თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი

ბ. „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

კონსტიტუციური სარჩელის შემოტანის საფუძველია:

1.1.საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადება - „ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს“;

1.2.საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მ-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი - „საკონსტიტუციო სასამართლო ორგანული კანონით დადგენილი წესით... ფიზიკური პირის, იურიდიული პირის ან სახალხო დამცველის სარჩელის საფუძველზე იხილავს ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობას კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან მიმართებით“;

1.3.„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი - „საკონსტიტუციო სასამართლო კონსტიტუციური სარჩელის ან კონსტიტუციური წარდგინების საფუძველზე უფლებამოსილია განიხილოს და გადაწყვიტოს ... საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავის საკითხებთან მიმართებით მიღებული ნორმატიული აქტების კონსტიტუციურობის საკითხი“.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მისაღებად აუცილებელია, იგი აკმაყოფილებდეს „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹-ე და 31³ მუხლებით დადგენილ მოთხოვნებს. ამავე დროს, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, „კონსტიტუციური სარჩელი ან კონსტიტუციური წარდგინება დასაბუთებული უნდა იყოს“. „სარჩელში მოყვანილი არგუმენტები უნდა ცხადყოფდეს, რომ მოსარჩელის კონკრეტული უფლების სავარაუდო დარღვევა სწორედ გასაჩივრებული ნორმიდან მომდინარეობს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 20 დეკემბრის №1/7/561,568 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე იური ვაზაგაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-3).

1.

1.1.განსახილველი სარჩელი უდავოდ აკმაყოფილებს კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღების ნორმების მოთხოვნებს. დამატებით განვმარტავთ, რომ კონსტიტუციური სარჩელი შემოტანილია უფლებამოსილი პირის მიერ, რომლის უფლებებსაც უშუალო და პირდაპირ ზიანს აყენებს და მომავალშიც მიაყენებს/შესაძლოა მიაყენოს სადავო ნორმატიული შინაარსი. მოსარჩელე წარმოადგენს კომერციულ ბანკს, რომლის ერთ-ერთი მნიშნველოვანი საქმიანობის სფერო, თანახმად „კომერციული ბანკების საქმიანობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-20 მუხლისა კრედიტების გაცემა წარმოადგენს. სადავო ნორმატიული შინაარსი მოსარჩელის კონსტიტუციური უფლებების დარღვევას იწვევს, რაც დასტურდება ქვემოთ აღწერილი სასამართლო დავით. დავის პრეისტორია იყო შემდეგი: სს „საქართველოს ბანკმა“ (შემდგომში - საქართველოს ბანკი) 2013-2014 წლებში ოთხი საკრედიტო ხელშეკრულება გააფორმა შპს „სპორტ ინვესტთან“ (ს/ნ 401984616). საკრედიტო ვალდებულების უზრუნველყოფის მიზნით კი იმავე 2013-2014 წლებში გირავნობით დაიტვირთა შპს „Sai-Invest“-ის (ს/ნ 404438015) (შემდგომში - საი-ინვესტი) დეპოზიტები ჯამში 7 000 000 ევროს მოცულობის.

სასამართლო დავა

1.2.2015 წლის 17 ივლისს თბილისის საქალაქო სასამართლოში სარჩელი აღძრა საი-ინვესტმა საქართველოს ბანკის წინააღმდეგ შემდეგი სასარჩელო მოთხოვნით- ბათილად იქნას აღიარებული:

· საი-ინვესტსა და საქართველოს ბანკს შორის 2013 წლის 28 ივნისის გირავნობის ხელშეკრულება დეპოზიტზე არსებული თანხის 3,500,000 ევროს საქართველოს ბანკის სასარგებლოდ დაგირავების თაობაზე;

· საი-ინვესტსა და საქართველოს ბანკს შორის 2013 წლის 20 სექტემბრის გირავნობის ხელშეკრულება დეპოზიტზე არსებული თანხის 2,000,000 ევროს საქართველოს ბანკის სასარგებლოდ დაგირავების თაობაზე;

· საი-ინვესტსა და საქართველოს ბანკს შორის 2014 წლის 26 ივნისის გირავნობის ხელშეკრულება დეპოზიტზე არსებული თანხის 500,000 ევროს საქართველოს ბანკის სასარგებლოდ დაგირავების თაობაზე;

· საი-ინვესტსა და საქართველოს ბანკს შორის 2014 წლის 16 ივლისის გირავნობის ხელშეკრულება დეპოზიტზე არსებული თანხის 1,000,000 ევროს საქართველოს ბანკის სასარგებლოდ დაგირავების თაობაზე.

1.3.თბილისის საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოების მიერ საი-ინვესტის სარჩელი დაკმაყოფილდა, რაც საქართველოს ბანკის მიერ საკასაციო საჩივრის წარდგენის გზით გასაჩივრდა საქართველოს უზენაეს სასამართლოში.

1.4. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განჩინება

Ø საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2018 წლის 12 იანვრის განჩინებით, ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა საქართველოს ბანკის საკასაციო საჩივარი და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდა სააპელაციო სასამართლოს:

· უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებით საქართველოს ბანკი გამართლდა ყველა იმ ბრალდებაში, რის საფუძველზეც დაკმაყოფილდა საი-ინვესტის სარჩელი, კერძოდ უზენაესმა სასამართლომ გაიზიარა საქართველოს ბანკის პოზიცია და აღნიშნა, რომ კომპანიის ყოფილი დირექტორის უფლებამოსილების ფარგლების განსაზღვრისას, კერძოდ მოქმედებდა თუ არა ის საწარმოს წესდებაში ცვლილებების შეტანისას დამფუძნებელი პარტნიორის მითითებით და თანხმობით, მოპასუხეს (საქართველოს ბანკს) გარიგების დადებისას შეუძლია დაეყრდნოს საჯარო რეესტრში რეგისტრირებული მონაცემების მიმართ მოქმედ უტყუარობისა და სისრულის პრეზუმფციას;

· ამავე დროს უზენაესმა სასამართლომ მიიჩნია, რომ დეპოზიტის გირავნობის ხელშეკრულებები, იყო უჩვეულო და ზიანის მომტანი გარიგებები საი-ინვესტისათვის, რაც იმ დასკვნის გაკეთების საშუალებას იძლეოდა, რომ კომპანიის ყოფილი დირექტორი გარიგების დადებისას არ მოქმედებდა კომპანიის ინტერესებში და ადგილი ჰქონდა მისი მხრიდან წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებას;

· უზენაესმა სასამართლომ სააპელაციო სასამართლოს მიუთითა გამოეკვლია საქართველოს ბანკის კეთილსინდისიერების საკითხი დირექტორის მიერ უფლების ბოროტად გამოყენებასთან დაკავშირებით. ამავე დროს უზენაესმა სასამართლომ სრულიად ახალი გარემოება შემოიტანა საქმეში და სააპელაციო სასამართლოს დაუდგინა კეთილსინდისიერების კვლევის ტესტის ფარგლები, კერძოდ, სააპელაციო სასამართლოს მიუთითა შემდეგი: „თუ სააპელაციო სასამართლო დაადგენს, რომ კრედიტის ამღებს იმ დროისათვის არ გააჩნდა საკმარისი შემოსავლები, მაშინ, ცხადია, რომ ბანკი მხოლოდ გირავნობის საგნის იმედად რჩებოდა, შესაბამისად, მას გაცნობიერებული უნდა ჰქონოდა, როგორც ყოფილი დირექტორის მიერ უფლების ბოროტად გამოყენება, ასევე ისიც, რომ მისი (ბანკის) მოქმედება კეთილსინდისიერების სტანდარტს ვერ დააკმაყოფილებდა“;

· უზენაესმა სასამართლომ სააპელაციო სასამართლოს მიუთითა, რომ, საპროცესო ეკონომიის პრინციპიდან გამომდინარე სააპელაციო სასამართლოს საი-ინვესტისათვის უნდა მიეცა სარჩელში მითითებული გარემოებების დაზუსტებისა და სასარჩელო მოთხოვნის დაკონკრეტების საშუალება, რადგანაც ამ შემთხვევაში გარიგების ბათილობა არა დამოუკიდებელ მოთხოვნას, არამედ მიკუთვნებითი მოთხოვნის წინაპირობას წარმოადგენდა.

1.5. საი-ინვესტის შუამდგომლობა სარჩელის დაზუსტების შესახებ

Ø უზენაესი სასამართლოს მითითების შემდგომ, საი-ინვესტმა სააპელაციო სასამართლოში დააზუსტა სასარჩელო მოთხოვნა და მოითხოვა საქართველოს ბანკისათვის 7,000,000.00 ევროს დაკისრება, იმ პირობებში, როდესაც ასეთი მოთხოვნა პირველი ინსტანციის სასამართლოში დაყენებული არ იყო.

1.6. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება

Ø თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2018 წლის 16 ოქტომბრის გადაწყვეტილებით არ დაკმაყოფილდა საქართველოს ბანკის სააპელაციო საჩივარი, ამავე დროს ახალი გადაწყვეტილების მიღების გზით სრულად დაკმაყოფილდა საი-ინვესტის სარჩელი, ბათილად იქნა ცნობილი სადავო გირავნობის ხელშეკრულებები და საქართველოს ბანკს საი-ინვესტის სასარგებლოდ დაეკისრა 7,000,000.00 ევროს გადახდა. აღნიშნული გადაწყვეტილება საქართველოს სააპელაციო პალატამ დააფუძნა სადავო ნორმატიულ შინაარსებს. (იხ. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2018 წლის 12 იანვრის განჩინება და თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2018 წლის 16 ოქტომბრის გადაწყვეტილება, რომელიც თან ერთვის კონსტიტუციური სარჩელს).

1.7.„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე მუხლი მე-2 პუნქტის თანახმად, „კონსტიტუციური სარჩელი ან კონსტიტუციური წარდგინება დასაბუთებული უნდა იყოს. კონსტიტუციურ სარჩელში ან კონსტიტუციურ წარდგინებაში აუცილებლად უნდა იყოს მოყვანილი ის მტკიცებულებები, რომლებიც მოსარჩელის ან წარდგინების ავტორის აზრით ადასტურებენ სარჩელის ან წარდგინების საფუძვლიანობას“. საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, „კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის აუცილებელია, მასში გამოკვეთილი იყოს აშკარა და ცხადი შინაარსობრივი მიმართება სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის იმ დებულებებს შორის, რომლებთან დაკავშირებითაც მოსარჩელე მოითხოვს სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/469 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახაბერ კობერიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). ის, რომ კონსტიტუციური სარჩელი დასაბუთებულია და არსებობს აშკარა და ცხადი შინაარსობრივი მიმართება სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის იმ დებულებებს შორის, რომლებთან დაკავშირებითაც მოსარჩელე მოითხოვს სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობას, ნათლად არის წარმოდგენილი კონსტიტუციური სარჩელის შემოდგომ ნაწილში „მოთხოვნის არსი და დასაბუთება.“

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

არაკონსტიტუციურად იქნეს ცნობილი, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მე-8 მუხლის მე-3 ნაწილის - „სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილენი ვალდებულნი არიან კეთილსინდისიერად განახორციელონ თავიანთი უფლებები და მოვალეობანი“, ის ნორმატიული შინაარსი, რომლის თანახმადაც, საკრედიტო დაწესებულების მიერ კრედიტის მიცემა დამწყები საწარმოსათვის, რომელსაც კრედიტის აღებისას არ გააჩნია შემოსავლები და აღნიშნული კრედიტის უზრუნველსაყოფად მესამე პირის ქონების დაგირავება, წარმოადგენს საკრედიტო დაწესებულების არაკეთილსინდისიერ ქმედებას, საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით.

1.1. უფლების დაცული სფერო/არის თუ არა სახეზე ჩარევა

1.1.1. საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „საკუთრებისა და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და უზრუნველყოფილია“, ხოლო ამავე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, „საჯარო ინტერესებისათვის დასაშვებია ამ უფლების შეზღუდვა კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით“.

1.1.2. იმის გათვალისწინებით, რომ 2018 წლის 16 დეკემბერს ამოქმედდა საქართველოს კონსტიტუციის ახალი რედაქცია, თუმცა ამავე დროს წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელის მიზნებისათვის საკუთრების უფლების ნაწილს მხოლოდ რედაქციული ცვლილება შეეხო და ასევე შეიცვალა მუხლის ნუმერაცია (ნაცვლად 21-ე მუხლისა გახდა მე-19 მუხლი) კონსტიტუციურ სარჩელში გამოყენებული იქნება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკა კონსტიტუციის 2018 წლის 16 დეკემბრამდე მოქმედი რედაქციის შესაბამისად.

1.1.3. „საკუთრების უფლება ბუნებითი უფლებაა, რომლის გარეშე შეუძლებელია დემოკრატიული საზოგადოების არსებობა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის N3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-32).

1.1.4. „საკუთრების უფლება ადამიანის არა მარტო არსებობის ელემენტარული საფუძველია, არამედ უზრუნველყოფს მის თავისუფლებას, მისი უნარისა და შესაძლებლობების ადეკვატურ რეალიზაციას, ცხოვრების საკუთარი პასუხისმგებლობით წარმართვას. ყოველივე ეს კანონზომიერად განაპირობებს ინდივიდის კერძო ინიციატივებს ეკონომიკურ სფეროში, რაც ხელს უწყობს ეკონომიკური ურთიერთობების, თავისუფალი მეწარმეობის, საბაზრო ეკონომიკის განვითარებას, ნორმალურ, სტაბილურ სამოქალაქო ბრუნვას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 2 ივლისის N1/2/384 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – დავით ჯიმშელეიშვილი, ტარიელ გვეტაძე და ნელი დალალაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-5).

1.1.5. „იმისათვის, რომ პირმა შეძლოს საკუთრების უფლებით პრაქტიკული სარგებლობა, არ არის საკმარისი მისთვის აბსტრაქტული საკუთრებითი გარანტიის მინიჭება. მან ასევე უნდა ისარგებლოს იმგვარი სამოქალაქო, კერძოსამართლებრივი წესრიგით, რომელიც შესაძლებელს გახდის საკუთრების უფლებით შეუფერხებელ სარგებლობას და, შესაბამისად, სამოქალაქო ბრუნვის განვითარებას. საკუთრების კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გარანტია მოიცავს ისეთი საკანონმდებლო ბაზის შექმნის ვალდებულებას, რომელიც უზრუნველყოფს საკუთრებითი უფლების პრაქტიკულ რეალიზებას და შესაძლებელს გახდის საკუთრების შეძენის გზით ქონების დაგროვებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის N3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-33).

1.1.6. „საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლით განმტკიცებული საკუთრების უფლება გულისხმობს პირის შესაძლებლობას, საკუთარი სურვილის შესაბამისად, თავისუფალი ნების საფუძველზე განკარგოს და შეიძინოს ქონებრივი უფლებები. ქონებრივი უფლებების განკარგვისა და შეძენის ყველაზე ფართოდ გავრცელებული საშუალებაა ხელშეკრულება. ხელშეკრულების დადების თავისუფლება წარმოადგენს სამოქალაქო ბრუნვის საფუძველს. სახელშეკრულებო თავისუფლებით დაცულია პირის შესაძლებლობა, გადაწყვიტოს, დადოს თუ არა ხელშეკრულება ამა თუ იმ ქონებრივ უფლებასთან დაკავშირებით, აირჩიოს ხელშეკრულების მხარე და განსაზღვროს ხელშეკრულების პირობები. საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლიდან გამომდინარე, სახელმწიფო ვალდებულია, გაუმართლებლად არ შეზღუდოს თავისუფალი ნების საფუძველზე შეთანხმების დადების უფლება და შექმნას ამგვარი შეთანხმებების აღსრულების სათანადო გარანტიები“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 29 დეკემბრის N3/7/679 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და შპს „ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-15).

1.1.7. „საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლით განმტკიცებულია ქონებრივი უფლებებისა და ვალდებულებების შეძენა-განკარგვასთან დაკავშირებული ხელშეკრულებების თავისუფლად დადების უფლება“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 29 დეკემბრის N3/7/679 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და შპს „ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-16).

1.1.8. „კერძოსამართლებრივი წესრიგის შექმნით სახელმწიფო, ერთი მხრივ, კონსტიტუციის 21-ე მუხლიდან მომდინარე ვალდებულებას ასრულებს, განსაზღვრავს საკუთრების უფლების შინაარსსა და ფარგლებს. ამავე დროს, სადავო ნორმებით საკუთრებითი წესრიგი დადგენილია იმგვარად, რომ გარკვეული წინაპირობების არსებობისას, ქონებრივი უფლებების შეძენასთან/გასხვისებასთან დაკავშირებული გარიგებები ხდება ბათილი, ე.ი. არ ხორციელდება ქონებრივი უფლების შეძენა და განკარგვა. ამგვარად, სადავო ნორმა ზღუდავს საკუთრების უფლებას და მისი კონსტიტუციურობა უნდა შეფასდეს შესაბამისი კონსტიტუციურსამართლებრივი სტანდარტებით“ (იხ. Mutatis Mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის N3/4/550 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ნოდარ დვალი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-15, ასევე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 29 დეკემბრის N3/7/679 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და შპს „ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-15).

1.1.9. განსახილველ შემთხვევაში, მოსარჩელისათვის, პრობლემურია საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მე-8 მუხლის მე-3 ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომლის თანახმადაც, საკრედიტო დაწესებულების მიერ კრედიტის მიცემა დამწყები საწარმოსათვის, რომელსაც კრედიტის აღებისას არ გააჩნია შემოსავლები და აღნიშნული კრედიტის უზრუნველსაყოფად მესამე პირის ქონების დაგირავება, წარმოადგენს საკრედიტო დაწესებულების არაკეთილსინდისიერ ქმედებას. ასეთი ნორმატიული შინაარსი უზენაესი და სააპელაციო სასამართლოების გადაწყვეტილებების შესაბამისად, იწვევს გირავნობის ხელშეკრულების ბათილობას, შესაბამისად, კრედიტორი, (მოცემულ შემთხვევაში საქართველოს ბანკი) კარგავს საკუთრებას მოთხოვნის უფლებაზე. ის, რომ გირავნობის ხელშეკრულებით მოგირავნეს წარმოეშობა მოთხოვნის უფლება, დასტურდება საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 254-ე მუხლის პირველი ნაწილის შინაარსით - „მოვალის ან მესამე პირის მოძრავი ნივთი ან/და არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე, რომლის სხვა პირთათვის გადაცემა დასაშვებია, შეიძლება გამოყენებულ იქნეს როგორც ფულადი, ისე არაფულადი მოთხოვნის უზრუნველყოფის საშუალებად, ისე, რომ კრედიტორი (მოგირავნე) იძენს უფლებას, დაიკმაყოფილოს მოთხოვნა დაგირავებული ქონების (გირავნობის საგნის) რეალიზაციით ან მხარეთა შეთანხმებით – მისი საკუთრებაში მიღებით მოვალის მიერ ვალდებულების შეუსრულებლობის ან არაჯეროვნად შესრულების შემთხვევაში“.

1.1.10. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, საკუთრების უფლება ვრცელდება ასევე მოთხოვნის უფლებებზეც. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2005 წლის 28 ივლისის გადაწყვეტილება N1/14/184,228, საქმეზე „სააქციო საზოგადოებები - „საქგაზი“ და „ანაჯგუფი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). სადავო ნორმატიული შინაარსის მოქმედება იწვევს მოთხოვნის უფლებაზე საკუთრების დაკარგვას.

1.1.11. ამდენად, ნათელია, რომ სადავო ნორმატიული შინაარსი წარმოადგენს საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებით დაცულ საკუთრების უფლებაში ჩარევას.

1.1.12. ნორმის ნორმატიულ შინაარსზე კონსტიტუციური კონტროლის განხორციელების უფლება აქვს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მის მიერვე დადგენილი პრაქტიკის შესაბამისად. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაში არის შემთხვევები, როდესაც სასამართლომ სადავო ნორმა არაკონსტიტუციურად ცნო, ვინაიდან მისი რამდენიმე შესაძლო ინტერპრეტაციიდან ერთ-ერთი კონსტიტუციის საწინააღმდეგო იყო. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 დეკემბრის N1/3/407 გადაწყვეტილება საქმეზე „ საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე – ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-30). ამდენად, ხსენებული პრაქტიკის ფარგლებში, ბუნდოვანების გამო, სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობას განაპირობებდა არა ცალკე აღებული ნორმის განუსაზღვრელი შინაარსი, არამედ ის ფაქტი, რომ მისი რომელიმე კეთილსინდისიერი ინტერპრეტაცია კონსტიტუციის საწინააღმდეგო შედეგებს აყენებდა. ასევე აღსანიშნავია, რომ 2007 წლის 26 დეკემბრის N1/3/407 გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ, საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკა მნიშვნელოვნად განვითარდა. მოქმედი მიდგომის ფარგლებში, იმ შემთხვევაში, თუ სადავო ნორმაში რამდენიმე წესი, ინტერპრეტაცია იკითხება, რომელთაგან ერთ-ერთი არაკონსტიტუციურია, სასამართლო სადავო ნორმას მთლიანად არაკონსტიტუციურად აღარ ცნობს, არამედ აფასებს და საჭიროების შემთხვევაში ძალადაკარგულად ცნობს კონკრეტულ ნორმატიულ შინაარსს. ამდენად, 2007 წლის 26 დეკემბრის N1/3/407 გადაწყვეტილებით დადგენილი სტანდარტის მოქმედ პრაქტიკაზე მორგების შემთხვევაში, სასამართლომ უნდა შეაფასოს იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა, რომელიც მოსარჩელე მხარისათვის არის პრობლემატური. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 29 დეკემბრის N3/7/679 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და შპს „ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-31-32).

1.1.13. საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, „სადავო ნორმის შინაარსის განსაზღვრისას საკონსტიტუციო სასამართლო, სხვადასხვა ფაქტორებთან ერთად, მხედველობაში იღებს მისი გამოყენების პრაქტიკას. საერთო სასამართლოები, თავისი კომპეტენციის ფარგლებში, იღებენ საბოლოო გადაწყვეტილებას კანონის ნორმატიულ შინაარსთან, მის პრაქტიკულ გამოყენებასთან და, შესაბამისად, მის აღსრულებასთან დაკავშირებით. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საერთო სასამართლოების მიერ გაკეთებულ განმარტებას აქვს დიდი მნიშვნელობა კანონის რეალური შინაარსის განსაზღვრისას. საკონსტიტუციო სასამართლო, როგორც წესი, იღებს და იხილავს საკანონმდებლო ნორმას სწორედ იმ ნორმატიული შინაარსით, რომლითაც იგი საერთო სასამართლომ გამოიყენა. აღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმის განმარტებისას, საკონსტიტუციო სასამართლო მხედველობაში მიიღებს საქართველოს საერთო სასამართლოების პრაქტიკას.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 4 მარტის N1/2/552 გადაწყვეტილება საქმეზე „სს „ლიბერთი ბანკი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-16, ასევე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 29 დეკემბრის N3/7/679 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და შპს „ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-75).

1.1.14. „საქართველოს კონსტიტუციის თანახმად, კონსტიტუცია წარმოადგენს უშუალოდ მოქმედ სამართალს. ზოგადად, ხელისუფლება და, მათ შორის, სასამართლო ხელისუფლება, შეზღუდულია კონსტიტუციით დაცული უფლებებითა და თავისუფლებებით. კონსტიტუციური უფლებებისა და თავისუფლებების უშუალოდ მოქმედი ძალა და კონსტიტუციის უზენაესობის პრინციპი ავალდებულებს სამართალშემფარდებელს მის წინაშე მდგომი ნებისმიერი საკითხი კონსტიტუციის შესაბამისად გადაწყვიტოს“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 29 დეკემბრის N3/7/679 გადაწყვეტილებაზე, საქმეზე „შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და შპს „ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, თანდართული საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრების - ირინე იმერლიშვილის, გიორგი კვერენჩხილაძის, მაია კოპალეიშვილის და თამაზ ცაბუტაშვილის განსხვავებული აზრი, I-33) „სამართალშემფარდებლის კონსტიტუციური ვალდებულებაა, იხელმძღვანელოს კონსტიტუციური ნორმებით, როდესაც კანონი არ იძლევა მკაფიო მითითებას მის წინაშე მდგომი საკითხის გადასაწყვეტად და მაშინაც, როდესაც საკანონმდებლო ნორმა კონსტიტუციის საწინააღმდეგო წესს ადგენს. კონსტიტუციის მოთხოვნების საწინააღმდეგოდ ან მათი იგნორირებით მიღებული განმარტება, კანონის არასწორ, ანუ კონსტიტუციით დაცული სამართლებრივი წესრიგის საწინააღმდეგო განმარტებას გულისხმობს. თუ არაკონსტიტუციური ნორმა ან კონსტიტუციასთან შეუსაბამო განმარტება სადავო საკითხის მოწესრიგების, მისი სამართლებრივი გადაწყვეტის საფუძველს ქმნის, თავად ასეთი გადაწყვეტა ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 30 სექტემბრის №1/5/675,681 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და „შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-6).

1.1.15. განსახილველ შემთხვევაში, საკონსტიტუციო სასამართლომ თავისივე დადგენილი პრაქტიკის შესაბამისად, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მე-8 მუხლის მე-3 ნაწილის ნორმატიული შინაარსის დასადგენად უნდა იხელმძღვანელოს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2018 წლის 12 იანვრის Nას-12119-1139-2017 განჩინებით, რომლითაც უზენაესმა სასამართლომ განმარტა სამოქალაქო კოდექსის მე-8 მუხლის მე-3 ნაწილი და მას ცალსახად მიანიჭა არაკონსტიტუციური ნორმატიული შინაარსი. კერძოდ, აღნიშნული ნორმით შესაძლებელია საკრედიტო დაწესებულება ცნობილ იქნეს არაკეთილსინდისიერად, თუ მან გასცა კრედიტი ახალად დაფუძნებულ საწარმოზე (და არა მხოლოდ ახლადდაფუძნებულზე), რომელსაც კრედიტის აღებისას არ აქვს შემოსავლები და აღნიშნული კრედიტის უზრუნველსაყოფად დაიგირავა მესამე პირის ქონება. კერძოდ, უზენაესი სასამართლოს განმარტების ციტირება შემდეგია - „თუ სააპელაციო სასამართლო დაადგენს, რომ კრედიტის ამღებს იმ დროისთვის არ გააჩნდა საკმარისი შემოსავლები, მაშინ, ცხადია, რომ ბანკი მხოლოდ გირავნობის საგნის იმედად რჩებოდა, შესაბამისად, მას გაცნობიერებული უნდა ჰქონოდა, როგორც ყოფილი დირექტორის მიერ უფლების ბოროტად გამოყენება, ასევე, ისიც, რომ მისი (ბანკის) მოქმედება კეთილსინდისიერების სტანდარტს ვერ დააკმაყოფილებდა (სსკ-ის 8.3-ე მუხლი)“. განსახილველ შემთხვევაში მითითებული განჩინებით უზენაესი სასამართლო არაკეთილსინდისიერად ცნობის სამართლებრივი შედეგად უზრუნველყოფის (გირავნობის) ხელშეკრულების ბათილად ცნობას განსაზღვრავს. აღნიშნული ასევე დასტურდება, თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2018 წლის 16 ოქტომბრის გადაწყვეტილებითაც. ამდენად, ვფიქრობთ, რომ უდავოდ სახეზეა საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებით გარანტირებული საკუთრების უფლების დაცულ სფეროში ჩარევა.

1.2. უფლების დაცულ სფეროში ჩარევის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გამართლება

1.2.1. საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, უფლების დაცულ სფეროში ჩარევის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გამართლება მოწმდებოდა საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის საფუძველზე, რომლის თანახმადაც, „აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის დასაშვებია ამ მუხლის პირველ პუნქტში აღნიშნულ უფლებათა შეზღუდვა კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით, იმგვარად, რომ არ დაირღვეს საკუთრების უფლების არსი “. საკონსტიტუციო სასამართლოს ასევე დადგენილი აქვს დაცულ სფეროში ჩარევის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გამართლების შემოწმების ტესტი. კონსტიტუციის მოქმედი რედაქციის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად კი „საჯარო ინტერესებისათვის დასაშვებია ამ უფლებათა შეზღუდვა კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით“. ვფიქრობთ, რომ საკუთრების უფლების დაცვის სტანდარტი მოქმედი კონსტიტუციით არ შემცირებულა ამდენად, მიზანშეწონილია საკონსტიტუციო სასამართლომ ნორმის დაცულ სფეროში ჩარევის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გამართლება შეამოწმოს დადგენილი პრაქტიკის შესაბამისად.

1.2.2. „კონსტიტუციური უფლებების, მათ შორის საკუთრების უფლების, შეზღუდვის შეფასების საზომი, თანაზომიერების პრინციპია. აღნიშნული პრინციპი წარმოადგენს ადამიანის უფლების შეზღუდვისას კანონმდებლის შებოჭვის მექანიზმს და, შესაბამისად, კონსტიტუციური კონტროლის ელემენტს. თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნაა, რომ უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-60).

1.2.3. შესაბამისად დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, უნდა შემოწმდეს დაცულია თუ არა თანაზომიერების პრინციპი. თანაზომიერების პრინციპის უპირველესი მოთხოვნაა, რომ უფლების მზღუდავ რეგულირებას უნდა ჰქონდეს ლეგიტიმური მიზანი.

1.2.4. განსახილველ შემთხვევაში სადავო ნორმატიული შინაარსის ლეგიტიმურ მიზნად შესაძლებელია მოაზრებულ იქნეს გირავნობის საგნის მესაკუთრის დაცვა მოგირავნის არაკეთილსინდისიერი ქმედებისაგან. აღნიშნული, რა თქმა უნდა, წარმოადგენს ლეგიტიმურ მიზანს. თუმცა საკითხავია სადავო რეგულირება რამდენად წარმოადგენს ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას.

1.2.5. ქმედების არაკეთილსინდისიერად გამოცხადება ფაქტობრივად წარმოადგენს ქმედების აკრძალვას. მოცემულ შემთხვევაში არაკეთილსინდისიერად ცხადდება საკრედიტო დაწესებულების მიერ კრედიტის გაცემა დამწყებ (და არა მხოლოდ დამწყებ) საწარმოზე, თუ საწარმოს არ გააჩნია საკმარისი შემოსავლები, და ამ კრედიტის უზრუნველსაყოფად მესამე პირის ქონების დაგირავება.

1.2.6. განსახილველ საქმეში საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა შეაფასოს, რამდენად წარმოადგენს დამწყები საწარმოსათვის კრედიტის მიცემა სხვისთვის ზიანის მომტან და შესაბამისად, არაკეთილსინდისიერ ქმედებას.

1.2.7. საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკით, „კონკრეტული დავების გადაწყვეტისას საკონსტიტუციო სასამართლო ვალდებულია, როგორც კონსტიტუციის შესაბამისი დებულება, ისე სადავო ნორმა გააანალიზოს და შეაფასოს კონსტიტუციის ძირითადი პრინციპების კონტექსტში, რათა ეს ნორმები, განმარტების შედეგად, არ დასცილდნენ მთლიანად კონსტიტუციაში გათვალისწინებულ ღირებულებათა წესრიგს. მხოლოდ ასე მიიღწევა კონსტიტუციის ნორმის სრული განმარტება, რაც, თავის მხრივ, ხელს უწყობს კონკრეტული სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის სწორ შეფასებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 დეკემბრის N1/3/407 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე – ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-1).

1.2.8. საქართველოს კონსტიტუციის უმთავრესი პრინციპი განმტკიცებულია კონსტიტუციის მე-12 მუხლში, რომლის თანახმად, „ყველას აქვს საკუთარი პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება“. აღნიშნული უფლება თავის თავში მოიცავს საქმიანობის საყოველთაო თავისუფლებას/მოქმედების ზოგად თავისუფლებას.

1.2.9. საქართველოს კონსტიტუციის 34-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „კონსტიტუციაში მითითებული ადამიანის ძირითადი უფლებები, მათი შინაარსის გათვალისწინებით, ვრცელდება აგრეთვე იურიდიულ პირებზე“. უდავოა, რომ საქმიანობის თავისუფლება ვრცელდება იურიდიული პირებზეც, მით უფრო, იმის გათვალისწინებით, რომ ადამიანები იურიდიულ პირებს სწორედ საქმიანობის მიზნებისთვის ქმნიან.

1.2.10. საქმიანობის თავისუფლების შინაარსობრივი ფარგლები შემდეგია: ნებადართულია ყველაფერი, რაც აკრძალული არ არის, ხოლო აკრძალულია ის, რაც ზიანის მომტანია სხვათათვის. ერთადერთი მიზანი, რისთვისაც სახელმწიფოს ან საზოგადოებას უფლება აქვს, ჩაერიოს თავისი წევრის თავისუფლებაში, არის თვითდაცვა და სხვა პირისათვის ზიანის მიყენების აცდენა. ქცევის საყოველთაო თავისუფლება შემადგენელი ნაწილია კონსტიტუციური მართლწესრიგისა, რომელიც სამართლის უზენაესობას, ადამიანის უფლებებსა და სოციალური თანაცხოვრების წესებს ეფუძნება. საქმიანობის საყოველთაო თავისუფლება მოიცავს ყველაფერს, რაც კი ადამიანის ქცევად, ქმედებად თუ საქმიანობად შეიძლება იწოდებოდეს. სახელმწიფოს ეკისრება პოზიტიური ვალდებულებანი, შექმნას პირობები პიროვნების თავისუფალი განვითარებისათვის. მაგალითად, უზრუნველყოს სახელშეკრულებო თუ კონკურენციის თავისუფლება. (იხ. გოცირიძე, ევა, საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარი, თბილისი 2013, მუხლი 16, გვ. 102-104)

1.2.11. სწორედ ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, აუცილებელია გაანალიზდეს არის თუ არა ვინმესათვის ზიანის მომტანი ქმედება დამწყები საწარმოსათვის კრედიტის მიცემა. უდავოა, რომ აღნიშნული ქმედება არათუ არ არის სხვათათვის საშიში, არამედ პირიქით, იგი საზოგადოებისათვის სიკეთის მომტანია, რაც დასტურდება ქვემოთ მითითებული მსჯელობითაც.

1.2.12. საქართველოს ბანკს მიაჩნია, რომ საკრედიტო დაწესებულების არაკეთილსინდისიერად მიჩნევა იმ ფაქტზე მითითებით, რომ კრედიტის ამღები არის დამწყები საწარმო, აშკარად არ შეესაბამება განვითარებული ეკონომიკის ქვეყნებში დამწყები საწარმოსათვის კაპიტალიზაციის საყოველთაოდ აღიარებული მეთოდებს და ნამდვილად ვერ იქნება საქართველოში ბიზნესის განვითარების ხელშემწყობი განმარტება, რაც ასევე წინააღმდეგობაშია საქართველოს კონსტიტუციის პრინციპებთან (კონსტიტუციის 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის პირველი პუნქტის პირველი წინადადება - „მეწარმეობის თავისუფლება უზრუნველყოფილია“).

1.2.13. აღნიშნული მოსაზრება ასევე დასტურდება პროფ. ბურდულის სამართლებრივი დასკვნითაც (რომელიც ერთვის კონსტიტუციურ სარჩელს). კერძოდ, „საწარმოს დაფუძნების ეტაპზე კაპიტალიზაციის ორი მთავარი მეთოდი აქვს კაპიტალის მოზიდვასთან მიმართებით. პირველი, დამფუძნებელმა პარტნიორებმა წესდების დონეზე აიღონ ვალდებულება შესატანის განხორციელებაზე, რის შედეგადაც ფორმირდება კომპანიის ე.წ. საკუთარი კაპიტალი. მეორე, კომპანიას (პარტნიორ(ებ)ს) შეუძლია მიმართოს ინსტიტუციონალურ ინვესტორს კაპიტალის მოზიდვის მიზნით და აიღოს მისგან სამეწარმეო საქმიანობისათვის საჭირო სესხი. ამ შემთხვევაში სასესხო დაფინანსებით კაპიტალის მოზიდვა, ანუ ე.წ. უცხო კაპიტალით საზოგადოების კაპიტალიზაცია ეწოდება. ბუნებრივია, რომ ახლადჩამოყალიბებულ საწარმოს ან ჩამოყალიბების ეტაპზე მყოფ კომპანიას, შესაბამისად, მის პარტნიორებს, ყოველთვის არ შესწევთ ეკონომიკური უნარი, რომ დასახული სამეწარმეო საქმიანობის საგანი პრაქტიკულად სრულფასოვნად განახორციელონ. შპს მიეკუთვნება დახურული სამეწარმეო საქმიანობის განმახორციელებელ საზოგადოებათა კატეგორიას და ლოგიკურია, რომ მის პარტნიორებს არ სურთ სხვა, უცხო პირის კომპანიაში პარტნიორად შემოშვების გზით საზოგადოებისთვის კაპიტალის მოზიდვა. შესაბამისად, შპს-ს კაპიტალიზაციის დროს ფინანსების მოზიდვის მთავარ მექანიზმად რჩება უცხო კაპიტალით საზოგადოების კაპიტალიზაცია. აღნიშნულ მეთოდთა თანმიმდევრული გამოყენების ეკონომიკური დასაბუთების გარეშე, არსებობს ე.წ. მოდილიანი-მილერის თეორემა, რომლის თანახმადაც, კაპიტალური ტიპის საზოგადოება ეკონომიკურად უფრო რენტაბელურად ფუნქციონირებს მაშინ, როდესაც მისი კაპიტალი ფორმირებულია საკუთარი და უცხო კაპიტალის ჰიბრიდული მექანიზმის გამოყენებისას. რა თქმა უნდა, ინსტიტუციონალური ინვესტორი, რომელიც დაფუძნების პროცესში მყოფ ან ახლადჩამოყალიბებულ კომპანიას აძლევს სესხს, ეს არის ჩვეულებრივი ეკონომიკური სამეწარმეო ურთიერთობისათვის დამახასიათებელი და რაც მთავარია, ინსტიტუციონალური ინვესტორის ერთ-ერთი მთავარი ნიშა, რამდენადაც ის ინვესტიციას სხვა კომპანიის წილების შეძენაში კი არ აკეთებს, არამედ გასცემს ბაზარზე არსებული საპროცენტო განაკვეთით სესხს სხვა კომპანიის სამეწარმეო საქმიანობისა და ბიზნესგეგმის სრულყოფილად კაპიტალიზაციისა და შესაბამისად, ამით მოგების მიღების მიზნით“. შესაბამისად, პროფ. ბურდული სამეცნიერო ლიტერატურაზე დაყრდნობით ასკვნის, რომ „კრედიტის აღება ახალდაფუძნებული საწარმოსთვის კაპიტალიზაციის ერთ-ერთი მეთოდია და ამდენად, იგი გამართლებულიცაა, თუკი იგი გეგმაზომიერად განიკარგება და ემსახურება დასახული სამეწარმეო საქმიანობის განხორციელების მიზანს“. (საკითხთან დაკავშირებული მეცნიერული მსჯელობა იხ. ძირითადი სამეცნიერო ნაშრომის მე-3 თავი გვ. 69-79).

1.2.14. ამდენად, ვფიქრობთ, რომ დაუშვებელია საკრედიტო დაწესებულების არაკეთილსინდისიერად ცნობა მხოლოდ იმიტომ, რომ მან დამწყებ საწარმოს, რომელსაც არ ჰქონდა შემოსავალი მისცა კრედიტი.

1.2.15. შეუძლებელია ვისაუბროთ ეკონომიკურ თავისუფლებაზე და მეწარმეობის განვითარებაზე, თუ საკრედიტო დაწესებულებას ავუკრძალავთ ახლადდაფუძნებული კომპანიის დაფინანსებას კრედიტის გაცემის გზით. ასეთ შემთხვევაში დაირღვევა, როგორც საკრედიტო დაწესებულების, ისე ახლადდაფუძნებული საწარმოს კონსტიტუციური უფლებები. აღნიშნულ პოზიციას ამყარებს ასევე, პროფ. ბურდულის მეცნიერულ სამართლებრივი დასკვნა, რომელიც ახალდაფუძნებული საწარმოსათვის კაპიტალიზაციის ერთ-ერთ უმთავრეს მეთოდად სწორედ კრედიტის აღებას მიიჩნევს.

1.2.16. მსგავსი მიზანმიმართული ეკონომიკური პოლიტიკა აქვს საქართველოს მთავრობას, რომლის ერთ-ერთი პრიორიტეტი დამწყები საწარმოების განვითრებაა. სწორედ აღნიშნული მიმართულებით საქართველოს მთავრობის 2014 წლის 03 ივნისის N365 დადგენილებით (შემდგომში - დადგენილება) სახელმწიფო პირდაპირ ჩაება ბიზნესის განვითარებაში. აღნიშნული დადგენილებით, სახელმწიფომ დეკლარირება მოახდინა, რომ:

1.2.17. პროგრამის მიზანია საქართველოში მეწარმეობის განვითარება, მეწარმე სუბიექტების მხარდაჭერა, ახალი საწარმოების შექმნის/არსებული საწარმოების გაფართოების/გადაიარაღების ხელშეწყობა და კერძო სექტორის კონკურენტუნარიანობისა და საექსპორტო პოტენციალის ზრდა ფინანსებზე, უძრავ ქონებასა და ტექნიკურ დახმარებაზე ხელმისაწვდომობის საშუალებით.

1.2.18. ზემოთ მითითებული დადგენილების თანახმად, პროგრამის როგორც ინდუსტრიული (მათ შორის სასტუმრო და კინო ინდუსტრიები), ასევე მიკრო და მცირე მეწარმეობის და სოფლის მეურნეობის ნაწილი მოიცავს ფინანსებზე ხელმისაწვდომობის კომპონენტს რომელსაც რა თქმა უნდა კომერციული ბანკები უზრუნველყოფენ (მაგ.: დადგენილების მე-3 მუხლის მე-5 პუნქტი).

1.2.19. მნიშვნელოვანია, ყურადღება იქნეს გამახვილებული, რომ ნორმატიული აქტით განამტკიცა სახელმწიფომ დამწყები საწარმოების დაფინანსების აუცილებლობის საკითხი და კომერციული ბანკები ამგვარი საწარმოებისთვის ფინანსებზე ხელმისაწვდომობის ნაწილში მიიჩნია მნიშვნელოვან წყაროდ. იმის გათვალისწინებით, რომ აღნიშნული პროგრამის ფარგლებში კრედიტის ამღები საწარმოები, კრედიტის აღების მომენტისთვის გვევლინებიან დამწყებ საწარმოებად, და თუ დავუშვებთ, რომ დამწყები საწარმოს დაფინანსება „უფლების ბოროტად გამოყენებაა“ საკრედიტო დაწესებულების მხრიდან, მაშინ გამოდის, რომ ნორმატიული აქტის საფუძველზე, ასობით პროექტის ფარგლებში (აღნიშნული პროექტის ფარგლებში საქართველოს ბანკს კრედიტის სახით გაცემული აქვს ათეულობით მილიონი ლარი) სახეზე გვაქვს საკრედიტო დაწესებულებების „არაკეთილსინდისიერი“ მოქმედება, რაც რა თქმა უნდა სრულ აბსურდამდე მიგვიყვანს. ცხადია, რომ აღნიშნული სრულად სცდება სამართლის მიზანს, რაც დასტურდება პროფ. ბურდულის სამართლებრივი დასკვნითაც, სადაც იგი განმარტავს, რომ „დამწყები საწარმოს მდგომარეობა მასთან გარიგების დადების შემთხვევაში არ წარმოადგენს საკრედიტო დაწესებულების არაკეთილსინდისიერების ფაქტის მტკიცების საფუძველს. ამგვარი გარიგების ეკონომიკური ანალიზი თავისთავად ვერ დაადასტურებს საკრედიტო დაწესებულების არაკეთილსინდისიერი ქცევის ფაქტის რეალურობას“. (საკითხთან დაკავშირებული მეცნიერული მსჯელობა იხ. ძირითადი სამეცნიერო ნაშრომის მე-3 თავი გვ. 69-79).

1.2.20. ამდენად, საქართველოს ბანკი ერთმნიშვნელოვნად აფიქსირებს მტკიცე პოზიციას, რომ აღნიშნული სახის განმარტება და მისი მიჩნევა არაკეთილსინდისიერად მხოლოდ იმის გამო, რომ იგი მოქმედებდა კონსტიტუციით მისთვის და კონტრაჰენტისათვის გარანტირებული უფლების ფარგლებში და იგი მოქმედებდა სამეწარმეო საქმიანობის განვითარების სულისკვეთებით და აფინანსებდა ახლად დაფუძნებულ საწარმოს, უხეშად ლახავს მის კონსტიტუციურ უფლებებს.

1.2.21. ზემოთ აღნიშნული დადგენილება მნიშვნელოვანია ასევე იმ კუთხითაც, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ გადაწყვეტილების მიღებისას სისტემური განმარტების მეთოდით დაადგინოს ის გარემოება, რომ სადავო ნორმატიული შინაარსი ეწინააღმდეგება სამართლებრივი უსაფრთხოებისა და განჭვრეტადობის კონსტიტუციურ პრინციპებს.

1.2.22. გერმანიის ფედერალურმა საკონსტიტუციო სასამართლომ 1967 წლის 12 იანვრის განჩინებით საქმეზე N1BvR 169/63 განმარტა, რომ „განუსაზღვრელი სამართლებრივი ცნებების ზოგადი დასაშვებობა კანონმდებელს არ ათავისუფლებს ვალდებულებისაგან, რომლის მიხედვითაც, ნორმა უნდა ჩამოაყალიბოს ისე, რომ იგი შეესაბამებოდეს ნორმის სიცხადისა და სასამართლოს მიერ მისი განსჯადობის (Justiziabilität - გერმანული სამართლის მიხედვით (ასევე ქართული კონსტიტუციური სამართლის თანახმად), ნორმა იმდენად ნათლად უნდა განსაზღვრავდეს თავისი მოწესრიგების სფეროს, რომ შესაძლებელი იყოს სასამართლოს მიერ მისი გამოყენება) პრინციპს. მისი წინაპირობები და შინაარსი ისე უნდა იყოს ფორმულირებული, რომ პირები, რომლებსაც იგი ეხება, ჩასწვდნენ სამართლებრივ მდგომარეობას და შეძლონ თავიანთი ქმედებების შესაბამისი განსაზღვრა“. (გერმანიის ფედერალური საკონსტიტუციო სასამართლოს 1967 წლის 12 იანვრის განჩინება საქმეზე # 1BvR 196/63).

1.2.23. მითითებული პრინციპისა და წინამდებარე დავის გარემოებების ანალიზის შედეგად, ნათელი ხდება, რომ სადავო ნორმატიული შინაარსი არ შეესაბამება სწორედ სამართლებრივი უსაფრთხოებისა და განჭვრეტადობის კონსტიტუციურ პრინციპებს. იმ პირობებში, როდესაც არსებობს ზემოთ მითითებული დადგენილება, რომელიც განამტკიცებს დეკლარირებულ პოლიტიკას, რომ ბანკებმა გასცენ კრედიტები დამწყებ საწარმოებზე, რომლებსაც არ აქვთ შემოსავალი, ასევე, ეროვნული ბანკის რეგულაციები სრულად ახალისებს სტარტაპ კომპანიების დაფინანსებას, ხოლო სადავო ნორმატიული შინაარსი ფაქტობრივად კრძალავს აღნიშნულს. პირებს, რომლებსაც იგი ეხება, ვერ ჩასწვდებიან სამართლებრივ მდგომარეობას და ვერ შეძლებენ თავიანთი ქმედებების შესაბამის განსაზღვრას. აღნიშნულით უდავოდ ირღვევა კონსტიტუციური პრინციპები.

1.2.24. ზემოაღნიშნული მსჯელობით ნათლად დასტურდება, რომ დამწყები საწარმოსათვის, რომელსაც არ გააჩნია შემოსავლები, კრედიტის მიცემა არ წარმოადგენს ვინმესთვის ზიანის მომტან ქმედებას (არაკეთილსინდისერ ქმედებას) აღნიშნული ქმედება არათუ არ არის სხვათათვის საშიში ქმედება, არამედ პირიქით იგი საზოგადოებისათვის სიკეთის მომტანია. შესაბამისად იგი დაცულია მოქმედების ზოგადი თავისუფლებით.

1.2.25. არ არსებობს რაიმე არგუმენტი ზემოთ მითითებული მსჯელობის საპირისპიროდ, თუმცა მოსარჩელე ასევე მოიშველიებს კონსტიტუციურ სამართალში საყოველთაოდ ცნობილ პრინციპს, In dubio pro libertate – ყოველგვარი ეჭვი თავისუფლების სასარგებლოდ, და ნებისმიერი ეჭვი ზემოაღნიშნულ მსჯელობაში, უნდა გადაწყდეს მოქმედების ზოგადი თავისუფლების სასარგებლოდ.

1.2.26. ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, საკითხავია, წარმოადგენს თუ არა ზიანის მომტან ქმედებას, საკრედიტო დაწესებულების მიერ კეთილსინდისიერად გაცემული კრედიტის უზრუნველსაყოფად მესამე პირის (იურიდიული პირის) ქონების დაგირავება.

1.2.27. მითითებულ კითხვაზეც პასუხი სწორედ მოქმედების ზოგადი თავისუფლების კონტექსტში უნდა გაეცეს. გირავნობის ხელშეკრულება სრულად ემყარება მხარეთა ნების თავისუფალ გამოვლენას, თავისთავად გირავნობის ხელშეკრულების დადება არ წარმოადგენს დამგირავებლისათვის ზიანის მომტან ქმედებას (უფრო მეტიც სარგებლის მომტანიც კი შეიძლება იყოს. არსებობს უამრავი არგუმენტი, რომლის თანახმადაც გირავნობის ხელშეკრულება არათუ ზიანის, არამედ სარგებლის მომტანია. მაგ., მესამე პირს (დამგირავებელს) კრედიტის ამღები გირავნობის სანაცვლოდ უხდის თანხას, მესამე პირი (დამგირავებელი) და კრედიტის ამღები ერთი ფაქტობრივი კონცერნის წევრები არიან, მესამე პირი (დამგირავებელი) ამყარებს ბიზნეს კავშირებს და ა.შ.). შესაბამისად, თუ არა დადგინდება მოგირავნის მხრიდან რაიმე ზეწოლის ფაქტი და დამგირავებლის ნების თავისუფალი გამოვლენის შეზღუდვა, გირავნობის ხელშეკრულების დადება სრულად თავსდება მოქმედების ზოგად თავისუფლებაში. შესაბამისად, საკრედიტო დაწესებულების მიერ კეთილსინდისიერად გაცემული კრედიტის უზრუნველსაყოფად მესამე პირის (იურიდიული პირის) ქონების დაგირავება არ წარმოადგენს ზიანის მომტან ქმედებას არავისათვის.

1.2.28. ზემოთ მითითებული მსჯელობის გათვალისწინებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ სადავო რეგულირება არ წარმოადგენს ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ყოველგვარი არგუმენტაციის გარეშე, შეუძლებელია ლეგიტიმური მიზნის გამოსადეგი საშუალება იყოს კონსტიტუციით დაცული მოქმედების ზოგადი თავისუფლების ფარგლებში მოქცეული ქმედების აკრძალვა. თავისთავად კრედიტის გაცემა და გირავნობის ხელშეკრულების გაფორმება ვერანაირად ვერ იქნება ვინმესათვის ზიანის მომტანი ქმედება. ზიანის მომტანი ქმედება შესაძლებელია იყოს, ბანკის ავზრახული მიზანმიმართული ქმედებები, ქონების ხელში ჩასაგდებად.

1.2.29. კრედიტის ამღები საწარმოს ფინანსური მდგომარეობა ვერ გამოდგება იმის წონად არგუმენტად, რომ მესამე პირთან გირავნობის ხელშეკრულების გაფორმება წარმოადგენს ზიანის მომტან ქმედებას, რადგან მესამე პირისათვის ცნობილია ან ცნობილი უნდა იყოს იმ საწარმოს ფინანსური შესაძლებლობები ვის სასარგებლოდაც აგირავებს საკუთარ ქონებას. ბიზნეს გადაწყვეტილების რაციონალურობის შეფასება კი არ შედის საერთო სასამართლოს უფლებამოსილებაში.

1.2.30. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე.

1.2.31. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „გარიგების ბათილად ცნობა წარმოადგენს საკუთრების შეზღუდვის ერთ-ერთ ყველაზე მკაცრ ფორმას, იწვევს არა მხოლოდ მესაკუთრის, არამედ გარიგებიდან მომდინარე ყველა სამართლებრივი შედეგის შეცვლას. ამდენად, მხარეთა შორის კანონის მოთხოვნათა დაცვით დადებული ხელშეკრულების ბათილად ცნობა მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევებში უნდა იყოს დასაშვები. გარიგების საფუძველზე წარმოშობილი სამართლებრივი ან ქონებრივი ვალდებულებები არ შეიძლება იყოს დამოკიდებული სამართალშემფარდებლის პირად მოსაზრებაზე მორალისა და საჯარო წესრიგის შესახებ, ამგვარი გადაწყვეტილება კონსტიტუციიდან გამომდინარე პრინციპებსა და ღირებულებებს უნდა ემყარებოდეს“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 29 დეკემბრის N3/7/679 გადაწყვეტილებაზე, საქმეზე „შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და შპს „ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, თანდართული საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრების - ირინე იმერლიშვილის, გიორგი კვერენჩხილაძის, მაია კოპალეიშვილის და თამაზ ცაბუტაშვილის განსხვავებული აზრი, I-53 ).

1.2.32. „იმ შემთხვევაში, თუ სამედიცინო მომსახურების სანაცვლოდ პაციენტს არაგონივრულად მაღალი, შეუსაბამო ფასის გადახდას აიძულებენ, ასეთი გარიგება შესაძლოა ბათილი იყოს, ვინაიდან ამგვარ ურთიერთობებში პაციენტი არამხოლოდ აშკარად „სუსტ“ და ნაკლებად გამოცდილ მხარეს წარმოადგენს, არამედ ასევე მძიმე მდგომარეობაში იმყოფება, რაც მისი მხრიდან გარიგების პირობის სათანადო შეფასების შესაძლებლობას გამორიცხავს. მსგავსი დასკვნის გაკეთება შეიძლება ბანკის და კლიენტის ურთიერთობებზე, როდესაც კლიენტი სტანდარტულ პირობებს თანხმდება და შემდეგ გამოუვალ მდგომარეობაში აღმოჩნდება. ასეთ შემთხვევაშიც სამართლებრივ დაცვას ბაზრის „სუსტი მხარე“ იმსახურებს, რამდენადაც აშკარად არაგონივრულ პირობებზე დათანხმება მისი მხრიდან განსჯის უნარის ნაკლზე შეიძლება მიუთითებდეს. თუმცა „სუსტი მხარის“ ლეგიტიმური ინტერესების დაცვაზე მსჯელობა, შესაძლოა, უადგილო იყოს, როდესაც გარიგება ბაზრის თანაბარუნარიან და თანაბარუფლებიან მხარეებს შორის არის დადებული. კომერციულ ბანკსა და მსხვილ კომპანიას შორის, ან თანაბარი საბაზრო ძალის მქონე სუბიექტებს შორის დადებული გარიგება ავტომატურად ვერ შეფასდება იმავე კრიტერიუმებით, როგორითაც შეფასდებოდა ბაზარზე აშკარად „დომინანტ“ და „სუსტ მხარეს“ შორის დადებული გარიგება. ასეთი გარიგება ვერ იქნება გამოუცდელობის, განსჯის უნარის ნაკლებობის ან ნების მნიშვნელოვანი სისუსტის შედეგი. ცხადია ეს არ გამორიცხავს თანაბარი საბაზრო ძალის მქონე სუბიექტს შორის დადებული გარიგების ბათილობას, როდესაც ფასი ან სხვა პირობა შეცდომით, მოტყუებით, იძულებით ან სხვა მსგავსი გარემოებით არის გამოწვეული. არ არის გამორიცხული, რომ მდიდარი საბაზრო ურთიერთობების გამოცდილების მქონე სუბიექტი შეცდომაში იქნეს შეყვანილი, მოტყუებული ან ზეწოლის შედეგად დათანხმდეს გარიგების პირობებს. ასეთ შემთხვევაში გარიგების მეორე მხარის ვინაობას არ აქვს მნიშვნელობა, გარიგება ბათილად უნდა იქნეს ცნობილი, ვინაიდან გამოირიცხება გარიგებისთვის აუცილებელი წინაპირობა - თავისუფალი ნება. თუმცა, ბაზარზე მოქმედი მსხვილი კომპანია, მდიდარი გამოცდილების მქონე სუბიექტი ვერ მოითხოვს გარიგების ბათილობას მისი ამორალურობის გამო, როდესაც მეორე მხარე ბაზრის მონაწილე „სუსტი მხარეა““. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 29 დეკემბრის N3/7/679 გადაწყვეტილებაზე, საქმეზე „შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და შპს „ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, თანდართული საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრების - ირინე იმერლიშვილის, გიორგი კვერენჩხილაძის, მაია კოპალეიშვილის და თამაზ ცაბუტაშვილის განსხვავებული აზრი, I-64-65).

1.2.33. საკონსტიტუციო სასამართლოს შინაგანი რწმენისათვის, ყურადღებას გავამახვილებთ იმ გარემოებაზე, რომ საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ სადავო ნორმატიული შინაარსი გამოიყენა ისეთი გირავნობის ხელშეკრულების არსებობის განხილვისას, რომელიც დადებულია ორ გამოცდილ მეწარმე სუბიექტს შორის. ვფიქრობთ, რომ აღნიშნულ გარემოებას უნდა მიექცეს განსაკუთრებული ყურადღება.

1.2.34. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმატიული შინაარსი არ შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებს, შესაბამისად არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი.

არაკონსტიტუციურად იქნეს ცნობილი საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 115-ე მუხლის - „სამოქალაქო უფლება უნდა განხორციელდეს მართლზომიერად. დაუშვებელია უფლების გამოყენება მარტოოდენ იმ მიზნით, რომ ზიანი მიადგეს სხვას“, ის ნორმატიული შინაარსი, რომლის თანახმადაც, შპს-ს დირექტორის მიერ დადებული გირავნობის ხელშეკრულებები, რომლებიც უზრუნველყოფენ მესამე პირის მიერ ვალდებულების შესრულებას, წარმოადგენენ უჩვეულო და კომპანიისთვის ზიანის მომტან გარიგებებს და შესაბამისად, დირექტორის მიერ ასეთი გარიგების დადება არის წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება, რაც შესამჩნევი უნდა იყოს კონტრაგენტისათვის, საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით.

2.1. უფლების დაცული სფერო/არის თუ არა სახეზე ჩარევა

2.1.1. მოსარჩელე აღარ გაიმეორებს ზემოთ უკვე მიმოხილულ საკითხებს საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებით დაცული სფეროს შესახებ. მივუთითებთ მხოლოდ იმ უდავო სამართლებრივ გარემოებაზე, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით განმტკიცებულია ქონებრივი უფლებებისა და ვალდებულებების შეძენა-განკარგვასთან დაკავშირებული ხელშეკრულებების თავისუფლად დადების უფლება.

2.1.2. განსახილველ შემთხვევაში საქართველოს უზენაესი სასამართლო თავისი 2018 წლის 12 იანვრის განჩინებით საქმეზე Nას-1219-1139-2017, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 115-ე მუხლს ანიჭებს ნორმატიულ შინაარსს, რომლის თანახმადაც, შპს-ს დირექტორის მიერ დადებული გირავნობის ხელშეკრულებები, რომლებიც უზრუნველყოფენ მესამე პირის მიერ ვალდებულების შესრულებას, წარმოადგენენ უჩვეულო და კომპანიისთვის ზიანის მომტან გარიგებებს და შესაბამისად, დირექტორის მიერ ასეთი გარიგების დადება არის წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება, რაც შესამჩნევი უნდა იყოს კონტრაგენტისათვის. კერძოდ, უზენაესი სასამართლოს განმარტების ციტირება შემდეგია „დირექტორის მიერ ოთხი ერთმანეთის მიყოლებით დადებული დეპოზიტის გირავნობის ხელშეკრულებები, რომლებიც უზრუნველყოფდნენ მესამე პირის (ბანკის ძირითადი მოვალის) მიერ ვალდებულების შესრულებას, წარმოადგენდნენ „უჩვეულო“ და კომპანიისთვის ზიანის მომტან გარიგებებს, რადგანაც შპს „სპორტ ინვესტის“ მიერ ფულადი ვალდებულების შეუსრულებლობა, ავტომატურად გამოიწვევდა კომპანიისთვის ამ თანხის დაკარგვას და მისთვის ქონებრივი ზიანის მიყენებას, რაც იმ დასკვნის გაკეთების საშუალებას იძლეოდა, რომ კომპანიის ყოფილი დირექტორი გარიგებების დადებისას არ მოქმედებდა კომპანიის ინტერესებში და ადგილი ჰქონდა მისი მხრიდან წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებას (სსკ-ის 115-ე მუხლი)“.

2.1.3. უდავოა რომ გირავნობის ხელშეკრულება, ქონებრივი უფლებებისა და ვალდებულებების შეძენა-განკარგვასთან დაკავშირებული ხელშეკრულებაა. შესაბამისად, მისი თავისუფლად დადება დაცულია საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით, ხოლო საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 115-ე მუხლის სადავო ნორმატიული შინაარსი აღნიშნულს კრძალავს მესამე პირთა კრედიტის უზრუნველყოფის მიზნით. ამდენად, სახეზეა საკუთრების უფლების დაცულ სფეროში ჩარევა.

2.2. უფლების დაცულ სფეროში ჩარევის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გამართლება

2.2.1. როგორც უკვე ზემოთ აღინიშნა, იმის დასადგენად აქვს თუ არა უფლების დაცულ სფეროში ჩარევას კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გამართლება უნდა შემოწმდეს, დაცულია თუ არა თანაზომიერების პრინციპი.

2.2.2. თანაზომიერების პრინციპის უპირველესი მოთხოვნაა, რომ უფლების მზღუდავ რეგულირებას უნდა ჰქონდეს ლეგიტიმური მიზანი.

2.2.3. განსახილველ შემთხვევაში სადავო ნორმატიული შინაარსის ლეგიტიმურ მიზნად შესაძლებელია მოაზრებულ იქნეს გირავნობის საგნის მესაკუთრის დაცვა მოგირავნის არაკეთილსინდისიერი ქმედებისაგან. აღნიშნული, რა თქმა უნდა, წარმოადგენს ლეგიტიმურ მიზანს. თუმცა საკითხავია სადავო რეგულირება რამდენად წარმოადგენს ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას.

2.2.4. ისეთი ნორმატიული შინაარსი, რომლის თანახმადაც, შპს-ს დირექტორის მიერ დადებული გირავნობის ხელშეკრულებები, რომლებიც უზრუნველყოფენ მესამე პირის მიერ ვალდებულების შესრულებას, წარმოადგენენ უჩვეულო და კომპანიისთვის ზიანის მომტან გარიგებებს და შესაბამისად, დირექტორის მიერ ასეთი გარიგების დადება არის წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება, რაც შესამჩნევი უნდა იყოს კონტრაგენტისათვის, უზენასი და სააპელაციო სასამართლოების გადაწყვეტილებების თანახმად იწვევს გირავნობის ხელშეკრულების ბათილობას. საკითხავია, არის თუ არა ასეთი მკაცრი რეგულირება ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის გამოსადეგი და აუცილებელი საშუალება.

2.2.5. როგორც უკვე ზემოთ განვმარტეთ, მითითებულ კითხვაზეც პასუხი სწორედ მოქმედების ზოგადი თავისუფლების კონტექსტში უნდა გაეცეს. გირავნობის ხელშეკრულება სრულად ემყარება მხარეთა ნების თავისუფალ გამოვლენას, თავისთავად გირავნობის ხელშეკრულების დადება არ წარმოადგენს დამგირავებლისათვის ზიანის მომტან ქმედებას (უფრო მეტიც სარგებლის მომტანიც კი შეიძლება იყოს შესაძლებელია არსებობდეს უამრავი არგუმენტი, რომლის თანახმადაც არათუ ზიანის, არამედ სარგებლის მომტანია. მაგ., მესამე პირს (დამგირავებელს) კრედიტის ამღები გირავნობის სანაცვლოდ უხდის თანხას, მესამე პირი (დამგირავებელი) და კრედიტის ამღები ერთი ფაქტობრივი კონცერნის წევრები არიან, მესამე პირი (დამგირავებელი) ამყარებს ბიზნეს კავშირებს და ა.შ.). შესაბამისად, თუ არა დადგინდება მოგირავნის მხრიდან რაიმე ზეწოლის ფაქტი და დამგირავებლის ნების თავისუფალი გამოვლენის შეზღუდვა, გირავნობის ხელშეკრულების დადება სრულად თავსდება მოქმედების ზოგად თავისუფლებაში. შესაბამისად, საკრედიტო დაწესებულების მიერ კეთილსინდისიერად გაცემული კრედიტის უზრუნველსაყოფად მესამე პირის (იურიდიული პირის) ქონების დაგირავება არ წარმოადგენს ზიანის მომტან ქმედებას არავისათვის. იმის გათვალისწინებით, რომ წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელის 1.2.26 – 1.2.34 პუნქტებში მითითებული არგუმენტაცია სრულად მიემართება განსახილველ საკითხსაც გთხოვთ, იხილოთ შესაბამისი პუნქტები.

2.2.6. ამდენად, მითითებული არგუმენტაციით გაუმართლებელია დაცულ სფეროში ჩარევა.

3. არაკონსტიტუციურად იქნეს ცნობილი:

3.1. „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის მე-4 პუნქტის პირველი წინადადების სიტყვების „ცნობილი იყო“, ის ნორმატიული შინაარსი რომლის თანახმადაც, მითითებული სიტყვები განიმარტება როგორც „ცნობილი უნდა ყოფილიყო“, საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით;

3.2.საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 111-ე მუხლის პირველი ნაწილის - „თუ პირი წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების გარეშე სხვისი სახელით დებს ხელშეკრულებას, ამ ხელშეკრულების ნამდვილობა დამოკიდებულია წარმოდგენილი პირის თანხმობაზე“, ის ნორმატიული შინაარსი, რომლის თანახმადაც შესაძლებელია შპს-ს დირექტორის უფლებამოსილების შეზღუდვის/ბოროტად გამოყენების პირობებში მის მიერ დადებული გარიგების გაბათილება მაშინაც კი, თუ არ დადგინდება, რომ კონტრაგენტმა იცოდა უფლებამოსილების შეზღუდვის/ბოროტად გამოყენების შესახებ, საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით;

3.3.საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 59-ე მუხლის პირველი ნაწილის, „ბათილია კანონით ან ხელშეკრულებით გათვალისწინებული აუცილებელი ფორმის დაუცველად დადებული გარიგება, ასევე ნებართვის გარეშე დადებული გარიგება, თუ ამ გარიგებისთვის საჭიროა ნებართვა“, ის ნორმატიული შინაარსი, რომლის თანახმადაც შესაძლებელია შპს-ს დირექტორის უფლებამოსილების შეზღუდვის/ბოროტად გამოყენების პირობებში მის მიერ დადებული გარიგების გაბათილება მაშინაც კი, თუ არ დადგინდება, რომ კონტრაგენტმა იცოდა უფლებამოსილების შეზღუდვის/ბოროტად გამოყენების შესახებ, საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით;

3.4.საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 54-ე მუხლის - „ბათილია გარიგება, რომელიც არღვევს კანონით დადგენილ წესსა და აკრძალვებს, ეწინააღმდეგება საჯარო წესრიგს ან ზნეობის ნორმებს“,ის ნორმატიული შინაარსი, რომლის თანახმადაც შესაძლებელია შპს-ს დირექტორის უფლებამოსილების შეზღუდვის/ბოროტად გამოყენების პირობებში მის მიერ დადებულ გარიგების გაბათილება, მაშინაც კი თუ არ დადგინდება, რომ კონტრაგენტმა იცოდა უფლებამოსილების შეზღუდვის/ბოროტად გამოყენების შესახებ, საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით;

3.5. უფლების დაცული სფერო/არის თუ არა სახეზე ჩარევა

იმის გათვალისწინებით, რომ:

თბილისის სააპელაციო სასამართლომ თავისი 2018 წლის 16 ოქტომბრის გადაწყვეტილებით ზემოაღნიშნულ ნორმებს მიენიჭა ერთიდაიგივე ნორმატიული შინაარსი, კერძოდ, სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა, რომ დირექტორი გარიგებების დადებისას წარმომადგენლობით უფლებამოსილებას იყენებდა ბოროტად და აღნიშნულის შესახებ კონტრაგენტისათვის ცნობილი უნდა ყოფილიყო სათანადო გულისხმიერების გამოჩენის პირობებში, ხოლო მითითებული გარემოების დადგენის შემდეგ, სააპელაციო სასამართლომ ბათილად მიიჩინა გარიგებები, სწორედ „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის მე-4 პუნქტის, სამოქალაქო კოდექსის 59-ე, 111-ე და 54-ე მუხლების გამოყენებით, უდავოა, რომ სააპელაციო სასამართლომ მითითებულ ნორმებს მიანიჭა კონსტიტუციური სარჩელით სადავოდ გამხდარი ერთი და იგივე ნორმატიული შინაარსი. კონსტიტუციური სარჩელის ავტორის არგუმენტაციაც მითითებული ნორმების სადავო ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობის მტკიცების შესახებ ერთიანია, აღნიშნული ნორმების ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობის დასაბუთებას წარმოგიდგენთ ერთიანად.

3.5.1. მოსარჩელე ისევ აღარ გაიმეორებს ზემოთ უკვე მიმოხილულ საკითხებს საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებით დაცული სფეროს შესახებ. მხოლოდ მივუთითებთ იმ უდავო სამართლებრივ გარემოებაზე, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით განმტკიცებულია ქონებრივი უფლებებისა და ვალდებულებების შეძენა-განკარგვასთან დაკავშირებული ხელშეკრულებების თავისუფლად დადების უფლება.

3.5.2. უდავოა, რომ ზემოთ მითითებული ნორმატიული შინაარსით სააპელაციო სასამართლო აბათილებს გირავნობის ხელშეკრულებებს, ასევე უდავოა, რომ გირავნობის ხელშეკრულებები წარმოადგენენ ქონებრივი უფლებებისა და ვალდებულებების შეძენა-განკარგვასთან დაკავშირებულ ხელშეკრულებებს. შესაბამისად, ნათლად დასტურდება საკუთრების უფლების დაცულ სფეროში ჩარევა. ამდენად, აღნიშნულ საკითხზე მეტს აღარ ვიმსჯელებთ.

3.6. უფლების დაცულ სფეროში ჩარევის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გამართლება

3.6.1. უფლების დაცულ სფეროში ჩარევას არ აქვს კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გამართლება. ამავე დროს, საქართველოს ბანკის მტკიცე პოზიციაა, რომ მითითებული ნორმების ნორმატიული შინაარსი წარმოადგენს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 29 იანვრის N1/1/543 გადაწყვეტილების (საქმეზე - შპს „მეტალინვესტი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ) დაძლევის მცდელობას, რაც ყოვლად გაუმართლებელი და დაუშვებელია. შესაბამისად, კონსტიტუციური სარჩელის ავტორი თავისი არგუმენტაციას დააყრდნობს სწორედ მითითებულ გადაწყვეტილებას.

3.6.2. „მეწარმე სუბიექტთან გარიგების დადება მუდმივად არ უნდა იყოს დაკავშირებული რისკთან, რომ დირექტორის უფლებამოსილება შესაძლოა შეზღუდული აღმოჩნდეს. მესამე პირი, რომელიც შედის საწარმოსთან სამოქალაქოსამართლებრივ ურთიერთობაში, არ არის ვალდებული, შეამოწმოს საწარმოს შიდაკორპორაციული დოკუმენტები. მესამე პირებს უნდა შეეძლოთ დამატებითი შემოწმებებისა და დოკუმენტაციის მოძიების გარეშე მიიჩნიონ, რომ საწარმოს დირექტორი უფლებამოსილია, დადოს გარიგება საწარმოს სახელით. შეუძლებელი იქნებოდა ეფექტიანი სამოქალაქო ბრუნვის არსებობა, თუ ყველა კონტრაგენტს მოვთხოვდით გარკვეულიყვნენ კონკრეტული საწარმოს შიდა პროცედურებში და საწარმოს ორგანოებს შორის უფლებამოსილებების გამიჯვნაში. ასეთი მიდგომა დააბრკოლებდა გარიგებების მარტივად და ეფექტიანად დადების შესაძლებლობას და მნიშვნელოვნად გაზრდიდა მხარეების ტრანზაქციულ ხარჯებს“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 29 იანვრის გადაწყვეტულებას საქმეზე შპს „მეტალინვესტი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-19).

3.6.3. „გარიგება, რომელიც დადებულია საწარმოს ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის მონაწილეობით, როგორც წესი, უნდა გათანაბრდეს წარმომადგენლის უფლებამოსილების ფარგლებში დადებულ გარიგებასთან. კეთილსინდისიერ კონტრაგენტს არ შეიძლება დაეკისროს ვალდებულება, გაერკვეს, მართლაც აქვს თუ არა წარმომადგენელს კონკრეტული გარიგების დადების უფლებამოსილება. ამგვარად, სამოქალაქო ბრუნვის ინტერესებიდან გამომდინარე, კეთილსინდისიერი კონტრაგენტის ინტერესების დაცვის მიზნით, სანამ საპირისპირო დადასტურდება, უნდა არსებობდეს პრეზუმფცია, რომ კონტრაგენტმა არ იცოდა შეზღუდული უფლებამოსილების შესახებ“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 29 იანვრის გადაწყვეტულებას საქმეზე შპს „მეტალინვესტი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-21).

3.6.4. „წარმომადგენლის შეზღუდული უფლებამოსილების შესახებ „ცოდნა“, რომელიც შემდგომ შესაძლოა გარიგების ბათილობის საფუძველი გახდეს, გულისხმობს არა ინფორმაციის ხელმისაწვდომობას, არამედ კონტრაგენტის მიერ ინფორმაციის ფაქტობრივ ფლობას, გარიგების დადების მომენტისთვის კონტრაგენტის ხელთ არსებულ ინფორმაციას. ნორმა არ გულისხმობს შემთხვევებს, როდესაც კონტრაგენტს „შეეძლო სცოდნოდა“ უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ. ცოდნის კომპონენტის არსებობა განაპირობებს კეთილსინდისიერი კონტრაგენტების დაცვას. კერძოდ, თუ მივიჩნევთ, რომ საეჭვო შეიძლება გახდეს გარიგება, როდესაც კონტრაგენტს უნდა სცოდნოდა უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ, კონტრაგენტი თავის დაზღვევის მიზნით, ვალდებული იქნება, ამოწმოს საზოგადოების შიდა-კორპორაციული დოკუმენტები და დირექტორის უფლებამოსილების შეზღუდვის შესაძლო შემთხვევები. ამის დაშვება საფუძველს გამოაცლიდა სტაბილურ სამოქალაქო ბრუნვას და გაუმართლებლად გაართულებდა სამოქალაქო გარიგებების დადებას. საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომ სადავო ნორმაში სიტყვა „იცოდა“ მიემართება ისეთ შემთხვევებს, როდესაც კონტრაგენტი ინფორმირებული იყო უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ. მაგალითისთვის, აქ შესაძლოა მოაზრებული იყოს ისეთი შემთხვევა, როდესაც კონტრაგენტს უშუალოდ მეწარმისგან (მისი პარტნიორებისგან) აქვს მიღებული შეტყობინება/ინფორმაცია ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ. თუ ამგვარი შეტყობინების მიუხედავად, კონტრაგენტი მაინც დადებს გარიგებას, ასეთი გარიგება შეიძლება ბათილად იქნას ცნობილი“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 29 იანვრის გადაწყვეტულებას საქმეზე შპს „მეტალინვესტი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-24-26).

3.6.5. „ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის დანიშვნიდან გამომდინარე რისკის კეთილსინდისიერ კონტრაგენტებზე გადანაწილება არსებითად არასწორი იქნებოდა და საფრთხეს შეუქმნიდა სტაბილურ სამოქალაქო ბრუნვას“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 29 იანვრის გადაწყვეტულებას საქმეზე შპს „მეტალინვესტი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-47).

3.6.6. „თუ ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის უფლებამოსილება შეზღუდულია ზოგადად ან კონკრეტულ გარიგებასთან მიმართებით, მათ შორის იმ შემთხვევაში, როდესაც დადებული გარიგება სცდება საწარმოს საქმიანობის სფეროს, მეწარმე (პარტნიორი) უფლებამოსილი უნდა იყოს, განაცხადოს ბათილობის შესახებ, თუ დამტკციდება, რომ გარიგების დადების ფაქტი მისთვის უცნობი იყო. გაუმართლებელია ბათილობის მოთხოვნა მხოლოდ იმ მიზეზით, რომ კონტრაგენტისთვის ცნობილი იყო შეზღუდვის შესახებ. ასეთი უფლება მეწარმეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში უნდა წარმოეშვას, თუ დამტკიცდება, რომ ხელმძღვანელის/წარმომდგენლის საქმიანობაზე ზედამხედველობის მექანიზმების არსებობის მიუხედავად, გარიგების შესახებ ინფორმაცია მისთვის არ იყო ცნობილი“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 29 იანვრის გადაწყვეტულებას საქმეზე შპს „მეტალინვესტი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-53).

3.6.7. „ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის დანიშვნისას მეწარმე სუბიექტი უნდა აცნობიერებდეს რისკს, რომელიც ასეთ გადაწყვეტილებას შეიძლება ახლდეს თან. ამ გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებული რისკის შემცირება მეწარმის ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის საქმიანობაზე ზედამხედველობაზე ქმედითი მექანიზმების დაწესებით არის შესაძლებელი.საწარმოში ზედამხედველობის მექანიზმების არარსებობა ან საწარმოს საქმიანობაში მეწარმის (პარტნიორების) არასათანადო ჩართულობა უნდა გამორიცხავდეს მესამე პირისთვის პრეტენზიის წაყენების მოთხოვნის უფლებას“.(საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 29 იანვრის გადაწყვეტულებას საქმეზე შპს „მეტალინვესტი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-54).

3.6.8. უდავოა, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს მიაჩნია, თუ შპს მისი დირექტორის მეშვეობით დებს გარიგებას და დირექტორს უფლებამოსილება შეზღუდული აქვს/ბოროტად იყენებს, აღნიშნული გარიგების ბათილობა იმ მოტივით, რომ კონტრაგენტს უნდა სცოდნოდა დირექტორის უფლებამოსილების შეზღუდვის/ბოროტად გამოყენების შესახებ დაუშვებელია და შეუთავსებელია სამოქალაქო ბრუნვის სტაბილურობასთან და საკუთრების უფლებასთან.

3.6.9. კონსტიტუციური სარჩელის ავტორს მიაჩნია, რომ ნორმების სადავო ნორმატიული შინაარსი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დაძლევის მცდელობა. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 4¹ პუნქტის თანახმად, „თუ საკონსტიტუციო სასამართლო განმწესრიგებელ სხდომაზე დაადგენს, რომ სადავო ნორმატიული აქტი ან მისი ნაწილი შეიცავს იმავე შინაარსის ნორმებს, რომლებიც საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე ცნო არაკონსტიტუციურად, ხოლო ამ კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ი“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში – „აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის შესახებ“ საქართველოს კონსტიტუციურ კანონთან შეუსაბამოდ, ამავე კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „კ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევებში კი − საქართველოს კონსტიტუციასთან, „აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის შესახებ“ საქართველოს კონსტიტუციურ კანონთან, კონსტიტუციურ შეთანხმებასთან, საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებებთან ან საქართველოს კანონებთან შეუსაბამოდ, და თუ არ არსებობს ამ კანონის 21¹ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი, მას გამოაქვს განჩინება საქმის არსებითად განსახილველად მიუღებლობისა და სადავო აქტის ან მისი ნაწილის ძალადაკარგულად ცნობის შესახებ. ეს განჩინება ძალაში შედის გამოქვეყნების მომენტიდან“. ვფიქრობთ, რომ მითითებული ნორმით, საკონსტიტუციო სასამართლომ არსებითი განხილვის გარეშე უნდა სცნოს არაკონსტიტუციურად ნორმების სადავო ნორმატიული შინაარსი. საქართველოს ბანკი აცნობიერებს ფაქტს, რომ მეტალინვესტის საქმეზე საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს სარეზოლუციო ნაწილით არაკონსტიტუციურად ცნო მეწარმეთა შესახებ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის მე-4 ნაწილის სიტყვები: „ასეთი ხელშეკრულების დადებიდან 18 თვის განმავლობაში“, თუმცა „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 4¹ პუნქტის ტელეოლოგიური განმარტების გზით უნდა გავრცელდეს განსახილველ შემთხვევაზეც, ვინაიდან, საერთო სასამართლოების მიერ გაკეთებული განმარტებები ეწინააღმდეგება მეტალინვესტის საქმეში ჩამოყალიბებული Obiter dicta-ასა და Ratio decidendi-ის.

4. არაკონსტიტუციურად იქნეს ცნობილი:

4.1. „მეწარმეთა შესახებ “ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის მე-4 პუნქტის პირველი წინადადების - „თუ ხელშეკრულების დადებისას კონტრაგენტისათვის ცნობილი იყო მეწარმე სუბიექტის ხელმძღვანელობის უფლებამოსილების შეზღუდვის შესახებ, წარმოდგენილ მეწარმე სუბიექტს შეუძლია განაცხადოს გარიგების ბათილობის თაობაზე“, ის ნორმატიული შინაარსი, რომლიც მეწარმე სუბიექტის ხელმძღვანელობის უფლებამოსილების შეზღუდვის/ბოროტად გამოყენების შესახებ კონტრაგენტის მიერ არცოდნის ფაქტის მტკიცების ტვირთს კონტრაგენტს აკისრებს, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით;

4.2.საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 111-ე მუხლის პირველი წინადადების - „თუ პირი წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების გარეშე სხვისი სახელით დებს ხელშეკრულებას, ამ ხელშეკრულების ნამდვილობა დამოკიდებულია წარმოდგენილი პირის თანხმობაზე“, ის ნორმატიული შინაარსი, რომლიც, მეწარმე სუბიექტის ხელმძღვანელობის უფლებამოსილების შეზღუდვის/ბოროტად გამოყენების შესახებ კონტრაგენტის მიერ არცოდნის ფაქტის მტკიცების ტვირთს კონტრაგენტს აკისრებს, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით;

4.3.საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 59-ე მუხლის პირველი ნაწილის, „ბათილია კანონით ან ხელშეკრულებით გათვალისწინებული აუცილებელი ფორმის დაუცველად დადებული გარიგება, ასევე ნებართვის გარეშე დადებული გარიგება, თუ ამ გარიგებისთვის საჭიროა ნებართვა“, ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც, მეწარმე სუბიექტის ხელმძღვანელობის უფლებამოსილების შეზღუდვის/ბოროტად გამოყენების შესახებ კონტრაგენტის მიერ არცოდნის ფაქტის მტკიცების ტვირთს კონტრაგენტს აკისრებს, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით;

4.4.საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 54-ე მუხლის - „ბათილია გარიგება, რომელიც არღვევს კანონით დადგენილ წესსა და აკრძალვებს, ეწინააღმდეგება საჯარო წესრიგს ან ზნეობის ნორმებს“,ის ნორმატიული შინაარსი, რომლიც, მეწარმე სუბიექტის ხელმძღვანელობის უფლებამოსილების შეზღუდვის/ბოროტად გამოყენების შესახებ კონტრაგენტის მიერ არცოდნის ფაქტის მტკიცების ტვირთს კონტრაგენტს აკისრებს, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

4.5. უფლების დაცული სფერო/არის თუ არა სახეზე ჩარევა

4.5.1. იმის გათვალისწინებით, რომ თბილისის სააპელაციო სასამართლომ 2018 წლის 16 ოქტომბრის გადაწყვეტილებით ზემოაღნიშნულ ნორმებს მიენიჭა ერთიდაიგივე ნორმატიული შინაარსი, კერძოდ, სააპელაციო სასამართლომ მეწარმე სუბიექტის ხელმძღვანელობის უფლებამოსილების შეზღუდვის/ბოროტად გამოყენების შესახებ კონტრაგენტის მიერ არცოდნის ფაქტის მტკიცების ტვირთი კონტრაგენტს დააკისრა და კონსტიტუციური სარჩელის ავტორის არგუმენტაციაც მითითებული ნორმების სადავო ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობის მტკიცების შესახებ ერთიანია, აღნიშნული ნორმების ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობის დასაბუთებას წარმოგიდგენთ ერთიანად.

4.5.2. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი წარმოადგენს გარანტიას ფიზიკური და იურიდიული პირებისათვის, რომ მათი საქმე განხილული იქნება სამართლიანად. სამართლიანი სასამართლოს უფლების განუყოფელია ნაწილია მხარეთა შორის მტკიცების ტვრთის სამართლიანი განაწილება. როგორც კონსტიტუციურ სამართლებრივი გაგებით, ისე საპროცესო სამართლებრივად მტკიცების ტვირთი ეკისრება მას ვინც ამტკიცებს და არა მას ვინც უარყოფს - Affirmati Non Neganti Incumbit Probatio. განსახილველ შემთხვევაში კი სადავო ნორმატიული შინაარსი მტკიცების ტვირთს აკისრებს მას ვინც უარყოფს. ამდენად, სახეზეა უფლების დაცულ სფეროში ჩარევა.

4.6. უფლების დაცულ სფეროში ჩარევის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გამართლება

4.6.1. უფლების დაცულ სფეროში ჩარევას არ აქვს კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გამართლება. არ არსებობს არც ერთი ლოგიკური და წონადი არგუმენტი მტკიცების ტვირთის შემოტრიალების. ამავე დროს, როგორც ზემოთ განხილულ შემთხვევაში, საქართველოს ბანკის მტკიცე პოზიციაა, რომ მითითებული ნორმების ნორმატიული შინაარსი წარმოადგენს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 29 იანვრის N1/1/543 გადაწყვეტილების (საქმეზე - შპს „მეტალინვესტი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ) დაძლევის მცდელობას, რაც ყოვლად გაუმართლებელი და დაუშვებელია. შესაბამისად, კონსტიტუციური სარჩელის ავტორი თავისი არგუმენტაციას დააყრდნობს სწორედ მითითებულ გადაწყვეტილებას.

4.6.2. „თუ ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის უფლებამოსილება შეზღუდულია ზოგადად ან კონკრეტულ გარიგებასთან მიმართებით, მათ შორის იმ შემთხვევაში, როდესაც დადებული გარიგება სცდება საწარმოს საქმიანობის სფეროს, მეწარმე (პარტნიორი) უფლებამოსილი უნდა იყოს, განაცხადოს ბათილობის შესახებ, თუ დამტკციდება, რომ გარიგების დადების ფაქტი მისთვის უცნობი იყო. გაუმართლებელია ბათილობის მოთხოვნა მხოლოდ იმ მიზეზით, რომ კონტრაგენტისთვის ცნობილი იყო შეზღუდვის შესახებ. ასეთი უფლება მეწარმეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში უნდა წარმოეშვას, თუ დამტკიცდება, რომ ხელმძღვანელის/წარმომდგენლის საქმიანობაზე ზედამხედველობის მექანიზმების არსებობის მიუხედავად, გარიგების შესახებ ინფორმაცია მისთვის არ იყო ცნობილი“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 29 იანვრის გადაწყვეტულებას საქმეზე შპს „მეტალინვესტი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-53).

4.6.3. „ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის დანიშვნისას მეწარმე სუბიექტი უნდა აცნობიერებდეს რისკს, რომელიც ასეთ გადაწყვეტილებას შეიძლება ახლდეს თან. ამ გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებული რისკის შემცირება მეწარმის ხელმძღვანელის/წარმომადგენლის საქმიანობაზე ზედამხედველობაზე ქმედითი მექანიზმების დაწესებით არის შესაძლებელი.საწარმოში ზედამხედველობის მექანიზმების არარსებობა ან საწარმოს საქმიანობაში მეწარმის (პარტნიორების) არასათანადო ჩართულობა უნდა გამორიცხავდეს მესამე პირისთვის პრეტენზიის წაყენების მოთხოვნის უფლებას“.(საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 29 იანვრის გადაწყვეტულებას საქმეზე შპს „მეტალინვესტი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-54).

4.6.4. ამდენად, ნათელია, რომ საკონსტიტუციო სასამართლო მტკიცების ტვირთს აკისრებს, საზოგადოებას და არა კონტრაგენტს. საკონსტიტუციო სასამართლო ნათლად უთითებს, რომ „სამოქალაქო ბრუნვის ინტერესებიდან გამომდინარე, კეთილსინდისიერი კონტრაგენტის ინტერესების დაცვის მიზნით, სანამ საპირისპირო არ დადასტურდება, უნდა არსებობდეს პრეზუმფცია, რომ კონტრაგენტმა არ იცოდა შეზღუდული უფლებამოსილების შესახებ“.

4.6.5. უდავოა, რომ საკონსტიტუციო სასამართლო პრეზუმფციით იცავს კონტრაგენტს, ხოლო მისი გაქარწყლების ვალდებულებას საზოგადოებას აკისრებს. საპროცესო სამართლებრივადაც სწორედ მას ეკისრება პრეზუმფციის გაქარწყლება ვის წინააღმდეგაც იგი მოქმედებს.

როგორც ზემოაღნიშნულზე, განსხილველ შემთხვევაზეც უნდა გავრცელდეს „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 4¹ პუნქტი ვინაიდან, საერთო სასამართლოების მიერ გაკეთებული განმარტებები ეწინააღმდეგება მეტალინვესტის საქმეში ჩამოყალიბებული Obiter dicta-ასა და Ratio decidendi-ის. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლომ ნორმების სადავო ნორმატიული შინაარსი არაკონსტიტუციურად უნდა სცნოს არსებითი განხილვის გარეშე.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: კი

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა