თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე და მე-60 მუხლები, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 31-ე და 31¹ მუხლები და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

აღნიშნული კონსტიტუციური სასარჩელი აკმაყოფილებს ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ" ორგანილი კანონის მე-19,31,31პრიმა,39 მუხლების მოთხოვნებს, ვინაიდან:

ა) ფორმით და შიანაარსით შეესაბამება და აკმაყოფილებს აკმაყოფილებს ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ" ორგანული კანონის მე-19 მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ე" ქვეპუნქტის, 31-ე მუხლის, 31პრიმა მუხლის 1-ლი და მე-2 პუნქტებისა და 39-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ა" ქვეპუნქტით დადგენილ მოთხოვნებს

ბ) სარჩელში წარმოდგენილი მოთხოვნები ემყარება არა მოსარჩელის აღქმას მათი არაკონსტიტუციურობის შესახებ, არამედ სადავო ნორმების გამოყენების სასამართლო პრაქტიკას, რაც საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებებში განმარტებულია, როგორც ნორმათა რეალური შინაარსი.

გ) სარჩელში აღწერილი სამართლებრივი პრობლემები არა ინდივიდუალური, არამედ საერთო ხასიათისაა.

დ) სასამართლოები სწორედ ამ საკონსტიტუციო სარჩელში აღწერილის მსგვას განმარტებებს ახდენდნენ და პრაქტიკას ამკვიდრებდნენ მრავალი წლის განმავლობაში, რაც ეწინაარმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის პრინციპებს და მითითებულ კონკრეტულ ნორმებს.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

თბილისის საქალაქო სასამარტლოს 2017 წლის 3 ივლისის განაჩენით მე- იაკობ ღონღაძე, დამნაშავედ ვიქენი ცნობილი საქართველოს სსკ-ის 260-ე მუხლის მე-6 ნაწილის ,,ა" ქვეპუნქტით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენისათვის და სასჯელის სახედ და ზომად განმესაზღვრა თავისუფლების აღკვეთ 8 წლის ვადით.

თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2017 წლის 1 ნოემბრის განაჩენით პირველი ინსტანციის სასამართლოს განაჩენი დარჩა უცვლელი

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2018 წლის 22 მაისის განჩინებით ჩემი ადვოკატის საკასაციო საჩივარი არ იქნა დაშვებული განსახილველად

აღნიშნული განაჩენების თანახმად, მე იაკობ ღონრაძემ გამოძიებით დაუდგენელ დროსა და ვითარებაში უკანონოდ შევიძინე და შევინახე განსაკუტრებით დიდი ოდენობით 1,0073 გრამი ნარკოტიკული საშუალება ბუპრენორფმინი, რაც თითქოსდა ჩემი პირადი ჩხრეკის შედეგად იქნა ამოღებული სამართალდამცავი ორგანოების თანამშრომლების მიერ 20016 წლის 18 ნოემბერს.

გამოძიებისა და სასამართლო განხილვის არცერთ ეტაპზე არ ვაღიარებდი ინკრიმინირებულ ქმედებას. ვაცხადებდი და დღესაც ვაცხადებ, რომ ვარ მტკიცებულებათა ფალსიფიკაციის, ე.წ. ,,ჩადების" მსხვერპლი. არავითარ ნარკოტიკულ საშუალებას მე არ ვფლობდი და არც ჩემი პირადი ჩხრეკის შედეგად ყოფილა რაიმე უკანონო ნივთიერება ამოღებული, ჩხრეკის ოქმი არის გაყალბებული.

სამწუხაროდ მე ჩხრეკის მომენტში ვიმყოფებოდი მარტო, არ მქონდა საშუალება ჩემი ჩვენების გარდა რაიმე სხვა მტკიცებულებით გამებათილებინა რამდენიმე პოლიციელის ჩემი შეფასებით და მტკიცებით მტკიცებულების გამყალბებლების ჩვენებები, რომლებიც საერთო სასამართლოების მოსამართლეების მიერ მიჩნეული იქნა უტყუარ და საიმედო მტკიცებულებებად. შესაბამისად, მოხდა ჩემი უკანონო მსჯავრდება.

2020 წლის 25 დეკემბრის, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ გამოცხადებული იქნა გადაწყვეტილება #2/2/1276 საქმეზე (გ. ქებურია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ შემდეგში გ. ქებურიას საქმე).

აღნიშნული გადაწყვეტილების თანახმად:

,,106. ზოგადად, განუზომლად დიდია პოლიციელის განხორციელებული ქმედებისადმი ნდობის არსებობის მნიოშვნელობა მართლმსაჯულების ეფექტურად აღსრულებისთვის,ამავე დროს, ვერც ერთი სახელმწიფო ორგანო, სასამართლოც კი, ვერ მოახერხებს ნდობის მოპოვებას საქმიანობის სათანადოდ განხორციელების გარეშე. როდესაც ჩხრეკის შედეგად ამოღებულიო ნივთის მტკიცებულებად გამოყენების საკითხი მხოლოდ და მხოლოდ პოლიციელების ჩვენებებზეა დამოკიდებული, მათი სანდოობის განსაზღვრისათვის არსებითი იქნება ის, თუ რამ გამოიწვია ასეთი ვითარების შექმნა. პოლიციელის კეთილსინდისიერი მოქმედების პრეზუმირება ბევრად უფრო მარტივია იმ შემთხვევაში, როდესაც დასტურდება, რომ საქმეში არსებული ფაქტობრივი გარემოებებიდან გამომდინარე, შეუძლებელ (განუზომლად რთული) იყო ჩხრეკის სანდოობასთან დაკავშირებით დამატებითი მტკიცებულების მოპოვება. თუმცა, როდესაც აშკარაა, რომ პოლიციელს შეეძლო მოეპოვებინა ჩხრეკის სანდოობის გამამყარებელი მტკიცებულება და მან ეს არ გააკეთა, მისი ქმედებისადმი ნდობის ხარისხი მნიშვნელოვნად იკლებს.

107. ბუნებრივია, საგამოძიებო მოქმედების კომპლექსურობის გათვალისწინებით, ყველა შემთხვევაში, ობიექტური გარემოებებიდან გამომდინარე, შესაძლებელია, ვერ მოხდეს ჩხრეკის ფაქტის ნეიტრალური მტკიცებულებით გამყარება, თუმცა უნდა დადასტურდეს, რომ უფლებამოსილმა პირმა მიიღო გონივრული ზომები იმისთვის, რომ უზრუნველყო ნეიტრალური მტკიცებულების მოპოვება. ამის აშკარა მაგალითია, როდესაც საქმის შესწავლის შედეგად ირკვევა, რომ პირის ან მისი მფლობელობის ჩხრეკის პროცესზე ნეიტრალური მოწმის დასწრების შესაძლებლობა ობიექტურად არსებობდა და პოლიციელებმა ეს არ უზრუნველყვეს. უფრო მეტიც, თანამედროვე ტექნოლოგიური პროგრესი იძლევა შესაძლებლობას, რომ ჩხრეკის პროცესის ვიდეოგადაღებაც განხორციელდეს იმისათვის, რომ გამყარდეს ბრალდების პოზიცია.მტკიცებულების სანდოობისადმი მნიშვნელოვან ეჭვს ასევე აჩენს გარემოება, როდესაც პოლიციელთა უსაფრთხოების დაცვის პირობებში, არსებობდა ჩხრეკის ვიდეო გადაღების რეალური შესაძლებლობა და პოლიციელმა ის არ გამოიყენა.

108. აღსანიშნავია, რომ ოპერატიული ინფორმაციის მიღება ყოველთვის არ მოითხოვს გადაუდებელი აუცილებლობით მოქმედებას და უფლებამოსილ პირს შესაძლოა ჰქონდეს გარკვეული დრო და შესაძლებლობაც, რომ ჩხრეკამდე მოემზადოს, აღიჭურვოს შესაბამისი ტექნიკური საშუალებებით და სადაც მოხერხდება, ჩხრეკის განხორციელება ვიდეოგადაღებით უზრუნველყოს. ამის გარდა, გადაუდებელი აუცილებლობის შემთხვევაშიც კი, როგორც წესი, გადაულახავ სირთულესთან არ არის დაკავშირებული ჩხრეკის დაფიქსირება თუნდაც მობილურ ტელეფონში არსებული ვიდეოკამერით, რომელიც დღესდღეობით ფაქტობრივად ყოველდღიური მოხმარების ნივთს წარმოადგენს.

109.ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, გამოძიებისათვის რეალურად ხელთ არსებული შესაძლებლობების გამოუყენებლობა, რაც დაადასტურებდა/გაამყარებადა პირის წინააღმდეგ არსებულ მტკიცებულებათა ერთობლიობას, მართლმსაჯულების განხორციელების პროცესში ქმნის შეცდომის,თვითნებობის და უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების მნიშვნელოვან რისკებს. აღნიშნულის მიუიხედავად, მოქმედი კანონმდებლობა არ ადგენს სამართალდამცავის ვალდებულებას, მოიპოვოს ჩხრეკის სანდოობის უზრუნველმყოფი ნეიტრალური მტკიცებულებები მაშინაც კი, როდესაც ეს პოლიციელის უსაფრთხოების ან/და მტკიცებულების განადგურების/გადამალვის საფრთხის შექმნის გარეშე , გონივრულ ფარგლებში მოქმედების შედეგად, შესაძლებელია.

110. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, კანონმდებლობითა და სადავო ნორმით ვერ ხერხდება არასანდო მტკიცებულებების გამოყენებით პირის მსჯავრდების რისკების დაზღვევა. შესაბამისად, სადავო ნორმის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც უშვებს ჩხრეკის შედეგად ამოღებული უკანონო ნივთის მტკიცებულებად გმოყენების შესაძლებლობას იმ პირობებში, როდესაც ამოღებული ნივთის ბრალდებულის მფლობელობაში ყოფნა დასტურდება მხოლოდ სამართალდამცავი ორგანოს თანამშრომელთა ჩვენებებით და ამავე დროს სამართალდამცავებს შეეძლოთ, თუმცა არ მიიღეს სათანადო ზომები ჩხრეკის სანდოობის დამადასტურებელი ნეიტრალური მტკიცებულებების მოსაპოვებლად, ვერ აკმაყოფილებს საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-7 პუნქტით გათვალისწინებულ უტყუარობაის კონსტიტუციურ მოთხოვნებს და, ამდენად, არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი."

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ვინაიდან სამართლებრივად ზუსტად იდენტური გარემოება იყო ჩემს მიამრთ ჩატარებული ჩხრეკის შემთხვევაში, ხოლო საკონსტიტუციო სასამართლომ ჩემს სისხლის სამართლის საქმეში გამოყენებული საპროცესო ნორმა ცნო ანტიკონსტიტუციურად, ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვის შუამდგომლობით 2021 წლის 18 აგვისტოს მივმართეი თბილისის სააპელაციო სასამართლოს.

ჩემს შუამდგომლობაში ვასაბუთებდი, რომ საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებულ მტკიცებულებათა უტყუარობის პრინციპს ვერ პასუხობდა მხოლოდ პოლიციელების მონაწილეობით ჩატარებული პირადი ჩხრეკა, რომ არ არსებობდა სხვა არცერთი ნეიტრალური მტკიცებულება ჩხრეკის უტყუარობის დასასაბუთებლად. გამოძიების და სასამართლო განხილვის არცერთ ეტაპზე არ ვაღიარებდი დანაშაულს, რომ საქართველოს კონსტიტუციით მხოლოდ უტყუარ და კანონიერად მოპოვებულ მტკიცებულებებს აქვს (შეიძლება ჰქონდეთ) იურიდიული ძალა საქართველოს სსსკ-ის 259-ე მუხლის შესაბამისად;

,,

1. სასამართლოს განაჩენი უნდა იყოს კანონიერი დასაბუთებული და სამართლიანი.

2. სასამართლო განაჩენი კანონიერია, თუ იგი გამოტანილია საქართველოს კონსტიტუციის, ამ და სხვა კანონების დაცვით, რომელთა ნორმებიც გამოყენებული იყო სისხლის სამართლის პროცესში“

მოცემულ შემთხვევაში კი დადასტრურებული იქნა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით, რომ პირადი ჩხრეკის მარეგლამენტირებელი საპროცესო ნორმა, რომელიც გამოყენებული იქნა ჩემი პირადი ჩხრეკის დროს და რა გზითაც მოპოვებული მტკიცებულებები საქართველოს საერთო სასამართლოების მიერ მიჩნეულ იქნა კანონიერ და უტყუარ მტკიცებულებებად, ეწინააღმდეგებოდა საქართველოს კონსტიტუციას, ანუ ეს მტკიცებულება (ჩემი პირადი ჩხრეკა, ოქმი და ამოღებული ნივთიერი მტკიცებულება) მოპოვებულ იქნა საქართველოს კონსტიტუციის დარღვევით.

მიუხედავად ყოველივე ზემოაღნიშნულისა, თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 31.08.21 წლის განჩინებით უარი მეთქვა შუამდგომლობის დაკმაყოფილებაზე (ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვის თაობაზე); ასევე უარი მეთქვა ამ განჩინებაზე შეტანილი საკასაციო საჩივრის დაკმაყოფილებაზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 08.06.22წ განჩინებით.

ორივე ინსტანციის სასამართლოს არგუმენტაცია არის ტითქმის იდენტური.

თბილისის სააპელაციო სასამართლოს განჩინებით: ,,პალატას მიაჩნია, რომ საქ სსსკ-ის 310-ე მუხლის ,,დ“ ქვეპუნქტის თანახმად, ახალ გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვის საფუძველი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომელმაც არაკონსტიტუციურად ცნო ამ საქმეში გამოყენებული სისხლის სამართლის კანონი (სისხლის სამართლის კოდექსის მუხლი, მისი ნაწილი, ქვეპუნქტი, ან/და მათი ნორმატიული შინაარსი) ხოლო სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის ნორმის ან მისი ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობა მხოლოდ მაშინ შეიძლება გახდეს განაჩენის გადასინჯვის საფუძველი, როდესა ის არსებითად არის დაკავშირებული სისხლის სამართლის კოდექსთან ან და კონკრეტულ საქმესთან.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წ 25 დეკემბრის #212/1276 გადაწყვეტილების გაანალიზების შემდეგ, სააპელაციო პალატა ადგენს, რომ საქ სსსკ-ის მე-13 მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების იმ ნორმატიული შინაარსის ძალადაკარგულად ცნობა, რომელიც ითვალისწინებდა გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანისას სამართალდამცავი ორგანოს თანამშრლომლის იმ ჩვენების მტკიცებულებად გამოყენებას, რომელიც ეფუძნება ოპერატიული წყაროს ან ანონიმური პირის მიერ მოწოდებულ ასევე სსსკ-ის 119-წ მუხლის 1-ლი დ მე-4 ნაწილებისა და 121-ე მუხლის პირველი ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ჩხრეკის შედეგს განიხილავდა ჩხრეკასთვის აუცილებელი დასაბუთებული ვარაუდის შექმნის ერთ-ერთ საფუძვლად უნდა გავრცელდეს იმ საგამოძიებო მოქმედებების ჩატარებასა და დაკანონებაზე, რომლებიც საკონსტიტუციო სასამართლოს აღნიშნული გადაწყვეტილების გამოქვეყნების შემდეგ ჩატარდება და არა აღნიშნული გადაწყვეტილების გამოქვეყნებამდე განხორციელებულ მოქმედებებზე.

ამგვარი დასკვნას იძლევა საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების ის დათქმა, რომლითაც ძალადაკარგულად იქნა ცნობილი ,,ჩხრეკის შედეგად ამოღებული უკანონო ნივთის მტკიცებულებად გამოყენების შესაძლებლობა, იმ პირობებში. როდესაც ამოღებული ნივთის ბრალდებულის მფლობელობაში ყოფნა დასტურდება მხოლოდ სამართალდამცავი ორგანოს თნამშრომლების ჩვემნებებით და ამავე დროს სამართალდამცავ ორგანოს თანამშრომლებს შეეძლოთ, თუმცა არ მიიღეს სათანადო ზომები ჩხრეკის სანდოობის დამადასტურებელი ნეიტრალური მტკიცებულებების მოსაპოვებლად. თუმცა აღსრულება გადავადდა 2021 წლის 1 ივლისამდე, რათა არ შექმნილიყო მნიშვნელოვანი სახე ლმწიფო ინსტიტუტების დაზიანების საფრთხე. იმისათვის, რომ სამართალდამცავ ორგანოებს ეფექტურად უზრუნველყოთ ჩხრეკის შედეგად მოპოვებული მტკიცებულებების სათანადო, ნეიტრალური მტკიცებულებებით გამყარება, სასამართლომ საჭიროდ ჩათვალა მათთვის მკაფიო საკანონმდებლო ინსტრუქციის მიცემა და რის შემთხვევებში საჭირო ტექნიკური აღჭურვილობით უზრუნველყოფა. შესაბამისად საკონსტიტუციო სასამართლომ კანონმდებელის და შესაბამის ორგანოების გადაწყვეტილების იმპლუმენტაციისათვის საჭირო საკანომდებლო თუ სხვა ინსტიტუციური ცვლილებების განსახორციელებლად განუსაზღვრა ვადა, რის შემდეგაც ჩატარებულ საგამოძიებო მოქმედებებზე (დაკანონებაზე) უნდა გავრცელდეს აღნიშნული საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება.

- საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ თავის 08.06.2022 წ განჩინებაში (ჩემს საკასაციო საჩივარზე) დამატებით განმარტა:

- ,, სასამართლო კვლავაც აღნიშნავს, რომ საქ სსსკ-ის მე-2 მუხლის 1-ლი ნაწილის თანახმად, სისხლის სამართლის პროცესში გამოიყენება ის საპროცესო ნორმა, რომელიც მოქმედებს გამოძიებისას და სასამართლო განხილვის დროს საპროცესო კანონმდებლობის უკუძალით გამოყენების საკითხზე, კასატორის მსჯელობასთან დაკავშირებით საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ საპროცესო სამართლებრივ ნორმებს უკუძალით გამოყენებასთან კავშირი ,,მხოლოდ იმ შემთხვევაში ექნება თუ კონკრეტული საპროცესო ნორმები თავისი არსით იქნება დაკავშირებული ქმედების დანაშაულებრიობასა და დასჯადობის გაუქმებასთან ან სასჯელის შემსუბუქებასთან“. მოცემულ შემთხვევაში კი საპროცესო კანონმდებლობის ცვლილება არ მიუთითებს, რომ შეიცვალა პირის მიერ ჩადენილი ქმედების საზოგადოებრივი საშიშროება და განსხვავებულია სახელმწიფოს პასუხი ამ ქმედების მიმართ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 13.01.14 წლის #1/4/557,571,576 გადაწყვეტილება)

საპროცესო კანონმდებლობის კავშირი რეტროქციულობასთან, ძირითადად საფუძველშივე გამოირიცხება, რადგან ის არეგულირებს პროცედურებს, რომლებიც დამოუკიდებლად იმისგან, როდის მოხდა დანაშაულის ჩადენა, მიმდინარეობს დროში, განგრძობადია, დინამიკურია მიმდინარე ურთი ერთობებზე აუცილებელია გავრცელდეს მათი განვითარებისას მოქმედი კანონი (საქ. საკ. სას. 13.11.14წ. #1/4/557,571,576 გადაწყვეტილება.)

საკასაციო სასამართლო კვლავაც განმარტავს, რომ საქართველოს სსსკ-ის მე-2 მუხლი, რომელიც ადგენს სისხლის სამართლის საპროცესო ნორმების დროში მოქმედების წესს ვრცელდება საპროცესო-სამართლებრივ ურთიერთობებზე, რომლებიც ახალი ნორმის ამოქმედების დროისთვის , როგორც წესი, არ არის დასრულებული ან აკმაყოფილებს სსსკ-ის 310-ე მუხლით გათვალისწინებულ წინაპირობებს. სხვა შემთხვევაში საპროცესო ნორმის მოქმედებისას მიღებული აქტის გაუქმება ან შეცვლა გათვალისწინებული არ არის (საქ. უზენაესი სასამართლოს 2020წ 3 თებერვლის განჩინება #16აგ-19; 2020წ 25 თებერვლის განჩინება #36აგ-19)

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე სახეზე გვაქვს რამდენიმე პრობლემური სამართლებრივი ასპექტი:

საქართველოს სისიხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-2 მუხლის 1-ლი და მე-2 ნაწილების გარკვეული ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობა (რაზედაც დეტალურად ქვემოთ მოგახსენებთ);

საქართველოს საერთო სასამართლოების პრაქტიკის და სამართლებრივი მსჯელობის აბსურდულობა, რაც თითქოს ემყარება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ სხვადასხვა მითითებულ გადაწყვეტილებებში გამოხატული პოზიციის არასწორ გაგებას და ინტერპრეტაციას, ეს საკითხები კიმიგვაჩნია , რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს მხრიდან უფრო ცხადად და მკაფიოდ განმარტებებს საჭიროებს.

აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით, საერთო სასამართლოები აშკარად ცდებიან ან/და შეგნებულად არასწორ განმარტებებს აკეთებენ. სამრთლებრივად იმდენად ცხადი შეცდომას უშვებენ, როდესაც აცხადებენ, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ სისხლის სამართლის საპროცესო ნორმის არაკონსტიტუციურად გამოცხადება ვერ გახდება ამა თუ იმ საქმეზე გამოტანილი განაჩენის გადასინჯვის საფუძველი, ვინაიდან საპროცესო და საგამოძიებო მოქმედების ჩატარების დროს გამოიყენება ის ნორმა, რომელიც მოქმედებს გამოძიებისას და სასამართლო განხილვის დროს.

ამ შემთხვევაში ერთმანეთისგან უნდა განვასხვავოთ საპროცესო ნორმაში ცვლილების შეტანის ორი შემთხვევა:

1. ორდინალური ცვლილება, რასაც საქართველოს პარლამენტი რეგულარულად ახორციელებს სხვადასხვა სოციალურ-პოლიტიკურ თუ სამართლებრივ რეფორმირების მოტივით და ეს კანონშემოქმედებითი მუდმივი პროცესია საზოგადოების განვითარების და ადამიანის უფლებათა უფრო მაღალი სტანდარტით უზრუნველყოფის აუცილებლობის კვალდაკვალ.

ამ შემთხვევაში დღის წესრიგში არ დგას საკითხი, რომ მანამდე მოქმედი ნორმა არაკონსტიტუციური იყო. თუ გარკვეული საგამოძიებო მოქმედების ჩატარების დროს მოქმედი ნორმა იყო კონსტიტუციური და საქართველოს პარლამენტმა, ასევე საქართველოს კონსტიტუციასთან შესაბამისი ცვლილება განახორციელა ამ საპროცესო ნორმაში, ბუნებრივია, რომ ეს ვერ გახდება ბრალდებულის/მსჯავრდებული პირის მიერ მის მიმართ ჩატარებული საპროცესო/საგამოძიებო მოქმედების უკანონოდ ცნობის მოთხოვნის საფუძველი. ასეთ შემთხვევაში უდავოა, რომ საპროცესო ნორმის რეტროაქტიულობაზე საუბარი ვერ იქნება.

საპირისპიროდ, როდესაც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო საპროცესო ნორმას ცნობს არაკონსტიტუციურად და გამოაცხადებს ძალადაკარგულად, ეს გარემოებაც ბუნებრივია იწვევს ცვლილებას საპროცესო კანონმდებლობაში, თუმცა მთელი თავისი არსით, სულ სხვა სამართლებრივ მოცემულობასთან გვაქვს საქმე. განსაკუთრებით ხაზგასასმელია, როდესაც ეს გადაწყვეტილება მიღებულია საქართველოს მოქალაქის მიერ საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით გარანტირებული მისი დარღვეული უფლებიდან გამომდინარე, ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ა“ ქვეპუნქტის საფუძველზე წარდგენილ სარჩელთან დაკავშირებით (არა სამომავლოდ პოტენციური უფლების დარღვევაზე, არამედ, როდესაც ეს უფლება უკვე ხელყოფილია).

მოცემულ შემთხვევაში ისევე, როგორც გ. ქებურიას საქმეზე, კონკრეტული საპროცესო ნორმის არაკონსტიტუციურობის ცნობასა და ძალადაკარგულად გამოცხადებასთან ერთად, საკონსტიტუციო სასამართლო ადგენს კონსტიტუციის მეორე თავით გარანტირებული ადამიანის ძირითად უფლებათა და თავისუფლებათა დარღვევის ფაქტებს, რაც არის კიდეც ნორმის არაკონსტიტუციურად გამოცხადების საფუძველი. ანუ სახეზე გვაქვს შემთხვევა, როდესაც უმაღლესი იერარქიის სასამართლო ადასტურებს, რომ საპროცესო/საგამოძიებო მოქმედების ჩატარების დროს დარღვეული იქნა საქართველოს კონსტიტუცია, ეს კი შეუძლებელია არ იწვევდეს რეტროაქტიულ შედეგებს.

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-10 პუნქტში ნათქვამია: ,,კანონის დარღვევით მოპოვებული მტკიცებულებას იურიდიული ძალა არა აქვს“.

საქართველოს უმაღლესი საკანონმდებლო აქტი არის საქართველოს კონსტიტუცია. თუ დადგენილია, რომ მაგალითად მტკიცებულება მოპოვებული იქნა საქართველოს მთავარი კანონის საქართველოს კონსტიტუციის დარღვევით, როგორ შეიძლება არ მოხდეს ამ მტკიცებულების საფუძველზე გამოტანილი განაჩენის გადასინჯვა?

სწორედ აღწერილი ამ ორი სამართლებრივად სრულიად განსხვავებული მოცემულობების შეგნებული თუ შეუგნებელ აღრევასთან გვაქვს საქმე საქართველოს საერთო სასამართლოების მხრიდან.

საკუთარი მსჯელობის გასამყარებლად, საერთო სასამართლოებს სრულიად უადგილოდ და არასწორად, მოშველიებული აქვთ საკონსტიტუციო სასამართლოს ორი გადაწყვეტილება:

გადაწყვეტილება #1/4/557,571,576 13.11.2014, რომელიც როგორც ზემოთ აღვწერეთ, ეხება საქართველოს პარლამენტის მიერ მიმდინარე, ორდინალურ რეჟიმში საპროცესო კანონმდებლობაში განხორციელებული ცვლილების რეტროაქტიულად გამოყენების საკითხს, რაც სრულიად სხვა შემთხვევაა.

ამავე გადაწყვეტილების 76-ე პუნქტში საკონსტიტუციო სასამართლო აცხადებს, რომ საპროცესო ნორმის რეტროაქტიურად გამოყენება (საუბარია ორდინალურ ცვლილებებზე) მაშინ არის შესაძლებელი; ,,თუ კონკრეტული საპროცესო ნორმები, თავისი არსით, იქნება დაკავშირებული ქმედების დანაშაულებრიობის და დასჯადობის გაუქმებასთან ან სასჯელის შემსუბუქებასთა“

საერთო სასამართლოები თავიანთ მსჯელობაში, ერთის მხრივ სრულიად უადგილოდ მიმართავენ ამ არგუმენტსაც, თუმცა აქვე გვინდა განვმარტოთ, რომ ეს პოზიცია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გამოთქმული აქვს საქართველოს კონსტიტუციის ნორმებთან მიმართებაში, კონსტიტუციურ ნორმებს კი გააჩნიათ ავტონომიური ბუნება და იქ გამოყენებული სამართლებრივი ცნებები საპროცესო ნორმებთან მიჯაჭვულად არ უნდა იქნენ განხილულნი თუ ასე არ მოვიქცევით (რის საპირისპიროდაც იქცევიან საერთო სასამართლოები), მივიღებთ სრულიად აბსურდული მოცემულობას, ვინაიდან ვერცერთი იურისტი ვერ მოიყვას ერთ მაგალითსაც კი, როდესაც სისხლის სამართლის საპროცესო ნორმამ შეიძლება განსაზღვროს ქმედების სისხლის სამართლის დანაშაულებრიობის და დასჯადობის საკითხი. პირდაპირი და სიტყვა-სიტყვითი გაგებით ასეთი საპროცესო ნორმა ბუნებაში არ არსებობს, იმიტომაც, რომ საქ. სსსკ-ის 1-ლი მუხლის თანახმად: ,,ეს კოდექსი ადგენს დანაშაულის გამოძიების სისხლისამართლებრივი დევნისა და მართლმსაჯულების განხორციელების წესებს“ და სხვა არაფერს.

განსხვავებით ამისგან, საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 1-ლი მუხლის 1-ელ ნაწილში ნათქვამია: ,,საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსი ადგენს სისხლისამართლებლივი პასუხისმგებლობის საფუძველს, განსაზღვრავს თუ რომელი ქმედებაა დანაშაულებრივი და აწესებს შესაბამის სასჯელს ან სხვა სახის სისხლისამართლებრივ ღონისძიებას“

ამდენად, სრულიად ნათელია, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს მითითებული განმარტება გაგებული უნდა იქნეს გაცილებით ფართო სპექტრში და არა დანაშაულებრიობის განსაზღვრების სისხლის სამართლის კოდექსის დიაპაზონში. წინააღმდეგ შემთხვევაში გამოდის, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ გააკეთა სრულიად აბსურდული, არარეალისტული დათქმა, რაც ასევე წარმოუდგენელია, ამიტომ ვფიქრობ, რომ ამ საკითხებზე დამატებითი ფართო მსჯელობისას, საკონსტიტუციო სასამართლო ისარგებლებს სამართლებრივი მოცემულობით და უფრო მკაფიო განმარტებებს გააკეთებს.

გარდა აღნიშნულისა საერთო სასამართლოების მიერ საკუთარი პოზიციის მართებულობის დასასაბუთებლად ასევე მოშველიებულია ის გარემოება, რომ გ.ქებურიას საქმეზე კონკრეტული ნორმის არაკონსტიტუციურად გამოცხადებასთან ერთად, გადაავადა ნორმის ძალადაკარგულად გამოცხადება 01.06.2021 წლამდე. ერთის მხრივ საერთო სასამართლო თავად აღნიშნავს, რომ ამით საკონსტიტუციო სასამართლომ დატოვა სამართალდამცავი ორგანოები სრულიად დისფუნქციურად და ახალ რეგულაციებზე გადასასვლელად გარკვეული დრო მისცა, თუმცა ამ არგუმენტის გამოყენება რეტროაქტიულობის გამორიცხვის ჭრილში ვფიქრობ სრულიად ცინიკურია.

მითითებული გადაწყვეტილება გამოტანილი იქნა მოქ. გ. ქებურიას საკონსტიტუციო სარჩელზე, რომლის უფლებებიც იქნა დარღვეული საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული ადამიანის უფლებათა სტანდარტების დარღვევის გზით ჩატარებული საგამოძიებო მოქმედების პირადი ჩხრეკის და აღნიშნულის შედეგად მოპოვებული მტკიცებულებების საფუძველზე სისხლისამართლებრივი დევნის განხორციელებით. საზოგადოებისთვის ცნობილი ფაქტია, რომ ე.წ. ,,რეპერების“ (იგივე გ. ქებურიას) საქმეზე საქართველოს პროკურატურამ, განვითარებული მოვლენების გამო, თავად თქვა უარი. იმ შემთხვევაში, თუ გ. ქებურიას მიმართ დევნა არ შეწყდებოდა საქართველოს პროკურატურის მხრიდან და მის მიმართ გამოვიდოდა გამამტყუნებელი განაჩენი, რის შემდეგაც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო დაადგენდა იმ გადაწყვეტილებას , რაც გამოცხადდა 25.12.2020 წელს საქართველოს საერთო სასამართლოს აზრით, ეს გარემოება ვერ გახდებოდა მის მიმართ განაჩენის გადასინჯვის საფუძველი, რისი ერთ-ერთი არგუმენტიც არის ნორმის ძალადაკარგულად გამოცხადების გადადების ფაქტი, რაც თავად საერთო სასამართლოს აზრით სამართალდამცავი ორგანოების დისფუნქციურობის თავიდან ასაცილებლად გაკეთდა. ანუ საერთო სასამართლოების აზრია თვით გ. ქებურიასთვისაც კი საქართველოს საკონტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება იქნებოდა ,,ფარატინა ქაღალდი“ იურიდიული შედეგების გარეშე.

ვფიქრობ საკონსტიტუციო სასამართლოს მოვალეობაა და სხვა თუ არაფერი, მინიმუმ ინსტიტუციური პრესტიჟის საკითხია, ამაზეც ჩემს სარჩელზე მსჯელობისას გაკეთდეს მკაფიო განმარტებები.

თუმცა ყოველივე აღნიშნულის საფუძველი არის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-2 მუხლის 1-ლი და მე-2 ნაწილების ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც საერთო სასამართლოებს უფლებას და საშუალებას აძლევს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ საპროცესო ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობის შემთხვევაში პირს (მსჯავრდებულს/ბრალდებულს) უარი უთხრას ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვაზე, იმ მოტივით, რომ მიუხედავად ნორმის საქართველოს კონსტიტუციასთან შეუსაბამობისა კონკრეტული საპროცესო/საგამოძიებო მოქმედების ჩატარების დროს მოქმედებად ეს თუნდაც უკვე არაკონსტიტუციურად ცნობილი საპროცესო ნორმა. როგორც უკვე ავღნიშნეთ საქართველოს სსსკ-ის მე-2 მუხლში ნათქვამია: ,,1. სისხლის სამართლის პროცესში გამოიყენება ის საპროცესო ნორმა, რომელიც მოქმედებს გამოძიებისად და სასამართლო განხილვის დროს. 2. სისხლის სამართლის საპროცესო კანონში შეტანილი ცვლილბები იწვევს წინათ გამოტანილი საპროცესოაქტის გაუქმებას ან შეცვლას, თუ ამით უმჯობესდება ბრალდებულის (მსჯავრდებულის) მდგომარეობა“

ერთის მხრივ, იმპერატიული დათქმა ნორმის არარეტროაქტიურობაზე (მუხლის 1-ლი ნაწილი), რაც უნდა გავიგოთ კანონის და კანონმდებლის ნამდვილ ნებად, ხოლო მეორე მხრივ ამავე მუხლის მეორე ნაწილში მოცემული ძალზეც ბუნდოვანი საგამონაკლისო რეგულაცია, რომლის გამოყენების ფარგლები და პირობები იმდენად გაუგებარია, რომ (შესაძლოა ვიმსჯელოთ მთლიანად ნორმის არაკონსტიტუციურობაზე მისი ბუნდოვანი ბუნების გამო) იწვევს პირდაპირ წინააღმდეგობას საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-10 პუნქტთან ,,კანონის დარღვევით მოპოვებული მტკიცებულებას იურიდიული ძალა არა აქვს“.

არსებული სასამართლო პრაქტიკა, სადავო ნორმებში წაკითხული და განმარტებული კანონის და კანონმდებლის ნამდვილი ნებაა, ფაქტი, რომ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციას (31-ე მუხლის 10-ე პუნქტი), ქმნის საფუძველს და ბარიერს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ საპროცესო ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობის შემთხვევაშიც კი ამ ნორმის გამოყენებით მოპოვებული უკანონო მტკიცებულება კვლავ დარჩეს გამამტყუნებელი განაჩენის საფუძვლად და პირს (მსჯავრდებულს/ბტრალდებულს) უარი ეთქვას ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვაზე, რაც თავის მხრივ საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეილებას უფლებადარღვეული პირისთვის სამართლებრივი თვალსაზრისით ,,ფარატინა ქაღალდად“ აქცევს.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა