თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მეოთხე პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე” ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, 31-ე და 31¹ მუხლები.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

ა) სარჩელი ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 311 მუხლის მოთხოვნებს;

ბ) სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი პირის მიერ:

გორის რაიონული სასამართლოს 2009 წლის 25 მარტის განაჩენით მიხეილ ქარელი ცნობილ იქნა დამნაშავედ საქართველოს სსკ-ის 19-338-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით, საქართველოს სსკ-ის 338-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „ბ“, „გ“, „დ“ და „ე“ ქვეპუნქტებით, საქართველოს სსკ-ის 333-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტით, საქართველოს სსკ-ის 190-ე მუხლით, საქართველოს სსკ-ის 337-ე მუხლებით.(დანართი 1)

ამის შემდგომ გორის რაიონული სასამართლოს 2013 წლის 17 იანვრის განჩინებით „ამნისტიის შესახებ“ საქართველოს 2012 წლის 28 დეკემბრის კანონის 22-ე მუხლისა და „პოლიტიკური ნიშნით დაპატიმრებულ და პოლიტიკური ნიშნით დევნილ პირთა შესახებ“ საქართველოს პარლამენტის 2012 წლის 5 დეკემბრის დადგენილების საფუძველზე, მიხეილ ქარელი გათავისუფლდა გორის რაიონული სასამართლოს 2009 წლის 25 მარტის განაჩენით განსაზღვრული ძირითადი და დამატებითი სასჯელებისგან. (დანართი 1)

2017 წლის 16 ივნისს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო შუამდგომლობით მიმართა მსჯავრდებულ მიხეილ ქარელის ინტერესების დამცველმა, ადვოკატმა მამუკა ნოზაძემ, რომელმაც მოითხოვა მსჯავრდებულ მიხეილ ქარელის მიმართ გორის რაიონული სასამართლოს 2009 წლის 25 მარტს გამოტანილი განაჩენის გადასინჯვა და გამამართლებელი განაჩენის დადგენა. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2018 წლის 5 დეკემბრის განაჩენით შუამდგომლობა დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ: გასაჩივრებული განაჩენიდან ამოირიცხა მითითება საქართველოს სსკ-ის 338-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „ბ“ და „დ“ ქვეპუნქტებით მიხეილ ქარელის მსჯავრდების შესახებ, განაჩენი სხვა ნაწილებში დარჩა უცვლელად.(დანართი 1)

2019 წლის 16 იანვარს მსჯავრდებულმა მიხეილ ქარელის და მისმა ინტერესების დამცველმა, ადვოკატმა ამირან გიგუაშვილმა საკასაციო საჩივრებით მოითხოვეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2018 წლის 5 დეკემბრის განაჩენის გაუქმება და მიხეილ ქარელის სრულად გამართლება. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2020 წლის 23 მარტის განაჩენით მსჯავრდებულ მიხეილ ქარელისა და მისი ინტერესების დამცველის, ადვოკატ ამირან გიგუაშვილის საკასაციო საჩივრები დაკმაყოფილდა - გაუქმდა თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2018 წლის 5 დეკემბრის გამამტყუნებელი განაჩენი მიხეილ ქარელის მიმართ და მოსარჩელე უდანაშაულოდ იქნა ცნობილი მის მიმართ წარდგენილ ყველა ბრალდებაში.(დანართი 1)

2021 წლის 23 აპრილს მიხეილ ქარელის ინტერესების დამცველმა ადვოკატმა ამირან გიგუაშვილმა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მიმართა განცხადებით და მოითხოვა 2020 წლის 23 მარტის განაჩენში ცვლილებების შეტანა და გამამტყუნებელი განაჩენის გაუქმებასთან ერთად, თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2007 წლის 12 ნოემბრის ბრძანების (მიხეილ ქარელისათვის შერჩეული აღკვეთის ღონისძიების შეცვლის შესახებ) უკანონოდ ცნობა თანმდევი სამართლებრივი შედეგებით და სახელმწიფოს საკუთრებაში მიქცეული ქონების კანონიერი მესაკუთრისთვის დაბრუნება, კერძოდ: მიხეილ ქარელის დას, ეკატერინე ქარელს დაუბრუნდეს მის მიერ შეტანილი გირაოს თანხა 10 000 ლარი. ასევე მიხეილ ქარელის დას, ეკატერინე ქარელს დაუბრუნდეს კუთვნილი საცხოვრებელი სახლი, მდებარე გორის რაიონის სოფელ ტყვიავში, გაიოზ ქარელს დაუბრუნდეს კუთვნილი შპს „კომპლექტ“ გორის ბაზის ქონება, რომელთაც 2007 წლის 7 ოქტომბერს დაედოთ ყადაღა ბრალდებულ მიხეილ ქარელის გირაოს უზრუნველსაყოფად (დანართი 1)

თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიის 2007 წლის 12 ნოემბრის შერჩეული აღკვეთის ღონისძიების შეცვლის შესახებ ბრძანების მიხედვით, სასამართლომ ბრალდებულ მიხეილ ქარელის მიმართ გამოყენებული აღკვეთის ღონისძიება გირაო შეცვალა დაპატიმრებით ორი თვის ვადით. გირაოს სახით შეტანილი თანხა 10,000 ლარის ოდენობით გადაირიცხა სახელმწიფო ბიუჯეტში. გირაოს უზრუნველსაყოფად დაყადაღებულ ქონებას სახელმწიფოსათვის გადაცემის მიზნით მოეხსნა ყადაღა ეკატერინე ქარელის კუთვნილ საცხოვრებელ ბინას, მდებარე ქ. გორში, შინდისის გზადკეცილი N6/39-ში. გაიოზ ქარელის და ზინა გოდერძიშვილის კუთვნილ საცხოვრებელ სახლს, მდებარე გორის რიონის სოფელ ტყვიავში და გაიოზ ქარელის კუთვნილს შპს „კომპლექტ გორის ბაზის“ ქონებას და აღნიშნული ქონება, სსიპ საფინანსო სააგენტოს მეშვეობით გადაეცა სახელმწიფოს.(დანართი 2) საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2021 წლის 15 სექტემბრის განჩინებით მიხეილ ქარელის ადვოკატის 2021 წლის 23 აპრილის განცხადება დარჩა განუხილველი.

სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-200 მუხლის მე-7 ნაწილის მიხედვით, თუ ბრალდებულმა, რომლის მიმართაც აღკვეთის ღონისძიებად შერჩეულია გირაო, დაარღვია ამ ღონისძიების გამოყენების პირობა ან კანონი, პროკურორის შუამდგომლობის საფუძველზე სასამართლოს განჩინებით გირაო შეიცვლება უფრო მკაცრი აღკვეთის ღონისძიებით. ამავე განჩინებით გირაოს სახით შეტანილი ფულადი თანხა გადაირიცხება სახელმწიფო ბიუჯეტში, ხოლო უძრავი ქონება გირაოს სახით შეფარდებული ფულადი თანხის ამოღების მიზნით, აღსასრულებლად მიიქცევა „სააღსრულებო წარმოებათა შესახებ“ საქართველოს კანონით დადგენილი წესით. გასაჩივრებული ნორმა ადგენს ბრალდებულის ან მისი სახელით სხვა პირის ქონების სახელმწიფოს საკუთრებაში გადაცემის წესს, თუმცა არ იძლევა შესაძლებლობას ახლად გამოვლენილ გარემოებათა საფუძველზე გამართლებული პირის მიერ ქონების დაბრუნებისთვის. 2007 წლის ბრძანების მიხედვით მოსარჩელე წარმოადგენს პირს, რომლის სახელითაც შეტანილი იყო გირაო, ხოლო ეკატერინე ქარელი წარმოადგენს პირს, რომლის ქონებითაც მოხდა გირაოს გადახდა. გირაოს შეცვლის შესახებ ბრძანების მიხედვით მათი ქონება გადავიდა სახელმწიფოს საკუთრებაში. აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელეები წარმოადგენენ სათანადო პირებს იდავოს სადავო ნორმის კონსტიტუციურობაზე კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან მიმართებით.

გ)სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის მე-19 მუხლით;

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა აღნიშნული ტიპის დავისათვის და შესაბამისად, არც მისი არასაპატიო მიზეზით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში;

ზ) სადავო კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე, რომელიც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული არ არის.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

1. დავის საგანი

სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-200 მუხლი განსაზღვრავს აღკვეთის ღონისძიების სახით გირაოს გამოყენების წინაპირობებს. აღნიშნული მუხლის მე-7 ნაწილის მიხედვით, თუ ბრალდებულმა, რომლის მიმართაც აღკვეთის ღონისძიებად შერჩეულია გირაო, დაარღვია ამ ღონისძიების გამოყენების პირობა ან კანონი, პროკურორის შუამდგომლობის საფუძველზე სასამართლოს განჩინებით გირაო შეიცვლება უფრო მკაცრი აღკვეთის ღონისძიებით. ამავე განჩინებით გირაოს სახით შეტანილი ფულადი თანხა გადაირიცხება სახელმწიფო ბიუჯეტში, ხოლო უძრავი ქონება გირაოს სახით შეფარდებული ფულადი თანხის ამოღების მიზნით, აღსასრულებლად მიიქცევა „სააღსრულებო წარმოებათა შესახებ“ საქართველოს კანონით დადგენილი წესით. სადავო ნორმა არ ითვალისწინებს სახელმწიფო საკუთრებაში გადაცემული გირაოს თანხის ან აღსასრულებლად მიქცეული უძრავი ქონების უკან დაბრუნების შესაძლებლობას იმ შემთხვევაში თუ დადგინდება, რომ ახლად გამოვლენილი გარემოებების საფუძველზე პირს არ დაურღვევია გირაოს პირობები/კანონი. სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 207-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით, აღკვეთის ღონისძიების გამოყენების, შეცვლის ან გაუქმების შესახებ განჩინება შეიძლება ერთჯერადად, მისი გამოტანიდან 48 საათში სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში გაასაჩივროს პროკურორმა, ბრალდებულმა ან/და მისმა ადვოკატმა. სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობა ბრალდებულს შესაძლებლობას აძლევს ერთჯერადად გაასაჩივროს მის წინააღმდეგ გამოტანილი აღკვეთის ღონისძიების შეცვლის შესახებ სასამართლოს განჩინება. თუმცა, ისეთ პირობებში, როდესაც ბრალდებული ერთჯერადი გასაჩივრების უფლებით სარგებლობის შემდეგ პერიოდში მოიპოვებს მტკიცებულებებს, რომელსაც შეუძლია დაადასტუროს, რომ აღკვეთის ღონისძიების შეცვლის შესახებ განჩინებაში სასამართლოს მიერ გამოყენებული მტკიცებულებები, ფაქტობრივი გარემოებები არ შეესაბამებოდა სინამდვილეს, ბრალდებული კარგავს შესაძლებლობას მიმართოს სასამართლოს და ახლად გამოვლენილი გარემოებების საფუძველზე მოითხოვოს აღკვეთის ღონისძიების შესცვლის შესახებ განჩინების ბათილობა. აღნიშნულ შემთხვევას შესაძლოა ადგილი ჰქონდეს როგორც პირის ბრალდებულის სტატუსით სარგებლობის პერიოდში, ასევე მას შემდეგ რაც პირი გამართლდება. მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ საკითხის ამგვარად მოწესრიგება არღვევს მის საკუთრების უფლებას, რის გამოც სადავო ნორმის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ბრალდებულს/გამართლებულ პირს არ აძლევს შესაძლებლობას ახლად გამოვლენილი გარემოებების საფუძველზე მოითხოვოს სახელმწიფოს საკუთრებაში გადასული გირაოს თანხა ან უძრავი ქონების უკან დაბრუნება ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის მე-19 მუხლს.

აღსანიშნავია, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი არ ითვალისწინებს ახლად გამოვლენილი გარემოებების საფუძველზე განაჩენისგან განსხვავებული საპროცესო დოკუმენტის ან სასამართლოს განკარგულების/განჩინების გასაჩივრების შესაძლებლობას. ასეთ პირობებში მოსარჩელეს არ აქვს შესაძლებლობა ახლად გამოვლენილი გარემოებების საფუძველზე მოითხოვოს გირაოს შეცვლის შესახებ სასამართლოს განჩინების გადასინჯვა. თუმცა, აღნიშნულ საკითხზე მოსარჩელემ საკონსტიტუციო სასამართლოს მიმართა N1683 კონსტიტუციური სარჩელით. წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელი და N1683 კონსტიტუციურ სარჩელები ურთიერთდაკავშირებულია - N1683 კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელე ითხოვს საპროცესო შესაძლებლობის გაჩენას ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო გაასაჩივროს განაჩენისგან განსხვავებული საპროცესო დოკუმენტი ან სასამართლოს გადაწყვეტილება/განჩინება, მოცემულ სარჩელში კი მოსარჩელე ითხოვს საკუთრების უფლების დაბრუნების მატერიალურ შესაძლებლობას. ამდენად, მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ მოცემული სარჩელი უნდა გაუერთიანოს N1683 კონსტიტუციურ სარჩელს, რაც ასევე ცალკე შუამდგომლობაშიც არსი მოცემული.

2. უფლებაში ჩარევა

საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტი განამტკიცებს საკუთრების, როგორც ბუნებით უფლებას, რომლის გარეშეც შეუძლებელია დემოკრატიული საზოგადოების არსებობა. საკუთრების უფლება ადამიანის არა მარტო არსებობის ელემენტარული საფუძველია, არამედ უზრუნველყოფს მის თავისუფლებას, მისი უნარისა და შესაძლებლობების ადეკვატურ რეალიზაციას, ცხოვრების საკუთარი პასუხისმგებლობით წარმართვას. ყოველივე ეს კანონზომიერად განაპირობებს ინდივიდის კერძო ინიციატივებს ეკონომიკურ სფეროში, რაც ხელს უწყობს ეკონომიკური ურთიერთობების, თავისუფალი მეწარმეობის, საბაზრო ეკონომიკის განვითარებას, ნორმალურ, სტაბილურ სამოქალაქო ბრუნვას.[1]

საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის მიხედვით, საკუთრების ცნება და შინაარსი თავად კონსტიტუციიდან უნდა წავიკითხოთ, სადაც მოცემულია კერძო და საჯარო ინტერსების თანაფარდობის განსაზღვრის დასაშვები ფარგლები. კანონმდებელი კი ამ სფეროში უფლებამოსილია და ვალდებულიც, იმოქმედოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით დადგენილ ჩარჩოებში, რათა არ მოხდეს თავად უფლების ნამდვილი არსის კორექტირება, ხელყოფა.[2]

ამასთან, მნიშვნელოვანია ისიც, რომ საკუთრების უფლება არ არის აბსოლუტური უფლება. კონსტიტუცია უარყოფს იმგვარ საკუთრებით წესრიგს, რომელშიც კერძო ინტერესი საჯარო ინტერესთა მიმართებით უპირობო, აბსოლუტური უპირატესობით სარგებლობს. საკუთრებას სოციალურ სახელმწიფოში, მესაკუთრის კერძო ინტერესების დაკმაყოფილების პარალელურად აქვს სოციალური ფუნქცია. ამიტომ სოციალური და სამართლებრივი სახელმწიფო ერთიანად მოითხოვს როგორც კერძო საკუთრების თავისუფლებას, ისე მისი შეზღუდვის აუცილებლობას საჯარო მიზნებისთვის.[3]

საკონსტიტუციო სასამართლომ 2007 წლის 2 ივლისის N1/2/384 გადაწყვეტილებაში ერთმანეთისგან გამიჯნა კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებული უფლების შეზღუდვა და მე-3 პუნქტით დაშვებული საკუთრების ჩამორთმევის შემთხვევები. კერძოდ, სასამართლოს განმარტებით, „მართალია, საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებული უფლების შეზღუდვა და მე-3 პუნქტით დაშვებული საკუთრების ჩამორთმევა წარმოადგენენ პირველი პუნქტით დადგენილ საკუთრების გარანტიაში ჩარევას, მაგრამ ისინი თავისი შინაარსით პრინციპულად განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან. უმნიშვნელოვანესი სხვაობა ჩარევის ამ ორ ფორმას შორის არის ის, რომ არსებობს განსხვავებული მოთხოვნები მათი კონსტიტუციურ-სამართლებრივი თვალსაზრისით გამართლებისათვის“.

აღნიშნულ გადაწყვეტილებაში სასამართლომ აღნიშნა, რომ „21-ე მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებულ საკუთრების ჩამორთმევის ინსტიტუტს მკვეთრად გამოხატული ფორმალური ნიშნები ახასიათებს. ამ ცნებაში ვერ თავსდება ნებისმიერი შემთხვევა, რაც პირის მიერ, მისი ნების საწინააღმდეგოდ საკუთრების დაკარგვას გულისხმობს. ასეთად კი ჩაითვლება ორი შემთხვევა:

ა)კონფისკაცია, რომელიც ფორმითა და შინაარსით სრულად დააკმაყოფილებს «აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისთვის საკუთრების ჩამორთმევის წესის შესახებ» საქართველოს კანონის მოთხოვნებს;

ბ) კონფისკაცია, რომელიც მოიცავს «საზოგადოებრივი საჭიროებისთვის გადაუდებელი აუცილებლობისას საკუთრების ჩამორთმევის წესის შესახებ» საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ ჩამორთმევის სხვა შემთხვევებს, რომლებიც თავისი შინაარსით და ჩამორთმევის ფორმით, პროცედურით განსხვავდება ექსპროპრიაციის შემთხვევებისგან.

სასამართლოს განმარტებით, ზემოთ ჩამოთვლილი შემთხვევების გარდა, არცერთ სხვა შემთხვევა არ შეიძლება იქნეს მიჩნეული ისეთ აუცილებელ საზოგადოებრივ საჭიროებად, როდესაც დასაშვებია საკუთრების ჩამორთმევა მე-19 მუხლის მე-3 პუნქტის მნიშვნელობით.

სადავო ნორმა ითვალისწინებს ბრალდებული პირის მიერ გადახდილი გირაოს სახელმწიფოს საკუთრებაში გადასვლას ან უძრავი ქონების აღსასრულებლად მიქცევას, რაც არღვევს საკუთრების უფლებას. ამასთან, ქონების ჩამორთმევა არ ხდება კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მე-3 პუნქტით დადგენილი პროცედურით. შესაბამისად, სახეზეა კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებში ჩარევა.

3. უფლებაში ჩარევის გამართლება

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის გათვალისწინებით, საკუთრების უფლება არ წარმოადგენს აბსოლუტურ უფლებას. კონსტიტუცია უშვებს სახელმწიფოს მიერ საკუთრების უფლებაში ჩარევის შემთხვევებს იმ დაშვებით, რომ მას უნდა გააჩნდეს ლეგიტიმური მიზანი, რომელიც იქნება მიზნის მიღწევის გამოსადეგი, აუცილებელი და პროპორციული საშუალება. შესაბამისად, უნდა შეფასდეს რამდენად აკმაყოფილებს გასაჩივრებული ნორმა თანაზომიერების ტესტის ზემოთ დასახელებულ კრიტერიუმებს.

ლეგიტიმური მიზანი

სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით, აღკვეთის ღონისძიება გამოიყენება იმ მიზნით, რომ ბრალდებულმა თავი არ აარიდოს სასამართლოში გამოცხადებას, აღიკვეთოს მისი შემდგომი დანაშაულებრივი საქმიანობა, უზრუნველყოფილ იქნეს განაჩენის აღსრულება. სადავო ნორმის მიხედვით, თუ ბრალდებულმა, რომლის მიმართაც აღკვეთის ღონისძიებად შერჩეულია გირაო, დაარღვია ამ ღონისძიების გამოყენების პირობა ან კანონი, პროკურორის შუამდგომლობის საფუძველზე სასამართლოს განჩინებით გირაო შეიცვლება უფრო მკაცრი აღკვეთის ღონისძიებით. ამავე განჩინებით გირაოს სახით შეტანილი ფულადი თანხა გადაირიცხება სახელმწიფო ბიუჯეტში, ხოლო უძრავი ქონება გირაოს სახით შეფარდებული ფულადი თანხის ამოღების მიზნით, აღსასრულებლად მიიქცევა „სააღსრულებო წარმოებათა შესახებ“ საქართველოს კანონით დადგენილი წესით.

როგორც უკვე აღინიშნა, N1683 კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელე ითხოვს საპროცესო შესაძლებლობის გაჩენას ახლად გამოვლენილი გარემოებების საფუძველზე გადასინჯოს განაჩენისგან განსხვავებული საპროცესო დოკუმენტები ან სასამართლოს განჩინებები, მათ შორის აღკვეთის ღონისძიების შეცვლის შესახებ განჩინებაც. ისეთ შემთხვევაში, როდესაც მოსარჩელეს ექნება შესაძლებლობა ახლად გამოვლენილი გარემოებების საფუძველზე მოითხოვოს აღკვეთის ღონისძიების შეცვლის შესახებ განჩინების გადასინჯვა და იმის დამტკიცების შესაძლებლობა, რომ მის მიერ ადგილი არ ჰქონია კანონის/გირაოს პირობების დარღვევას. მოსარჩელის პოზიციით, არ არსებობს ლეგიტიმური მიზანი, რომელიც გირაოს თანხის/ქონების უკან დაბრუნების აკრძალვას გაამართლებდა. სხვა სიტყვებით, თუკი სამართალწარმოების პროცესში გამოიკვეთება, რომ სახელმწიფოს პირისთვის უკანონოდ აქვს ბრალდებულისთვის გირაოს თანხა, არ არსებობს რაიმე ლეგიტიმური ინტერესი, რომელიც აღნიშნული თანხის კვლავ სახელმწიფოს საკუთრებაში დარჩენას განაპირობებდა.

მოპასუხე მხარის მიერ სადავო ნორმატიული შინაარსის ლეგიტიმურ მიზნად შესაძლოა დასახელდეს ის გარემოება, რომ ბრალდებულის სანაცვლოდ გირაოს თანხის შეტანის პროცესში პირს უნდა ჰქონდეს მოლოდინი რა შედეგები შეიძლება მოჰყვეს კანონის ან გირაოს პირობების დარღვევას. ამის გათვალისწინებით მასზეც გადადის ტვირთი - უზრუნველყოს ბრალდებულის სათანადო ქცევა, რათა მან არ დაარღვიოს გირაოს პირობები/კანონი და არ მოხდეს მის მიერ უზრუნველყოფილი ქონების/თანხის სახელმწიფოს საკუთრებაში გადასვლა. აღნიშნული არგუმენტი შესაძლოა არსებობდეს იმდენად, რამდენადაც წინამდებარე საქმეზე გირაოს თანხა და გირაოს უზრუნველყოფის სანაცვლოდ ქონება ბრალდებულის სახელით შეიტანა მისმა დამ ეკატერინე ქარელმა. თუმცა, ის თუ რამდენად შეიძლება აღნიშნული არგუმენტი დასახელებული იყოს როგორც ლეგიტიმური მიზანი, მნიშვნელოვანია საქმის ფაქტობრივი გარემოებების გათვალისწინება.

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2021 წლის 15 სექტემბრის N376¹-21 განჩინებაში აღნიშნულია, რომ: „საჩივრის ავტორის ინტერესი მოიცავდა ორ ძირითად ასპექტს: პირველი მდგომარეობდა მის მიმართ უკანონო განაჩენის გაუქმებაში და გამართლებულად ცნობაში, ხოლო მეორე ინტერესი - პირველის დაკმაყოფილებიდან გამომდინარე, მისი და მასთან დაკავშირებული პირების ქონებრივი უფლებების აღდგენაში. ვინაიდან საკასაციო სასამართლოს მიერ სრულად დაკმაყოფილდა მიხეილ ქარელის პირველი მოთხოვნა და იგი გამართლდა წარდგენილ ბრალდებებში, საკასაციო სასამართლოს, როგორც მართლმსაჯულების განმახორციელებელი უმაღლესი ინსტიტუციის პოზიტიური ვალდებულებაა, ამავე გადაწყვეტილებაში იმსჯელოს გამართლებულის მიმართ, გამამტყუნებელი განაჩენის ფარგლებში და წინაპირობებში ჩადენილი ყველა უკანონობის აღმოფხვრის შესახებ. მიხეილ ქარელის პატიმრობიდან გირაოს სანაცვლოდ გათავისუფლება, ისევე როგორც მისი დაპატიმრება იყო პოლიტიკური მართლმსაჯულების ნაწილი. წარდგენილი ბრალდებები იყო პოლიტიკური სახის, ის პატიმრობაში დაექვემდებარა წამებას და ღირსების შემლახავ მოპყრობას, იგი იძულებული გახდა დაეტოვებინა ქვეყნის ფარგლები, რის შედეგაც მიიღო პოლიტიკური თავშესაფარი საფრანგეთში, ხოლო საქართველოს პარლამენტის 2012 წლის 5 დეკემბრის დადგენილებით ცნობილია პოლიტიკურ დევნილად. სადავო არ არის მიხეილ ქარელის პოლიტიკური დევნილის სტატუსი და ის ფაქტობრივი გარემოება, რომ იგი სწორედ პოლიტიკური ნიშნით დევნის გამო გახდა იძულებული დაერღვია შერჩეული აღკვეთის ღონისძიება, რის შედეგადაც საფრანგეთში მიენიჭა პოლიტიკური დევნილის სტატუსი“.

თუკი პარალელს გავავლებთ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში მოცემულ პირადი თავდებობის ინსტიტუტთან, კოდექსის 203-ე მუხლის მე-5 ნაწილის მიხედვით, თავდებს შეუძლია უარი თქვას ნაკისრ ვალდებულებაზე იმ საფუძვლის გამოვლენამდე, რომელსაც მისი პასუხისმგებლობა მოსდევს. თავდებს ნაკისრი ვალდებულების შეუსრულებლობის შემთხვევაში უფლება არა აქვს, თავი იმართლოს იმით, რომ ბრალდებულის საქციელის კონტროლის შესაძლებლობა არ ჰქონდა, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა ის დაამტკიცებს დაუძლეველი ძალის მოქმედებას. უზენაესი სასამართლოს განჩინებაში მოსარჩელე მიხეილ ქარელი მიუთითებს, რომ გირაოს პირობების დარღვევას ადგილი ჰქონდა პოლიტიკური დევნის გამო. მოსარჩელის პოზიციით, მსგავსად პირადი თავდებობის ინსტიტუტის ფარგლებში გათვალისწინებული საგამონაკლისო წესისა, მოცემულ შემთხვევაშიც მიხეილ ქარელის მხრიდან გირაოს პირობების დარღვევას ადგილი ჰქონდა როგორც დაუძლეველი ძალის მოქმედებას და მისი და ეკატერინე ქარელი ვერ უზრუნველყოფდა მისი ძმის ქცევის კორექციას. ასეთ შემთხვევაში, სადავო ნორმატიული შინაარსის გამამართლებელ არგუმენტად ვერ გამოდგება იმაზე მითითება, რომ ეკატერინე ქარელს, როგორც გირაოს თანხის გადამხდელს უნდა უზრუნველეყო ბრალდებულის სათანადო ქცევის უზრუნველყოფა და ვინაიდან ეს ვერ მოახერხა მას აღარ უნდა ჰქონდეს საკუთრების დაბრუნების მოლოდინი.

აღნიშნული მსჯელობიდან გამომდინარე, სადავო ნორმატიული შინაარსი ვერ აკმაყოფილებს თანაზომიერების ტესტის პირველივე კრიტერიუმს და არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან მიმართებით.

[1] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 2 ივლისის N1/2/384 გადაწყვეტილება, საქმეზე საქართველოს მოქალაქეები – დავით ჯიმშელეიშვილი, ტარიელ გვეტაძე და ნელი დალალიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II-5.

[2] იქვე, II-17.

[3] იქვე, II-9.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: კი