თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. „ნოტარიატის შესახებ“ საქართველოს კანონი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მეოთხე პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე” ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, 31-ე და და 31¹ მუხლები.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

წინამდებარე სარჩელი თავისი ფორმით და შინარსით სრულად შეესაბამება „საკონსტიუციო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მოთხოვნებს.

მოსარჩელე, ანუ მე, გიორგი გოცაძე, ვარ სუბიექტი, რომელსაც სახელმწიფო სამსახურში მაქვს სპეციალობით მუშაობის არანაკლებ 5 წლიანი სტაჟი, მაქვს უმაღლესი იურიდიული განათლება და ჩაბარებული მაქვს ნოტარიუსთა საკვალიფიკაციო გამოცდა, მაგრამ მიუხედავად ამისა, ნოტარიატის შესახებ საქართველოს კანონის II თავის მე-11 მუხლის 1-ლი ნაწილის ფორმულირების გათვალისწინებით, მეკრძალება კონკურსში მონაწილეობა და ჩემს მიმართ იქმნება შეუსაბამოდ უთანასწორო პირობა/გარემოება. ზემოაღნიშნული ფაქტის დამადასტურებელი დოკუმენტაცია წარმოდგენილია დანართის სახით.

განმარტებები სადავო ნორმის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით:

ა) სარჩელი ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის მოთხოვნებს;

ბ) სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი პირის მიერ:

,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტის შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოში ნორმატიული აქტის ან მისი ცალკეული ნორმების კონსტიტუციურობის თაობაზე კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება აქვთ საქართველოს მოქალაქეებს თუ მათ მიაჩნიათ, რომ დარღვეულია ან შესაძლებელია უშუალოდ დაირღვეს საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებული მათი უფლებანი და თავისუფლებანი. განსახილველ შემთხვევაში, შესაძლოა სახეზე გვქონდეს მოსარჩელის უფლების დარღვევა. აღნიშნულის გათვალისწინებით, წარმოვადგენ უფლებამოსილ სუბიექტს, ვიდავო კონსტიტუციურ სარჩელში სადავოდ გამხდარ საკითხებთან მიმართებით.

გ)სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის მე-11 მუხლით;

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა აღნიშნული ტიპის დავისათვის და შესაბამისად, არც მისი არასაპატიო მიზეზით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში;

ზ) სარჩელში სადავოდ არის ქცეული საკანონმდებლო აქტი.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

მოსარჩელე მხარის მიერ სადავოდ გამხდარი ნორმაა - „ნოტარიატის შესახებ“ საქართველოს კანონის II თავის მე-11 მუხლის 1-ლი პუნქტი.

მოსარჩელის მოთხოვნაა - არაკონსტიტუციურად იქნეს ცნობილი, „ნოტარიატის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის 1-ლი ნაწილის - „ნოტარიუსის თანამდებობა შეიძლება ამ კანონით დადგენილი წესით დაიკავოს საქართველოს ქმედუნარიანმა მოქალაქემ, რომელსაც აქვს უმაღლესი იურიდიული განათლება, გავლილი აქვს სტაჟირება ან აქვს ნოტარიუსად მუშაობის 1 წლის სტაჟი ან საჯარო სამსახურში სპეციალობით მუშაობის არანაკლებ 5 წლის სტაჟი და ჩაბარებული აქვს ნოტარიუსთა საკვალიფიკაციო გამოცდა.“ ის ნორმატიული შინაარსი, რომლის თანახმადაც, პირს, რომელსაც საჯარო სამართლის იურიდიულ პირის ფორმით ფუნქციონირებად ადმინისტრაციულ ორგანოში აქვს სპეციალობით მუშაობის არანაკლებ 5 წლიან სამუშაო გამოცდილება, მაგრამ უფლება არ აქვს სტაჟირების გავლის გარეშე დაიკავოს ნოტარიუსის თანამდებობა.

წინამდებარე სარჩელი თავისი ფორმით და შინარსით სრულად შეესაბამება „საკონსტიუციო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მოთხოვნებს.

მოსარჩელე, ანუ მე, გიორგი გოცაძე, ვარ სუბიექტი, რომელსაც სახელმწიფო სამსახურში მაქვს სპეციალობით მუშაობის არანაკლებ 5 წლიანი სტაჟი, მაქვს უმაღლესი იურიდიული განათლება, ჩაბარებული მაქვს ნოტარიუსთა საკვალიფიკაციო გამოცდა, მაგრამ მიუხედავად ამისა, ნოტარიატის შესახებ საქართველოს კანონის II თავის მე-11 მუხლის 1-ლი ნაწილის ფორმულირების გათვალისწინებით, მეკრძალება კონკურსში მონაწილეობა და ჩემს მიმართ იქმნება შეუსაბამოდ უთანასწორო პირობა/გარემოება.

ნოტარიატის შესახებ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის 1-ლი ნაწილის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსიტუტციის მე-11 მუხლთან მიმართებით:

საქართველოს კონსტიტუციისა და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განზოგადებული პრაქტიკის საფუძველზე დგინდება, რომ კანონის წინაშე თანასწორობა, ეს არ არის მხოლოდ უფლება, ეს არის ურყევი პრინციპი, რომელსაც ეფუძნება სამართლებრივი სახელმწიფო და მისი დემოკრატიული ღირებულებები.

უფლებით დაცული სფერო

1. თანასწორობის უფლებასთან დაკავშირებით, საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა შეაფასოს:

ა)სახეზეა თუ არა კონსტიტუციური დებულებით გათვალისწინებულ უფლებრივ სფეროში ჩარევა;

ბ) არის თუ არა ეს ჩარევა გამართლებული.

2. დაცულ უფლებაში ჩარევის დასადგენად უნდა შეფასდეს:

ა) სახელმწიფო არსებითად თანასწორ პირებთან მიმართებით არსებითად განსხვავებულ სამართლებრივ პირობებს ადგენს.

ბ) არსებითად არათანასწორ პირებთან მიმართებით იდენტურ სამართლებრივ რეჟიმს აწესებს.

დიფერენცირება:

ნოტარიატის შესახებ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის 1-ლი პუნქტის თანახმად:

„ნოტარიუსის თანამდებობა შეიძლება ამ კანონით დადგენილი წესით დაიკავოს საქართველოს ქმედუნარიანმა მოქალაქემ, რომელსაც აქვს უმაღლესი იურიდიული განათლება, გავლილი აქვს სტაჟირება ან აქვს ნოტარიუსად მუშაობის 1 წლის სტაჟი ან საჯარო სამსახურში სპეციალობით მუშაობის არანაკლებ 5 წლის სტაჟი და ჩაბარებული აქვს ნოტარიუსთა საკვალიფიკაციო გამოცდა“.

წინამდებარე პუნქტი ადგენს ძირითად საკვალიფიკაციო მოთხოვნებს ნოტარიუსის თანამდებობის დაკავების მსურველი კანიდადატისათვის.

ერთ შემთხვევაში, საკვალიფიკაციო მოთხოვნები მოიცავს:

ü უმაღლეს იურიდიულ განათლებას;

ü საკვალიფიკაციო გამოცდის ჩაბარებას;

ü სტაჟირების კომპონენტს.

ხოლო, მეორე შემთხვევაში, ხდება საკვალიფიკაციო მოთხოვნის დიფერენცირება და იგი მოიცავს:

ü უმაღლეს იურიდიულ განათლებას;

ü საკვალიფიკაციო გამოცდის ჩაბარებას;

ü საჯარო სამსახურში სპეციალობით მუშაობის არანაკლებ 5 წლის სტაჟს;

როგორც ვხედავთ, ნოტარიატის კანონის მე-11 მუხლის 1-ლი პუნქტი ადგენს, რომ თუ პირს აქვს საჯარო სამსახურში სპეციალობით მუშაობის არანაკლებ 5 წლის სტაჟი, იგი თავისუფლდება სტაჟირების გავლისაგან და შეუძლია იუსტიციის მინისტრს მიმართოს გასაუბრებაზე დაშვების მიზნით.

მოცემულ შემთხვევაში, დიფერენცირებულ პირებს წარმოადგენენ სუბიექტები, რომლებიც დასაქმებულნი არიან ადმინისტრაციულ ორგანოებში, ახორციელებენ საჯარო, სახელმწიფოებრივ უფლებამოსილებას, მაგრამ ზოგიერთი საკანონმდებლო ჩანაწერის გათვალისწინებით, მათი სამსახურების სტატუსად არ არის აღიარებული - „საჯარო სამსახური“. შესაბამისად, ასეთ პირებს ერთმევათ შესაძლებლობა მიიღონ კონკურსში მონაწილეობა. მაგალითად, არსებული საკანონმდებლო რეგულაციების თანახმად - „საჯარო სამართლის იურიდიული პირი“, მიუხედავად მისი სამართლებრივი ბუნებისა და ფუნქციონალური შინაარსისა, არ არის საჯარო სამსახური.

საჯარო სამსახურის სტატუსთან დაკავშირებით, რეგულაციებს ქმნის „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონი, კანონის მე-3 მუხლი გვთავაზობს სხვადასხვა სამსახურების სამართლებრივ განამარტებას, მაგალითად, კანონი ერთმანეთისგან მიჯნავს, ისეთ ტერმინებს, როგორიცაა: სახელმწიფო სამსახური, საჯარო სამსახური, სახელმწიფო დაწესებულება. კანონი ასევე ასხვავებს პროფესიულ საჯარო მოხელეს, საჯარო მოხელეს და მოხელეს, ხელშეკრულებითა და ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებულ პირს, პოლიტიკური თანამდებობის პირს, სახელმიწფო პოლიტიკური თანამდებობის პირს და ასე შემდეგ.

საჯარო სამსახურის შესახებ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის თანახმად:

ü სახელმწიფო სამსახური - საქართველოს სახელმიწფო და ავტონომიური რესპუბლიკების იმ ორგანოებში (დაწესებულებებში) არჩევით ან დანიშვნით ტანამდებობაზე საქმიანობა, რომლებიც საქართველოს კანონმდებლობის საფუძველზე ახორციელებენ საკანონმდებლო, აღმასრულებელ და სასამართლო ხელისუფლება, სახელმიწფო ზედახედველობას და კონტროლს, აგრეთვე სახელმწიფო თავდაცვას;

ü საჯარო სამსახური - სახელმწიფო სამსახურში საქმიანობა (გარდა ამ კანონის მე-4 მუხლის პირველი პუნქტით განსაზღვრული პირების მიერ განხორციელებული საქმიანობისა), მუნიციპალიტეტის ორგანოებსი (დაწესებულებებში) საქმიანობა, საჯარო სამართლის იურიდიულ პირებში საქმიანობა (გარდა კულტურულ, საგანმანათლებლო, სამეცნიერო, კვლევითი, სასპორტო და რელიგიურ, წევრობაზე დაფუძნებულ და ამ კანონითა და „საჯარო სამართლის იურიიდული პირის შესახებ“ საქართველოს კანონით განსაზღვრული კატეგორიის საჯარო სამართლის იურიიდულ პირებში საქმიანობა.) საჯარო სამსახურად ითვლება აგრეთვე საქართველოს პრეზიდენტის ადმინისტრაციაში, საქართველოს პრემიერ-მინისტრისა და საქართველოს სატათბირო ორგანოების აპარატებში, საქართველოს ეროვნული ბანკის აპარატში, სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის აპარატში, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს აპარატში, საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატში, საქართველოს ბიზნესომბუდსმენის აპარატში, სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახურში, საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის აპარატში, აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომირუი რესპუბლიკების უმაღლესი საარჩევნო კომისიების აპარატებში, სახელმიწფო რწმუნებულის ადამინისტრაციაში საქმიანობა.“

ü საჯარო დაწესებულება - სახელმიწფო ბიუჯეტის, ავტონომიური რესპუბლიკის რესპუბლიკური ბიუჯეტის ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ერთეული ბიუჯეტის სახსრებით შექმნილი და შესაბამისი ბიუჯეტის დაფინანსებაზე მყოფი დაწესებულება, აგრეთვე მის წინაშე ანგარიშვალდებული/მისი კონტროლისადმი დაქვემდებარებული ორგანიზაცია, ასევე სხვა საჯარო სამართლის იურიდიული პირი, თუ იგი არის შესაბამისი დონის ბიუჯეტით განსაზღვრული პროგრამის/ქვეპორგრამის ფარგლებში ასიგნებების განკარგვის უფლებამოსილების მქონე ორგანიზაცია და მასში მუშაობენ საჯარო მოსამსახურეები.

ზემოაღნიშნულის პარალელურად უნდა აღინიშნოს, რომ იმავე კანონის 126¹ მუხლის:

ü 1-ლი პუნქტი ადგენს - „გარდამავალ პერიოდად ჩაითვალოს 2017 წლის 1 ივლისიდან 2019 წლის 31 დეკემბრამდე პერიოდი, ხოლო საჯარო დაწესებულებაში შრომითი გასამრჯელოს დადგენისა და წახალისების მიზნებისთვის – 2017 წლის 1 ივლისიდან 2017 წლის 31 დეკემბრამდე პერიოდი, გარდა ამ მუხლის 1​​​1 პუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევისა.

ü მე-2 პუნქტი ადგენს - „გარდამავალ პერიოდში საჯარო სამართლის იურიდიულ პირზე (გარდა კულტურული, საგანმანათლებლო, სამეცნიერო, კვლევითი, სასპორტო, რელიგიური და წევრობაზე დაფუძნებული საჯარო სამართლის იურიდიული პირებისა) არ ვრცელდება ამ კანონის (გარდა ამ კანონის 34-ე მუხლის მე-6 პუნქტისა, 35-ე, 36-ე და 39-ე–43-ე მუხლებისა) მოქმედება.“

საერთო ჯამში, საჯარო სამსახურის შესახებ საქართველოს კანონის გათვალისწინებით, მიუხედავად იმისა, რომ მოცემული დროისათვის „საჯარო სამართლის იურიდიული პირი“ თავისი ტერმინოლოგიური და შინაარსობრივი განამარტებით ითვლება საჯარო სამსახურად, მას საჯარო სამსახურის შესახებ კანონის გარდამავალი დებულებების გათვალისწინებით სტატუსი მინიჭებული არ აქვს. თუმცა, ეს ხელს არ უშლის ობიექტურ დამკვირვებელს გააცნობიეროს „საჯარო სამართლის იურიდიული პირის“ რეალური იურიდიული ბუნება და მისი ფუნქციური შინაარსი.

უშუალოდ თუ საჯარო სამართლის იურიდიულ პირის იურიდიულ ბუნებაზე ვისაუბრებთ, როგორც მოგეხსენებათ, არსებობს - „საჯარო სამართლის იურიდიული პირის შესახებ“ საქართველოს კანონი:

ü კანონის 1-ლი პუნქტი განსაზღვრავს კანონის გამოყენების სფეროს, რომლის თანახმადაც - „ეს კანონი ადგენს საჯარო სამართლის იურიდიული პირის შექმნის, საქმიანობისა და ორგანიზაციის წესს.“

ü კანონის მე-2 მუხლი განსაზღვრავს საჯარო სამართლის იურიდიული პირის ცნებას - „საჯარო სამართლის იურიდიული პირი არის შესაბამისი კანონით, საქართველოს მთავრობის დადგენილებით ან კანონის საფუძველზე სახელმწიფო მმართველობის ორგანოს ადმინისტრაციული აქტით შექმნილი, საკანონმდებლო და სახელმწიფო მმართველობის ორგანოებისაგან განცალკევებული ორგანიზაცია, რომელიც სახელმწიფოს კონტროლით დამოუკიდებლად ახორციელებს პოლიტიკურ, სახელმწიფოებრივ, სოციალურ, საგანმანათლებლო, კულტურულ და სხვა საჯარო საქმიანობას, აგრეთვე ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი აღმასრულებელი ორგანოს ნორმატიული აქტით შექმნილი, სახელმწიფო მმართველობის ორგანოებისგან განცალკევებული ორგანიზაცია, რომელიც სახელმწიფოს კონტროლით დამოუკიდებლად ახორციელებს სოციალურ, საგანმანათლებლო, კულტურულ და სხვა საჯარო საქმიანობას.“

ü ხოლო, იმავე კანონის მე-9 მუხლის 1-ლი პუნქტის თანამხად კი - „საჯარო სამართლის იურიდიული პირი შეიძლება შეიქმნას მხოლოდ ისეთი საჯარო მიზნებისა და ფუნქციების შესასრულებლად, რომელთა განხორციელება უშუალოდ არ შედის სახელმწიფო მმართველობის ორგანოების კომპეტენციაში. უფრო მეტიც, იმავე მე-9 მუხლის მე-2 ნაწილი ადგნეს, რომ - „თუ საჯარო სამართლის იურიიდული პირი არსებითად გადავიდა სამეწარმეო საქმიანობაზე, შესაბამისი სახელმწიფო მმართველობის ორგანო ვალდებულია დააყენოს ამ პირის რეორგანიზაციის ან ლიკვიდაციის საკითხი“.

„საჯარო სამართლის იურიდიული პირის შესახებ“ საქართველოს კანონზე დაყრდნობით თუ ზოგად შეფასებას გავაკეთებთ საჯარო სამართლის იურიდიული პირების თაობაზე, მაშინ უდავოდ უნდა დავასკვნათ, რომ - საჯარო სამართლის იურიდიული პირი, კანონის და/ან მთავრობის დადგენილების საფუძველზე, იქმნება საჯარო მიზნებისა და ფუნქციების შესასრულებლად.

სახელმწიფოს საკანონმდებლო ვალდებულებაა საჯარო სამართლის იურიდიული პირების კლასიფიკაციების უზრუნველყოფა, თუმცა ეს ვალდებულება მოცემულ დრომდე არ შესრულებულა, მიუხედავად ამისა, სახელმწიფომ როგორი ფორმითაც არ უნდა უზრუნველყოს საჯარო სამართლის იურიდიული პირების კლასიფიკაცია, ერთი რამ ცალსახაა, რომ საჯარო სამართლის იურიდიული პირები არსებობენ საჯარო მიზნებისა და ფუნქციების მისაღწევად. ისენი წარმოადგენენ ადმინისტრაციულ ორგანოებს და როგორც წესი, უმეტეს შემთხვევაში მათი დაფინანსების არსებითი წყარო ყოველთვის გახლავთ სახელმწიფო ბიუჯეტი.

აქედან გამომდინარე, ორგანიზაციული ბუნებისა და სამართლებრივი ფორმის შინაარსისა და მიზნების გათვალსაზრისით, ძალიან რთულია მუნიციპალიტეტის საკრებულოს, გამგეობას, სამინისტროებს, ეროვნული ბანკის აპარატს, სხვა საჯარო სამსახურებსა და საჯარო სამართლის იურიდიულ პირს შორის მოძებნო არსებითად განმასხვავებელი ნიშნები სახელმწიფოებრივი ფუნქციის განხორციელების მიზნით.

უპირველესად ყველა მათგანი წარმოადგენს ადმინისტრაციულ ორგანოს. ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-2 მუხლის 1-ლი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად: „ადმინისტრაციული ორგანო – ყველა სახელმწიფო ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო ან დაწესებულება, საჯარო სამართლის იურიდიული პირი (გარდა პოლიტიკური და რელიგიური გაერთიანებებისა), აგრეთვე ნებისმიერი სხვა პირი, რომელიც საქართველოს კანონმდებლობის საფუძველზე ასრულებს საჯარო სამართლებრივ უფლებამოსილებებს;“ და ყველა მათგანს აქვს ერთი საერთო მიზანი და ინტერესი, მიკუთვნებული კომპეტენციის ფარგლებში, განახორციელოს - „საჯარო სამართლებრივი უფლებამოსილება“. ზოგადი შეფასების თანახმად, ადმინისტრაციულ ორგანოებში დასაქმებული პირები წარმოადგენენ არსებითად თანასწორ პირებს, ვინაიდან, უმეტესწილად, მათ არსებითად თანასწორი უფლება-მოვალეობები, ვალდებულებები და ინტერესები წარმოეშობათ, თავიანთი სამსახურებრივი უფლებამოსილების შესრულება-განხორციელებისას. სხვაობა შესაძლოა არსებობდეს მხოლოდ ტერმინოლოგიური და ხელოვნური სახის.

შეფასების ტესტი:

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დამკვიდრებული პრაქტიკის მიხედვით, „სადავო ნორმების შეფასებისას სასამართლო იყენებს რაციონალური დიფერენცირების ან შეფასების მკაცრ ტესტს. საკითხი, თუ რომელი მათგანით უნდა იხელმძღვანელოს სასამართლომ, წყდება სხვადასხვა ფაქტორების, მათ შორის, ჩარევის ინტენსივობისა და დიფერენცირების ნიშნის გათვალისწინებით. კერძოდ, თუ არსებითად თანასწორ პირთა დიფერენცირების საფუძველია კონსიტუტციის მე-11 მუხლში ჩამოთვლილი რომელიმე ნიშანი ან სადავო ნორმა ითვალისწინებს უფლებაში მაღალი ინტენსივობით ჩარევას - სასამართლო გამოიყენებს შეფასების მკაცრ ტესტს (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 ოქტომბრის N2/4/603 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II -8).“

„საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკიდან გამომდინარე, რაციონალური დიფერენცირების ტესტის მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად: „ა)საკმარისია დიფერენცირებული მოპყრობის რაციონალურობის დასაბუთებულობა, მათ შორის, როდესაც აშკარაა დიფერენციაციის მაქსიმალური რეალისტურობა, გარდუვალობა ან საჭიროება; ბ) რეალური და რაციონალური კავშირის არსებობა დიფერენციაციის ობიექტურ მიზეზსა და მისი მოქმედების შედეგს შორის“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-6). აღნიშნული ტესტის ფარგლებში დიფერენცირება გამართლებადია, თუ მას გარკვეული მიზანი გააჩნია და გონივრულ დასაბუთებას ემყარება.“

„იმისათვის, რომ სადავო ნორმამ რაციონალური დიფერენციაციის ტესტის მოთხოვნები დააკმაყოფილოს, აუცილებელია სადავო ნორმით დადგენილი დიფერენცირება მიზნის მიღწევის რაციონალურ საშუალებას წარმოადგენდეს. საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ ზოგადად, სადავო ნორმით გათვალისწინებულ საქმეებზე სახელმწიფო ბაჟის დაწესება, ემსახურება ლეგიტიმურ მიზანს, თუმცა მოპასუხემ ვერ დაასაბუთა სადავო ნორმებით დაწესებული დიფერენცირებული მიდგომის საჭიროება. არ არსებობს ლოგიკური, რაციონალური ახსნა სადავო ნორმებით დადგენილ სახელმწიფო სერვისებზე ფიზიკური და იურიდიული პირებისათვის განსხვავებული სახელმწიფო ბაჟის დაწესების საჭიროებასთან დაკავშირებით.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიის გადაწყვეტილება N2/6/623, 29/12/2016 წ.)

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამრთლოს პრაქტიკის თანახმად, თუკი დიფერენცირება ხდება კლასიკური ნიშნის საფუძველზე ან ინტენსიურია, მაშინ სასამართლო თანასწორობის უფლებაში ჩარევის მართლზომიერებას ამოწმებს “მკაცრი შეფასების ტესტის” მიხედვით, ხოლო თუკი სხვა ნიშნით - რაციონალური დიფერენცირების ტესტით. მოცემულ შემთხვევაში დიფერენციაციის ნიშანს წარმოადგენს დასაქმების სფეროს კატეგორია, რომელიც არ არის კონსტიტუციის მე-11 მუხლით გათვალისიწინებული კლასიკური ნიშანი. არც ინტენსიურად უნდა ჩაითვალოს დიფერენცირება, ვინაიდან ურთიერთობაში მონაწილე პირები მკვეთრად არ შორდებიან თანაბარი შესაძლებლობებისგან. გამომდინარე აქედან, მიმაჩნია, რომ დიფერენცირება უნდა შემოწმდეს რაციონალური დიფერენციაციის ტესტით.

რაციონალური შეფასების ტესტის გამოყენებისას სასამართლო ამოწმებს:

ა) დიფერენცირებული მოპყრობის რაციონალურობას;

ბ) რეალური და რაციონალური კავშირის არსებობა დიფერენციაციის ობიექტურ მიზეზსა და მისი მოქმედების შედეგს შორის.

გათვალისწინებით იმ გარემოებისა, რომ ჩემი პოზიციაა, რომ წინამდებარე საქმე უნდა შემოწმდეს რაციონალური შეფასების ტესტის გამოყენებით, სამართლებრივი დასაბუთება წარმოდგენილი იქნება აღნიშნული მიმართულებით.

უპირველესად, ნოტარიატის შესახებ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის 1-ლი ნაწილით ჩამოყალიბებულ დიფერენცირებას არ გააჩნია რაციონალური მიზეზი

როგორც ცნობილია, „ნოტარიატის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლი ადგენს ნოტარიუსის თანამდებობის დაკავების პირობებს. „ნოტარიატის შესახებ“ საქართველოს კანონის მიხედვით, იმისათვის რომ გახდე ნოტარიუსი საჭიროა ან სტაჟირება გაიარო ნოტარიუსთა პალატაში ან გქონდეს საჯარო სამსახურში მუშაობის 5 წლის სტაჟი. მოცემულ შემთხვევაში, საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მომართვის საფუძველს წარმოადგენს ჩანაწერი, რომლის მიხედვითაც ნოტარიუსად დანიშვნის წინაპირობად მიჩნეულია საჯარო სამსახურში მუშაობის 5 წლის სტაჟი.

ნოტარიატის შესახებ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის 1-ლი პუნქტის ის ჩანაწერი, რომელიც ადგენს საჯარო სამსახურში მუშაობის 5 წლის სტაჟის აუცილებლობას არაკონსტიტუციურია. არაკონსტიტუციური ნორმის „ნოტარიუსის თანამდებობა შეიძლება ამ კანონით დადგენილი წესით დაიკავოს საქართველოს ქმედუნარიანმა მოქალაქემ, რომელსაც აქვს უმაღლესი იურიდიული განათლება, გავლილი აქვს სტაჟირება ან აქვს ნოტარიუსად მუშაობის 1 წლის სტაჟი ან საჯარო სამსახურში სპეციალობით მუშაობის არანაკლებ 5 წლის სტაჟი და ჩაბარებული აქვს ნოტარიუსთა საკვალიფიკაციო გამოცდა.“ ის ნორმატიული შინაარსი, რომლის თანახმადაც, პირს, რომელსაც საჯარო სამართლის იურიდიულ პირის ფორმით ფუნქციონირებად ადმინისტრაციულ ორგანოში აქვს სპეციალობით მუშაობის არანაკლებ 5 წლიან სამუშაო გამოცდილება, მაგრამ უფლება არ აქვს სტაჟირების გავლის გარეშე დაიკავოს ნოტარიუსის თანამდებობა. აღნიშნული დასკვნის შესაძლებლობას იძლება არაერთი ფაქტობრივი და სამართლებრივი გარემოება.

როგორც მოგეხსენებათ, კანონის განმარტება ნიშნავს კანონის სიტყვათა მნიშვნელობის გაგებას. განმარტებისათვის შესაძლებელია გამოყენებულ იქნას სხვადასხვა მეთოდები, მაგალითა გრამატიკული, ლოგიკური, ისტორიული, ტელეოლოგიური მეთოდები. ნოტარიატის შესახებ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის 1-ლი პუნქტის მიმართ სწორედ აღნიშნული განმარტების მეთოდების მიხედვით უნდა ვიმსჯელოთ. ცალსახაა, რომ კანონის მე-11 მუხლის 1-ლი პუნქტი, არაერთი ასპექტის გათვალისწინებით, ნაკოლვანი ნორმაა. თუ ამ მუხლის ჩანაწერს - „საჯარო სამსახურში სპეციალობით მუშაობის არანაკლებ 5 წლის სტაჟი“. განვმარტავთ ლოგიკური და ტელეოლოგიური მეთოდებით, მაშინ აშკარა შეუსაბამობამდე მივდივართ. კანონის/ნორმის ლოგიკური განმარტება ცდილობს განსაზღვროს კანონის/ნორმის აზრი, მიზანი და სამართლის ნორმების ურთიერთკავშირიდან გამომდინარე დაადგინოს ცალკეული ნორმის აზრი და განსაკუთრებულობა.

მოცემულ შემთხვევაში თუ ჩვენ, ნორმის ლოგიკური განმარტების მეთოდით, ვისაუბრებთ „ნოტარიატის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის 1-ლი პუნქტის აზრზე, მიზანსა და განსაკუთრებულობაზე, მაშინ, ცალსახად, მივდივართ დასკვნამდე, რომ ნორმის ავტორის მიზანია, ერთგვარი შეზღუდვები დააწესოს ნოტარიუსობის მსურველი კანდიდატებისათვის. გათვალისწინებით იმ გარემოებისა, რომ ნოტარიატი სპეციფიური დარგია, ბუნებრივია, რომ იმისათვის რომ ადამიანი გახდეს ნოტარიუსი გონივრულ კრიტერიუმებს უნდა აკმაყოფილებდეს, მოცემულ შემთხვევაში, დავის მიზანს არ წარმოადგენს იმის მტკიცება, რომ ნებისმიერ დაინტერესებულ პირს უნდა ქონდეს შესაძლებლობა გახდეს ნოტარიუსი. ლოგიკურია, რომ წინაპირობები და შეზღუდვები უნდა არსებობდეს, თუმცა, ეს არ უნდა იყოს უთანასწორო და არ უნდა ლახავდეს სხვათა უფლებებსა და თავისუფლებებს. მოცემულ შემთხვევაში, თუ ნორმის განმარტების ლოგიკურ ხაზს გავყვებით, მნიშვნელოვანია ყურადღება გავამახვილოთ „ნოტარიატის შესახებ“ საქართველოს კანონის 1-ლი მუხლზე:

ü „1. ნოტარიატი არის საჯარო სამართლებრივი ინსტიტუტი, რომლის ამოცანაა სახელმწიფოს მიერ დადგენილ ფარგლებში პირებს შორის სამართლებრივი ურთიერთობებისა და იურიდიული ფაქტების დადასტურება.“

ü „2. ნოტარიატის სახელმწიფო რეგულირებას საქართველოს კანონმდებლობის საფუძველზე ახორციელებს საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო.“

ზემოაღნიშნული ნორმების საფუძველზე, ცალსახაა, რომ ნოტარიატი არის საჯარო სამართლებრივი ინსტიტუტი, დასაქმებულის (ნოტარიუსის) პროფესიული და პიროვნული დამოუკიდებლობის მაქსიმალური მასშტაბით. ნორმის ლოგიკური და ტელეოლოგიური განმარტების ფარგლებში, რახან ნოტარიატი და ნოტარიუსი მიჩნეულია საჯარო სამართლებრივ ინსტიტუტად, ბუნებრივია, რომ კანონის მე-11 მუხლი, ნოტარიუსად დანიშვნის წინაპირობად ადგენს, რომ ნოტარიუსად შეუძლია იმუშაოს იმ იურისტმა, რომელსაც აქვს საჯარო სამართლებრივ ინსტიტუტში, სპეციალობით მუშაობის არანაკლებ 5 წლიანი სტაჟი. მოცემულ შემთხვევაში, ნორმა აქცენტს აკეთებს საჯარო სამსახურზე და ნორმა არ საუბრობს საჯარო მოსამსახურეებზე. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ნორმის მიზანია, იმ კანდიდატებისათვის, რომელსაც საჯარო სამართლებრივ ინსტიტუციაში მუშაობის გამოცდილება არ აქვს შექმნას დააწესოს შეზღუდვები, ხოლო ამის პარალელურად, იმ კანდიდატებისთვის, რომელთაც აქვს საჯარო სამართლებრივ ინსტიტუციაში მუშაობის გამოცდილება უზრუნველყოს დაშვების კრიტერიუმები. მარტივად რომ ვთქვათ, კანონის ნორმა განსაზღვრავს დასაქმების სფეროს. თუმცა, ჩანაწერის ნაკოლვანების გამო, არათანასწორ, არათანაბარ შეზღუდვებამდე მივდივართ, იმ მხრივ, რომ პრაქტიკულად, აკრძალვა ვრცელდება, საჯარო სამართლებრივ ინსტიტუციაში დასაქმებულ ზოგიერთ სპეციალსტზე, ხოლო ზოგიერთ სპეციალსიტზე კი აკრძალვა არ ვრცელდება. მაგალითად, თუ კანონის მე-11 პუნქტის პირველ პუნქტს ისე განვმარტავთ როგორც ამას იუსტიციის სამინისტრო და ნოტარიუსთა პალატა აკეთებს, მაშინ იქმნება შემდეგი სურათი: მაგალითად, რომელიმე მაღალმთიანი მუნიციპალიტეტის და/ან თავდაცვის სამინისტროს იურიდიული სამსახურის ყველაზე დაბალი რანგის სპეციალისტს, რომლის ფუნქციური და შინაარსობრივი დატვირთვა შემოიფარგლება ტექნიკური ხასითის ფუნქციების განხორციელებით, სტაჟირების გარეშე, შეუძლია გახდეს ნოტარიუსი, მაგრამ სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს იურიდიული სამსახურის უფროსს უფლება არ აქვს, სტაჟირების გარეშე, გახდეს ნოტარიუსი. მიზეზი კი ის გახლავთ, რომ ერთი საჯარო სამსახურში მუშაობს, ხოლო მეორე კი - არა, (აღნიშნული მსჯელობა ემყარება საჯარო სამსახურის შესახებ საქართველოს კანონის ჩანაწერებს). ცალსახაა, რომ მსგავსი უთანასწორობა აბსოლუტურ შეუსაბამობას ქმნის. თუ კონკრეტულად ვისმჯელებთ ნოტარიატის შესახებ კანონის მე-11 მუხლის მოთხოვნაზე, მაშინ, შინაარსობრივად, თვისობრივად, ფუნქციურად, ვფიქრობ, სხვა ნებისმიერი ასპექტით, ნოტარიუსის ფუნქციებთან სსიპ საჯარო რეესტრი ეროვნული სააგენტოს იურიდიული სამსახური უფრო ახლოს დგას, ვიდრე, დავუშვათ, საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო და/ან მით უმეტეს, რომელიმე ნაკლებად ფუნქციური საჯარო სამსახურის იურიდიულის განყოფილება. შესაბამისად, არსებული მიდგომების გათვალისწინებით, არათუ სრულდება კანონით დადგენილი პოზიტიური მიზანი, არამედ პირიქით, ირღვევა კიდეც ის მიზანი და არსი, რაც შესაძლოა ჩადებული იყოს ნოტარიატის შესახებ კანონის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტში. ამის პარალელურად, საგულისხმოა, რომ ორივე ზემოთ მოყვანილი მაგალითი თავსდება ადმინისტრაციული ორგანოს, საჯარო უფლებამოსილების განხორციელებელ ორგანოთა კატეგორიაში და არ ხდება ნოტარიატის შესახებ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის 1-ლი ნაწილით დადგენილი - საჯარო სახელმწიფოებრივი ინსტიტუციის სივრცის დარღვევა.

ბუნებრივია, კანონის მიზანი ვერ და/არ იქნება მსგავსი შეუსაბამო და არალეგიტიმური შეზღუდვის დაწესება. ამგვარად მოცემული დიფერენცირება ვერ აკმაყოფილებს რაციონალური დიფერენცირების ტესტსს და სადავო ნორმა არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა