევლები, რომლებსაც არ შეეძლოთ შეუსაბამოდ შორ მანძილზე გადაადგილება, დარჩნენ ხმის უფლების გარეშე. მეტ ქალაქში და დასახლებულ პუნქტში გახსნილი საარჩევნო უბანი უზრუნველყოფდა საყოველთაობის პრინციპის უზრუნველყოფას.

სადამკვირვებლო მისიას „ჩემი ხმა“ დამკვირვებლები უცხოეთში გახსნილ საარჩევნო უბნებზეც ჰყავდა. მთლიანობაში სხვა ქვეყნებში შექმნილი 67 საარჩევნო უბნიდან სადამკვირვებლო მისიას “ჩემი ხმა” 48 საარჩევნო უბანზე 158 დამკვირვებელი ჰყავდა მივლენილი (დანართი N13).

უცხოეთში მცხოვრები ჩვენი თანამემამულებისათვის, საარჩევნო ადმინისტრაციამ, საარჩევნო პროცესის ყველა ეტაპზე - სიების შედგენის დროს, საარჩევნო უბნების შექმნისას და კენჭისყრის დღეს - შექმნა ამომრჩევლისთვის დაუძლეველი და გაუმართლებელი ბარიერები, რამაც ათასობით საქართველოს მოქალაქეს შეუზღუდა არჩევნებში მონაწილეობის უფლება.

კენჭისყრის დღეს ევროკავშირის არაერთ სახელმწიფოსა და აშშ-ში გახსნილ საარჩევნო უბნებზე კენჭისყრის პროცესი ხელმისაწვდომობისა და საყოველთაოობის პრინციპის უხეში დარღვევებით წარიმართა. საარჩევნო ადმინისტრაციამ არ გაითვალისწინა ამომრჩეველთა რაოდენობა, მათი მხრიდან მოსალოდნელი აქტივობა და არ უზრუნველყო საარჩევნო უბნებზე შესაბამისი ინფრასტრუქტურა და ადამიანური რესურსი, რამაც მნიშვნელოვნად შეზღუდა და რისკის ქვეშ დააყენა ემიგრანტების არჩევნებში მონაწილეობა. ამ უბნებზე არჩევნების ჩატარება ფაქტობრივად ამომრჩეველთა და დამკვირვებელთა ძალისხმევით მოხერხდა.

დაკვირვების შედეგად, საზღვარგარეთ გახსნილ პრობლემურ საარჩევნო უბნებზე გამოიკვეთა შემდეგი სერიოზული დარღვევები:

- საარჩევნო უბნებისთვის გათვალისწინებული ფართი არ შეესაბამებოდა ამომრჩეველთა რაოდენობას;

- კენჭისყრისთვის არ იყო მოწყობილი სათანადო იფრასტრუქტურა. არ იყო გამოყოფილი საჭირო რაოდენობის რეგისტრატორი კომისიის წევრები, რამაც შექმნა მრავალათასიანი და მრავალსაათიანი რიგები. კერძოდ, დამკვირვებელთა ინფორმაციით, 1500 ამომრჩევლისთვის გათვალისწინებული იყო მხოლოდ ერთი ფარული კენჭისყრის კაბინა და 1000 ამომრჩევლისთვის მხოლოდ ერთი რეგისტრატორი კომისიის წევრი. შედარებისთვის, საქართველოში იმავე წესით ჩატარებული არჩევნებისთვის 300 ამომრჩევლისთვის გათვალისწინებული უნდა იყოს სულ ცოტა 1 რეგისტრატორი კომისიის წევრი, ხოლო 500 ამომრჩევლისთვის გათვალისწინებული უნდა იყოს 1 ფარული კენჭისყრის კაბინა;

- კენჭისყრის შენობისთვის შეუფერებელი ინფრასტრუქტურის გამო იყო ხმის ფარულობის დარღვევის მაღალი რისკი. დამკვირვებელთა ინფორმაციით, უბნების დიდ ნაწილზე, კენჭისყრის შენობის ფართის სიმცირესთან ერთად, კენჭისყრის კაბინები უხარისხო და არამდგრადი იყო, რის გამოც პროცესში კაბინების ნაწილი იქცეოდა, დაზიანდა და საფრთხეს უქმნიდა ხმის მიცემის ფარულობას;

- საარჩევნო უბნებთან იქმნებოდა ქაოსი და ამომრჩევლების, დამკვირვებლებისა და კომისიის წევრების ჯანმრთელობისთვის სახიფათო გარემო;

- ხანგრძლივ რიგებში დგომის შემდეგ, უბანზე შესული მოქალაქეები რეგისტრატორთა სამაგიდე სიებში არ იძებნებოდნენ. ზოგიერთი მათგანი აღმოჩნდა სხვა ქვეყნის საკონსულოში გახსნილი საარჩევნო უბნების სიებში;

- რიგ შემთხვევებში კედელზე გაკრული ამომრჩეველთა სია არ ემთხვეოდა რეგისტრატორთა სამაგიდე სიებს;

- საუბნო საარჩევნო კომისიის წევრებს არ ჰქონდათ გავლილი შესაბამისი ტრენინგი და ისინი სათანადოდ ვერ ართმევნდნენ თავს კენჭისყრის პროცედურებს;

- მრავალსაათიანი რიგების პირობებში ამომრჩეველთა ნაწილმა ხმის მიცემა საერთოდ ვერ შესძლო

(დანართი N13).

ამ მხრივ, განსაკუთრებით მძიმე მდგომარეობა იყო ნიუ-იორკის, მადრიდის, რომის, პარიზის, ბარსელონას, ფრანკფურტის, ბერლინის, პრაღის, მილანის, ათენის, ლონდონის საარჩევნო უბნებზე (დანართი N13).

უფრო დეტალურად ეს დარღვევები აღწერილია 26 ოქტომბერს საზღვარგარეთ შექმნილ საარჩევნო უბნებზე მიმდინარე პროცესების თაობაზე სადამკვირვებლო მისიის „ჩემი ხმა“ შეფასებაში (დანართი N14).

7. საქართველოს პრეზიდენტის კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული ნორმების როლი არჩევნების საყოველთაოობისა და თანასწორობის პრინციპების დარღვევის საკითხში

ჩვენ ვეთანხმებით საქართველოს პრეზიდენტის მოსაზრებას, რომ არაკონსტიტუციურია საქართველოს კონსტიტუციის მე-3 მუხლის პირველ - მე-3 პუნქტებთან, 24-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 37-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით საქართველოს ორგანული კანონის ,,საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“ მე-3 მუხლის ,,ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების, 23-ე მუხლის მე-7 ნაწილის, 32-ე მუხლის პირველი ნაწილის ,,ე“ ქვეპუნქტის, საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის 2024 წლის 11 ოქტომბრის ,,ზოგიერთ სხვა სახელმწიფოში საარჩევნო უბნის შექმნის დამატებითი ვადისა და ამ საუბნო საარჩევნო კომისიის დაკომპლექტების ღონისძიებების განსაზღვრის თაობაზე“ N51/2024 დადგენილების, საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის 2024 წლის 26 სექტემბრის ,,საქართველოს პარლამენტის 2024 წლის 26 ოქტომბრის არჩევნებისათვის სხვა სახელმწიფოში საარჩევნო უბნების შექმნის შესახებ“ N191/2024 განკარგულების ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც გულისხმობს, რომ ცენტრალური საარჩევნო კომისია არ არის ვალდებული უზრუნველყოს საზღვარგარეთ მყოფი ამომრჩეველთათვის არჩევნებში მონაწილეობის ხელმისაწვდომობა არაგონივრული დაბრკოლებების გარეშე, მათ შორის, საარჩევნო უბნების შექმნით, მათი ადგილსამყოფელის გათვალისწინებით. ფაქტია, რომ ათიათასობით ჩვენს მოქალაქეს, რომელიც უცხოეთში ცხოვრობს, საერთოდ არ მიეცა არჩევნებში მონაწილეობის შესაძლებლობა, მათ შორის, საარჩევნო უბნების შექმნის შესახებ ცესკოს თვითნებური გადაწყვეტილებების წყალობით. გარდა ამისა, მათაც, ვისაც პროცედურული თვალსაზრისით შეეძლოთ არჩევნებში მონაწილეობა, ამ უფლებით ვერ ისარგებლეს ნაწილობრივ იმის გამო, რომ საარჩევნო უბნები ასობით კილომეტრის მოშორებით იყო გახსნილი, ხოლო, ნაწილობრივ იმით, რომ საარჩევნო ადმინისტრაციამ არ უზრუნველყო საარჩევნო უბნებზე ნორმალური პირობების შექმნა. სამივე ზემოაღნიშნული ფაქტორი არჩევნების საყოველთაოობის პრინციპის ხელყოფის წინაპირობა იყო.

ზემოთქმულის საფუძველზე ასევე დაირღვა თანასწორობის პრინციპიც, რომელიც მოითხოვს საარჩევნო უფლებით სარგებლობას თანაბარ პირობებში. ჩვენ ვიზიარებთ პრეზიდენტის მოსაზრებას, რომ ამ თვალსაზრისით, საქართველოს ფარგლებს გარეთ მცხოვრები მოქალაქეები, საქართველოში მყოფ მოქალაქეებთან შედარებით, არ შეიძლება არსებითად განსხვავებულ პირობებში აღმოჩნდნენ.

8. პრეზიდენტის მოსაზრებები ცესკოს და უსკოს შემაჯამებელი ოქმების არაკონსტიტუციურად ცნობის შესახებ

ჩვენ ასევე ვიზიარებთ საქართველოს პრეზიდენტის მოსაზრებებს ცესკოს და უსკოს შემაჯამებელი ოქმების არაკონსტიტუციურად ცნობის შესახებ.

9. ჩვენი მოსაზრებები არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობის 15 თვიან შეზღუდვასთან დაკავშირებით

რაც შეეხება საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-6 პუნქტისა და „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის მე-19 მუხლის მე-3 პუნქტის დებულებებს, რომელთა თანახმად

„დაუშვებელია საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობა შესაბამისი საარჩევნო წლის განმავლობაში, თუ ეს ნორმა შესაბამისი არჩევნების თვემდე 15 თვის განმავლობაში არ არის მიღებული“, გარდა იმისა, რომ ვიზიარებთ ამ საკითხზე საქართველოს პრეზიდენტის მოსაზრებებს, დამატებით მოგახსენებთ, რომ ჩვენი შეხედულებით, აღნიშნული შეზღუდვის მიზანია საქართველოს კანონმდებლობაში განხორციელებულიყო საერთაშორისო სტანდარტი, რომელსაც განამტკიცებს ვენეციის კომისია და, რომლის მიზანია, უზრუნველყოფილ იქნეს საარჩევნო კანონმდებლობის სტაბილობა, სულ მცირე, არჩევნებამდე ერთი წლის განმავლობაში (დანართი N15).

აღნიშნული სტანდარტი და მითითებული ნორმები არ შეიძლება განმარტებულ იქნეს ისე, რომ მათი მოქმედება ვრცელდებოდეს ისეთ სიტუაციაზე, როგორიც ქვეყანაში დღეს გვაქვს, როდესაც არჩევნები უკვე დასრულებულია და არჩევნებამდე ერთი წლით ადრე საარჩევნო კანონმდებლობის სტაბილობის უზრუნველყოფის ინტერესი აღარ არსებობს.