თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მეოთხე პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე” ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, 31-ე და და 31¹ მუხლები.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

ა) ფორმით და შინაარსით შეესაბამება ,,საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ" კანონის 31¹-ე მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;

ბ) შეტანილია უფლებამოსილი სუბიექტის მიერ:

ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს 2017 წლის 28 ნოემბრის განჩინებით (დანართი N1), სისხლის სამართლის საქმეთა პალატამ დაუშვებლად ცნო მსჯავრდებულ ჯემალ დუმბაძის შუამდგომლობა, ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვის თაობაზე.

ბათუმის საქალაქო სასამართლოს 2009 წლის 9 სექტემბრის განაჩენით, ჯემალ დუმბაძე ცნობილ იქნა დამნაშავედ საქართველოს 180-ე მუხლის მეოთხე ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტით და სასჯელის სახით განესაზღვრა თავისუფლების აღკვეთა 8 წლის ვადით; დამატებით სასჯელის სახით დაენიშნა ჯარიმა 4000 ლარის ოდენობით.

ქუთაისი სააპელაციო სასამართლოს 2010 წლის 17 მარტის განაჩენით, ბათუმის საქალაქო სასამართლოს 2009 წლის 9 სექტემბრის განაჩენში ცვლილება შევიდა მხოლოდ ნივთმტკიცების განკარგვის ნაწილში, დანარჩენ ნაწილში განაჩენი დარჩა უცვლელი.

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2010 წლის 29 ივნისის განჩინებით, მსჯავრდებულ ჯემალ დუმბაძის საკასაციო საჩივარი არ იქნა დაშვებული განსახილველად.

ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს შუამდგომლობით მიმართა ჯემალ დუმბაძემ, რომელიც ითხოვდა მის მიმართ გამოტანილი განაჩენის გადასინჯვას საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 310-ე მუხლის „დ“ ქვეპუნქტით - საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 22 იანვრის გადაწყვეტილების საფუძველზე, როგოც ახლად გამოვლენილი გარემოება. შუამდგომლობის ავტორი ითხოვდა, რომ მის მიმართ გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანა მოხდა ირიბი მტკიცებულების საფუძველზე, რაც ეწინააღმდეგება საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებას.

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 310-ე მუხლის თანახმად ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენი გადაისინჯება, თუ:

დ) არსებობს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომელმაც არაკონსტიტუციურად ცნო ამ საქმეში გამოყენებული სისხლის სამართლის კანონი;

ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს განჩინებაში მითითებულია, რომ „სააპელაციო პალატა აღნიშნავს, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 22 იანვრის გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად არის ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით: ა)საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-13 მუხლის მე-2 ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ითვალისწინებს ამავე კოდექსის 76-ე მუხლით განსაზღვრული (2013 წლის 14 ივნისის რედაქცია) მტკიცებულების - ირიბი ჩვენების საფუძველზე გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანის შესაძლებლობას; ბ) საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 169-ე მუხლის პირველი ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ითვალისწინებს ამავე კოდექსის 76-ე მუხლით განსაზღვრული (2013 წლის 14 ივნისის რედაქცია) მტკიცებულების - ირიბი ჩვენების საფუძველზე პირის ბრალდებულად ცნობის შესაძლებლობას.

აქედან გამომდინარე, ვინაიდან საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო 2015 წლის 22 იანვრის გადაწყვეტილებით ირიბ ჩვენებებთან დაკავშირებით არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი მხოლოდ მოქმედი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის (2009 წლის 9 ოქტომბრის კანონი) შესაბამისი ნორმები, ხოლო 1998 წლის 20 თებერვლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის შესაბამისი ნორმა სასამართლოს არ უცვნია არაკონსტიტუციურად და იმის გათვალისწინებით, რომ მოცემულ საქმეში მსჯავრდებულ ჯემალ დუმბაძის მიმართ, საქმე წარმართულია 1998 წლის 20 თებერვლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით, სააპელაციო პალატა მიიჩნევს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს აღნიშნული გადაწყვეტილებით მოცემულ საქმესთან მიმართებაში არ წარმოადგენს კოდექსის 310-ე მუხლის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ განაჩენის გადასინჯვის ახლად გამოვლენილ გარემოებას...

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სააპელაციო პალატა მივიდა იმ დასკვნამდე, რომ მსჯავრდებულ ჯემალ დუმბაძის შუამდგომლობა დაუშვებლად იქნეს ცნობილი.“

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2018 წლის 27 აპრილის განჩინებით (დანართი N2), უზენაესი სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატამ არ დააკმაყოფილა ჯემალ დუმბაძის საჩივარი. განჩინებაში აღნიშნულია: „საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ ჯემალ დუმბაძის საკასაციო საჩივარი არ უნდა დაკმაყოფილდეს, ხოლო სააპელაციო სასამართლოს გადაწვეტილება მისივე შუამდგომლობის დაუშვებლად ცნობის შესახებ კანონიერი და დასაბუთებულია, რომლის გაუქმების ან შეცვლის სამართლებრივი საფუძველი არ არსებობს, როც გამოც იგი უნდა დარჩეს უცვლელად.

უზენაესი სასამართლოს განმარტებითაც „სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 310-ე მუხლის „დ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა გამო განაჩენი გადაისინჯება, თუ არსებობს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომელმაც არაკონსტიტუციურად ამ საქმეში გამოყენებული სისხლის სამართლის კანონი. ამდენად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2015 წლის 22 იანვრის გადაწყვეტილებით ირიბ ჩვენებთან დაკავშირებით არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი მხოლოდ 2009 წლის 9 ოქტომბრიდან მოქმედი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის ზემოაღნიშნული ნორმები, ხოლო 1998 წლის 20 თებერვლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის შესაბამისი ნორმა სასამართლოს არ უცვნია არაკონსტიტუციურად და იმის გათვალისწინებით, რომ მოცემულ საქმეში ჯემალ დუმბაძის მიმართ სისხლის სამართლის საქმის გამოძიება და სასამართლო განხილვა წარმართულია 1998 წლის 20 თებერვლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით - საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს ნახსენები გადაწყვეტილება მოცემულ საქმესთან მიმართებით არ წარმოადგენს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 310-ე მუხლის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ განაჩენის გადასინჯვის ახლად გამოვლენილ გარემოებასა და შუამდგომლობის დასაშვებად ცნობის საფუძველს.“

უზენაესი სასამართლოს მოტივაციით „მოცემულ შემთხვევაში სააპელაციო სასამართლომ საქმის გარემოებები საქმეში არსებული მასალების ერთობლივი ანალიზის საფუძველზე სამართლებრივად სწორად შეაფასა, ხოლო ჯემალ დუმბაძის მიერ მითითებული გარემოებები არ წარმოადგენს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გათვალისწინებულ ახლად გამოვლენილ გარემოებას, რაც შეიძლება გახდეს კანონიერ ძალაში შესული განაჩენის გადასინჯვის საფუძველი.

გ) სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ.

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით; მე-13 მუხლის პირველი პუნქტით.

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა და შესაბამისად, არც მისი არასაპატიო მიზეზით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში;

ზ) სადავო კანონქვემდებარე ნორმატიულ აქტის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე, რომელიც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული არ არის;

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის XXVII-ე თავი შეეხება ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვის წესს. აღნიშნული თავი გაწერს იმ საპროცესო რეგლამენტაციას რაც სისხლისსამართლებრივი წესით განაჩენის გადასინჯვას ეხება. კერძოდ, 310-ე მუხლი ეხება ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვის საფუძვლებს. აღნიშნული ნორმის მიხედვით, განაჩენი ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო გადაისინჯება, თუ:

ა) სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული განაჩენით დადგენილია, რომ ყალბია მტკიცებულება, რომელიც საფუძვლად დაედო გადასასინჯ განაჩენს;

ბ) არსებობს გარემოება, რომელიც მოწმობს სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული განაჩენის დამდგენი სასამართლოს უკანონო შემადგენლობას ან იმ მტკიცებულების დაუშვებლობას, რომელიც საფუძვლად დაედო გადასასინჯ განაჩენს;

გ) სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული განაჩენით დადგენილია, რომ მოსამართლემ, პროკურორმა, გამომძიებელმა, ნაფიცმა მსაჯულმა ან ნაფიცი მსაჯულის მიმართ სხვა პირმა ამ საქმესთან დაკავშირებით ჩაიდინა დანაშაული;

დ) არსებობს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომელმაც არაკონსტიტუციურად ცნო ამ საქმეში გამოყენებული სისხლის სამართლის კანონი;

ე) არსებობს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილება (განჩინება), რომელმაც დაადგინა ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის ან მისი ოქმების დარღვევა ამ საქმესთან დაკავშირებით, და გადასასინჯი განაჩენი ამ დარღვევას ეფუძნება;

ე ​1) არსებობს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ადამიანის უფლებათა კომიტეტის, ქალთა წინააღმდეგ დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის კომიტეტის, ბავშვის უფლებათა კომიტეტის, წამების წინააღმდეგ კომიტეტის ან რასობრივი დისკრიმინაციის აღმოფხვრის კომიტეტის (შემდგომ − კომიტეტი) გადაწყვეტილება, რომლითაც ამ საქმესთან დაკავშირებით დადგენილ იქნა კომიტეტის დამაარსებელი კონვენციის დარღვევა, და გადასასინჯი განაჩენი ამ დარღვევას ეფუძნება;

ვ) ახალი კანონი აუქმებს ან ამსუბუქებს სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას იმ ქმედებისათვის, რომლის ჩადენისთვისაც პირს გადასასინჯი განაჩენით მსჯავრი დაედო;

ზ) წარდგენილია ახალი ფაქტი ან მტკიცებულება, რომელიც გადასასინჯი განაჩენის გამოტანის დროს არ იყო ცნობილი და თავისთავად თუ სხვა დადგენილ გარემოებასთან ერთად ამტკიცებს მსჯავრდებულის უდანაშაულობას ან მის მიერ იმ დანაშაულზე უფრო მსუბუქი ან უფრო მძიმე დანაშაულის ჩადენას, რომლისთვისაც მას მსჯავრი დაედო, აგრეთვე ამტკიცებს გამართლებულის ბრალეულობას ან დანაშაულის იმ პირის მიერ ჩადენას, რომლის მიმართაც სისხლისსამართლებრივი დევნა შეწყვეტილი იყო;

ზ ​1) წარდგენილია პროკურორის დადგენილება მსჯავრდებულის მიმართ სისხლის სამართლის საქმის წარმოების პროცესში მისი უფლების არსებითი დარღვევის შესახებ, რომელიც გადასასინჯი განაჩენის გამოტანის დროს ცნობილი არ იყო და თავისთავად ან/და სხვა დადგენილ გარემოებასთან ერთად ამტკიცებს მსჯავრდებულის უდანაშაულობას ან მის მიერ იმ დანაშაულზე უფრო მსუბუქი დანაშაულის ჩადენას, რომლისთვისაც მას მსჯავრი დაედო;

თ) არსებობს სააპელაციო სასამართლოს განჩინება, რომელმაც უკანონოდ ცნო ის ფარული საგამოძიებო მოქმედება, რომლის შედეგად მოპოვებული მტკიცებულება საფუძვლად დაედო განაჩენს.

კონკრეტული ნორმა გაწერს ამომწურავ ჩამონათვალს თუ რა შემთხვევაში შეიძლება გადაისინჯოს განაჩენი. მოსარჩელე მხარემ, 310-ე მუხლის „დ“ ქვეპუნქტის საფუძველზე მიმართა სააპელაციო სასამართლოს განაჩენის გადასინჯვისათვის. უზენაესმა სასამართლომ კი მსგავსი ნორმატიული შინაარსი განავითარა, რომ „საკონსტიტუციო სასამართლოს აღნიშნული გადაწყვეტილებით მოცემულ საქმესთან მიმართებაში არ წარმოადგენს კოდექსის 310-ე მუხლის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ განაჩენის გადასინჯვის ახლად გამოვლენილ გარემოებას...“ შესაბამისად, უზენაესი სასამართლო მიიჩნევს, რომ კონკრეტული ნორმა არ არის გადასინჯვის საფუძველი, მაგრამ არ მიუთითებს რომ კონკრეტული ნორმა უზღუდავს პირს გადასინჯოს 1998 წლის კოდექსით გამოტანილი განაჩენი. უზენაესი სასამართლოს განმარტების მიხედვით, 310-ე მუხლით გათვალისწინებული განაჩენის გადასინჯვის ინსტიტუტი, ისეა მოწესრიგებული, რომ არ იძლევა შესაძლებლობას/საფუძველს გადასინჯოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე, რომლის მიხედვითაც არაკონსტიტუციურად ცნობილ იქნა ნორმათა ზოგადად ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ირიბი მტკიცებულებების შეფასებას უკავშირდებოდა. ირიბი მტკიცებულებები დაუშვებლად იქნა ცნობილი ყველა იმ განაჩენისთვის, რომლებშიც ის გადაწყვეტილების მიღების საფუძვლად იყო გამოყენებული.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 22 იანვრის გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის იმ ნორმათა ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ირიბი ჩვენების საფუძველზე გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანისა და პირის ბრალდებულად ცნობის შესაძლებლობას ითვალისწინებდა.

საქართველოს საკონსტიტუციო გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ზურაბ მიქაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“მოსარჩელე საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან „დადგენილება ბრალდებულის სახით პირის პასუხისგებაში მიცემის შესახებ, საბრალდებო დასკვნა და გამამტყუნებელი განაჩენი უნდა ემყარებოდეს მხოლოდ უტყუარ მტკიცებულებებს. ყოველგვარი ეჭვი, რომელიც ვერ დადასტურდება კანონით დადგენილი წესით, უნდა გადაწყდეს ბრალდებულის სასარგებლოდ“ მიმართებით სადავოდ ხდიდა საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის შემდეგ ნორმებს: (ა) მე-13 მუხლის მე-2 ნაწილს - „ბრალდებულის აღიარება, თუ ის არ დასტურდება მისი ბრალეულობის დამადასტურებელი სხვა მტკიცებულებით, საკმარისი არ არის მის მიმართ გამამტყუნებელი განაჩენის გამოსატანად. გამამტყუნებელი განაჩენი უნდა ეფუძნებოდეს მხოლოდ ერთმანეთთან შეთანხმებულ, აშკარა და დამაჯერებელ მტკიცებულებათა ერთობლიობას, რომელიც გონივრულ ეჭვს მიღმა ადასტურებს პირის ბრალეულობას”; (ბ) 76–ე მუხლის მე–3 ნაწილს - „სასამართლოში საქმის არსებითი განხილვის დროს ირიბი ჩვენება დასაშვები მტკიცებულებაა, თუ იგი დასტურდება სხვა მტკიცებულებით“ (საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის სარჩელით მიმართვის დროს მოქმედი რედაქცია); (გ) 169-ე მუხლის პირველი ნაწილს - „პირის ბრალდებულად ცნობის საფუძველია გამოძიების სტადიაზე შეკრებილ იმ მტკიცებულებათა ერთობლიობა, რომლებიც საკმარისია დასაბუთებული ვარაუდისათვის, რომ ამ პირმა დანაშაული ჩაიდინა“.

აღნიშნული სადავო ნორმებით დადგენილი იყო პირის ბრალდებულად ცნობისა და გამამტყუნებელი განაჩენის მტკიცებულებითი სტანდარტები, ასევე, ირიბი ჩვენების დასაშვებობის კრიტერიუმები. რამდენადაც სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 76-ე მუხლის მე-3 ნაწილის რედაქცია შეიცვალა საკონსტიტუციო სასამართლოში საქმის

წარმოებისას, საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, საქმის განხილვის მომენტისათვის, სადავო აქტის გაუქმება ან ძალადაკარგულად ცნობა, იწვევს საკონსტიტუციო სასამართლოში საქმის შეწყვეტას. ხოლო ამავე კანონის მე-6 პუნქტის მიხედვით კი, იმ შემთხვევაში, როდესაც სადავო ნორმის გაუქმება ხდება სარჩელის არსებითად მიღების შემდეგ, საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია, სადავო ნორმის კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხი გადაწყვიტოს იმ შემთხვევაში, თუ ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია კონსტიტუციური უფლებებისა და თავისუფლებების უზრუნველსაყოფად. სადავო ნორმა კი მანამ შეიცვალა, ვიდრე სარჩელი არსებითად იქნებოდა მიღებული საკონსტიტუციო სასამართლოში. შედეგად, საქმისწარმოება შეწყდა სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილში და საკონსტიტუციო სასამართლომ ვერ იმსჯელა სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 76-ე მუხლის მე-3 ნაწილის კონსტიტუციურობაზე - ანუ, ირიბი ჩვენების დასაშვებობის კრიტერიუმის შესაბამისობაზე in dubio pro reo (ყოველგვარი ეჭვი ბრალდებულის სასარგებლოდ) პრინციპთან.

მოწმე ირიბი ჩვენებით მართლმსაჯულებას აწვდის ინფორმაციას ისეთ ფაქტზე ან ბრალდებისთვის მნიშვნელოვან სხვა გარემოებაზე, რომლის თვითმხილველი თავად არ ყოფილა და რის შესახებაც სხვა პირმა უამბო. შესაბამისად, ირიბი ჩვენების მიმცემი პირი მიუთითებს არა დანაშაულის ან ბრალდებისთვის მნიშვნელოვანი სხვა ფაქტის არსებობაზე, არამედ ადასტურებს, რომ ასეთ ფაქტზე სხვა პირმა მიუთითა. საკონსტიტუციო სასამართლომ შეაფასა თუ რამდენად უტყუარ მტკიცებულებად უნდა ჩაითვალოს იმ მოწმის ჩვენება, რომელიც გამოძიებას ან სასამართლოს სხვისგან მიღებულ ინფორმაციას აწვდის და შეიძლება თუ არა, ასეთი ინფორმაცია ბრალის წაყენების ან გამამტყუნებელი განაჩენისთვის იყოს საკმარისი. გასაჩივრებული კანონი დასაშვებად მიიჩნევდა ნებისმიერ ირიბ ჩვენებას, თუ იგი დასტურდებოდა სხვა მტკიცებულებით (რომელიც არ იყო ირიბი ჩვენება).

საკონსტიტუციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ, ზოგადად, ირიბი ჩვენება ნაკლებად სანდო მტკიცებულებაა, მისი გამოყენება შეიცავს პირის ბრალეულობასთან დაკავშირებით მცდარი აღქმის შექმნის საფრთხეს და შეიძლება დასაშვები იყოს მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევებში. მაღალია იმის საფრთხე, რომ ირიბი ჩვენების მოსმენის შედეგად, მოსამართლეს ან/და ნაფიც მსაჯულებს ჩამოუყალიბდეს ან გაუმყარდეს რწმენა, რომ ბრალდებულმა ნამდვილად ჩაიდინა დანაშაული, რაც პირის დაუსაბუთებლად და უსაფუძვლოდ დასჯის ალბათობას ზრდის.

საკონსტიტუციო სასამართლოს ამომწურავად არ მიუთითებია იმ შემთხვევებზე, როდესაც შესაძლებელია, ირიბი ჩვენება დასაშვები მტკიცებულება იყოს. თუმცა, გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილიდან გამომდინარე, დგინდება, რომ ირიბი ჩვენება არ უნდა გამოიყენებოდეს იმ შემთხვევაში, როდესაც თვითმხილველი მოწმის ჩვენების ჩანაცვლება რაიმე მნიშვნელოვანი მიზეზის გარეშე ხდება ირიბი ჩვენებით. საკონსტიტუციო სასამართლომ არ გამორიცხა, რომ გამონაკლის შემთხვევაში, ირიბი ჩვენების სისხლის სამართლის პროცესში გამოყენება კონსტიტუციის შესაბამისიც კი იყოს. მაგრამ, ვინაიდან სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი ადგენს ირიბი ჩვენების ზოგად დასაშვებობას, მისი გამოყენება შეიძლება მოხდეს იმ შემთხვევაშიც, როდესაც მართლმსაჯულების ინტერესებიდან გამომდინარე ამის აუცილებლობა არ არსებობს.

სასამართლომ აღნიშნა, რომ „მტკიცებულება ადეკვატურად უნდა ასახავდეს იმ ფაქტობრივ გარემოებას, რომლის დასადასტურებლადაც არის წარმოდგენილი. [...] მტკიცებულება არ უნდა უქმნიდეს ფაქტების დამდგენს მცდარ წარმოდგენას ამა თუ იმ ფაქტობრივი გარემოების არსებობის ან არარსებობის თაობაზე.“

შედეგად, საკონსტიტუციო სასამართლომ არაკონსტიტუციურად ცნო სსსკ-ის მე-13 მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ითვალისწინებს ამავე კოდექსის 76-ე მუხლით განსაზღვრული (2013 წლის 14 ივნისის რედაქცია) მტკიცებულების – ირიბი ჩვენების საფუძველზე გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანის შესაძლებლობას, აგრეთვე არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 169-ე მუხლის პირველი ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ითვალისწინებს ამავე კოდექსის 76-ე მუხლით განსაზღვრული (2013 წლის 14 ივნისის რედაქცია) მტკიცებულების – ირიბი ჩვენების საფუძველზე პირის ბრალდებულად ცნობის შესაძლებლობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით.

აღნიშნული გადაწყვეტილების საფუძველზე არაერთმა პირმა მოითხოვა ირიბ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით გამოტანილი გამამტყუნებელი განაჩენის გადასინჯვა სააპელაციო სასამართლოში. სააპელაციო სასამართლომ დაუშვებლად ცნო იმ პირთა საჩივრები, რომლებიც 1998 წლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მიხედვით იყვნენ გასამართლებული. დაუშვებლად ცნობილი საჩივრები უზენაეს სასამართლოში გასაჩივრდა.

საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ კასატორთა არგუმენტები მნიშვნელოვნად მიიჩნია, რის გამოც ყველა გასაჩივრებულ საქმეზე შეაჩერა სამართალწარმოება და კონსტიტუციური წარდგინებით მიმართა საკონსტიტუციო სასამართლოს. უზენაესმა სასამართლომ საკონსტიტუციო სასამართლოს მიმართა წარდგინებით, ამ კატეგორიის მსჯავრდებულების საქმის თავდაპირველი განხილვის დროს გამოყენებული, 1960 და 1998 წლების საპროცესო კოდექსების შესაბამისი ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობის მოთხოვნით. 2016 წლის 29 სექტემბერს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა წარდგინებები განჩინებით არსებითად განსახილველად არ მიიღო, და თავად უზენაესი სასამართლოს პრაქტიკის მოშველიებით, მიუთითა, რომ გამოსაყენებელ კანონს 2009 წლის საპროცესო კოდექსი წარმოადგენდა. სამწუხაროდ, უზენაესი სასამართლოს მიერ არ მომხდარა საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ წარმოდგენილი სამოტივაციო ნაწილის გათვალისწინება და მასში გაწერილი „მინიშნებების“ ამოკითხვა. უზენაესმა სასამართლომ საქმეზე ფორმალური თვალთახედვით განმარტა, რომ სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებული გადასინჯვის უფლება საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 22 იანვრის გადაწყვეტილების შემდგომ არ ვრცელდებოდა 1998 წლის საპროცესო კოდექსით გასამართლებულ პირებზე.^[1]

საპროცესო კოდექსის ნორმები მტკიცებულებათა შესახებ იმავე შინაარსის მატარებელი იყო, როგორიც 2009 წლის საპროცესო კოდექსის არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმები. უზენაესმა სასამართლომ საკუთარ კონსტიტუციურ წარდგინებებში აღნიშნა, რომ 1998 წლის საპროცესო კოდექსის ნორმები შეუდარებლად უფრო მეტ ხარვეზს შეიცავდა, რადგან არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმები გარკვეულ შეზღუდვას მაინც ითვალისწინებდა ირიბი ჩვენების გამოყენებასთან დაკავშირებით, ხოლო 1998 წლის საპროცესო კოდექსი საერთოდ არ იცნობდა ირიბი ჩვენების ცნებას და მას ჩვეულებრივ მტკიცებულებად განიხილავდა.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო თავისი გადაწყვეტილებებით არაკონსტიტუციურად ცნობს არა კონკრეტულ სიტყვებს, ფრაზებსა და წინადადებებს, არამედ ნორმაში ასახულ პრინციპს და მნიშვნელობა არ აქვს, თუ რომელ ნორმატიულ აქტში არსებობს პრინციპით ნაგულისხმევი რეგულაცია.^[2]

შესაბამისად, არაკონსტიტუციურ რეგულაციად უნდა იქნეს მიჩნეული ნებისმიერ კოდექსში, კანონსა თუ სხვა ნორმატიულ აქტში არსებული დებულება, რომელიც ირიბი ჩვენების საფუძველზე გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანის შესაძლებლობას არ გამორიცხავს. აღნიშნული პრინციპი განმტკიცებულია არა მხოლოდ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთ გადაწყვეტილებაში, არამედ კანონმდებლობაშიც.^[3]

რადგან საკონსტიტუციო სასამართლომ განსახილველად არ მიიღო წარდგინებები და არაკონსტიტუციურად არ სცნო სადავო ნორმა, ამ წარდგინებას გარკვეულწილად დიდი როლი აქვს უზენაესის სასამართლოს შემდგომი პრაქტიკის განვითარებაში, ამიტომ მნიშვნელოვანი მისი სრულფასოვნად განხილვა.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინებებით რეგისტრაციის №685, №686, N687, N688, №689 №736, №737 №758 №793, №794 №820^[4] საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ მიმართა. აღნიშნული 11-დან 10 კონსტიტუციურ წარდგინებაში სადავოდ იყო გამხდარი - საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის (1998 წლის 20 თებერვლის კანონი) მე-10 მუხლის მე-3 ნაწილის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით;

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის (1998 წლის 20 თებერვლის კანონი) მე-10 მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად „გამამტყუნებელი განაჩენი და ყველა სხვა საპროცესო გადაწყვეტილება უნდა ემყარებოდეს მხოლოდ უტყუარ მტკიცებულებებს“, კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტი კი გულისხმობს, რომ „დადგენილება ბრალდებულის სახით პირის პასუხისგებაში მიცემის შესახებ, საბრალდებო დასკვნა და გამამტყუნებელი განაჩენი უნდა ემყარებოდეს მხოლოდ უტყუარ მტკიცებულებებს“.

აღნიშნულ კონსტიტუციურ წარდგინებებში უზენაესმა სასამართლომ გაასაჩივრა სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის (1998 წლის 20 თებერვლის კანონი) მე-10 მუხლის მე-3 ნაწილის სიტყვების ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც იძლევა „ირიბი ჩვენების“ საფუძველზე გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანის შესაძლებლობას, შეუსაბამოა საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მესამე პუნქტთან მიმართებით.

წარდგინებაში უზენაესი სასამართლო მიუთითებს, რომ 1998 წლის 20 თებერვლის საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი, არ ითვალისწინებდა ირიბი და პირდაპირი ჩვენების ცნებებს. ამასთან, ხსენებული კოდექსები ცალსახად მოიაზრებს არათუ „ირიბი ჩვენების“ მტკიცებულებად წარდგენის შესაძლებლობას, არამედ უშვებს მის საფუძველზე გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანის შესაძლებლობასაც, თუ იგი გადალახავს მტკიცებულებათა დასაშვებობის ეტაპს.

№685, №686, №687, №688, №689, №736, №737, №758, №793, №794 კონსტიტუციურ წარდგინებებში მითითებულია, რომ საქართველოს უზენაესი სასამართლო განიხილავდა საკასაციო საჩივარს სააპელაციო სასამართლოს განჩინებაზე, რომლითაც განმცხადებელს უარი ეთქვა ახლად აღმოჩენილი გარემოებების გამო საქმისწარმოების განახლებაზე. განმცხადებლები მიუთითებდნენ, რომ მათი მსჯავრდება მოხდა ირიბ ჩვენებაზე დაყრდნობით, რომლის გამოყენებაც არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ. აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოცემულ შემთხვევაში, უზენაეს სასამართლოს გადასაწყვეტი ჰქონდა საკითხი, უნდა გადასინჯოს თუ არა კანონიერ ძალაში შესული განაჩენები ახლად გამოვლენილი გარემოების (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 22 იანვრის №1/1/548 გადაწყვეტილება) არსებობის გამო.

„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად: „თუ საერთო სასამართლოში კონკრეტული საქმის განხილვისას სასამართლო დაასკვნის, რომ არსებობს საკმარისი საფუძველი, რათა ის კანონი ან სხვა ნორმატიული აქტი, რომელიც უნდა გამოიყენოს სასამართლომ ამ საქმის გადაწყვეტისას, მთლიანად ან ნაწილობრივ მიჩნეულ იქნეს კონსტიტუციის შეუსაბამოდ, იგი შეაჩერებს საქმის განხილვას და მიმართავს საკონსტიტუციო სასამართლოს"

საკონსტიტუციო სასამართლომ სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისას უნდა შეეფასებინა, რამდენად წარმოადგენდა სადავო ნორმა (1998 წლის საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-10 მუხლის მე-3 ნაწილი) უზენაესი სასამართლოს მიერ განსახილველი საქმის ფარგლებში გამოსაყენებელ კანონს. წარდგინებაში მითითებული არგუმენტაცია, როგორც ზემოთ აღინიშნა ეძღვნება 1998 წლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის ნორმის არაკონსტიტუციურობის დასაბუთებას, თუმცა უზენაესი სასამართლოს მიერ არ მომხდარა იმის მითითება თუ რატომ წარმოადგენდა აღნიშნული ნორმა კანონს „რომელიც უნდა გამოიყენოს სასამართლომ ამ საქმის გადაწყვეტისას“.

საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ ორგანული კანონის დანაწესი აღნიშნავს, რომ საერთო სასამართლო უფლებამოსილია, მოითხოვოს მხოლოდ იმ კანონის არაკონსტიტუციურად ცნობა, რომლის გამოყენებაც მას სჭირდება საქმის გადაწყვეტისას. აღნიშნულთან დაკავშირებით საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა, რომ „ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო, განაჩენის გადახედვის წესებს არეგულირებს 2009 წლის 9 ნოემბრის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი, კერძოდ კი მისი XXVII თავი. საქართველოს 2009 წლის 9 ნოემბრის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-2 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, „სისხლის სამართლის პროცესში გამოიყენება ის საპროცესო ნორმა, რომელიც მოქმედებს გამოძიებისა და სასამართლო განხილვის დროს“, შესაბამისად, ამ კოდექსის ძალაში შესვლის შემდეგ სწორედ მისი ნორმები გამოიყენება საპროცესო მოქმედებების განსახორციელებლად, მათ შორის ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვისას. ამ წესიდან გამონაკლისი დადგენილია საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 329-ე მუხლის მე-3 ნაწილით, რომლის თანახმად, „ამ კოდექსის ამოქმედებამდე დაწყებულ სისხლისსამართლებრივი დევნის საქმეებზე სისხლის სამართლის პროცესი გრძელდება საქართველოს 1998 წლის 20 თებერვლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით დადგენილი წესით“. თუმცა მოცემულ შემთხვევაში საქმე გვაქვს არა 2009 წლის 9 ნოემბრის კოდექსის ამოქმედებამდე დაწყებული სისხლისსამართლებრივი დევნის გაგრძელებასთან, არამედ კანონიერი განაჩენის გადახედვასთან, რომელიც ახალი საპროცესო კოდექსის ფარგლებში ხორციელდება.“

ასევე აღსანიშნავია, რომ №685, №686, №687, №688, №689, №736, №737, №758, №793, №794 კონსტიტუციურ წარდგინებებზე უზენაესი სასამართლო იხილავს სააპელაციო სასამართლოს განჩინებებზე წარდგენილ საჩივრებს. რაც თავისთავად მოწმობს 2009 წლის საპროცესო კოდექსის საფუძველზე საქმის გადაწყვეტას, ვინაიდან 1998 წლის 20 თებერვლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 594-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტის და 597-ე მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად საქართველოს საერთო სასამართლოების მიერ გამოტანილ და კანონიერ ძალაში შესულ განაჩენებსა და სხვა სასამართლო გადაწყვეტილებების ახლად აღმოჩენილ და ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო გადახედვის მოთხოვნით, საჩივარი შეიტანებოდა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატაში, ხოლო სააპელაციო სასამართლოსათვის მიმართვა 2009 წლის 9 ნოემბრის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით დამკვიდრდა.

შესაბამისად საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა, რომ „2009 წლის 9 ნოემბრის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 310-ე მუხლის „დ" ქვეპუნქტის თანახმად, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომელმაც არაკონსტიტუციურად ცნო ამ საქმეში გამოყენებული სისხლის სამართლის კანონი“, ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა გამო, გამამტყუნებელი განაჩენის გადახედვის საფუძველს წარმოადგენს. შესაბამისად, წარდგინებებში სადავოდ გამხდარი ნორმა წარმოადგენს არა გამოსაყენებელ კანონს, არამედ მათი არაკონსტიტუციურად ცნობა წარმოადგენს იმ ფაქტობრივ გარემოებას, რომლიც ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო, ხდება განაჩენის გადახედვის წარმოების დაწყების საფუძველი. ხოლო ამ წარმოების ფარგლებში გამოსაყენებელ სამართლებრივ წესრიგს სრულად ქმნის 2009 წლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი. მოცემული წარდგინებებით, უზენაესი სასამართლო ითხოვს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ შექმნას ფაქტობრივი საფუძვლები საქმისწარმოების განახლებისათვის და არა იმ მარეგულირებელი წესების არაკონსტიტუციურად ცნობისათვის, რომელიც საქმის წარმოების განახლებას ზღუდავს.“

სასამართლომ განაცხადა, რომ კონკრეტულ შემთხვევაში ადგილი ჰქონდა „წარდგინების ავტორის მიერ საკონსტიტუციო სასამართლოს კომპეტენციის კანონით განსაზღვრული ფარგლების არასწორი აღქმა. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტი საკონსტიტუციო სასამართლოს აძლევს საშუალებას, საერთო სასამართლოების წარდგინების საფუძველზე იმსჯელოს არა ნებისმიერი, არამედ მხოლოდ იმ კანონის შესახებ, რომელიც უნდა გამოიყენოს საერთო სასამართლომ კონკრეტული საქმის გადაწყვეტისას.“ რადგან წარდგინების ავტორი არ მიუთითებდა , რომ სადავო ნორმა წარმოადგენს ისეთ კანონს, რომლის გამოყენებაც უზენაეს სასამართლოს საქმის გადაწყვეტისას სჭირდება.

საკონსტიტუციო სასამართლომ სამოტივაციო ნაწილში პირდაპირ მიუთითა უზენაესს სასამართლოს, რომ მნიშვნელოვანი იყო სადავო ნორმის სწორი იდენტიფიცირება. „იმ შემთხვევაში, თუ უზენაესი სასამართლო მიიჩნევს, რომ განაჩენი, რომლის ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო გადახედვაც მოთხოვნილია მხარის მიერ, შეიძლება იყოს კონსტიტუციის მოთხოვნების დარღვევით მიღებული და მისი გადახედვის საშუალებას მას კანონი არ აძლევს, მაშინ მან იმ ნორმების კონსტიტუციურობა უნდა დააყენოს ეჭვქვეშ, რომელიც ასეთ შესაძლებლობას ზღუდავს, რომელიც კონსტიტუციის დარღვევით მიღებული განაჩენების საბოლოობას განაპირობებს მათი გადახედვის საკმარისი მექანიზმების დადგენის გარეშე. თუ უზენაესი სასამართლო მიიჩნევს, რომ საქართველოს კონსტიტუციიდან გამომდინარე მას უნდა ჰქონდეს ნებისმიერი ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე დავის შესაძლებლობა, მას ასევე შეუძლია, იდავოს „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტის კონსტიტუციურობაზე. თუმცა მანამ, სანამ ეს ნორმა მოქმედია, იგი სავალდებულოა შესასრულებლად, მათ შორის, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ, შესაბამისად, სასამართლო არ არის უფლებამოსილი, მოცემულ შემთხვევაში საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მიერ წარდგენილი კონსტიტუციური წარდგინებების ფარგლებში იმსჯელოს 1998 წლის 20 თებერვლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-10 მუხლის მე-3 ნაწილის კონსტიტუციურობის თაობაზე.“

სასამართლომ ასევე დააზუსტა, რომ წარდგინების ავტორის მიერ სადავო ნორმის არასწორად აღქმა და მისი არსებითად განსახილველად არ მიღება „არ ეხება პირების მიერ საკუთარი უფლებების დასაცავად საკონსტიტუციო სასამართლოში ამა თუ იმ ნორმის გასაჩივრების საკითხებს. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტი ვერ შეზღუდავს პირის შესაძლებლობას, იდავოს იმ ნორმის კონსტიტუციურობაზე, რომელმაც მას უფლება დაურღვია ან პოტენციურად შეიძლება დაურღვიოს.“

აღსანიშნავია, რომ საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატამ 2015 წლის 13 მარტს მნიშვნელოვანი განმარტება გააკეთა, რომლითაც განსაზღვრა ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვის ფარგლები (საქმე №83აგ-14). მსჯავრდებულებმა ნ.ჩ-მ და გ.გ–მ საქართველოს სსსკ-ის 310-ე მუხლის ,ა“ ქვეპუნქტის საფუძველზე შუამდგომლობით მიმართეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო მათ მიმართ გამოტანილი განაჩენის გადასინჯვის თაობაზე. სააპელაციო სასამართლომ შუამდგომლობები დაუშვა განსახილველად და საქმე გადასინჯა სრული მოცულობით, რასაც მოჰყვა საქმეზე ახალი მტკიცებულებების გამოკვლევა (ექსპერტების დაკითხვა), რომელთაც შემხებლობა არ ჰქონიათ ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო საქმის გადასინჯვის საფუძველთან - ახალ გარემოებასთან. სააპელაციო სასამართლომ მსჯავრდებულთა საჩივრები არ დააკმაყოფილა.

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2015 წლის 13 მარტის №83აგ-14 განაჩენით საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ იმსჯელა თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2007 წლის 16 აპრილის განაჩენის გადასინჯვის საკითხზე. განაჩენის გადასინჯვის მოთხოვნით წარდგენილი განცხადების როგორც დასაშვებობის შემოწმების, ასევე მისი არსებითი განხილვის მარეგულირებელ წესად უზენაესმა სასამართლომ გამოიყენა 2009 წლის 9 ნოემბრის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის ნორმები. კერძოდ, განაჩენის პირველ აბზაცში უზენაესმა სასამართლომ მიუთითა: „საკასაციო პალატა უწინარესად აღნიშნავს, რომ იგი მოკლებულია შესაძლებლობას, იმსჯელოს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის განჩინების კანონიერების თაობაზე, რომლითაც დასაშვებად იქნა მიჩნეული გ. გ-ისა და ნ. ჩ-ას შუამდგომლობები თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2007 წლის 16 აპრილის განაჩენის გადასინჯვის შესახებ, რადგან მისი გასაჩივრების პროცედურას სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი არ ითვალისწინებს. შესაბამისად, საკასაციო პალატისათვის შუამდგომლობათა დასაშვებობის შესახებ ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილება წარმოადგენს სამართლებრივ მოცემულობას (მიუხედავად საკასაციო პალატის დამოკიდებულებისა აღნიშნული საკითხისადმი) და იგი პალატას ავალდებულებს, საკასაციო საჩივრის საფუძველზე, საქართველოს სსსკ-ის 314-ე მუხლის მე-4 ნაწილის მიხედვით, დასაშვებობის შეუმოწმებლად იმსჯელოს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2014 წლის 11 ივლისის განაჩენის კანონიერებაზე“. აღნიშნული მითითებიდან გამომდინარე, აშკარაა, რომ განცხადების დასაშვებობის საკითხის შეფასებისას გამოსაყენებელ სამართლად უზენაესმა სასამართლომ მიიჩნია 2009 წლის 9 ნოემბრის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის ნორმები. ამავე დროს, განაჩენის 24-ე აბზაცში მითითებულია: „საკასაციო პალატა ასევე აღნიშნავს, რომ საქართველოს სსსკ-ის 314-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით, ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო საქმის განხილვა ტარდება სააპელაციო სასამართლოში საქმის არსებითად განხილვის შესაბამისად, რაც იმას ნიშნავს, რომ პირველი ინსტანციის სასამართლოში გამოკვლეული ყველა მტკიცებულება მიიჩნევა გამოკვლეულად, გარდა იმ შემთხვევისა, თუ მათი გამოკვლევა კანონის არსებითი დარღვევით მოხდა; ხოლო ახალი მტკიცებულების წარდგენა და გამოკვლევა დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მხარე დაასაბუთებს, რომ იგი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მისი პოზიციის დასასაბუთებლად და მისი წარმოდგენა პირველი ინსტანციის სასამართლოში ობიექტურად შეუძლებელი იყო“. აღნიშნული აშკარად მიუთითებს, რომ ახლად გამოვლენილი გარემოებების გამო არსებითი განხილვა 2009 წლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის ნორმების შესაბამისად ტარდება.

საქართველოს უზენაესი სასამართლო განმარტავს, რომ „ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო საქმის განხილვისას განაჩენი უნდა გადაისინჯოს ახლად გამოვლენილი გარემოების ფარგლებში, ახალი მოცემულობისა და საქმეში არსებული დანარჩენი მტკიცებულებების ურთიერთქმედების კონტექსტში. მოცემულ შემთხვევაში სააპელაციო სასამართლოს უნდა შეეფასებინა, თუ რა სახის გავლენა მოახდინა დ. კ-ას მიმართ 2008 წლის 6 თებერვლის გამამტყუნებელმა განაჩენმა წინა განმხილველი სასამართლოს მიერ დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებზე, ანუ შემთხვევის ადგილის დათვალიერების ოქმის ნაწილის მხედველობაში მიუღებლად (ვინაიდან განაჩენის გადასინჯვის შესახებ მსჯავრდებულთა შუამდგომლობები სწორედ იმ საფუძვლით მიიჩნია სასამართლომ დასაშვებად, რომ ნაწილობრივ გაყალბდა შემთხვევის ადგილის დათვალიერების ოქმი) შეეფასებინა საქმეში არსებულ სხვა მტკიცებულებათა საკმარისობა გამამტყუნებელი განაჩენის გამოსატანად. შესაბამისად, ახალი მტკიცებულებებიც (ასეთის არსებობის შემთხვევაში) უნდა დაშვებულიყო და გამოკვლეულიყო მხოლოდ ახლად გამოვლენილი გარემოების კონტექსტში“.(პარ 25)

აღნიშნულიდან გამომდინარე, 2009 წლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი სრულად განსაზღვრავს როგორც განცხადების დასაშვებობის, ისე მისი არსებითი განხილვის წესებს და ამავე დროს ადგენს იმ სტანდარტს, რომლითაც სასამართლო ხელმძღვანელობს განაჩენის გადახედვისას. ანუ 2009 წლის საპროცესო კოდექსის დადგენილი წესით სააპელაციო სასამართლო ატარებს განხილვას, მათ შორის ახლად აღმოჩენილი გარემოების კონტექსტში იკვლევს ახალ მტკიცებულებებს და, შედეგად, აფასებს, თუ რა სახის გავლენა მოახდინა ახლად აღმოჩენილმა გარემოებამ მიღებულ განაჩენზე, ახლად აღმოჩენილი გარემოების გათვალისწინებით (მოცემულ შემთხვევაში საქმეში არსებული ირიბი ჩვენებების ამორიცხვით) იქნებოდა თუ არა იგივე გადაწყვეტილება მიღებული, კვლავ იარსებებდა თუ არა გამამტყუნებელი განაჩენის მიღების საფუძველი. შესაბამისად, „ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო, განაჩენის გადასინჯვის წარმოების ფარგლებში სასამართლო საერთოდ არ იყენებს 1998 წლის საპროცესო კოდექსის ნორმებს. აშკარაა, რომ შეჩერებულ საქმეებზე უზენაესი სასამართლო არ დგას 1998 წლის კოდექსის მე-10 მუხლის მე-3 ნაწილის საფუძველზე მტკიცებულების დასაშვებობის საკითხის გადაწყვეტის, ან გამამტყუნებელი განაჩენის მიღების, ან სხვა საპროცესო მოქმედების განხორციელების საჭიროების წინაშე.“

როგორც უკვე აღინიშნა, საკონსტიტუციო სასამართლომ მიუთითა, რომ აღნიშნული წესი ითვალისწინებს ერთადერთ გამონაკლისს, ამ კოდექსის ამოქმედებამდე დაწყებული სისხლისსამართლებრივი დევნის საქმეების სახით.^[5] თუმცა, რაკი საჩივარი შეეხებოდა განაჩენის გადახედვას, 2009 წლის საპროცესო კოდექსის ძალაში შესვლის შემდეგ სწორედ მისი ნორმები უნდა გამოყენებულიყო საპროცესო მოქმედებების განსახორციელებლად, მათ შორის ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვისას.^[6]

უზენაესმა სასამართლომ ვერ დაინახა 310-ე მუხლში განაჩენის გადასინჯვის საფუძველი 1998 წლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის გასამართლებულ პირთათვის. აუცილებლად უნდა აღინიშნოს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებული საფუძველი „არსებობს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომელმაც არაკონსტიტუციურად ცნო ამ საქმეში გამოყენებული სისხლის სამართლის კანონი“ აღმჭურველი ხასიათისაა და პირს ანიჭებს შესაძლებლობას მიმართოს სააპელაციო სასამართლოს განაჩენის გადასინჯვისათვის. ზემოთ აღნიშნულ პირებს კი ყველას ბლანკეტურად ეთქვათ უარი განხილულიყო მათი საქმე, რადგან უზენაესი სასამართლოს განმარტებით ნორმა არ გულისხმობს თავის თავში ამ კონკრეტულ საფუძველს. მიუხედავად იმისა, რომ განაჩენთან უმრავლესობა შესაძლებელია ყოფილიყო გამოტანილი ირიბი ჩვენების საფუძველზე, მაგრამ უზენაესი სასამართლო არ შესულა შინაარსობრივ განხილვაში, რადგან ყველა მსგავსი საჩივარი დაუშვებლად იქნა ცნობილი. როგორც ავღნიშნეთ ნორმა საკონსტიტუციო გადაწყვეტილების საფუძველზე პირს ანიჭებს შესაძლებლობას მიმართოს სააპელაციო სასამართლოს განაჩენის გადასინჯვისათვის, მაგრამ კონკრეტულ შემთხვევაში აუცილებელია ნათლად განისაზღვროს შეზღუდვის საფუძველი.

საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეზე ნიკოლოზ ლომიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღდეგ გამოტანილ განჩინებაში აღნიშნა, რომ „წინასასამართლო სხდომაზე მოსამართლის მიერ მტკიცებულების დასაშვებობის საკითხის გადაწყვეტა, თავისთავად, არ იწვევს ბრალდებულისთვის მოსარჩელის მიერ იდენტიფიცირებული უფლების შეზღუდვას. იმ შემთხვევაში, თუ მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ მას უნდა ჰქონდეს სისხლის სამართლის საქმის არსებითი განხილვის სხდომაზე მტკიცებულების დაუშვებლად ცნობის თაობაზე შუამდგომლობის დაყენების შესაძლებლობა, მან უნდა მოითხოვოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის იმ ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობა, რომელიც ზღუდავს მსგავსი შუამდგომლობის დაყენების უფლებას. ასეთი ნორმის არარსებობის შემთხვევაში მოსარჩელემ შესაძლებელია, გაასაჩივროს თავად ის საპროცესო ნორმა (ინსტიტუტი), რომელიც, მისი აზრით, დაუშვებელი მტკიცებულებების გამოყენებით ზღუდავს მის უფლებებს. ამდენად, სადავო ნორმის შემზღუდველი ხასიათის წარმოსაჩენად მოსარჩელე მხარემ უნდა დაასაბუთოს, რომ ნორმის საფუძველზე, მას ეზღუდება კონსტიტუციით გარანტირებული რომელიმე საპროცესო ინსტრუმენტის გამოყენების შესაძლებლობა ან/და უფლებაშემზღუდველი აქტი მის მიმართ მიიღება სათანადო პროცესუალური გარანტიების დაცვის გარეშე.“ მაგრამ რაც შეეხება განაჩენის გადასინჯვის საფუძვლებს მოქმედი რედაქციის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში არ არის განსაზღვრული ისეტი ინსტიტუტი, რომელიც პირს შეუზღუდავდა 1998 წლის საპროცესო კოდექსის საფუზველზე გამოტანილი განაჩენის გადასინჯვის შესაძლებლობას „ზურაბ მიქაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღდეგ“ გადაწყვეტილების საფუძვლით. შესაბამისად, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 310-ე მუხლი ამომწურავად განსაზღვრავს განაჩენის გადასინჯვის საფუძვლებს და რადგან უზენაესმა სასამართლომ განავითარა კონკრეტული ნორმატიული შინაარსი საფუზვლის არ არსებობის გამო, სწორედ ეს უზღუდავს პირს უფლებას გადასინჯოს ირიბი ჩვენებაზე დაყრდნობით მიღებული განაჩენი.

აღნიშნული ნორმატიული შინაარსი კი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციით გათვალისწინებულ უტყუარი მტკიცებულების სტანდარტს, რომელიც ბურაბ მიქაძის საქმეში განმარტა სასამართლომ: სისხლის სამართლის საქმეებზე მართლმსაჯულების განხორციელების პროცესში მტკიცებულება წარმოადგენს ინფორმაციის წყაროს, რომელმაც შეიძლება დაადასტუროს ან უარყოს ბრალდებული პირის მიერ დანაშაულის ჩადენის ფაქტი. მტკიცებულებების მეშვეობით სასამართლო ადგენს, „არსებობს თუ არა ფაქტი ან ქმედება, რომლის გამოც ხორციელდება სისხლის სამართლის პროცესი, ჩაიდინა თუ არა ეს ქმედება გარკვეულმა პირმა, დამნაშავეა თუ არა იგი, აგრეთვე გარემოებებს, რომლებიც გავლენას ახდენს ბრალდებულის პასუხისმგებლობის ხასიათსა და ხარისხზე“ (სსსკ-ის მე-3 მუხლის 23-ე ნაწილი). ცხადია, რომ ამ პროცესში ყალბი, არასანდო ან საეჭვო მტკიცებულების დაშვების შესაძლებლობა, იმავდროულად, უდანაშაულო პირისთვის პასუხისმგებლობის დაკისრების შესაძლებლობის დაშვებასაც გულისხმობს, რაც არა მხოლოდ კონსტიტუციით დაცულ უფლებას, არამედ სისხლისსამართლებრივი დევნის მიზნებსაც უპირისპირდება. სწორედ ამიტომ, საქართველოს კონსტიტუცია ერთმნიშვნელოვნად ადგენს, რომ მხოლოდ უტყუარი მტკიცებულება შეიძლება გახდეს პირის ბრალდების და შემდგომში მისი დამნაშავედ ცნობის საფუძველი.

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლი

საქართველოს კონსტიტუციის 2018 წლის 16 დეკემბრამდე მოქმედი რედაქციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით. კონსტიტუციის ხსენებული დებულება განამტკიცებდა სასამართლოსათვის მიმართვის უფლებას. „საქართველოს კონსტიტუციაში ცვლილების შეტანის შესახებ“ 2017 წლის 13 ოქტომბრის №1324-რს საქართველოს კონსტიტუციური კანონის პირველი მუხლის საფუძველზე, საქართველოს კონსტიტუცია ჩამოყალიბდა ახალი რედაქციით. საქართველოს კონსტიტუციის მოქმედი რედაქციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, ყოველ ადამიანს უფლება აქვს, თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის უფლება უზრუნველყოფილია.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთხელ გაუსვა ხაზი სასამართლოსადმი მიმართვის კონსტიტუციური უფლების მნიშვნელობას. „სასამართლოს ხელმისაწვდომობის უფლება ინდივიდის უფლებების და თავისუფლებების დაცვის, სამართლებრივი სახელმწიფოსა და ხელისუფლების დანაწილების პრინციპების უზრუნველყოფის უმნიშვნელოვანესი კონსტიტუციური გარანტიაა. ის ინსტრუმენტული უფლებაა, რომელიც, ერთი მხრივ, წარმოადგენს სხვა უფლებებისა და ინტერესების დაცვის საშუალებას, ხოლო, მეორე მხრივ, ხელისუფლების შტოებს შორის შეკავებისა და გაწონასწორების არქიტექტურის უმნიშვნელოვანეს ნაწილს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის გადაწყვეტილება №1/3/421,422 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). „სამართლიანი სასამართლოს უფლება ... უზრუნველყოფს კონსტიტუციური უფლებების ეფექტურ რეალიზაციას და უფლებებში გაუმართლებელი ჩარევისგან დაცვას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/403,427 საქმეზე „კანადის მოქალაქე ჰუსეინ ალი და საქართველოს მოქალაქე ელენე კირაკოსიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1).

სამართლებრივი სახელმწიფოს უპირველეს მოთხოვნას წარმოადგენს ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების სათანადო რეალიზაციის უზრუნველყოფა. „ამდენად, სამართლიანი სასამართლოს უფლება, როგორც სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპის განხორციელების ერთგვარი საზომი, გულისხმობს ყველა იმ სიკეთის სასამართლოში დაცვის შესაძლებლობას, რომელიც თავისი არსით უფლებას წარმოადგენს. ამა თუ იმ უფლებით სრულად სარგებლობის უზრუნველყოფის უმნიშვნელოვანესი გარანტია ზუსტად მისი სასამართლოში დაცვის შესაძლებლობაა. თუკი არ იქნება უფლების დარღვევის თავიდან აცილების ან დარღვეული უფლების აღდგენის შესაძლებლობა, სამართლებრივი ბერკეტი, თავად უფლებით სარგებლობა დადგება კითხვის ნიშნის ქვეშ“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის №3/1/466 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-14).

განსახილველ შემთხვევაში, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა დაადგინოს, რამდენად შეესაბამება სადავო ნორმით დადგენილი რეგულაცია საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტს.

სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის თავი XXVII განსაზღვრავს ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვის წესს. კოდექსი განსაზღვრავს ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვის ვადას, რომელიც შეუზღუდავია. მაგრამ არსებობს ამ დანაწესიდან გამონაკლისები, რომელიც ეხება ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებასა და გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ადამიანის უფლებათა კომიტეტის, ქალთა წინააღმდეგ დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის კომიტეტის, ბავშვის უფლებათა კომიტეტის, წამების წინააღმდეგ კომიტეტის ან რასობრივი დისკრიმინაციის აღმოფხვრის კომიტეტის (შემდგომ − კომიტეტი) გადაწყვეტილებებს. აღნიშნული საფუძვლით განაჩენის გადასინჯვის მოთხოვნით. რაც შეეხება საკონსტიტუციოს სასამართლოს გადაწყვეტილებას, როგორც ახლად აღმოჩენილი გარემოება, მასზე ვადის შეზღუდვა არ ვრცელდება.

2009 წლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მიხედვით ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვის შუამდგომლობის დაყენება ხდება სააპელაციო სასამართლოში განსჯადობის მიხედვით. ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვის თაობაზე შუამდგომლობის დაყენების უფლება აქვს პროკურორს, მსჯავრდებულს ან/და მის ადვოკატს, ხოლო მსჯავრდებულის გარდაცვალების შემთხვევაში – მის კანონიერ მემკვიდრეს ან/და მის ადვოკატს. შუამდგომლობაში უნდა აღინიშნოს განაჩენის გადასინჯვის საფუძველი და მტკიცებულებები.

მნიშვნელოვანია, პროცედურული ასპექტები თუ როგორ ხდება განაჩენის გადასინჯვის შესახებ შუამდგომლობის დასაშვებობისა და დასაბუთებულობის შემოწმება. პირველი ეტაპი არის დასაშვებობის შემოწმება, რომელსაც სააპელაციო სასამართლო ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვის შუამდგომლობის შეტანიდან 2 კვირის ვადაში სასამართლო ზეპირი მოსმენის გარეშე ამოწმებს, დაყენებულია თუ არა შუამდგომლობა ამ კოდექსის მოთხოვნათა შესაბამისად და რამდენად არის ის დასაბუთებული.

იმ შემთხვევაში თუ შუამდგომლობა ამ კოდექსის მოთხოვნათა შესაბამისად არ არის დაყენებული ან დაუსაბუთებელია, სასამართლო ზეპირი მოსმენის გარეშე განჩინებით დაუშვებლად ცნობს მას. განჩინებაზე შეიძლება შეტანილ იქნეს საკასაციო საჩივარი ამ კოდექსით დადგენილი წესით, მისი გამოტანიდან 2 კვირის ვადაში. ხოლო თუ შუამდგომლობა ამ კოდექსის მოთხოვნათა შესაბამისად არის დაყენებული და დასაბუთებულია, სასამართლო ზეპირი მოსმენის გარეშე განჩინებით დაუშვებს მას, ნიშნავს საქმის არსებითი განხილვის თარიღს და მხარეებს აძლევს გონივრულ ვადას საქმის არსებითი განხილვისათვის მოსამზადებლად.

რაც შეეხება საკასაციო საჩივარს საკასაციო სასამართლო საჩივარს განიხილავს ზეპირი მოსმენის გარეშე, ისე, რომ არ ამოწმებს მის დასაშვებობას. საკასაციო სასამართლო უფლებამოსილია ძალაში დატოვოს სააპელაციო სასამართლოს განჩინება ან გააუქმოს იგი და მიუთითოს სააპელაციო სასამართლოს, რომ მან დაუშვას შუამდგომლობა.

სასამართლო სხდომა-საქმის არსებითი განხილვა, ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო ტარდება სააპელაციო სასამართლოში საქმის არსებითი განხილვისას მოქმედი ნორმების შესაბამისად. სააპელაციო სასამართლო უფლებამოსილია საქმე განიხილოს ზეპირი მოსმენის გარეშე. საქმის არსებითი განხილვის შედეგად სასამართლო ან უცვლელად ტოვებს განაჩენს, ან ცვლის მას, ან აუქმებს მას და ადგენს ახალ განაჩენს.

აღნიშნული პროცესუალური კონტექსტის გათვალისწინებით მნიშვნელოვანია კონკრეტული საქმის არსებითად განხილვის საფუძველზე დადგინდეს განაჩენის ნამდვილად ირიბ ჩვენებაზე დაყრდნობით არის გამოტანილი თუა არა. მიუხედავად ამისა, როგორს ჯემალ დუმბაძის საჩივარი იქნა დაუშვებლად ცნობილი, ისე დანარჩენ კასატორთა საჩივრები ავტომატურად განხილვის გარეშე დაუშვებლად იქნა ცნობილი, რადგან მათი განაჩენი 1998 წლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით იყო გამოტანილი.

საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთ გადაწყვეტილებაში აღნიშნა, რომ საქმის ზეპირი მოსმენით განხილვა, სამართლიანი სასამართლოს უფლების უმნიშვნელოვანეს უფლებრივ კომპონენტს წარმოადგენს. „საქმის ზეპირი მოსმენა ითვალისწინებს რა მხარეთა უშუალო მონაწილეობას საქმის განხილვაში, რაც ნიშნავს მათ შესაძლებლობას, წარადგინონ მტკიცებულებები, გამოთქვან მოსაზრებები, დაიცვან თავი პირადად ან დამცველის მეშვეობით, სწორედ ამ გზით წარმოადგენს მნიშვნელოვან გარანტიას პროცესის შეჯიბრებითობის, დაცვის უფლებით ადეკვატურად სარგებლობისთვის, ამასთან, საბოლოო ჯამში, უზრუნველყოფს მხარეთა შესაძლებლობას, უკეთ დაიცვან საკუთარი ინტერესები, გავლენა მოახდინონ საქმის გადაწყვეტაზე, ხელი შეუწყონ სწორი და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის №3/2/574 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-61).

საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „მხარის მიერ საკუთარი მოსაზრებების წარდგენის უფლება ხელს უწყობს გადაწყვეტილების დასაბუთებულობას, აძლიერებს მომავალში მხარის გასაჩივრების უფლების რეალიზაციის შესაძლებლობას და ამცირებს გასაჩივრებისათვის კანონით დადგენილი საფუძვლების დაუსაბუთებლობის ან/და უკანონობის არსებობას/არსებობის ალბათობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 27 თებერვლის №2/2/558 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-41). აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქმის ზეპირი მოსმენით განხილვა ხელს უწყობს დასაბუთებული გადაწყვეტილების მიღებას და უზრუნველყოფს საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცული სამართლიანი სასამართლოს უფლების ეფექტურად განხორციელებას.

სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასებისას, პირველ რიგში, უნდა მოხდეს თავად ხსენებული ნორმის შინაარსის დადგენა, რა დროსაც მნიშვნელოვანია, მისი განმარტება მოხდეს სისტემურად, სხვა ნორმებთან კონტექსტში. ამასთან, საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, „სადავო ნორმის შინაარსის განსაზღვრისას საკონსტიტუციო სასამართლო, სხვადასხვა ფაქტორებთან ერთად, მხედველობაში იღებს მისი გამოყენების პრაქტიკას. საერთო სასამართლოები, თავისი კომპეტენციის ფარგლებში, იღებენ საბოლოო გადაწყვეტილებას კანონის ნორმატიულ შინაარსთან, მის პრაქტიკულ გამოყენებასთან დაკავშირებით. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საერთო სასამართლოების მიერ გაკეთებულ განმარტებას აქვს დიდი მნიშვნელობა კანონის რეალური შინაარსის განსაზღვრისას. საკონსტიტუციო სასამართლო, როგორც წესი, იღებს და იხილავს საკანონმდებლო ნორმას სწორედ იმ ნორმატიული შინაარსით, რომლითაც იგი საერთო სასამართლომ გამოიყენა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 4 მარტის №1/2/552 გადაწყვეტილება საქმეზე „სს „ლიბერთი ბანკი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-16). ზემოთქმულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმის განმარტებისას, საკონსტიტუციო სასამართლო მხედველობაში მიიღებს საქართველოს საერთო სასამართლოების პრაქტიკას. მოცემულ შემთხვევაში, სადავო ნორმასთან დაკავშირებით, არსებობს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განმარტება.

აღსანიშნავია, რომ სასამართლოს საბოლოო გადაწყვეტილების სამართლებრივი შედეგების ცნობასა და აღსრულებასთან ერთად საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი ასევე იცავს, ახლადაღმოჩენილი გარემოებების გამო, მისი გადახედვის შესაძლებლობას. საქართველოს საკონსტიტუციოს სასამართლოს განმარტებით, „ზოგადად, საქმის წარმოების განახლება სასამართლო გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის მოთხოვნით, შესაბამისი საფუძვლების, პირობების არსებობისას, სამართლიანი სასამართლოს უფლების მნიშვნელოვანი კომპონენტია. ეს ინსტიტუტი უდავოდ ემსახურება სამართლიანი მართლმსაჯულების მიღწევის ლეგიტიმურ მიზანს, რაც, საბოლოო ჯამში, ადამიანის უფლებების სრულყოფილ რეალიზაციას და ადეკვატურ დაცვას უზრუნველყოფს. ამიტომ, ძალზე მნიშვნელოვანია, რომ კანონმდებლობით იყოს შექმნილი ამ ინსტიტუტის ეფექტურად გამოყენებისთვის ადეკვატური და საკმარისი გარანტიები“(საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 5 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება საქმეზე „ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-26).

აღნიშნულიდან გამომდინარე, სამართლიანი სასამართლოს უფლება იცავს საბოლოო გადაწყვეტილების სამართლებრივი შედეგების ცნობის, მისი აღსრულების ვალდებულებას, თუმცა, ამავე დროს, ახდენს არასწორად მიღებული გადაწყვეტილების გადახედვის შესაძლებლობის გარანტირებას. კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების საბოლოობისა და შეუქცევადობის პრეზუმფცია იმთავითვე პირობადებულია ახლად აღმოჩენილი გარემოებებით საქმის განახლების შესაძლებლობით. კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს გადაწყვეტილების საბოლოობა დაცულია მანამ, სანამ კანონით განსაზღვრული წესით არ დადგინდება მისი მცდარობა. სათანადო პროცედურის პირობებში, სასამართლოს მიერ კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების მცდარობის დადგენის შემთხვევაში მისი გაუქმება, არათუ ზღუდავს სამართლიანი სასამართლოს უფლებას, არამედ ამ უფლების პირდაპირ მოთხოვნას წარმოადგენს. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 7 დეკემბრის გადაწყვეტილება N2/8/765 საქმეზე ‘დავით ძოწენიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-30).

სამართლიანი სასამართლოსა და დაცვის უფლებები არ არის აბსოლუტური ხასიათის და, შესაბამისად, ექვემდებარება შეზღუდვას დემოკრატიულ სახელმწიფოში არსებული ლეგიტიმური მიზნების მისაღწევად. „სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება ვერ იქნება გაგებული აბსოლუტური სახით, პროცესუალურ-სამართლებრივი წესრიგის გარეშე, რაც უფლების დაცვის მნიშვნელოვან გარანტიას წარმოადგენს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 30 აპრილის გადაწყვეტილება №1/3/161 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები ოლღა სუმბათაშვილი და იგორ ხაპროვი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“)

მოპასუხის მიერ დასახელებული, 310-ე მუხლის მხოლოდ 2009 წლის საპროცესო კოდექსით მიღებული განაჩენების გადასინჯვით შემოსაზღვრისათვის შესაძლებელია იყოს სასამართლოს გადატვირთულობა და მისი ეფექტური ფუნქციონირება.

საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკით, იმისთვის, რომ სადავო ნორმით განსაზღვრული შეზღუდვა თანაზომიერების პრინციპთან შესაბამისად ჩაითვალოს, იგი უნდა აკმაყოფილებდეს გამოსადეგობის (დასაშვებობის) და აუცილებლობის კრიტერიუმებს. კერძოდ, გამოსადეგობაზე მსჯელობისას „საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა დაადგინოს, რამდენად არსებობს ლოგიკური კავშირი საქართველოს პარლამენტის მიერ დასახელებულ ლეგიტიმურ მიზანსა და სადავო ნორმებით დადგენილ უფლების შეზღუდვის ფორმას შორის – რამდენად იძლევა სადავო ნორმები დასახელებული ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის შესაძლებლობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 მაისის №3/3/600 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-48). იმავდროულად, გამოსადეგობასთან ერთად, შემზღუდველი ღონისძიება უნდა წარმოადგენდეს შეზღუდვის აუცილებელ (ყველაზე ნაკლებად მზღუდველ) საშუალებას. უფრო კონკრეტულად, „საშუალების აუცილებლობას ობიექტური გარემოებები იწვევს და მას სხვა ალტერნატივა არ გააჩნია. საშუალებისადმი ასეთი მიდგომა გამორიცხავს შეზღუდვის ხელოვნურობას. აუცილებლობით გამოწვეული შეზღუდვა აუცილებელი საშუალების გამოყენებით გამართლდება. მხოლოდ ასეთი შეზღუდვა შეიძლება პასუხობდეს პრაქტიკული გონიერების მოთხოვნებს და სუბიექტის მზაობას, უფლების შეზღუდვა მიიჩნიოს, როგორც გარდაუვალი აუცილებლობა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის №1/2/411 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „რუსენერგოსერვისი“, შპს „პატარა კახი“, სს „გორგოტა“, გივი აბალაკის ინდივიდუალური საწარმო „ფერმერი“ და შპს „ენერგია“ საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტროს წინააღმდეგ“, II-30). თანაზომიერების პრინციპის დასახელებული ელემენტები მოითხოვს ლოგიკური კავშირის არსებობას საკანონმდებლო რეგულირებასა და მისაღწევ მიზანს შორის. ამასთან, უფლების განსახილველი ინტენსივობით შეზღუდვა აუცილებელი უნდა იყოს ლეგიტიმური მიზნების მისაღწევად.

ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა გამო საქმის წარმოების განახლების მოთხოვნით, თუ მხარისათვის ცნობილი გახდა ისეთი გარემოებები და მტკიცებულებები, რომლებიც, ადრე რომ ყოფილიყო წარდგენილი სასამართლოში საქმის განხილვის დროს, გამოიწვევდა მისთვის ხელსაყრელი გადაწყვეტილების გამოტანას.აღნიშნული საფუძვლით საქმის წარმოების განახლება, იმთავითვე მოითხოვს სასამართლოსგან კონკრეტული ფაქტის - ახლად აღმოჩენილი გარემოებისა და მტკიცებულების გამოკვლევასა და შეფასებას. კერძოდ, სასამართლომ უნდა გამოიკვლიოს ახლად აღმოჩენილი გარემოების ან/და მტკიცებულების მნიშვნელობა, მისი როლი და გავლენაუნარიანობა გადაწყვეტილების საბოლოო შედეგზე. სასამართლომ უნდა გადაწყვიტოს, იმ შემთხვევაში, თუ ახლად აღმოჩენილი გარემოება ან/და მტკიცებულება წარმოდგენილი იქნებოდა საქმის განხილვის დროს, სხვა მტკიცებულებებთან ერთობლიობაში, გამოიწვევდა თუ არა მხარისათვის ხელსაყრელი გადაწყვეტილების გამოტანას. სასამართლომ ასევე უნდა შეაფასოს წარმოდგენილი მტკიცებულება ცნობილი იყო თუ არა მხარისათვის საქმის განხილვისას და დაადგინოს, რამდენად არსებობდა ამ მტკიცებულების უფრო ადრე წარდგენის შესაძლებლობა. ამგვარად, სადავო ნორმით გათვალისწინებული საკითხის გადაწყვეტა მოითხოვს სასამართლოს მიერ საქმეში არსებული ფაქტობრივი გარემოებების სრულყოფილ შესწავლას და ზოგიერთი ახალი ფაქტობრივი გარემოების დადგენას. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 7 დეკემბრის გადაწყვეტილება N2/8/765 საქმეზე ‘დავით ძოწენიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) შესაბამისად აღნიშნული ლეგიტიმური მიზანი ვერ გადაწონის იმ უფლებრივ სიკეთეს რაც ახლად აღმოჩენილი გარემოების გათვალისწინებით ენიჭება პირს.

აღსანიშნავია, რომ ჩვენ გამოვითხოვეთ ინფორმაცია ზუსტი რაოდენობის დასადგენად, ტუ რამდენ პირს ეთქვა უარის კონკრეტული საფუძვლით. პასუხები კი შემდეგია:

საქართველოს უზენაესი სასამართლო (დანართი N3)

საქართველოს უზენაეს სასამართლოში 2019 წლის 3 აპრილის შემოსული თქვენი განცხადების (რეგისტრაციის Nპ-729-19) პასუხად გაცნობებთ, რომ თქვენ მიერ მითითებული მახასიათებლებით უზენაეს სასამართლოში გადაწყვეტილების სტატისტიკის წარმოება. აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოკლებული ვართ შესაძლებლობას, დავაკმაყოფილოთ თქვენი მოთხოვნა.

თბილისის სააპელაციო სასამართლო (დანართი N4)

თქვენ 2019 წლის 3 აპრილის N1/2789 განცხადების პასუხად, რომელითაც ითხოვთ ინფორმაციას თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის გადაწყვეტილებათა გადაწყვეტილებათა/განჩინებათა რაოდენობის შესახებ, რომელიც მიღებულ იქნა საქართველოს სსსკ-ის 310-ე მუხლის „დ“ ქვეპუნქტის, კერძოდ კი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 22 იანვრის გადაწყვეტილების საფუძველზე. გაცნობებთ რომ ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო შემოსული შუამდგომლობების და მათზე მიღებული განაჩენების/განჩინებების აღრიცხვას, სისტემატიზაციას მათი საფუძვლის მიხედვით თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის სექტორი არ აწარმოებს. მიუხედავად ამისა ჩვენ მიერ შესაძლებლობების ფარგლებში მოძიებული ინფორმაციის თანახმად:

2015 წლიდან დღემდე გამოტანილია 3 განჩინება, რომლითაც პირს განაჩენის გადასინჯვაზე იმ არგუმენტით ეთქვა უარი, რომ 1998 წლის 20 თებერვლის სსსკ-ით მიმდინარეობდა გამოძიება/სასამართლო განხილვა და საკონსტიტუციო სასამართლოს შესაბამისი ნორმა არ უცვნია არაკონსტიტუციურად. 4 განჩინება, მიღებული ისეთ საქმეზე, რომელზეც 2009 წლის 9 ოქტომბრის სსსკ-ის ნორმები ვრცელდება და განაჩენი გადაისინჯა საკონსტიტუციო სასამართლოს ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილების საფუძველზე.

ქუთაისის სააპელაციო სასამართლო (დანართი N5)

სასამართლოში აღრიცხული ინფორმაციის მიხედვით გაცნობებთ, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 22 იანვრის გადაწყვეტილების საფუძველზე ირიბ ჩვენებასთან დაკავშირებით, 2015 წლის იანვრიდან 2019 წლის აპრილამდე ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატამ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 310-ე მუხლის „დ“ ქვეპუნქტის საფუძველზე განიხილა 20 შუამდგომლობა განაჩენის გადასინჯვის შესახებ, მათაგან დაუშვებლად იქნა ცნობილი 12 შუამდგომლობა, ხოლო არ დააკმაყოფილა 8 შუამდგომლობა.

მიუხედავად, იმისა რომ კონკრეტული პასუხებიდან არ დგინდება დაუშვებლად ცნობილი საჩივრების რაოდენობა მაინც შეგვიძლია, ამ მოცემულობით, ვთქვათ, რომ თუ დასაშვებად იქნება ამ საფუძვლით საჩივრები ეს არ გამოიწვევს სასამართლოს პარალიზებას.

საქართველოს კონსტიტუციის 2018 წლის 16 დეკემბრამდე მოქმედი რედაქციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტი აწესებდა, რომ დადგენილება ბრალდებულის სახით პირის პასუხისგებაში მიცემის შესახებ, საბრალდებო დასკვნა და გამამტყუნებელი განაჩენი უნდა დამყარებოდა მხოლოდ უტყუარ მტკიცებულებებს. ამასთან, ყოველგვარი ეჭვი, რომელიც ვერ დადასტურდებოდა კანონით დადგენილი წესით, უნდა გადაწყვეტილიყო ბრალდებულის სასარგებლოდ.

„საქართველოს კონსტიტუციაში ცვლილების შეტანის შესახებ“ 2017 წლის 13 ოქტომბრის №1324-რს საქართველოს კონსტიტუციური კანონის პირველი მუხლის საფუძველზე, საქართველოს კონსტიტუცია ჩამოყალიბდა ახალი რედაქციით.

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-7 პუნქტი ადგენს პირის ბრალდებულის სახით პასუხისგებაში მიცემისა და გამამტყუნებელი განაჩენის სტანდარტებს, აგრეთვე განამტკიცებს, რომ ყოველგვარი ეჭვი ბრალდებულის სასარგებლოდ უნდა გადაწყდეს.

საქმეში „საქართველოს მოქალაქე ზურაბ მიქაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა, რომ აღნიშნული კონსტიტუციური დებულება წარმოადგენს სამართლებრივი სახელმწიფოს ერთ-ერთ საფუძველს, განამტკიცებს უდანაშაულო პირის მსჯავრდების თავიდან აცილების მნიშვნელოვან, საყოველთაოდ აღიარებულ პრინციპს - „in dubio pro reo“, რომლის თანახმად, დაუშვებელია პირის მსჯავრდება საეჭვო ხასიათის ბრალდებების საფუძველზე და, ამდენად, სისხლისსამართლებრივი დევნის პროცესში ადამიანის უფლებების დაცვის მნიშვნელოვან გარანტიას ქმნის. მხოლოდ უტყუარი მტკიცებულებების საფუძველზე პასუხისმგებლობის დაკისრების პრინციპი წარმოადგენს იმის გარანტიას, რომ სახელმწიფო მოხელეთა თვითნებობისა თუ შეცდომების შედეგად არ მოხდეს უდანაშაულო პირის მსჯავრდება. სამართლებრივი სახელმწიფო გულისხმობს ისეთი სამართლებრივი სისტემის არსებობას, რომლის პირობებშიც პირის წინააღმდეგ განხორციელებული მართლმსაჯულების ღონისძიებები - ბრალდება და პასუხისმგებლობის დაკისრება უნდა განხორციელდეს ადეკვატური სტანდარტების შესაბამისად.

სასამართლომ განმარტა, მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ სისხლისსამართლებრივი დევნის, ისევე როგორც მართლმსაჯულების განხორციელებისას, ზოგადად, სახელმწიფო შებოჭილი უნდა იყოს მკაფიოდ ფორმულირებული საკანონმდებლო ნორმებით, რომლებიც მინიმუმამდე დაიყვანს თვითნებობის ან შეცდომის დაშვების საფრთხეს.

მტკიცებულებათა უტყუარობის კონსტიტუციური პრინციპი მოითხოვს იმას, რომ საეჭვო, მცდარი ან სავარაუდოდ გაყალბებული მტკიცებულებები გამოირიცხოს სისხლის სამართლის საქმეზე წარდგენილი მტკიცებულებებიდან. გამორიცხული უნდა იყოს გონივრული ეჭვი წარდგენილი მტკიცებულების ნამდვილობასთან და სანდოობასთან დაკავშირებით. სათანადო პროცესუალური სტანდარტების შემცველი, არაორაზროვანი ნორმების საფუძველზე, სასამართლოს, კონკრეტული საქმის სპეციფიკის გათვალისწინებით, უნდა შეეძლოს წარმოდგენილი მტკიცებულებების რელევანტურობის, მათი მნიშვნელობისა და უტყუარობის შეფასება. შესაბამისად, კანონმდებელი ვალდებულია, აღჭურვოს სასამართლო სახელმძღვანელო პრინციპებით, რომელიც მას ირიბი ჩვენების დასაშვებობის საკითხის ან, ასეთ ჩვენებაზე დაყრდნობით, განაჩენის მიღებაში დაეხმარება.

სისხლის სამართლის საქმეში შესაძლოა არსებობდეს ირიბი ჩვენება, რომელიც განსხვავებული გარემოებების დასამტკიცებლად იქნება წარმოდგენილი და რომელიც სხვა რელევანტურ ინფორმაციასთან ერთად შექმნის მტკიცებულებათა ერთობლიობას. ირიბი ჩვენება, როგორც ერთ-ერთი მტკიცებულება, შესაძლოა პირდაპირ მიუთითებდეს ბრალდებულის მიერ დანაშაულის ჩადენის ფაქტზე ან იყოს „დამხმარე“ ხასიათის, ადასტურებდეს საქმისთვის მნიშვნელოვან „გვერდით“ ფაქტს ან გარემოებას. კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტის მოთხოვნების უზრუნველსაყოფად განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი ხდება ასეთი ჩვენების სათანადო შემოწმება. ამიტომ კანონი მკაფიოდ უნდა განსაზღვრავდეს, თუ რა შემთხვევებშია დასაშვები ირიბი ჩვენების გამოყენება, მკაცრი და ზედმიწევნით ზუსტი უნდა იყოს მისი დასაშვებობის პირობები. რამდენადაც მაღალია ირიბი ჩვენების საფუძველზე მიღებული ინფორმაციის მნიშვნელობა ბრალის დადასტურების საკითხში, მით უფრო მნიშვნელოვანი ხდება წესი, რომელიც ასეთი ჩვენების გამოყენებას შესაძლებელს ხდის.

ადამიანის პიროვნული თავისუფლების მნიშვნელობიდან გამომდინარე, საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტი მოითხოვს, რომ მტკიცებულებების შეფასებისას წარმოშობილი ნებისმიერი ასეთი ეჭვი უნდა გადაწყდეს ბრალდებულის სასარგებლოდ. ეს მტკიცებულებითი სტანდარტი ვალდებულებას აკისრებს დანაშაულებრივი ფაქტების დამდგენ სასამართლოს, რომ სამართლიანად გადაჭრას სამხილებს შორის არსებული კონფლიქტები, სათანადოდ აწონოს მტკიცებულებები და ამ პროცესში წარმოშობილი ყოველგვარი გონივრული ეჭვი გადაწყვიტოს ბრალდებულის უდანაშაულობის, მისი თავისუფლების სასარგებლოდ. მტკიცებულებების ამგვარი ტესტით შეფასების შემდეგ არის შესაძლებელი, სამართლებრივი კვალიფიკაცია მიეცეს პირის ქმედებას და დაეკისროს პასუხისმგებლობა. გონივრულ ეჭვს მიღმა სტანდარტი უნდა გამორიცხავდეს ეჭვებისა და ვარაუდების საფუძველზე პირისათვის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრებას და, ამდენად, ამყარებს საზოგადოების ნდობას სისხლის სამართლის საქმეზე მართლმსაჯულების მიმართ.

ზემოთ აღნიშნული განმარტებებით, რაც საკონსტიტუციო სასამართლომ ზურაბ მიქაძის საქმეში გააკეთა, ნათელია, რომ უაღრესად მნიშვნელოვანია მტკიცებულების უტყუარობის მკაცრი შემოწმება და ამის უზრუნველსაყოფად ნათელი საკანონმდებლო რეგლამენტაცია. 310-ე მუხლი, რომელიც განსაზღვრავს ამომწურავ ჩამონათვალს თუ როდის შეიძლება განაჩენი გადასინჯოს, არ ითვალისწინებს ახლად აღმოჩენილი გარემოების შემთხვევაში განაჩენის გადასინჯვას 1998 წლის კოდექსით გამოტანილი განაჩენებზე, მიუხედავად იმისა, რომ ამ განაჩენთა უმრავლესობა შესაძლებელია იყოს ირიბ ჩვენებზე დაყრდნობით გამოტანილი.

შესაბამისად, 310-ე მუხლის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც გამორიცხავს 1998წლის საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გამოტანილი განაჩენის გადასინჯვას ახლად აღმოჩენილი გარემოების შემთხვევაში ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველსა და მე-7 პუნქტებს.

კონსტიტუციის მე-14 მუხლი

საქართველოს კონსტიტუციის 2018 წლის 16 დეკემბრამდე მოქმედი რედაქციის მე-14 მუხლთან მიმართებით. საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლი განამტკიცებდა კანონის წინაშე ყველა ადამიანის თანასწორობის უფლებას.

„საქართველოს კონსტიტუციაში ცვლილების შეტანის შესახებ“ 2017 წლის 13 ოქტომბრის №1324-რს საქართველოს კონსტიტუციური კანონის პირველი მუხლის საფუძველზე, საქართველოს კონსტიტუცია ჩამოყალიბდა ახალი რედაქციით. საქართველოს კონსტიტუციის მოქმედი რედაქციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით დაცულია სამართლის წინაშე ყველა ადამიანის თანასწორობის უფლება.

ამასთან, „კანონის წინაშე თანასწორობის უფლება არ გულისხმობს, ბუნებისა და შესაძლებლობების განურჩევლად, ყველა ადამიანის ერთსა და იმავე პირობებში მოქცევას. მისგან მომდინარეობს მხოლოდ ისეთი საკანონმდებლო სივრცის შექმნის ვალდებულება, რომელიც ყოველი კონკრეტული ურთიერთობისათვის არსებითად თანასწორთ შეუქმნის თანასწორ შესაძლებლობებს, ხოლო უთანასწოროებს პირიქით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 მარტის N2/1/473 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბიჭიკო ჭონქაძე და სხვები საქართველოს ენერგეტიკის მინისტრის წინააღმდეგ“, II-2).

ამრიგად, სახელმწიფო ზღუდავს საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლით გარანტირებულ თანასწორობის უფლებას იმ შემთხვევაში, როდესაც არსებითად თანასწორ პირებს ანიჭებს განსხვავებულ შესაძლებლობებს, აღჭურავს განსხვავებული უფლებებით ან პირიქით, დიფერენცირებას ახდენს არსებითად უთანასწორო პირების მიმართ თანასწორი მოპყრობით.

კონკრეტულ შემთხვევაში დიფერენცირების ნიშანი იკვეთება იმ კუთხით რომ ნორმის ნორმატიული შინაარსიდან გამომდინარე განსხვავებულ მდგომარებაში არიან ის პირები რომლის განაჩენი 1998წლისა და 2009 წლის საპროცესო კოდექსებით არის მიღებული, მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლებელია აღნიშნული კოდექსების განსხვავების მიუხედავად ორივე განაჩენი ირიბ ჩვენებზე იყოს დაყრდნობილი.

„სასამართლომ დიფერენცირებული მოპყრობის დისკრიმინაციულობის შეფასებისთვის დაადგინა განსხვავებული კრიტერიუმები. კერძოდ, მე-14 მუხლთან მიმართებით საკონსტიტუციო სასამართლო ნორმის კონსტიტუციურობას აფასებს: 1) მკაცრი შეფასების ტესტით; ან 2) რაციონალური დიფერენციაციის ტესტით. განსხვავებულია მათი გამოყენების წინა პირობები, საფუძვლები“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 აპრილის №1/1/539 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბესიკ ადამია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-19)

საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, ტესტის გამოყენება დამოკიდებულია დიფერენცირების ნიშანსა და მის ინტენსივობაზე. კერძოდ, საკონსტიტუციო სასამართლო იყენებს მკაცრი შეფასების ტესტს, თუ დიფერენცირების ნიშანი არის კლასიკური ან თუ დიფერენცირება განსაკუთრებულად მწვავე, მაღალი ინტენსივობით ხასიათდება. სხვა შემთხვევაში სასამართლო დიფერენცირებას რაციონალური ტესტის საფუძველზე აფასებს.

თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნაა, რომ უფლების შეზღუდვა მოხდეს ყველაზე ნაკლებად მზღუდველი საშუალების გამოყენებით. უზენაესი სასამართლოს განმარტების მიხედვით 1998წლის კოდექსის საფუძველზე გამოტანილი განაჩენები აპრიორი დაუშვებლად არის ცნობილი და არ ექვემდებარება, რაიმე შინაარსობრივ შემოწმებას. ამ ბლანკეტური მიდგომის გამო ინტენსივობა ძალიან მაღალი, შესაბამისად საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა გამოიყენოს შეფასების მკაცრი ტესტი. თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნაა, რომ უფლების შეზღუდვა მოხდეს ყველაზე ნაკლებად მზღუდველი საშუალების გამოყენებით.

შესაბამისად, 310-ე მუხლის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც გამორიცხავს 1998წლის საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გამოტანილი განაჩენის გადასინჯვას ახლად აღმოჩენილი გარემოების შემთხვევაში ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის

[1] საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2016 წლის 28 ოქტომბრის განჩინება საქმეზე N53აგ–16, 27 ოქტომბრის განჩინება საქმეზე N14აგ–16, 2016 წლის 21 ნოემბრის განჩინება საქმეზე N77აგ–15, 2016 წლის 27 ოქტომბრის გადაწყვეტილება საქმეზე N15აგ–16, 2016 წლის 28 ოქტომბრის განჩინება საქმეზე N62აგ–16, 2016 წლის 21 ნოემბრის განჩინება საქმეზე N76აგ–15

[2] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 26 თებერვლის განჩინება საქართველოს უზენაესი სასამართლოს N3/1/708,709,710 კონსტიტუციურ წარდგინებებზე, II-5.

[3] საქართველოს კანონი „ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“, 25–ე მუხლის 4¹ პუნქტი.

[4] N820 წარდგინებაში გასაჩივრებული იყო საქართველოს რესპუბლიკის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის (1960 წლის 30 დეკემბრის კანონი) 301-ე მუხლის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც იძლევა „ირიბი ჩვენების“ საფუძველზე გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანის შესაძლებლობას, შეუსაბამოა საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მესამე პუნქტთან მიმართებით.

[5] 2009 წლის საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი, 329–ე მუხლის მე–3 ნაწილი.

[6] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 სექტემბრის განჩინება საქართველოს უზენაესი სასამართლოს №3/3/685, 686, 687, 688, 689, 736, 737, 758, 793, 794 და 820 კონსტიტუციურ წარდგინებებზე, II-9.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა