კონსტიტუციური სარჩელი შედგენილია უფლებამოსილი სუბიექტის მიერ, კერძოდ, მოსარჩელეს „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლის თანახმად, წარმოადგენს აქართველოს მოქალაქე, თუ მას მიაჩნია, რომ დარღვეულია ან შესაძლებელია უშუალოდ დაირღვეს საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებული მათი უფლებანი და თავისუფლებანი.

2011 წლის 16 თებერვალს, „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის (მათ შორის მე-4, მე-9-ე, მე-13 მუხლების) საფუძველზე, საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - საქართველოს ინტელექტუალური საკუთრების ეროვნული ცენტრის „საქპატენტის“ თავმჯდომარე ირაკლი ღვალაძის №138/03 ბრძანებით, კომპანია „ნიკაი გალფ ფზკოს“ სახელზე სასაქონლო ნიშანი „NIKAI“ (საიდენტიფიკაციო ნიშანი №58395/03) საქონლისა და მომსახურების განცხადებული ჩამონათვალის მიმართ დარეგისტრირდა. ამ რეგისტრაციიდან გამომდინარე, 2012 წლის 18 მაისს, კომპანია „ნიკაი გალფ ფზკო“-ის წარმომადგენლის გიორგი მეიფარიანის განცხადების საფუძველზე, საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - საქართველოს ინტელექტუალური საკუთრების ეროვნული ცენტრის „საქპატენტის“ თავმჯდომარე ირაკლი ღვალაძის №605/03 ბრძანებით, სასაქონლო ნიშანზე „NIKAI“ (რეგ. 21722) დარეგისტრიდა სასაზღვრო ღონისძიებების განხორციელების შესახებ მოთხოვნა ორი წლის ვადით სასაზღვრო ღონისძიებების განხორციელების შესახებ მოთხოვნათა რეესტრში (მოთხოვნის რეგისტრაციის №70, მოთხოვნის რეგისტაციის თარიღი 18.05.2012). ჩემმა მარწმუნებელმა ალადინ მამედოვმა ჩინეთიდან შემოიტანა სხვადასხვა დასახელების საქონელი, რომელთა ნაწილიც, საბაჟო სამსახურის თანამშრომლების ინფორმაციით, „NIKAI“-ის სასაქონლო ნიშნითაა. 2013 წლის 18 აპრილს, თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო კოლეგიას, სარჩელის აღძვრამდე სარჩელის უზრუნველყოფის შესახებ, განცხადებით მიმართა „ნიკაი გალფ ფზკო“-ის წარმომადგენლმა გიორგი თაქთაქიშვილმა და აღნიშულის საფუძველზე, თბილისის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლე ანჟელი ხუროძემ 2013 წლის 19 აპრილს გამოიტანა განჩინება სარჩელის აღძვრამდე სარჩელის უზრუნველყოფის განცხადების ნაწილობრივ დაკმაყოფილების შესახებ. მითითებული განჩინებით, ყადაღა დაედო ი/მ ალადინ მამედოვის (ს/კ 12001000233) კუთვნილ (სავარაუდოდ კონტრაფაქციულ) ტვირთს (დაახლოებით 32 000 ლარის ღირებულების), რომელიც განთავსებულია სსიპ შემოსავლების სამსახურის გაფორმების დეპარტამენტის გაფორმების ეკონომიკურ ზონაში „თბილისი“ (მდებარე: სოფ. მარტყოფი, თბილისის შემოსავლელი გზის 36-ე კილომეტრი). აღნიშნული საქმის განხილვა დამთავრდა თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიაში და ამჟამად იგი თბილისის სააპელაციო სასამართლოშია გადაგზავნილი. უნდა აღინიშნოს, რომ ჩინეთიდან მითითებული საქონელი ჩემმა მარწმუნებელმა შეიძინა სს „საქართველოს ბანკიდან“ აღებული კრედიტის საფუძველზე, რომლის უზრუნველსაყოფად იპოთეკით დატვირთა თავისი საცხოვრებელი ბინა ქ. გარდაბანში. იმის გამო, რომ ბანკის ვალი ვერ გადაიხადა, მას მითითებული ბინა და დის ბინაც იძულებით აუქციონზე გაუყიდეს. იქ კი გარდა ალადინ მამედოვისა, მისი ოჯახის კიდევ 13 წევრი, მათ შორის ჩემი მარწმუნებლის პარალიზებული მეუღლე და მცრეწლოვანი შვილიშვილები ცხოვრობენ. გარდა ამისა, ალადინ მამედოვმა ადმინისტრაციული სარჩელებით მიმართა მცხეთის რაიონულ სასამართლოსა და თბილისის საქალაქო სასამართლოებს, სადაც პირველ შემთხვევაში მოითხოვა 2014 წლის 28 მაისს, საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - საქართველოს ინტელექტუალური საკუთრების ეროვნული ცენტრის „საქპატენტის“ სასაქონლო ნიშნებისა და გეოგრაფიული აღნიშვნების დეპარტამენტის უფროსის გიორგი ქურასბედიანის მიერ მიღებული №01.05/427 გადაწყვეტილების (ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის) ბათილად ცნობა, საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - საქართველოს ინტელექტუალური საკუთრების ეროვნული ცენტრის „საქპატენტის“ თავმჯდომარის ირაკლი ღვალაძის 2011 წლის 16 თებერვლის №138/03 ბრძანების არარად ცნობა და საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - საქართველოს ინტელექტუალური საკუთრების ეროვნული ცენტრის „საქპატენტის“ თავმჯდომარის ირაკლი ღვალაძის 2012 წლის 18 მაისის №605/03 ბრძანების არარად ცნობა, იმავდროულად „Nikai“-ის სასაქონლო ნიშნის №21722 რეგისტრაციის გაუქმება სასაქონლო ნიშანზე გაცემულ მოწმობასთან ერთად და მისი ამოღება სასაქონლო ნიშნების რეესტრიდან. მეორე შემთხვევაში კი საქართველოს მთავრობის 2014 წლის 11 დეკემბრის №2301 განკარგულების ბათილად ცნობა, საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრის მოადგილის ნათია მიქელაძის 2014 წლის 22 აგვისტოს №1-1/231 ბრძანების ბათილად ცნობა, „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-12 მუხლის მე-6 პუნქტში 2010 წლის 26 ოქტომბრის №3743–IIს კანონით შეტანილი ცვლილებების ძალაში შესვლის მომენტიდან (ანუ 2010 წლის 5 ნოემბრიდან) ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის - საქართველოს ეკონომიკის მინისტრის ვ. პაპავას მიერ 1999 წლის 23 აგვისტოს №63 ბრძანებით დამტკიცებული ინსტრუქციის „სასაქონლო ნიშანზე განაცხადის წარდგენასა და რეგისტრაციასთან დაკავშირებული პროცედურების შესახებ“ არარად ცნობა. ეს სარჩელები არ იქნა დაკმაყოფილებული იმის გამო, რომ „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის (მათ შორის შორის მე-4, მე-9-ე, მე-13 მუხლების) დაცვით მოხდა სადავო სასაქონლო ნიშნის დარეგისტრირება და ამ რეგისტრაციის გაუქმება მოქმედი კანონმდებლობის ანუ „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის (მისი 27-ე და 28-ე მუხლების) დეფინიციიდან გამომდინარე, შეუძლებელია. იმავდროულად, ამ სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციის გაუქმების ან ბათილად ცნობის შემთხვევაშიც ამავე კანონის 29-ე მუხლის მიხედვით, შეუძლებელია იმ შედეგების დადგომა, რაც საქართველოს კონსტიტუაციასთან (ასევე ალადინ მამედოვი ინტერესებთან) თანხვედრაში არ არის. ალადინ მამედოვს მიაჩნია, რომ უკვე დარღვეულია და შესაძლებელია ამის შემდეგაც უშუალოდ დაირღვეს საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებული მათი უფლებანი და თავისუფლებანი.

საქართველოს კანონის „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს 1999 წლის 5 თებერვლის №1795-IIს კანონის მე-4 მუხლის პირველი პუნქტი, მე-9 მუხლის მე-5 პუნქტი, მე-13 მუხლის მე-3 პუნქტი, 27-ე მუხლის მე-2 პუნქტი, 28-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტები და 29-ე მუხლის პირველი პუნქტი საქართველოს კონსტიტუციის მე-14, 21-ე, 23-ე, 39-ე მუხლების და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან წინააღმდეგობაში არიან.

- „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის თანახმად, სასაქონლო ნიშანი არის არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე (ინტელექტუალური საკუთრება), ხოლო „კულტურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის „კ“ ქვეპუნქტის მიხედვით, „ინტელექტუალური საკუთრება შემოქმედებითი მოღვაწეობის ობიექტივირებული შედეგია“.

- საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 152-ე მუხლით, „არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე არის ის მოთხოვნები და უფლებები, რომლებიც შეიძლება გადაეცეს სხვა პირებს, ან გამიზნულია საიმისოდ, რომ მათ მფლობელს შეექმნას მატერიალური სარგებელი, ან/და მიენიჭოს უფლება მოსთხოვოს სხვა პირებს რაიმე“.

- „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-6 მუხლის დანაწესით კი, რომელიც განსაკუთრებულ უფლებას ეხება, მითითებულია, რომ განსაკუთრებული უფლების მქონე პირს შეუძლია აუკრძალოს მესამე პირს, მისი თანხმობის გარეშე სამოქალაქო ბრუნვაში გამოიყენოს ისეთი ნიშანი, რომელიც განსაკუთრებული უფლების მქონე პირის დაცული სასაქონლო ნიშნის იდენტურია და საქონელიც იდენტური, იდენტურია, ხოლო საქონელი იმდენად მსგავსია, რომ ჩნდება ამ ნიშნების აღრევის, მათ შორის, ასოცირების შედეგად აღრევის შესაძლებლობა, მსგავსია, ხოლო საქონელი იდენტური ან იმდენად მსგავსია, რომ ჩნდება ამ ნიშნების აღრევის, მათ შორის, ასოცირების შედეგად აღრევის შესაძლებლობა და ა.შ.; სხვა შესაძლო აკრძალვათა გარდა, იკრძალება, ისეთი საქონლის შეთავაზება, სამოქალაქო ბრუნვაში შეტანა ან საწყობში ამ მიზნით შენახვა, იმპორტი ან ექსპორტი, რომელიც ნიშანდებულია ამ ნიშნით, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ეს ქმედება ხორციელდება სასაქონლო ნიშანზე განსაკუთრებული უფლების მქონე პირის მიერ ნიშანდებული საქონლით და ა.შ. აქედან ჩანს, რომ რეგისტრაციით დაცულ სასაქონლო ნიშანზე მფლობელის განსაკუთრებული უფლება არამატერიალურ ქონებრივ სიკეთეს წარმოადგენს.

„ინტელექტუალური საკუთრების უფლებების ვაჭრობასთან დაკავშირებული ასპექტების შესახებ“ შეთანხმების პირველი მუხლის მე-2 პუნქტით თანახმად, „ტერმინი „ინტელექტუალური საკუთრება“ ეხება ინტელექტუალური საკუთრების ყველა კატეგორიას, რომლებიც II ნაწილის 1_7 კარის განხილვის ობიექტს წარმოადგენს. და მათ შორისაა სასაქონლო ნიშნებიც.

„სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის პირველი პუნქტის, მე-9 მუხლის მე-5 პუნქტის და მე-13 მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციაზე უარის თქმის აბსოლუტური საფუძვლებში, რომლის დროსაც სასაქონლო ნიშნად სიმბოლო ან სიმბოლოთა ერთობლიობა არ რეგისტრირდება, მითითებული არ არის პირობა, როცა განმცხადებელი (როგორც ფიზიკური, ისე იურიდიული პირი) იდენტიფიცირებული არ არის. შექმნილია პარადოქსული ვითარება. ადმინისტრაციული და ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსები, ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი, სამოქალაქო საპროცესო და სამოქალაქო კოდექსები, ასევე სხვა ნორმატიული აქტები ითვალისწინებენ ადმინისტრაციულ და კერძოსამართლებრივ ურთიერთობებში როგორც ფიზიკური, ისე იურიდიული პირის იდენტიფიცირებას. ამ წესიდან გამონაკლისი მხოლოდ „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის იმ ნორმებშია დაფიქსირებული, რომელთა გაუქმებასაც ჩვენ ვითხოვთ.

საქართველოს კანონის „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს 1999 წლის 5 თებერვლის №1795-IIს კანონის მე-4 მუხლის პირველი პუნქტი, მე-9 მუხლის მე-5 პუნქტი, მე-13 მუხლის მე-3 პუნქტი, 27-ე მუხლის მე-2 პუნქტი, 28-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტები და 29-ე მუხლის პირველი პუნქტი საქართველოს კონსტიტუციის მე-14, 21-ე, 23-ე, 39-ე მუხლების და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან წინააღმდეგობაში არიან. კერძოდ, კონსტიტუციის მე-14 მუხლის თანახმად, „ყველა ადამიანი დაბადებით თავისუფალია და კანონის წინაშე თანასწორია განურჩევლად რასისა, კანის ფერისა, ენისა, სქესისა, რელიგიისა, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებებისა, ეროვნული, ეთნიკური და სოციალური კუთვნილებისა, წარმოშობისა, ქონებრივი და წოდებრივი მდგომარეობისა, საცხოვრებელი ადგილისა“. რატომ უნდა ჰქონდეს უპირატესობა უცხოეთში (ოფშორულ ზონაში) დარეგისტრირებულ კომპანიას სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციის პროცესში და მის შემდგომ პერიოდშიც საქართველოში რეგისტრირებულ კომპანიასთან შედარებით? საქართველოში რეგისტრირებული ყველა იურიოდიული პირის იდენტიფიცირება შესაძლებელია სსიპ „საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს“ სამეწარმეო რეეტრის მონაცემტა ბაზაში. ამდენად, ნებისმიერ დაინტერესებულ პირს საშუალება აქვს ამ მონაცემებს გაეცნოს. ასევე იმ შემთხვევაში, თუკი სასაქონლო ნიშანს არ არეგისტრირებს მისი რეალური მესაკუთრე, რატომ უნდა ფლობდეს მას სხვა პირი? მას ხომ არანაირი შრომა ან/და სახსრები არ ჩაუდია ამ სასაქონლო ნიშნის (ინტელექტუალური საკუთრების) შექმნაში? მას ხომ უპირატესობა სხვა პირებთან შედარებით იმიტომ ენიჭება, რომ „ფხა გამოიჩინა“ და სხვისი ქონება მიითვისა.

„სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის ზემოაღნიშნული მუხლები შეუსაბამისობაში არიან ასევე საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლთან. სახელმწიფოს უზენაესი (ძირითადი) კანონის ამ მუხლში ასეთი ჩანაწერია „1. საკუთრება და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და ხელშეუვალია. დაუშვებელია საკუთრების, მისი შეძენის, გასხვისების ან მემკვიდრეობით მიღების საყოველთაო უფლების გაუქმება.

2. აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის დასაშვებია ამ მუხლის პირველ პუნქტში აღნიშნულ უფლებათა შეზღუდვა კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით, იმგვარად, რომ არ დაირღვეს საკუთრების უფლების არსი.

3. აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის საკუთრების ჩამორთმევა დასაშვებია კანონით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში, სასამართლოს გადაწყვეტილებით ან ორგანული კანონით დადგენილი გადაუდებელი აუცილებლობისას, წინასწარი, სრული და სამართლიანი ანაზღაურების პირობით. ანაზღაურება თავისუფლდება ყოველგვარი გადასახადისა და მოსაკრებლისაგან“.

სასაქონლო ნიშნის მფლობელს, თუნდაც მას არანაირი შრომა არ მიუძღვოდეს მის შექმნაში და მან მხოლოდ იმით აჯობა სხვებს, რომ ეს ნიშანი თავის სახელზე დაირეგისტრირა, უფლება ეძლევა მოითხოვოს ამ სასაქოლო ნიშნით ნიშანდებული საქონლის სამოქალაქო ბრუნვიდან ამოღება და განადგურება. იმ შემთხვევაში, თუკი ეს საქონელი არაინფორმირებულმა, პატიოსანმა პირმა თავისი სახსრებით შეიძინა, მასში საკუთარი სახსრები, შრომა ჩადო, არაუფლებამოსილი პირის მოთხოვნით იგი მატერიალურ ზარალს იღებს და ამას შეიძლება როგორც ალადინ მამედოვის შემთხვევაში, უმძიმესი სოციალური შედეგები მოჰყვეს. ან/და როგორ შეიძლება სასაქონო ნიშნით ნიშანდებული საქონლის მთლიანად განადგურება. „საქპატენტში“ ხომ დაცული მხოლოდ სასაქონლო ნიშანია? რა შუაშია საქონელი? საქართველოს კონსტიტუციით განმტკიცებული საკუთრების უფლება ვრცელდება ყველაზე. შესაბამისად, საკუთრების უფლება შესაძლებელია შეიზღუდოს მხოლოდ კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებული წესით, კერძოდ, შეზღუდვას საფუძვლად უნდა დაედოს მხოლოდ აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროება, კანონმდებლობით განსაზღვრული უნდა იყოს შეზღუდვის შემთხვევები და წესი და უფლება იმგვარად უნდა შეიზღუდოს, რომ საკუთრების უფლების არსი არ დაირღვეს. შესაბამისად, სადავო ნორმები არარად აქცევს საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებულ საკუთრების უფლებას, მათ საფუძველზე ხდება საკუთრების უფლების არაპროპორციულად შეზღუდვა და ეს შეზღუდვა ვერ იქნება გამართლებული დასახელებული ლეგიტიმური მიზნებით.

„სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის ზემოაღნიშნული მუხლები წინააღმდეგობაში მოდიან საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან. კერძოდ, 30-ე მუხლის მეორე პუნქტში ასეთი ჩანაწერია „სახელმწიფო ვალდებულია ხელი შეუწყოს თავისუფალი მეწარმეობისა და კონკურენციის განვითარებას. აკრძალულია მონოპოლიური საქმიანობა, გარდა კანონით დაშვებული შემთხვევებისა. მომხმარებელთა უფლებები დაცულია კანონით“. აღნიშნული კონსტიტუციური დანაწესი გულისხმობს სახელმწიფოს მიერ თავისუფალი ბაზრის ხელშეწყობის ვალდებულებას, ხოლო რეგისრირებული სასაქონლო ნიშნების ნიშანდებული პროდუქციის წარმოებისა და რეალიზების აკრძალვა სასაქონლო ნიშნის მფლობელის ნებართვის გარეშე, თავისუფლების ერთგვარი შეზღუდვაა. სახელმწიფოს მიზანია ბაზრის მონოპოლიური ფასებისგან დაცვა. ბაზარი კონკურენტულია მაშინ, როდესაც არსებული სამომხმარებლო მოთხოვნის დაკმაყოფილებას უზრუნველყოფს ალტერნატიული მიმწოდებლების არსებობა. შესაბამისად, უკანონოდ რეგისტრირებული სასაქონლო ნიშნის მფლობელის მიერ აკრძალვები ხელს უშლის ბაზარზე მოთხოვნის შესაბამისი ალტერნატიული მომწოდებლის გამოჩენას. დღეის მდგომარეობით, საქართველოს ბაზარზე მიწოდების ალტერნატიული წყაროები ბლოკირებულია და ყველა მომხმარებლის მოთხოვნა ვერ კმაყოფილდება. შესაბამისად, ამ პირობებში, ბაზარი ვერ პასუხობს კონკურენტუნარიანობის მოთხოვნებს, რაც იწვევს ქაოსისა და მონოპოლიური ფასების წარმოშობის მაღალ რისკს.

ბაზარზე ქაოსი და მონოპოლია კი ზიანის მომტანია ნებისმიერი მომხმარებლისათვის. სადავო ნორმების გაუქმებით დაცული იქნება არა მხოლოდ მოსარჩელე ალადინ მამედოვის ინტერესები, არამედ ბაზრიც გათავისუფლდება მონოპოლიური ფასებისაგან. დაცული ბაზარი წარმოადგენს ყველა მომხმარებლის ინტერესს, შესაბამისად, სადავო ნორმის გაუქმება, სხვადასხვა ხარისხით, ყველა მომხმარებლის ინტერესის დაცვას ისახავს მიზნად.

სასაქონლო ნიშნის არაუფლებამოსილ და მით უმეტეს არაიდენტიფიცირებული ფიზიკური თუ იურიდიული პირის სახელზე რეგისტრაცია აშკარად არათანაბარ პირობებში აყენებს სხვა მეწარმეებს. პირთა გარკვეული წრე იღებს მონოპოლიას ისეთი საქონლით ვაჭრობაზე, რომლის მწარმოებელიც თვითონ არ არის და სრულიად უკანონოს ფლობს იმ სასაქონლო ნიშანს, რომლითაც მარკირებულია პროდუქცია.

„სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის ზემოაღნიშნული მუხლები შეუსაბამისობაში არიან ასევე საქართველოს კონსტიტუციის 39-ე მუხლთან. სახელმწიფოს უზენაესი (ძირითადი) კანონის ამ მუხლში ასეთი ჩანაწერია „საქართველოს კონსტიტუცია არ უარყოფს ადამიანისა და მოქალაქის სხვა საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებს, თავისუფლებებსა და გარანტიებს, რომლებიც აქ არ არის მოხსენიებული, მაგრამ თავისთავად გამომდინარეობენ კონსტიტუციის პრინციპებიდან“. ეს მუხლი უნდა განვიხილოთ სამართლიანობისა და კეთილსინდისიერების წრილში. სასამართლომ თავად გადაწყვიტოს რამდენად სამართლიანია „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის ის მუხლები, რომლებიც, ჩვენი აზრით, ეწინააღმდეგებიან კონსტიტუციას.

„სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის სადავო მუხლები ჰარმონიაში არ არიან სხვა ანალოგიური ურთიერთობების მარეგულირებელ ნორმატიულ აქტებთან. კერძოდ, „საჯარო რეესტრის შესახებ“ საქართველოს კანონის და „საჯარო რეესტრის შესახებ“ ინსტრუქციასთან.

რაც შეეხება „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ კანონის 27-ე მუხლის მეორე პუნქტს, რომელშიც საუბარია მესამე პირის მოთხოვნით სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციას გაუქმებაზე. აქ ამომწურავად არის ჩამოთვლილი ყველა ის მოცემულობა, რომლის დადგომისასაც შესაძლებელია სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციის გაუქმება. კანონმდებელს აზრად არ მოსვლია იგი შესაბამისობაში მოეყვანა „ზოგად ადმინისტრაციულ კოდექსთან“ და მათ შორის ზაკ-ის მე-60, 601-ე, 61-ე მუხლებთან. მოქმედი კანონმდებლობით, იურიდიული ძალა რომ დაკარგოს აქტმა, ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის თანახმად, ეს შეიძლება მხოლოდ სამი ფორმით განხორცილედეს: 1. როცა იგი არარა აქტად იქნება აღიარებული (ზაკ 60-ე მუხლი), 2. ბათილად იქნება ცნობილი (ზაკ 601-ე მუხლი) და 3. ძალადაკარგულად გამოცხადდება (ზაკ 61-ე მუხლი). სხვა ფორმას მოქმედი კანონმდებლობა არ იცნობს. ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 601-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, „ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი ბათილია, თუ იგი ეწინააღმდეგება კანონს ან არსებითად დარღვეულია მისი მომზადების ან გამოცემის კანონმდებლობით დადგენილი სხვა მოთხოვნები“. ამავე მუხლის მე-7 ნაწილის თანახმად, „ადმინისტრაციული ორგანო ან სასამართლო ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობასთან ერთად განსაზღვრავს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მოქმედების შეწყვეტის სამართლებრივ შედეგებს. შესაძლებელია განისაზღვროს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მოქმედების შეწყვეტა:

ა) მისი ძალაში შესვლის დღიდან;

ბ) მისი ბათილად ცნობის დღიდან;

გ) მომავალში, კონკრეტული თარიღის მითითებით“.

ანალოგიური ხარვეზებია „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ კანონის 28-ე მუხლის პირველ პუნქტს და 29-ე მუხლის პირველ პუნქტს, ისინიც ასევე არ არიან შესაბამისობაში „ზოგად ადმინისტრაციულ კოდექსთან“.

ყველა სადავო ნორმატიული აქტის ერთად კონსტიტუციური კანონიერების შემოწმება გამომდინარეობს იქედან, რომ თითოეული მათგანი ფაქტობრივად დამოუკიდებლად ერთი და იგივე ერთი და იმავე ტიპის ურთიერთბობებს არეგულირებს, რის გამოც აუცილებელი ხდება მათზე ერთიანად კომპლექსურად მსჯელობა.

სადავო საკანონმდებლო ნორმები განხილული უნდა იქნას საქართველოს კონსტიტუციის მე-14, 21-ე, 23-ე, 39-ე მუხლების და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან, რადგან სახეზეა ხსენებული კონსტიტუციური სიკეთეებით დაცულ უფლებებში გაუმართლებელი ჩარევა.

ცალსახაა, რომ სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის საკითხის განხილვა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადია. ამასთან, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არ უმსჯელია სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის საკითხთან დაკავშირებით. სარჩელში მითითებული სადავო საკითხები გადაწყვეტილია საქართველოს კონსტიტუციით.

კონსტიტუციური სარჩელი შედგენილია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დამტკიცებული სასარჩელო სააპლიკაციო ფორმის მიხედვით, ხელმოწერილია მოსარჩელის მიერ და სრულად შეესაბამება „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს. ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, არ არსებობს წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელის განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლით განსაზღვრული არცერთი საფუძველი.

გთხოვთ, არაკონსტიტუციურად ცნოთ:

ა) საქართველოს კანონის „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს 1999 წლის 5 თებერვლის №1795-IIს კანონის მე-4 მუხლის პირველი პუნქტი (რომელშიც ცვლილებები და დამატებებია შესული საქართველოს 2005 წლის 20 დეკემბრის კანონით №2380 - სსმ I, №1, 04.01.2006 წ., მუხ.3; საქართველოს 2015 წლის 25 ნოემბრის კანონით №4556 - ვებგვერდი, 08.12.2015წ.), საქართველოს კონსტიტუციის მე-14, 21-ე, 23-ე, 39-ე მუხლების და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან მიმართებაში;

ბ) საქართველოს კანონის „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს 1999 წლის 5 თებერვლის №1795-IIს კანონის მე-9 მუხლის მე-5 პუნქტი (რომელშიც ცვლილებები და დამატებებია შესული საქართველოს 2010 წლის 28 ივნისის კანონით №3159 - სსმ I, №35, 12.07.2010 წ., მუხ.206), საქართველოს კონსტიტუციის მე-14, 21-ე, 23-ე, 39-ე მუხლების და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან მიმართებაში;

გ) საქართველოს კანონის „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს 1999 წლის 5 თებერვლის №1795-IIს კანონის მე-13 მუხლის მე-3 პუნქტი, საქართველოს კონსტიტუციის მე-14, 21-ე, 23-ე, 39-ე მუხლების და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან მიმართებაში;

დ) საქართველოს კანონის „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს 1999 წლის 5 თებერვლის №1795-IIს კანონის 27-ე მუხლის მე-2 პუნქტი (რომელშიც ცვლილებები და დამატებებია შესული საქართველოს 2005 წლის 20 დეკემბრის კანონით №2380 - სსმ I, №1, 04.01.2006 წ., მუხ.3; საქართველოს 2010 წლის 28 ივნისის კანონით №3159 - სსმ I, №35, 12.07.2010 წ., მუხ.206), საქართველოს კონსტიტუციის მე-14, 21-ე, 23-ე, 39-ე მუხლების და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან მიმართებაში;

ე) საქართველოს კანონის „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს 1999 წლის 5 თებერვლის №1795-IIს კანონის 28-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტები (რომელშიც ცვლილებები და დამატებებია შესული საქართველოს 2005 წლის 20 დეკემბრის კანონით №2380 - სსმ I, №1, 04.01.2006 წ., მუხ.3;), საქართველოს კონსტიტუციის მე-14, 21-ე, 23-ე, 39-ე მუხლების და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან მიმართებაში;

ვ) საქართველოს კანონის „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს 1999 წლის 5 თებერვლის №1795-IIს კანონის 29-ე მუხლის პირველი პუნქტი (რომელშიც ცვლილებები და დამატებებია შესული საქართველოს 2005 წლის 20 დეკემბრის კანონით №2380 - სსმ I, №1, 04.01.2006 წ., მუხ.3;), საქართველოს კონსტიტუციის მე-14, 21-ე, 23-ე, 39-ე მუხლების და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან მიმართებაში.

პატივცემულო სასამართლო,

ინტელექტუალური საკუთრება დაკავშირებულია ადამიანის გონებრივ შემოქმედებით საქმიანობასთან, რომელიც მოიცავსმეცნიერების, ტექნოლოგიების, წარმოების, ლიტერატურისა და ხელოვნების სფეროებს. ინტელექტუალური საკუთრება შეადგენს იმუფლებათა ერთობლიობას, რომელიც ასეთი ინტელექტუალურ საქმიანობის შედეგად წარმოიშობა. ეს უფლებები არ ეხება უშუალოდმატერიალურ ობიექტებს, რომლებშიც განსახიერებულია შემოქმედებითი საქმიანობის შედეგი (მაგალითად, მოწყობილობა, რომელიც დამზადებულია გამოგონების საფუძველზე, ან წიგნი, რომელშიც დაბეჭდილია ლიტერატურული ნაწარმოები), და ვრცელდება მხოლოდ და მხოლოდ ადამიანის გონების ქმნილებებზე, როგორც ასეთზე. რამდენადაც თავისი არსით ინტელექტუალურივ საკუთრების ობიექტები წარმოადგენენ ინფორმაციას (რომელიც გამოხატულია იდეის ან ფორმის სახით, შეუძლებელია მათ გამოყენებაზე უშუალო კონტროლის დაწესება და განხორციელება საკუთრების მატერიალური ფორმებისათვის მისაღები სამართლებრივი მექანიზმების გამოყენებით. ამიტომ, მსოფლიოში საუკუნეების განმავლობაში ჩამოყალიბდა ინტელექტუალურ საკუთრებაზე უფლებების წარმოშობისა და განხორციელების სპეციალური სამართლებრივი ნორმები და მექანიზმები, რომლებმაც ასახვა ჰპოვეს შესაბამის ეროვნულ საკანონმდებლო აქტებში, საერთაშორისოშეთანხმებებსა და კონვენციებში.

უნდა აღინიშნოს, რომ საერთაშორისო სამართალი და ეროვნული კანონმდებლობების უმრავლესობა არ იძლევა "ინტელექტუალური საკუთრების" რაიმე ფორმალიზებულ დეფინიციას. ინტელექტუალური საკუთრების მსოფლიო ორგანიზაციის დამფუძნებელი კონვენციის თანახმად, რომელიც მიიღეს სტოკჰოლმში 1967 წლის 17 ივლისს (მუხლი 2[VIII]), "ინტელექტუალური საკუთრება მოიცავს უფლებებს, რომლებიც სხვებთან ერთად ეხება სასაქონლო ნიშნებს, მომსახურების ნიშნებს, საფირმო სახელწოდებებსა და კომერციულ აღნიშვნებს.

ინტელექტუალურ საკუთრებაზე უფლებების დაცვის თვალსაზრისით, ტრადიციულად გამოყოფენ ორ სფეროს. კერძოდ, სამრეწველო საკუთრებაზე უფლებებისა და საავტორო უფლებების დაცვას.

სამრეწველო საკუთრების ობიექტებია: გამოგონებები, სამრეწველო ნიმუშები, ინტეგრალური მიკროსქემები, სასაქონლო ნიშნები და გეოგრაფიული აღნიშვნები. გარდა ამისა, სამრეწველო საკუთრებაზე უფლებების დაცვის ერთ-ერთ სახეს არაკეთილსინდისიერი კონკურენციის აღკვეთაც წარმოადგენს.

საკუთრების ნებისმიერი სხვა უფლების მსგავსად, ინტელექტუალურ საკუთრებაზე უფლებები შემოქმედს ან პატენტის, სასაქონლო ნიშნის თუ საავტორო უფლების მფლობელს შესაძლებლობას აძლევს, მიიღოს სარგებელი საკუთარი ნაშრომიდან ან ინვესტიციიდან. ამ უფლებათა ძირითადი პრინციპები მოცემულია ადამიანის უფლებების საყოველთაო დეკლარაციის 27-ე მუხლში, რომელშიც განსაზღვრულია ნებისმიერი სამეცნიერო ნაშრომის, ლიტერატურული ან ხელოვნების ნაწარმოების ავტორობიდან გამომდინარე არაქონებრივი და ქონებრივი ინტერესების დაცვით სარგებლის მიღების უფლება.

საქართველო უკვე დიდი ხანია არის ინტელექტუალური საკუთრების მსოფლიო ორგანიზაციის (ისმო) და მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის (მსო) წევრი. საქართველოს კანონმდებლობა ინტელექტუალური საკუთრების სფეროში უნდა შეესაბამებოდეს და ჰარმონიზებული უნდა იყოს პირველ რიგში საქართველოს კონსტიტუციასთან და შემდეგ საერთაშორისო ხელშეკრულებებთან და ევროკავშირის ნორმატიულ აქტებთან.

სასაქონლო ნიშნების საშუალებით მომხმარებელს შეუძლია განასხვავოს ერთმანეთისგან საქონლის მწარმოებელი, საქონლის ხარისხი და ფასი. სასაქონლო ნიშანი შეიძლება განვიხილოთ როგორც ერთგვარი რეკლამა საქონლის მიწოდებისას და მომხმარებელსა და მწარმოებელს შორის კონტაქტის დამყარების საშუალება.

ინტელექტუალური საკუთრების უფლებების დაცვა წარმოადგენს საერთაშორისო ვაჭრობის ხელშეწყობის ერთ-ერთ ძირითად ასპექტს და შემოსავლების სამსახურს მნიშვნელოვანი როლი აკისრია ამ უფლებების დაცვაში.

რა შეიძლება ითქვას ინტელექტუალური საკუთრების (ჩვენს შემთხვევაში სასაქონლო ნიშნების) დაცვით მიღებული სარგებელის შესახებ? დაცვის გარეშე მომხმარებელს არ ექნება საშუალება გაბედულად იყიდოს ნაწარმი ან მიიღოს მისთვის სასურველი მომსახურება სასაქონლო ნიშანზე უფლებების საიმედო დაცვისა და ამ უფლებათა განხორციელების უზრუნველყოფის გარეშე, რაც კეთილსინდისიერი კონკურენციის პირობების შექმნის საფუძველია.

განვიხილოთ როგორ შესბამისობაშია „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონი საქართველოს კონსტიტუციასთან და რამდენად ჰარმონიზებულია იგი მთლიანად მოქმედ ქართულ კანონმდებლობასთან.

- „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის თანახმად, სასაქონლო ნიშანი არის არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე (ინტელექტუალური საკუთრება), ხოლო „კულტურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის „კ“ ქვეპუნქტის მიხედვით, „ინტელექტუალური საკუთრება შემოქმედებითი მოღვაწეობის ობიექტივირებული შედეგია“.

- საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 152-ე მუხლით, „არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე არის ის მოთხოვნები და უფლებები, რომლებიც შეიძლება გადაეცეს სხვა პირებს, ან გამიზნულია საიმისოდ, რომ მათ მფლობელს შეექმნას მატერიალური სარგებელი, ან/და მიენიჭოს უფლება მოსთხოვოს სხვა პირებს რაიმე“.

- „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-6 მუხლის დანაწესით კი, რომელიც განსაკუთრებულ უფლებას ეხება, მითითებულია:

„1. რეგისტრაციით დაცულ სასაქონლო ნიშანზე მფლობელის განსაკუთრებული უფლება წარმოიშობა ამ ნიშნის რეგისტრაციის დღიდან.

2. განსაკუთრებული უფლების მქონე პირს შეუძლია აუკრძალოს მესამე პირს, მისი თანხმობის გარეშე სამოქალაქო ბრუნვაში გამოიყენოს ისეთი ნიშანი, რომელიც განსაკუთრებული უფლების მქონე პირის დაცული სასაქონლო ნიშნის:

ა) იდენტურია და საქონელიც იდენტური;

ბ) იდენტურია, ხოლო საქონელი იმდენად მსგავსია, რომ ჩნდება ამ ნიშნების აღრევის, მათ შორის, ასოცირების შედეგად აღრევის შესაძლებლობა;

გ) მსგავსია, ხოლო საქონელი იდენტური ან იმდენად მსგავსია, რომ ჩნდება ამ ნიშნების აღრევის, მათ შორის, ასოცირების შედეგად აღრევის შესაძლებლობა;

დ) იდენტური ან მსგავსია და დაცულია სასაქონლო ნიშნის საქართველოში კარგი რეპუტაციის გამო, ამ ნიშნის გამოყენება მესამე პირს დაუმსახურებლად უქმნის ხელსაყრელ პირობებს ან ზიანს აყენებს სასაქონლო ნიშნის რეპუტაციას ან მის განმასხვავებელუნარიანობას.

3. ამ მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევებში, სხვა შესაძლო აკრძალვათა გარდა, იკრძალება:

ა) სასაქონლო ნიშნის დატანა საქონელზე ან მის შეფუთვაზე;

ბ) ისეთი საქონლის შეთავაზება, სამოქალაქო ბრუნვაში შეტანა ან საწყობში ამ მიზნით შენახვა, იმპორტი ან ექსპორტი, რომელიც ნიშანდებულია ამ ნიშნით, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ეს ქმედება ხორციელდება სასაქონლო ნიშანზე განსაკუთრებული უფლების მქონე პირის მიერ ნიშანდებული საქონლით; (20.12.2005 N 2380 ძალაშია 2006 წლის 1 მარტიდან)

გ) სასაქონლო ნიშნის გამოყენებით მომსახურების შეთავაზება ან გაწევა;

დ) სასაქონლო ნიშნის გამოყენება რეკლამისათვის ან საქმიან ქაღალდებზე.

4. სასაქონლო ნიშნის მფლობელის ნებართვის გარეშე მესამე პირს ეკრძალება:

ა) ამ სასაქონლო ნიშნის იდენტური ან მსგავსი ნიშნის დატანა შესაფუთ საშუალებაზე, ეტიკეტზე და ა.შ.;

ბ) ამ სასაქონლო ნიშნის იდენტური ან მსგავსი ნიშნით ნიშანდებული შესაფუთი მასალის ან შეფუთვის შეთავაზება, მიმოქცევაში შეტანა, გასაღება ან გასაღებისათვის მომზადება, მათი იმპორტი ან ექსპორტი“. აქედან ჩანს, რომ რეგისტრაციით დაცულ სასაქონლო ნიშანზე მფლობელის განსაკუთრებული უფლება არამატერიალურ ქონებრივ სიკეთეს წარმოადგენს.

- „ინტელექტუალური საკუთრების უფლებების ვაჭრობასთან დაკავშირებული ასპექტების შესახებ“ შეთანხმების პირველი მუხლის მე-2 პუნქტით თანახმად, „ტერმინი „ინტელექტუალური საკუთრება“ ეხება ინტელექტუალური საკუთრების ყველა კატეგორიას, რომლებიც II ნაწილის 1_7 კარის განხილვის ობიექტს წარმოადგენს. და მათ შორისაა სასაქონლო ნიშნებიც.

- „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის პირველი პუნქტის, მე-9 მუხლის მე-5 პუნქტის და მე-13 მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციაზე უარის თქმის აბსოლუტური საფუძვლებში, რომლის დროსაც სასაქონლო ნიშნად სიმბოლო ან სიმბოლოთა ერთობლიობა არ რეგისტრირდება, მითითებული არ არის პირობა, როცა განმცხადებელი (როგორც ფიზიკური, ისე იურიდიული პირი) იდენტიფიცირებული არ არის. შექმნილია პარადოქსული ვითარება. ადმინისტრაციული და ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსები, ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი, სამოქალაქო საპროცესო და სამოქალაქო კოდექსები, ასევე სხვა ნორმატიული აქტები ითვალისწინებენ ადმინისტრაციულ და კერძოსამართლებრივ ურთიერთობებში როგორც ფიზიკური, ისე იურიდიული პირის იდენტიფიცირებას. ამ წესიდან გამონაკლისი მხოლოდ „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის იმ ნორმებშია დაფიქსირებული, რომელთა გაუქმებასაც ჩვენ ვითხოვთ.

პირველ რიგში, მიგვაჩნია, რომ განმცხადებელს მონოპოლია მხოლოდ საკუთარ ქმნილებაზე უნდა ჰქონდეს და პირველ რიგში ის დაადასტუროს, რომ სასაქონლო ნიშანი მისია. არსებული კანონმდებლობით, ნებისმიერ პირს შეუძლია სხვისი სასაქონლო ნიშანი დაარეგისტრიროს საქართველოში ისე, რომ მის მესაკუთრეს არც კი აცნობოს ამის შესახებ და ნებართვაც არ აიღოს. იმ შემთხვევაში, თუკი სასაქონლო ნიშნის რეალურ მესაკუთრეს დაასწრეს მისი სასაქონლო ნიშნის დარეგისტრირება, მას დავა მოუწევს ნიშნის მფლობელ ფიზიკურ ან/და იურიდიულ პირთან. მეორეც, რატომ არ უნდა იყოს იდენტიფიცირებული სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციისას უფლების პრეტენდენტი სუბიექტი? სირია, ერაყი, საერთოდ მთელი მსოფლიო და მათ შორის თითქოს ყველაზე უფრო დაცული ევროპული სახელმწიფოები ტერორისტულმა აქტებმა და გაუგონარმა სასტიკმა მკლელობებმა მოიცვა. საიდან ფინანსდებიან ამის შემოქმედი ხალხი? უკონტროლო, გაუმჭვირვალე ფულით და სხვა შემოსავლებით. ტერორიზმის დასაფინანსებელი თანხები ოფშორული ზონებში, არაბულ, საერთოდ მუსულმანურ სამყაროში, ასევე ორგანიზებული დანაშაულით, ნარკოტიკების წარმოება-რეალიზაციით ცნობილი, ცენტრალური და ლათინური ამერიკის ქვეყნებში დარეგისტრირებული კომპანიებიდან შეედინება. მსოფლიო თანამეგობრობას დიდი ძალისხმევა სჭირდება დაფინანსების წყაროების გადასაკეტად.

სულ ახლახან USAID-მა, ორგანიზებული დანაშაულისა და კორუფციის გაშუქების პროექტის (OCCRP) გამოყენებით, დააფინანსეს Panama Papers-ის მასალის გამოქვეყნება, რომელშიც მსოფლიოს 72 სახელმწიფოს მოქმედი ან ყოფილი მეთაურის დაურეგისტრირებელ ქონებას ეხება. გამომძიებელი ჟურნალისტების საერთაშორისო კონსორციუმის მიერ გამოქვეყნებული მასალების თანახმად, პანამაში რეგისტრირებულ მრავალ ოფშორულ კომპანიას მსოფლიოს ლიდერები, პოლიტიკოსები ცნობილი სპორტსმენები იყენებენ. გამოძიება პანამური იურიდიული ფორმის Mossack Fonseca-ს 11,5 მილიონი დოკუმენტის შესწვლას ეფუძნებოდა. გამომძიებელი ჟურნალისტების საერთაშორისო კონსორციუმის მასალების თანახმად, Mossack Fonseca ზოგიერთ შემთხვევაში კლიენტებს ფულის გათეთრებასა და გადასახადებისგან თავის არიდებასა და სანქციების გვერდის ავლაში ეხმარებოდა. ამას შედეგად ისლანდიის პრემიერ-მინისტრის სიგმუნდურ გუნლეიგსონის გადადგომა მოჰყვა. ანუ ყველაფერი გაუმჭვირვალის უკან დანაშაული იმალება. როცა სასაქონლო ნიშნის (ალადინ მამედოვის შემთხვევაში „Nikai“-ის) მფლობელი კომპანია იდენტიფიცირებული არ არის, მიგვაჩნია, რომ ეს ფლობა უკანონოა. ამით ირღვევა საქართველოს კანონმდებობით გარანტირებული თავისუფალი ვაჭრობისა და კონკურენციის პირობები. კერძოდ, სასაქონლო ნიშანანდებულ პროდუქციაზე უკანონო მონოპოლია აქვს აღებული მეწარმეთა გარკვეულ ჯგუფს, რაც თავისუფალ ბაზარზე იწვევს საქონლის ღირებულების ზრდას. ამით კი განზრახ ილახება მომხმარებელთა უფლებები (რასაც ბუნებრივია თან სდევს ქონებრივი ზარალიც). ანუ სახეზე გვექნება თუ სისხლის სამართლი კოდექსით გათვალისწინებული არა, საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 158-ე და 1581-ე მუხლებით გათვალისწინებული სამართალდაღღვევები მაინც. სადავო ნორმების გამოყენებით „საქპატენტში“ კვლავაც უკანონოდ დარეგისტრირებულია სასაქონლო ნიშანი „NIKAI“, მას იყენებს არაიდენტიფირებული, გაურკვეველი სტატუსის მქონე კომპანია „Nikai Gulf FZCO“. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1509-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, კერძო სამართლის იურიდიულ პირებს განეკუთვნებიან არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირები, სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოებები, კომანდიტური საზოგადოებებები, შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებები, სააქციო საზოგადოებები და კოოპერატივები. ამ სასაქონლო ნიშნის მფლობელი კი რა სამართლებრივი ფორმით ფუნქციონირებს, ან საერთოდ ფუნქციონირებს თუ არა, უცნობია.

„სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის ზემოაღნიშნული მუხლები წინააღმდეგობაში მოდიან საქართველოს კონსტიტუციის მე-14, 21-ე, 23-ე, 39-ე მუხლების და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან. კერძოდ, კონსტიტუციის მე-14 მუხლის თანახმად, „ყველა ადამიანი დაბადებით თავისუფალია და კანონის წინაშე თანასწორია განურჩევლად რასისა, კანის ფერისა, ენისა, სქესისა, რელიგიისა, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებებისა, ეროვნული, ეთნიკური და სოციალური კუთვნილებისა, წარმოშობისა, ქონებრივი და წოდებრივი მდგომარეობისა, საცხოვრებელი ადგილისა“. რატომ უნდა ჰქონდეს უპირატესობა უცხოეთში (ოფშორულ ზონაში) დარეგისტრირებულ კომპანიას სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციის პროცესში და მის შემდგომ პერიოდშიც საქართველოში რეგისტრირებულ კომპანიასთან შედარებით? საქართველოში რეგისტრირებული ყველა იურიოდიული პირის იდენტიფიცირება შესაძლებელია სსიპ „საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს“ სამეწარმეო რეეტრის მონაცემტა ბაზაში. ამდენად, ნებისმიერ დაინტერესებულ პირს საშუალება აქვს ამ მონაცემებს გაეცნოს. ასევე იმ შემთხვევაში, თუკი სასაქონლო ნიშანს არ არეგისტრირებს მისი რეალური მესაკუთრე, რატომ უნდა ფლობდეს მას სხვა პირი? მას ხომ არანაირი შრომა ან/და სახსრები არ ჩაუდია ამ სასაქონლო ნიშნის (ინტელექტუალური საკუთრების) შექმნაში? მას ხომ უპირატესობა სხვა პირებთან შედარებით იმიტომ ენიჭება, რომ „ფხა გამოიჩინა“ და სხვისი ქონება მიითვისა.

„სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის ზემოაღნიშნული მუხლები შეუსაბამისობაში არიან ასევე საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლთან. სახელმწიფოს უზენაესი (ძირითადი) კანონის ამ მუხლში ასეთი ჩანაწერია „1. საკუთრება და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და ხელშეუვალია. დაუშვებელია საკუთრების, მისი შეძენის, გასხვისების ან მემკვიდრეობით მიღების საყოველთაო უფლების გაუქმება.

2. აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის დასაშვებია ამ მუხლის პირველ პუნქტში აღნიშნულ უფლებათა შეზღუდვა კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით, იმგვარად, რომ არ დაირღვეს საკუთრების უფლების არსი.

3. აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის საკუთრების ჩამორთმევა დასაშვებია კანონით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში, სასამართლოს გადაწყვეტილებით ან ორგანული კანონით დადგენილი გადაუდებელი აუცილებლობისას, წინასწარი, სრული და სამართლიანი ანაზღაურების პირობით. ანაზღაურება თავისუფლდება ყოველგვარი გადასახადისა და მოსაკრებლისაგან“.

სასაქონლო ნიშნის მფლობელს, თუნდაც მას არანაირი შრომა არ მიუძღვოდეს მის შექმნაში და მან მხოლოდ იმით აჯობა სხვებს, რომ ეს ნიშანი თავის სახელზე დაირეგისტრირა, უფლება ეძლევა მოითხოვოს ამ სასაქოლო ნიშნით ნიშანდებული საქონლის სამოქალაქო ბრუნვიდან ამოღება და განადგურება. იმ შემთხვევაში, თუკი ეს საქონელი არაინფორმირებულმა, პატიოსანმა პირმა თავისი სახსრებით შეიძინა, მასში საკუთარი სახსრები, შრომა ჩადო, არაუფლებამოსილი პირის მოთხოვნით იგი მატერიალურ ზარალს იღებს და ამას შეიძლება როგორც ალადინ მამედოვის შემთხვევაში, უმძიმესი სოციალური შედეგები მოჰყვეს. ან/და როგორ შეიძლება სასაქონო ნიშნით ნიშანდებული საქონლის მთლიანად განადგურება. „საქპატენტში“ ხომ დაცული მხოლოდ სასაქონლო ნიშანია? რა შუაშია საქონელი? საქართველოს კონსტიტუციით განმტკიცებული საკუთრების უფლება ვრცელდება ყველაზე. შესაბამისად, საკუთრების უფლება შესაძლებელია შეიზღუდოს მხოლოდ კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებული წესით, კერძოდ, შეზღუდვას საფუძვლად უნდა დაედოს მხოლოდ აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროება, კანონმდებლობით განსაზღვრული უნდა იყოს შეზღუდვის შემთხვევები და წესი და უფლება იმგვარად უნდა შეიზღუდოს, რომ საკუთრების უფლების არსი არ დაირღვეს. შესაბამისად, სადავო ნორმები არარად აქცევს საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებულ საკუთრების უფლებას, მათ საფუძველზე ხდება საკუთრების უფლების არაპროპორციულად შეზღუდვა და ეს შეზღუდვა ვერ იქნება გამართლებული დასახელებული ლეგიტიმური მიზნებით.

„სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის ზემოაღნიშნული მუხლები წინააღმდეგობაში მოდიან საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან. კერძოდ, 30-ე მუხლის მეორე პუნქტში ასეთი ჩანაწერია „სახელმწიფო ვალდებულია ხელი შეუწყოს თავისუფალი მეწარმეობისა და კონკურენციის განვითარებას. აკრძალულია მონოპოლიური საქმიანობა, გარდა კანონით დაშვებული შემთხვევებისა. მომხმარებელთა უფლებები დაცულია კანონით“. აღნიშნული კონსტიტუციური დანაწესი გულისხმობს სახელმწიფოს მიერ თავისუფალი ბაზრის ხელშეწყობის ვალდებულებას, ხოლო რეგისრირებული სასაქონლო ნიშნების ნიშანდებული პროდუქციის წარმოებისა და რეალიზების აკრძალვა სასაქონლო ნიშნის მფლობელის ნებართვის გარეშე, თავისუფლების ერთგვარი შეზღუდვაა. სახელმწიფოს მიზანია ბაზრის მონოპოლიური ფასებისგან დაცვა. ბაზარი კონკურენტულია მაშინ, როდესაც არსებული სამომხმარებლო მოთხოვნის დაკმაყოფილებას უზრუნველყოფს ალტერნატიული მიმწოდებლების არსებობა. შესაბამისად, უკანონოდ რეგისტრირებული სასაქონლო ნიშნის მფლობელის მიერ აკრძალვები ხელს უშლის ბაზარზე მოთხოვნის შესაბამისი ალტერნატიული მომწოდებლის გამოჩენას. დღეის მდგომარეობით, საქართველოს ბაზარზე მიწოდების ალტერნატიული წყაროები ბლოკირებულია და ყველა მომხმარებლის მოთხოვნა ვერ კმაყოფილდება. შესაბამისად, ამ პირობებში, ბაზარი ვერ პასუხობს კონკურენტუნარიანობის მოთხოვნებს, რაც იწვევს ქაოსისა და მონოპოლიური ფასების წარმოშობის მაღალ რისკს.

ბაზარზე ქაოსი და მონოპოლია კი ზიანის მომტანია ნებისმიერი მომხმარებლისათვის. სადავო ნორმების გაუქმებით დაცული იქნება არა მხოლოდ მოსარჩელე ალადინ მამედოვის ინტერესები, არამედ ბაზრიც გათავისუფლდება მონოპოლიური ფასებისაგან. დაცული ბაზარი წარმოადგენს ყველა მომხმარებლის ინტერესს, შესაბამისად, სადავო ნორმის გაუქმება, სხვადასხვა ხარისხით, ყველა მომხმარებლის ინტერესის დაცვას ისახავს მიზნად.

სასაქონლო ნიშნის არაუფლებამოსილ და მით უმეტეს არაიდენტიფიცირებული ფიზიკური თუ იურიდიული პირის სახელზე რეგისტრაცია აშკარად არათანაბარ პირობებში აყენებს სხვა მეწარმეებს. პირთა გარკვეული წრე იღებს მონოპოლიას ისეთი საქონლით ვაჭრობაზე, რომლის მწარმოებელიც თვითონ არ არის და სრულიად უკანონოს ფლობს იმ სასაქონლო ნიშანს, რომლითაც მარკირებულია პროდუქცია.

„სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის ზემოაღნიშნული მუხლები შეუსაბამისობაში არიან ასევე საქართველოს კონსტიტუციის 39-ე მუხლთან. სახელმწიფოს უზენაესი (ძირითადი) კანონის ამ მუხლში ასეთი ჩანაწერია „საქართველოს კონსტიტუცია არ უარყოფს ადამიანისა და მოქალაქის სხვა საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებს, თავისუფლებებსა და გარანტიებს, რომლებიც აქ არ არის მოხსენიებული, მაგრამ თავისთავად გამომდინარეობენ კონსტიტუციის პრინციპებიდან“. ეს მუხლი უნდა განვიხილოთ სამართლიანობისა და კეთილსინდისიერების წრილში. სასამართლომ თავად გადაწყვიტოს რამდენად სამართლიანია „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის ის მუხლები, რომლებიც, ჩვენი აზრით, ეწინააღმდეგებიან კონსტიტუციას.

„სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ საქართველოს კანონის სადავო მუხლები ჰარმონიაში არ არიან სხვა ანალოგიური ურთიერთობების მარეგულირებელ ნორმატიულ აქტებთან. კერძოდ, „საჯარო რეესტრის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლში, რომლითაც დარეგულირებულია მოძრავ ნივთებსა და არამატერიალურ ქონებრივ სიკეთეზე უფლებათა რეესტრში რეგისტრაციისადმი დაქვემდებარებული უფლებები, მითითებულია:

„1. მოძრავ ნივთებსა და არამატერიალურ ქონებრივ სიკეთეზე უფლებათა რეესტრში რეგისტრირდება:

ა) გირავნობა (გარდა ფინანსური გირაოსი, რომლის რეგისტრაცია რეგულირდება „საგადახდო სისტემისა და საგადახდო მომსახურების შესახებ“ საქართველოს კანონის შესაბამისად);

ბ) ლიზინგი;

გ) საბანკო გარანტია.

2. ამ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული გირავნობის უფლების წარმოშობისათვის აუცილებელია ამ უფლების რეგისტრაცია საჯარო რეესტრში.

3. შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებისა და კომანდიტური საზოგადოების პარტნიორთა წილებზე გირავნობის უფლება რეგისტრირდება მეწარმეთა და არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირების რეესტრში“.

ამ ნორმატიული აქტიდან ჩანს, რომ არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე საჯარო რეესტრში რეგისტრირდება.

„საჯარო რეესტრის შესახებ“ ინსტრუქციის მე-7.2 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად კი ამონაწერი საჯარო რეესტრიდან, გარდა ამ მუხლის უნდა შეიცავდეს: „ინფორმაციას რეგისტრირებული უფლებების, ვალდებულებებისა და შეზღუდვების, მათი სუბიექტებისა და ობიექტების, უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტისა და მათი საიდენტიფიკაციო მონაცემების/რეკვიზიტების შესახებ“. ამავე ინსტრუქციის მე-7.6 მუხლის თანახმად კი „მოძრავ ნივთზე და არამატერიალურ ქონებრივ სიკეთეზე ამონაწერის სხვა რეკვიზიტები შესაძლებელია განისაზღვროს სააგენტოს თავმჯდომარის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით“. ე.ი. ამ ინსტრუქციის თანახმად, უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეესტრიდან ამონაწერში მითითებული უნდა იყოს ინფორმაცია რეგისტრირებული უფლებების, ვალდებულებებისა და შეზღუდვების, მათი სუბიექტებისა და ობიექტების, უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტისა და მათი საიდენტიფიკაციო მონაცემების/რეკვიზიტების შესახებ. ხოლო არამატერიალურ ქონებრივ სიკეთეზე, გარდა ზემოთჩამოთვლილი მონაცემებისა, ამონაწერის სხვა რეკვიზიტები შესაძლებელია დამატებით განისაზღვროს სააგენტოს თავმჯდომარის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით. რადგანაც ამონაწერში ეს მონაცემები უნდა იყოს, შესაბამისად საჯარო რეესტრის შესაბამისმა მოხელემ ისინი რეგისტრაციის პროცედურებისათვის სუბიექტს უნდა მოსთხოვოს. „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ კანონი კი პრეტენდენტის იდენტიფიკაციას საერთოდ არ ითვალისწინებს. მით უმეტეს, რომ ინტელექტუალური საკუთრებაც ხომ არამატერიალურ ქონებრივ სიკეთეა.

რაც შეეხება „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ კანონის 27-ე მუხლის მეორე პუნქტს, რომელშიც საუბარია მესამე პირის მოთხოვნით სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციას გაუქმებაზე. აქ ამომწურავად არის ჩამოთვლილი ყველა ის მოცემულობა, რომლის დადგომისასაც შესაძლებელია სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციის გაუქმება. კანონმდებელს აზრად არ მოსვლია იგი შესაბამისობაში მოეყვანა „ზოგად ადმინისტრაციულ კოდექსთან“ და მათ შორის ზაკ-ის მე-60, 601-ე, 61-ე მუხლებთან. მოქმედი კანონმდებლობით, იურიდიული ძალა რომ დაკარგოს აქტმა, ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის თანახმად, ეს შეიძლება მხოლოდ სამი ფორმით განხორცილედეს: 1. როცა იგი არარა აქტად იქნება აღიარებული (ზაკ 60-ე მუხლი), 2. ბათილად იქნება ცნობილი (ზაკ 601-ე მუხლი) და 3. ძალადაკარგულად გამოცხადდება (ზაკ 61-ე მუხლი). სხვა ფორმას მოქმედი კანონმდებლობა არ იცნობს. ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 601-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, „ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი ბათილია, თუ იგი ეწინააღმდეგება კანონს ან არსებითად დარღვეულია მისი მომზადების ან გამოცემის კანონმდებლობით დადგენილი სხვა მოთხოვნები“. ამავე მუხლის მე-7 ნაწილის თანახმად, „ადმინისტრაციული ორგანო ან სასამართლო ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობასთან ერთად განსაზღვრავს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მოქმედების შეწყვეტის სამართლებრივ შედეგებს. შესაძლებელია განისაზღვროს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მოქმედების შეწყვეტა:

ა) მისი ძალაში შესვლის დღიდან;

ბ) მისი ბათილად ცნობის დღიდან;

გ) მომავალში, კონკრეტული თარიღის მითითებით“.

რა „საქპატენტი“ ადმინისტრაციულ უფლებამოსილებას არ ახორციელებს, არ გამოსცემს ინდივიდუალურ სამართლებრივ აქტებს რომ იგი „ზოგად ადმინისტრაციული კოდექსის“ მოქმედების ფარგლებიდან გავიდეს? ანალოგიური ხარვეზებია „სასაქონლო ნიშნების შესახებ“ კანონის 28-ე მუხლის პირველ პუნქტს და 29-ე მუხლის პირველ პუნქტს, ისინიც ასევე არ არიან შესაბამისობაში „ზოგად ადმინისტრაციულ კოდექსთან“.

საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „სწორი სამართლებრივი ინტერპრეტაცია მოითხოვს ნორმის არსის და მიზნის დადგენას. ამ ფაქტორებზე დაყრდნობით უნდა განისაზღვროს მისი შინაარსი“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 29 თებერვლის #2/1/484 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე თამარ ხიდაშელი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, პ. 7).

თანაზომიერების პრინციპი ადამიანის უფლებათა შეზღუდვის მართლზომიერების შეფასების კონსტიტუციური კრიტერიუმია. ზუსტად ამიტომ მას კონსტიტუციური კონტროლისთვის არსებითი მნიშვნელობა აქვს. შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკამ, ერთი მხრივ, თანაზომიერების პრინციპი დაუდო ზღვრად ხელისუფლების მოქმედებას, ხოლო მეორე მხრივ, თავადაც დაივალდებულა, შეიბოჭა თავი უპირობო ვალდებულებით, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში ადამიანის უფლებაში ხელისუფლების ჩარევის სამართლიანობა, კონსტიტუციურობა სწორედ ამ პრინციპზე დაყრდნობით შეაფასოს, რაც არაერთგზის და არაორაზროვნად გაიმეორა სხვა გადაწყვეტილებებშიც: „სადავო ნორმა უნდა შეესაბამებოდეს თანაზომიერებისა და განსაზღვრულობის პრინციპებს, რომლებიც პირდაპირ კავშირშია სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპთან. სწორედ თანაზომიერების პრინციპი ადგენს მატერიალურ მასშტაბებს კანონმდებლისათვის ძირითადი უფლებების შეზღუდვისას. თუ ნორმა ამ პრინციპებს არ შეესაბამება, ის დაუშვებს თვითნებობის შესაძლებლობას. სახელმწიფოს თვითნებობა ადამიანის თავისუფლების სფეროში კი ავტომატურად ნიშნავს ადამიანის ღირსების, როგორც კონსტიტუციური წესრიგის უმაღლესი პრინციპის, სამართლებრივი სახელმწიფოსა და სხვა კონსტიტუციური პრინციპების დარღვევას და ადამიანის ... ძირითადი უფლების არაკონსტიტუციურ ხელყოფას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 6 აპრილის გადაწყვეტილება N2/1/415 საქმეზე, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II,13).

„კონსტიტუციური უფლებების ... შეზღუდვის შეფასების საზომი თანაზომიერების პრიციპია. აღნიშნული პრინციპი წარმოადგენს ადამიანის უფლების შეზღუდვისას კანონმდებლის შებოჭვის მექანიზმს და, შესაბამისად, კონსტიტუციური კონტროლის ელემენტს. თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნაა, რომ უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია, ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის გადაწყვეტილება N3/1/512 საქმეზე დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი, საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ).

სწორედ თანაზომიერების პრინციპი იძლევა იმის შეფასებისა და დადგენის შესაძლებლობას, უფლების შეზღუდვა იმავდროულად არის თუ არა მისი დარღვევა. ამა თუ იმ უფლებაში ჩარევა მხოლოდ და მხოლოდ კონსტიტუციით გათვალისწინებული ლეგიტიმური მიზნების არსებობისა და მათი დაცვის რეალური აუცილებლობისას, ამასთან, მხოლოდ კონსტიტუციით დაშვებული ფორმითა და ინტენსივობით - როდესაც ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა ხდება ვარგისი, აუცილებელი, ყველაზე ნაკლებად მზღუდავი, პროპორციული საშუალებით – უფლების სამართლიან შეზღუდვას გულისხმობს, რაც თავისთავად არის უფლების შემადგენელი ნაწილი, რადგან ასეთია კონკრეტული უფლების კონსტიტუციური ფარგლები და შინაარსი. თუ ეს კომპონენტები დაკმაყოფილებულია, ესე იგი ჩარევა თანაზომიერია და აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში.

უფლების შემზღუდველი ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასებისას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზნის არსებობას. სადავო აქტების შეფასებისას, პირველ რიგში, უნდა გაირკვეს ის მიზანი, რომელიც ამოძრავებდა კანონმდებელს მათი მიღებისას... თანაზომიერების პრინციპის გამოყენებით შეიძლება შეფასდეს კანონმდებლის მხოლოდ ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის საშუალებათა კონსტიტუციურობა.

მოცმეული სარჩელის განხილვისას საკონსტიტუციო სასამართლომ შეაფასოს: სადავო ნორმით გათვალისწინებული უფლებაში ჩარევის კონკრეტული გზა არის თუ არა ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის ვარგისი საშუალება - აქვს თუ არა მასთან (ლეგიტიმურ მიზანთან) კავშირი იმ გაგებით, რომ ემსახურება და უზრუნველყოფს მის მიღწევას? ისევე როგორც ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად აუცილებელი არის თუ არა უფლებაში სწორედ ისეთი ფორმითა თუ ინტენსივობით, ხარისხით ჩარევა, როგორსაც სადავო ნორმა ითვალისწინებს - არის თუ არა ის უფლების ყველაზე ნაკლებად მზღუდავი და პროპორციული საშუალება?

უფლებაში ჩარევის მარეგლამენტირებელი ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასებისას, პირველ რიგში, უნდა გავარკვიოთ: ა) რა არის სადავო ნორმის შემოღების ლეგიტიმური მიზანი; თუ ასეთი ლეგიტიმური მიზანი ვერ დასახელდა ან ვერ გამოვლინდა საკითხის შესწავლის შედეგად, ნორმის შემდგომ შეფასებას აზრი არ აქვს, ნორმა თვითნებური და არაკონსტიტუციური იქნება; ბ) თუმცა იმ შემთხვევაში, როდესაც სადავო ნორმის შემოღების მიზნების გარკვევა მოხდება, აუცილებელია მათი კონსტიტუციით გათვალისწინებულ ლეგიტიმურ მიზნებთან შესაბამისობის მტკიცება, ანუ სადავო ნორმის შემოღების მიზანი იმ სიკეთეს უნდა წარმოადგენდეს, რომლის დაცვის ვალდებულებაც სახელმწიფოს კონსტიტუციის მიხედვით აქვს, და რომლის დაცვისთვისაც კონსტიტუცია კონკრეტული უფლების შეზღუდვის შესაძლებლობას ითვალისწინებს. ამ საკითხზე უარყოფითი პასუხის შემთხვევაში, ნორმა ასევე თვითნებური და არაკონსტიტუციურია.

ზოგადად, სამართალგანვითარება მიიღწევა არაეფექტიან და გაუმართლებელ ნორმებზე უარის თქმით და არა პოზიტიური სამართლებრივი ფასეულობებისაგან გაუცხოებით. კანონმდებელმა, პირველ რიგში, უნდა დააკმაყოფილოს ის მოთხოვნა, რომ მის მიერ შერჩეული რეგულაციით ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა შესაძლებელი იყოს, ანუ ის (რეგულაცია) რეალურად უნდა იყოს ორიენტირებული ლეგიტიმური მიზნის დაცვასა და უზრუნველყოფაზე.

უფლების შემზღუდავი ღონისძიება მიზნის მიღწევის ვარგისი, მისაღები საშუალება უნდა იყოს. უნდა არსებობდეს უშუალო და რეალური კავშირი მიზანსა და მისი მიღწევის საშუალებას შორის. ამ დროს მხედველობაში მიიღება ის გარემოებაც, თუ რა მასშტაბისა და ინტენსივობის სავარაუდო ზიანის თავიდან აცილებას მოითხოვს კონკრეტული ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა, დაცვა. უფლებაში ჩარევის კონკრეტული ფორმა საკმარისი უნდა იყოს იმისათვის, რომ ასეთი საფრთხეები თავიდან იქნეს აცილებული და კონსტიტუციით გათვალისწინებული ლეგიტიმური მიზნები _ დაცული. მას გარდაუვლად, ნამდვილად უნდა შეეძლოს კონკრეტული მიზნების, ინტერესების უზრუნველყოფა; წინააღმდეგ შემთხვევაში, ერთნაირად მიადგება ზიანი როგორც საჯარო, ისე კერძო ინტერესებს. კერძოდ, ის, ერთი მხრივ, ვერ უზრუნველყოფს იმ მიზნების მიღწევას, რომელთა დაცვის მოტივითაც იქნა შემოღებული, ხოლო, მეორე მხრივ, სწორედ იმის

გამო, რომ ის ვერ გამოდგება ლეგიტიმური, კონსტიტუციური ინტერესების დაცვის ვარგის საშუალებად, გამოიწვევს უფლების გაუმართლებელ, თვითნებურ შეზღუდვას.

იმ შემთხვევაში, თუ შეზღუდვა ლეგიტიმურ მიზანს ლოგიკურად არ უკავშირდება, შეზღუდვა გაუმართლებელია.

სამართლებრივი და დემოკრატიული სახელმწიფოს შექმნის მიზანი არის თავისუფალი და რეალიზებული ადამიანი, რასაც უზრუნველყოფს ადამიანის უფლებების აღიარება და სრულყოფილად სარგებლობის გარანტირება. ამასთან, ნებისმიერი უფლების აღიარება აზრს დაკარგავს, მასზე თანაბარი წვდომის (ხელმისაწვდომობის) გარანტირებული შესაძლებლობის

გარეშე. თავისუფლება, ფართო გაგებით, როგორც ღირებულება უფასურდება, თუ ის არ არის გაჯერებული სამართლიანობით. ადამიანებისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელია განცდა, რომ მათ სამართლიანად ეპყრობიან.

სახელმწიფო ხელს უნდა უწყობდეს საქართველოს კონსტიტუციის მე-14, 21-ე, 23-ე, 39-ე მუხლების და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტებით დეკლარირებული უფლებების რეალიზებაში, მაშინ როცა სადავო ნორმები გვევლინება ათასობით მოქალაქის სოცილურად მძიმე პირობებში ჩაგდების ხელშემწყობად. ხსენებულიდან გამომდინარე, ცალსახაა, რომ ზემოთ განხილული არანაირი ლეგიტიმური მიზანი არ არსებობს სადავო დანაწესების გამართლებისათვის, რის გამოც წარმოდგენილი სარჩელი სასამართლოს მხრიდან მხარდაჭერილი უნდა იყოს.