თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ საქართველოს კანონი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მე-4 მუხლის ,,ა“ ქვეპუნქტი, ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე“ ქვეპუნქტი, 31-ე მუხლი, 31¹-ე მუხლი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა“ ქვეპუნქტი;

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

კონსტიტუციური სარჩელი დასაშვებია, რადგან იგი აკმაყოფილებს „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონისა და „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ დასაშვებობის მოთხოვნებს.

არ არსებობს „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–18 მუხლით გათვალისწინებული სარჩელის არმიღების საფუძვლები, კერძოდ:

ა) სარჩელი ფორმით შეესაბამება ამ კანონის მე–16 მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;

ბ) მოსარჩელე უფლებამოსილია წარმოადგინოს სარჩელი, შესაბამისად, სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი პირის (სუბიექტის) მიერ, კერძოდ, მოსარჩელე არის 18 წლამდე პირი.

გ) სარჩელში მითითებული სადავო საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული სადავო საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე) სარჩელში მითითებული სადავო საკითხი არის გადაწყვეტილი საქართველოს კონსტიტუციით;

ვ) არ არის დარღვეული შეტანის კანონით დადგენილი ვადა;

ზ) არ არსებობს სადავო აქტზე მაღლა მდგომი სხვა კანონი, რომლის კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით მსჯელობა იქნებოდა საჭირო.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

1) დავის საგანი

მოსარჩელე მხარეს არაკონსტიტუციურად მიაჩნია შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტი საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით. მოსარჩელე თვლის, რომ ვინაიდან 14-დან 18 წლამდე პირს არა აქვს შეკრების ორგანიზებაზე და ჩატარებაზე პასუხისმგებელ პირად ყოფნის უფლება, ამით ილახება კონსტიტუციის 21-ე მუხლით გარანტირებული შეკრების თავისუფლება, ასევე რადგან მას აღნიშნული უფლება არ აქვს მხოლოდ იმიტომ, რომ ის არ არის 18 წლის პირი, სადავო ნორმა ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის მე-11 მუხლით გარანტირებულ თანასწორობის უფლებასაც.

2) საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლებით დაცული უფლების სფერო

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით: „შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლება, როგორც გამოხატვის სპეციალური ფორმა, ორი თანაბარმნიშვნელოვანი უფლებისგან განუყოფელ ასპექტს მოიცავს: შეკრება და მანიფესტაცია, როგორც აზრის გამოხატვის ფორმა(უფლების ფორმალური მხარე) და კონკრეტული აზრი, რომელსაც შეკრება ან მანიფესტაცია ემსახურება. ეს არის ინსტრუმენტული უფლება, რომელიც ამ უფლებით მოსარგებლე პირს(მისი პოლიტიკური, სოციალური, არტისტული, რელიგიური და ა.შ) გრძნობებისა და შეხედულებების გამოხატვის შესაძლებლობას აძლევს. სწორედ ამ შინაარსით არის კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცული უფლება ინსტრუმენტული და ასეთ შემთხვევაში შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების შეზღუდვის საფუძვლები შეიძლება იყოს იდენტური იმ უფლების შეზღუდვის საფუძვლებისა, რომლის რეალიზებასაც ის ემსახურება.“

3) შეკრებისა და მანიფესტაციის კანონის ანალიზი

სანამ უშუალოდ უფლებაში ჩარევის კონსტიტუციურობის შეფასებაზე გადავიდოდეთ, შემდეგი მსჯელობისთვის მნიშვნელოვანია დადგინდეს შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ საქართველოს კანონის ანალიზის საფუძველზე რა პასუხისმგებლობები და ვალდებულებები შეიძლება ეკისრებოდეს შეკრების ორგანიზებაზე და ჩატარებაზე პასუხისმგებელ პირებს.

„შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ“ კანონი პასუხისმგებელ პირებს აკისრებს ვალდებულებებს, რომლებიც შეიძლება დაიყოს შეკრებისა და მანიფესტაციის გამართვამდე და გამართვის მიმდინარეობის დროს არსებულ ვალდებულებებად.

4) შეკრებისა და მანიფესტაციის გამართვამდე არსებული ვალდებულებები:

„შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ“ კანონის მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის მიხედვით, თუკი შეკრება ან მანიფესტაცია ტრანსპორტის სავალ ადგილას იმართება ან აფერხებს ტრანსპორტის მოძრაობას, აუცილებელია ადგილობრივი თვითმმართველობის აღმასრულებელი ორგანოს წინასწარი გაფრთხილება. „შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ“ კანონის მე-5 მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, სათანადო გაფრთხილება უნდა მოხდეს რწმუნებულის ან რწმუნებულების მიერ. ხოლო გაფრთხილებას ხელს უნდა აწერდნენ მანიფესტაციის ორგანიზებისა და ჩატარებისთვის პასუხისმგებელი პირები. აღნიშნულიდან გამომდინარე, პასუხისმგებელ პირს(რწმუნებული) შეკრებისა და მანიფესტაციის გამართვამდე ეკისრება ვალდებულება, სათანადო ფორმით გააფრთხილოს შესაბამისი ადგილობრივი თვითმმართველობის აღმასრულებელი ორგანო.

ამასთან, „შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ“ კანონის მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტის მიხედვით წინასწარი გაფრთხილება უნდა მოხდეს შეკრებისა და მანიფესტაციის ჩატარებამდე არა უგვიანეს 5 დღისა. ხოლო ამავე კანონის მე-2 მუხლი ჩამოთვლის კრიტერიუმებს, რომლებიც აღნიშნული უნდა იყოს წინასწარ გაფრთხილებაში. ესენია:

· შეკრებისა და მანიფესტაციის ფორმა, მიზანი, ჩატარების ადგილი ან სვლაგეზი, დაწყებისა და დამთავრების დრო, თარიღი, მონაწილეთა სავარაუდო რაოდენობა;

· მარწმუნებლის ვინაობა;

· პასუხისმგებელი პირების ვინაობა, საცხოვრებელი ადგილი(მისამართი), საკონტაქტო ტელეფონის ნომერი, გაფრთხილების შეტანის დრო და თარიღი.

„შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ“ კანონის მე-3 პუნქტის მიხედვით, გაფრთხილებას თან უნდა ახლდეს რწმუნების დამადასტურებელი საბუთი. ასევე, წერილობით უნდა აღინიშნოს შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზაციისა და ჩატარებისთვის პასუხისმგებელი პირების მიერ აქციის მსვლელობისას სასწრაფო სამედიცინო დახმარების უზრუნველყოფის ფორმა.

მიგვაჩნია, რომ აღნიშნული მოქმედების განხორციელება - ადგილობრივ თვითმართველობის აღმასრულებელ ორგანოში გაფრთხილების შეტანა 14-დან 18 წლამდე არასრულწლოვანს სრულყოფილად შეუძლია. ივარაუდება, რომ ამ ასაკის არასრულწლოვანმა სრულყოფილად იცის წერა-კითხვა სახელმწიფო ენაზე. ამასთან აღსანიშნავია შემდეგი გარემოება, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 81¹ მუხლი, სადაც აღნიშნულია: „საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებულ შემთხვევაში არასრულწლოვანს 14 წლის ასაკიდან უფლება აქვს მიმართოს სასამართლოს თავისი უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების დასაცავად. ამ შემთხვევაში სასამართლო ნიშნავს საპროცესო წარმომადგენელს და განიხილავს საქმეს. არასრულწლოვან მოსარჩელეს უფლება აქვს არ დაეთანხმოს თავის საპროცესო წარმომადგენელს და თვითონ დაიცვას საკუთარი თავი. სასამართლო ვალდებულია ასეთ საქმეებზე ჩააბას მეურვეობისა და მზრუნველობის ორგანოები.“ ეს მუხლი 14 წელს მიღწეულ არასრულწლოვანს აძლევს სამოქალაქო და ადმინისტრაციულ საქმეზე სასარჩელო ფორმის დამოუკიდებლად შევსების და მისი სასამართლოში წარდგენის შესაძლებლობას მშობლის, საპროცესო წარმომადგენლის, მეურვეობისა და მზრუნველობის ორგანოს დახმარების გარეშე. აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ ამ ნორმით მშობლები, საპროცესო წარმომადგენლები, მეურვეობისა და მზრუნველობის ორგანოები პროცესში მას შემდეგ ერთვებიან, რაც არასრულწლოვანი სარჩელს შეიტანს და ამით სამოქალაქო ან ადმინისტრაციული სამართალწარმოება დაიწყება. იმ პირობებში, როდესაც არასრულწლოვანს ეძლევა უფრო რთულ დოკუმენტთან, ადმინისტრაციული ან სამოქალაქო სასარჩელო ფორმასთან მუშაობის შესაძლებლობა, გაუგებარია, რატომ არ უნდა ჰქონდეს 14-დან 18 წლამდე არასრულწლოვანს უფრო მარტივი, შეკრების ჩატარებაზე წინასწარი გაფრთხილების ფორმის შევსების შესაძლებლობა.

5) შეკრება/მანიფესტაციის მსვლელობისას არსებული ვალდებულებები:

შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ კანონის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზებისას ან/და ჩატარებისას დაუშვებელია მოწოდება:

· საქართველოს კონსტიტუციური წყობილების დამხობისაკენ ან ძალადობით შეცვლისკენ;

· ქვეყნის დამოუკიდებლობის დამოუკიდებლობის ხელყოფისა და ტერიტორიული მთლიანობის დარღვევისაკენ;

· რომელიც არის ომისა და ძალადობის პროპაგანდა;

· აღვივებს ეროვნულ, კუთხურ, რელიგიურ, ან სოციალურ შუღლს.

ამასთან აუცილებელია, რომ თითოეული მოწოდება ქმნიდეს აშკარა, პირდაპირ და არსებით საფრთხეს.

„შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ“ კანონის მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტი შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეებს უკრძალავს იქონიონ:

ა) ცეცხლსასროლი იარაღი, ფეთქებადი, ადვილაალებადი, რადიოაქტიური ნივთიერება ან ცივი იარაღი;

ბ) ისეთი საგანი ან ნივთიერება, რომელიც გამოიყენება ან შეიძლება გამოყენებულ იქნეს შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეთა ან სხვა პირთა სიცოცხლისა და ჯანმრთელობისათვის ზიანის მიყენების მიზნით;

გ) ცრემლსადენი, ნერვულ-პარალიტიკური მოქმედების ან/და მომწამვლელი ნივთიერება.

დ) იქონიონ ალკოჰოლიანი სასმელები;

ე) განზრახ შექმნან დაბრკოლებები ტრანსპორტის გადაადგილებისთვის, მათ შორის დაარღვიონ ამ კანონის 11¹ მუხლის მოთხოვნები.

„შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ“ კანონის მე-3 პუნქტი კრძალავს მანიფესტაციის მიმდინარეობისას ისტორიული, არქეოლოგიური, არქიტექტურული ან/და სამეცნიერო მნიშვნელობის მქონე შენობა-ნაგებობების, ძეგლის, მემორიალის ბლოკირებას, ვიზუალური მხარის დაზიანება/დამახინჯებას ან სხვაგვარ ხელყოფას. „შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ“ კანონის 11¹ მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით თუკი შეკრება/მანიფესტაციამ სრულად ან ნაწილობრივ გადაკეტა ტრანსპორტის სავალი ნაწილი, ხოლო მონაწილეთა რაოდენობის გათვალისწინებით შეკრება/მანიფესტაციის ჩატარება სხვაგვარად შესაძლებელია, ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო ან საქართველოს მთავრობა იღებს გადაწყვეტილებას ტრანსპორტის სავალი ნაწილის გახსნის ან/და ტრანსპორტის მოძრაობის აღდგენის შესახებ. ამასთან, მე-13 მუხლი აწესრიგებს შემთხვევებს თუ რა ხდება მე-11 მუხლში ჩამოთვლილი ვალდებულებების დარღვევებისთვის შემთხვევაში.

„შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ“ კანონის მე-13 მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით, თუკი სახეზეა მე-11 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტის „ა“-„გ“ ქვეპუნქტების მოთხოვნათა მასობრივი დარღვევა, შეკრება ან მანიფესტაცია უნდა შეწყდეს დაუყოვნებლივ, უფლებამოსილი წარმომადგენლის მოთხოვნისთანავე. მე-13 მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, თუკი სახეზეა მე-11 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების „ა“-„გ“ ქვეპუნქტების არამასობრივი დარღვევა, ასევე ამავე კანონის მე-2 პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტისა და მე-3 პუნქტის მოთხოვნათა დარღვევა, უფლებამოსილი პირი ორგანიზატორს აძლევს გაფრთხილებას, რის შემდეგაც 15 წუთის განმავლობაში ორგანიზატორმა, დარღვევების აღმოსაფხვრელად, უნდა მოუწოდოს შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეებს და მიმართოს ყველა გონივრულ მოქმედებას.

ასევე მე-13 მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით, აღნიშნული კანონის მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის მოთხოვნის დარღვევის ან/და ამ კანონის მე 11¹ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული გადაწყვეტილებების მიღების შემთხვევაში გაფრთხილებიდან უახლოესი 15 წუთის განმავლობაში ორგანიზატორი ვალდებულია მოუწოდოს შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეებს და მიმართოს ყველა გონივრულ ქმედებას, რათა გაიხსნას ტრანსპორტის სავალი ნაწილი ან/და აღდგეს ტრანსპორტის მოძრაობა.

მე-13 მუხლის მე-4 პუნქტის მიხედვით თუ ორგანიზატორმა ამ მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტებში ჩამოთვლილი დარღვევების აღმოსაფხვრელად გაფრთხილებიდან 15 წუთის განმავლობაში არ მოუწოდა შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეებს და არ მიმართა ყველა გონივრულ ქმედებას, მას დაეკისრება პასუხისმგებლობა საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული წესით.

საქართველოს საკანონმდებლო სივრცეში მსგავს პასუხისმგებლობას ითვალისწინებს როგორც ადმინისტრაციულ-სამართალდარღვევათა კოდექსი, ასევე სისხლის სამართლის კოდექსიც.

კერძოდ, ადმინისტრაციულ-სამართალდარღვევათა კოდექსის 174¹ ე მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით: „შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზებისა და ჩატარების წესის დარღვევა ორგანიზატორის მიერ, გამოიწვევს დაჯარიმებას 5000 ლარის ოდენობით.“ ხოლო სისხლის სამართლის კოდექსის 347-ე მუხლის მიხედვით: „შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების წესის დარღვევა ამ აქციის ორგანიზატორის მიერ, რამაც მძიმე შედეგი გამოიწვი ისჯება ჯარიმით ან შინაპატიმრობით ვადით ექვსი თვიდან ორ წლამდე ანდა გამასწორებელი სამუშაოთი ვადით ერთ წლამდე.“

აღნიშნულიდან გამომდინარე, უნდა შეფასდეს რამდენად შეუძლიათ 18 წლამდე პირებს ერთი მხრივ წინასწარი გაფრთხილების მეშვეობით მიმართონ შესაბამის ადმინისტრაციულ ორგანოებს, ხოლო მეორე მხრივ შეკრება მანიფესტაციის მსვლელობისას მოუწოდონ ან/და მიიღონ ყველა ის ზომა, რომელიც შეკრება/მანიფესტაციას კონსტიტუციურ ფარგლებს დაუბრუნებდა. ამასთან, მნიშვნელოვანია დავადგინოთ, რამდენად შესაძლებელია 18 წლამდე პირებს დაეკისროთ პასუხისმგებლობა საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული წესით იმ ვალდებულებების შეუსრულებლობისთვის, რომელთაც შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ კანონი უწესებს ორგანიზატორს.

6) 18 წლამდე პირების უნარები

იმ ვალდებულებების დარღვევისთვის, რომელსაც შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლება ორგანიზატორს უწესებს, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, პირს შეიძლება დაეკისროს როგორც სისხლისსამართლებრივი ასევე ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი პასუხისმგებლობა.

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 33-ე მუხლის მიხედვით პირი მის მიერ ჩადენილი მართლსაწინააღმდეგო ქმედებისთვის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებელია 14 წლის ასაკიდან. ამასთან, საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის მე-13 მუხლის მიხედვით პირს მის მიერ ჩადენილი ქმედებისთვის ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა ეკისრება 16 წლის ასაკიდან. შესაბამისად, ვინაიდან საქართველოს კანონმდებლობა 14 წელს ზემოთ პირებს სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის სუბიექტებად მიიჩნევს, ამით კანონმდებელი აკეთებს პრეზუმფციას, რომ ამ ასაკში მყოფ ადამიანებს აქვთ იმის უნარი გაიაზრონ სისხლის სამართლის კოდექსით აკრძალული ქმედების მართლწინააღმდეგობა. აქედან გამომდინარე, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ შეკრებისა და მანიფესტაციის პასუხისმგებელ პირთა ასაკი უნდა განისაზღვროს 14 წელს ზემოთ, რადგან, თუკი კანონმდებელი მიიჩნევს, რომ 14 წლის პირებს შეუძლიათ სისხლის სამართლებრივი ქმედების მართლწინააღმდეგობის გააზრება, მათ ასევე შეუძლიათ იმ ვალდებულების გააზრება, რომელიც შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ საქართველოს კანონშია მოცემული და იმ ქმედებების განხორციელება, რასაც კანონმდებელი ორგანიზატორს უწესებს „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონით.

აქვე აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ „ზოგადი განათლების შესახებ“ კანონის მე-6 მუხლის მე-6 პუნქტის თანახმად, ზოგადი განათლების დაწყებით საფეხურზე სწავლის დაწყების ასაკია 6 წელი. ამავე კანონის მე-2 მუხლის „ო“ ქვეპუნქტის საფუძველზე, საქართველოში სრულ ზოგად განათლებას აქვს სამი საფეხური: დაწყებითი (6 წელი), საბაზო (3 წელი) და საშუალო (3 წელი); ამგვარად, 14-დან 18 წლამდე არასრულწლოვანი იმყოფება საბაზო და საშუალო ზოგადი განათლების საფეხურებს შორის, რაც გულისხმობს იმას, რომ ასეთ არასრულწლოვანს დაძლეული აქვს დაწყებითი განათლების საფეხური და სრულყოფილად ფლობს წერა-კითხვას. ეს გარემოება არასრულწლოვანს დაეხმარება იმაში, რომ სრულყოფილად დაწეროს წინასწარი გაფრთხილება მერიის სახელზე. აქვე არ გამოირიცხება ის, რომ შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების პოზიტიური ვალდებულებიდან გამომდინარე, მერიებს დაევალოთ გაფრთხილების სტანდარტული ფორმის შემუშავება, რომლის შევსებაც გაუადვილდებათ, როგორც არასრულწლოვან, ისე სრულწლოვან პირებს, რომლებსაც არა აქვთ იურიდიული განათლება, რათა წინასწარი გაფრთხილების შეტანისას შეკრების უფლებით მოსარგებლე პირები არ წააწყდნენ ხელოვნურ ბარიერებს.

7) 21-ე მუხლით დაცულ უფლებაში ჩარევა

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, კონსტიტუციის 25-ე(ძველი რედაქცია) მუხლით დაცული სფერო გულისხმობს როგორც მასში მონაწილეობის მიღებას, ასევე მისი ორგანიზების უფლებასაც. ამასთან, საქართველოს კონსტიტუციის მოქმედი რედაქციის მიხედვით: „ყველას, გარდა იმ პირებისა, რომლებიც არიან თავდაცვის ძალების ან სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დაცვაზე პასუხისმგებელი ორგანოს შემადგენლობაში, აქვს წინასწარი ნებართვის გარეშე საჯაროდ და უიარაღოდ შეკრების უფლება“. ვინაიდან კონსტიტუციის აღნიშნული დებულება შიდა შეზღუდვას აწესებს მხოლოდ იმ პირებზე, რომლებიც არიან თავდაცვის ძალების ან სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დაცვაზე პასუხისმგებელი ორგანოს შემადგენლობაში, სხვა ყველა პირს აქვს როგორც შეკრება მანიფესტაციაში მონაწილეობაში მიღების უფლება, ასევე მისი ორგანიზების უფლებაც. სხვა სიტყვებით, კონსტიტუცია არ აწესებს შიდა შეზღუდვას, რომელიც გამორიცხავდა 18 წლამდე პირების უფლებას ორგანიზება გაუკეთონ შეკრებასა და მანიფესტაციას. თუმცა, შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ კანონის მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით: „შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზებისა და ჩატარებისთვის პასუხისმგებელი პირები არ შეიძლება იყვნენ პირები, რომლებსაც არ შესრულებიათ 18 წელი“. ამავე კანონის მე-3 მუხლის „ვ“ ქვეპუნქტის მიხედვით: „პასუხისმგებელი პირები არიან შეკრების ან მანიფესტაციის რწმუნებული და ორგანიზატორი“. შესაბამისად, მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტი 18 წლამდე პირებს არ აძლევს შესაძლებლობას იყვნენ შეკრების ან მანიფესტაციის რწმუნებული და ორგანიზატორი, რის გამოც ხდება საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლით დაცული უფლების სფეროში ჩარევა.

7.1.) უფლებაში ჩარევის კონსტიტუციურობა

ვინაიდან სახეზეა შეკრებისა და მანიფესტაციის კანონით აღიარებული და დაცული უფლებაში ჩარევა, ამავე კანონის მე-2 მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით, აღნიშნული შეზღუდვა უნდა იყოს:

ა) საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხის მე-5 პუნქტით დაცული სიკეთეების მიღწევისკენ მიმართული;

ბ)კანონით გათვალისწინებული;

გ) დემოკრატიული საზოგადოებისთვის აუცილებელი;

დ) არადისკრიმინაციული;

ე) პროპორციულად შემზღუდველი;

ვ) ისეთი, რომ შეზღუდვით დაცული სიკეთე აღემატებოდეს შეზღუდვით მიყენებულ ზიანს.

7.2.)სადავო ნორმა კანონითაა განსაზღვრული

ვინაიდან, უფლებაში ჩარევა ხდება შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ კანონის საფუძველზე, შეზღუდვა კანონითაა გათვალისწინებული და აღნიშნულ საკითზე მოსარჩელეს პრეტენზია არ აქვს.

7.3) სადავო ნორმა არ ემსახურება ლეგიტიმური მიზანს

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით: „ვინაიდან კონსტიტუციის 24-ე მუხლი შეკრების (მანიფესტაციის) ფორმით აზრის გამოხატვასაც მოიცავს, ამ ფარგლებში 24-ე და 25-ე მუხლებით დაცული უფლებების შინაარსი და მათი შეზღუდვის საფუძველი იდენტური შეიძლება იყოს. შესაბამისად, შეკრების (მანიფესტაციის) უფლების შემზღუდველი ნორმების კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხი კონსტიტუციის 24-ე მუხლით დაწესებული სტანდარტით შეიძლება შეფასდეს.

თავის მხრივ საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-5 პუნქტი ჩამოთვლის იმ ლეგიტიმურ მიზნებს, რომლითაც სახელმწიფოს შეუძლია გაამართლოს უფლებაში ჩარევა. მე-17 მუხლის მე-5 პუნქტის მიხედვით აღნიშნული ლეგიტიმური მიზნები შეიძლება იყოს:

ა) სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოება;

ბ) ტერიტორიული მთლიანობის უზრუნველყოფა;

გ) სხვათა უფლებების დაცვა;

დ) კონფიდენციალურად დაცული ინფორმაციის თავიდან აცილება;

ე) სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველყოფა.

შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლება არ წარმოადგენს აბსოლუტურ უფლებას, შესაბამისად სახელმწიფომ შესაძლოა გარკვეულ შემთხვევებში, თანაზომიერების ტესტის მოთხოვნების შესაბამისად შეზღუდოს აღნიშნული უფლება ღირებული ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად. მოსარჩელის აზრით, სახელმწიფომ სავარაუდო ლეგიტიმურ მიზნად შესაძლოა დაასახელოს სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოება. თავისთავადად სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დაცვა მნიშვნელოვან საჯარო ინტერესს წარმოადგენს, რომელიც შესაძლოა გახდეს შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების შეზღუდვის საფუძველი, თუმცა „ამისათვის აუცილებელია არსებობდეს ლოგიკური კავშირი საკანონმდებლო რეგულირებასა და მისაღწევ მიზანს შორის“, ასევე შეზღუდვა უნდა იყოს აუცილებელი და პროპორციული საშუალება[1].

შეზღუდვა არ არის გამოსადეგი/დასაშვები საშუალება

თანაზომიერების ტესტის შეფასების ამ ეტაპზე უნდა შეფასდეს რამდენად არის შეზღუდვა მიზნის მიღწევის გამოსადეგი საშუალება. უნდა შემოწმდეს არსებობს თუ არა ლოგიკური კავშირი მიზანსა და საშუალებას შორის. მოსარჩელის აზრით, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში არ არსებობს ლოგიკური კავშირი საკანონმდებლო რეგულირებასა და მისაღწევ მიზანს შორის. სხვა სიტყვებით, 18 წლამდე პირებისათვის შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზების უფლების ჩამორთმევით არ მიიღწევა ის ლეგიტიმური მიზანი, როგორიცაა საზოგადოებრივი ან სახელწიფო უსაფრთხოების დაცვა, რადგან სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულება უზრუნველყოს შეკრებასა და მანიფესტაციაზე მყოფი პირებისა და სხვა მესამე პირების უსაფრთხოება ერთნაირად უნდა ჰქონდეს მიუხედავად იმისა შეკრების ორგანიზატორი იქნება სრულწლოვანი პირი თუ 18 წელს მიუღწეველი პირი.

მნიშვნელოვანია ის, რომ შეკრებისა და მანიფესტაციაზე პასუხისმგებელი პირების მოთხოვნები, რომელიც შეკრებისა და მანიფესტაციის კანონიდან გამომდინარეობს, არის ფორმალური, რის შესრულებაც შეუძლიათ 18 წელს მიუღწეველ პირებსაც.

აღნიშნულ ფორმალურ მოთხოვნებს შეკრებისა და მანიფესტაციის ჩატარებამდე წარმოადგენს შესაბამისი ადმინისტრაციული ორგანოს წინასწარი გაფრთხილება შესაბამისი ფორმით. მოსარჩელე მხარისთვის გაუგებარია რატომ არ შეუძლიათ 18 წლამდე პირებს დამოუკიდებლად ან სხვისი დახმარებით სათანადო წინასწარი გაფრთხილების საფუძველზე მიმართონ შესაბამის ადმინისტრაციულ ორგანოებს, მაშინ როდესაც შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ კანონში სათანადო წინასწარი გაფრთხილება მხოლოდ ფორმალურად გულისხმობს ადმინისტრაციული ორგანოსთვის ისეთი ინფორმაციის მიწოდებას, როგორიცაა მანიფესტაციის ფორმა, მიზანი, მარწმუნებლის ვინაობა, პასუხისმგებელი პირის ვინაობა და სხვა.

მოსარჩელისათვის გაუგებარია ისიც, თუ რატომ არ შეუძლიათ 18 წლამდე პირებს შეკრების მსვლელობისას არსებულ ვალდებულებების შესრულება, როგორიცაა შეკრების მონაწილეთათვის მოწოდება ან სათანადო ზომების მიღება, რათა თავიდან იქნას აცილებული მანიფესტაციის არაკონსტიტუციურ ფორმაში გადაზრდა. მნიშვნელოვანია, რომ აღნიშნული ვალდებულებაც ფორმალური ხასიათისაა. შესაძლოა ორგანიზატორმა მოუწოდოს შეკრების მონაწილეებს და სათანადო ზომებიც მიიღოს, თუმცა შეკრება მაინც გადაიზარდოს არეულობაში, რის გამოც ორგანიზატორს პასუხისმგებლობა არ დაეკისრება.

„შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ“ კანონის მე-13 მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტის სიტყვებში „მიმართოს ყველა გონივრულ ქმედებას“ სავარაუდოდ იგულისხმება ის, რომ ორგანიზატორმა სამართალდამცველებთან კოოპერაციის პროცესში უნდა სცადოს სიტუაციის გამწვავების თავიდან აცილება და არა თავისი ფიზიკური ქმედებით აღკვეთოს საზოგადოებრივი წესრიგის დარღვევა. მაგალითად, ასეთ გონივრულ ქმედებას ორგანიზატორისთვის შეიძლება წარმოადგენდეს პოლიციისთვის იმის შეტყობინება, რომ აქციაზე რომელიმე მონაწილეს აქვს ის საგნები, რომელთა ტარებაც შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ კანონის მე-2 მუხლის „ა“-„დ“ ქვეპუნქტებში არის ჩამოთვლილი. აღნიშნული კოოპერაციის პროცესი კი 16 წლამდე პირს ნამდვილად შეუძლია მაშინ, როდესაც საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი 16 წლის პირს აძლევს უფლებას დამოუკიდებლად გაუძღვეს საწარმოს, თუკი არსებობს კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობა.[2] საწარმოს გაძღოლა ორგანიზაციული თვალსაზრისით შესაძლოა იყოს უფრო რთული, ვინაიდან, ჯერ ერთი დაკავშირებულია რთულ კომერციული ხასიათის ტრანზაქციებთან და არის მრავალჯერადი საქმიანობა. ამისგან განსხვავებით, გამორჩეული უნარების ქონა არ არის აუცილებელი პოლიციისათვის კონკრეტული ინფორმაციის მისაწოდებლად, ამასთან შეკრების ორგანიზება საწარმოს გაძღოლისაგან განსხვავებით, ერთჯერადი საქმიანობაა და სრულდება შეკრების დამთავრებასთან ერთად.

ამასთან, მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ყოველთვის, როდესაც შეკრება/მანიფესტაცია მიიღებს არაკონსტიტუციურ ფორმას პასუხისმგებლობა სამომავლო საფრთხის თავიდან არიდებასა და ზარალის შემცირებაზე ეკისრება სახელმწიფოს და არა ორგანიზატორს. არცერთ შემთხვევაში არ იქნება გამართლებული ორგანიზატორისთვის პასუხისმგებლობის დაკისრება სხვისი ქმედებებისგან გამოწვეული ზიანისთვის.[3] შემთხვევის ადგილას, გაფრთხილების არსებობის შემთხვევაში იმყოფება მერიის წარმომადგენელი, იმავდროულად შეკრებებზე მომხდარ კანონსაწინააღმდეგო ქმედებებთან დაკავშირებით საკუთარი პასუხისმგებლობა გააჩნია პოლიციას.

„პოლიციის შესახებ“ კანონის მე-17 მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტის თანახმად, პოლიცია პრევენციული ფუნქციების შესრულების უზრუნველსაყოფად თავისი კომპეტენციის ფარგლებში ახორციელებს შემდეგ უფლებამოსილებებს: შეკრებების, მანიფესტაციებისა და სხვა მასობრივი ღონისძიებების მონაწილეთა უსაფრთხოების უზრუნველყოფა; ამავე მუხლის მე-2 პუნქტის „ი“ ქვეპუნქტის თანახმად, საქართველოს საკანონმდებლო აქტებით გათვალისწინებულ შემთხვევებში უზრუნველყოფს შეკრებისა და მანიფესტაციის შეწყვეტასა და მათ მონაწილეთა დაშლას; ამგვარად, იმ პირობებში, როდესაც შეკრების ჩატარების კანონიერებაზე ზედამხედველობა ეკისრება, ერთი მხრივ, მერიის წარმომადგენელს, მეორე მხრივ, პოლიციას, არ შეიძლება იმის თქმა, რომ შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზებაზე და ჩატარებაზე პასუხისმგებელი პირის მოვალეობის შესრულებით არასრულწლოვანს ისეთი ტვირთი დაეკისრება, რასაც ის ვერ ატარებს.

ყოველივე ზემოთაღნიშნულიდან გამომდინარე მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ შეზღუდვა არ არის მიზნის მიღწევის გამოსადეგი საშუალება, რადგან 18 წლამდე პირებისთვის შეკრებისა და მანიფესტაციის პასუხისმგებელ პირებად ყოფნაზე უარის თქმა არ არის გარანტი იმისა, რომ შეკრება მანიფესტაცია არ გადაიზრდება არეულობაში, არ მიიღებს არაკონსტიტუციურ ფორმას და ამგვარად სახელმწიფო უსაფრთხოებას ან საზოგადოებრივ წესრიგს საფრთხე არ შეექმნება. შესაბამისად, არ არსებობს ლოგიკური კავშირი შეზღუდვასა და ლეგიტიმურ მიზანს შორის.

8) რა ღირებულება აქვს 18 წლამდე პირებისთვის ჰქონდეთ შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზების უფლება

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით: „საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცული სფერო მოიცავს როგორც პოლიტიკური საქმიანობით განპირობებულ, პოლიტიკური შინაარსის და მიზანმიმართულების მქონე, ასევე საზოგადოებრივი მნიშვნელობის ან საერთოდ აპოლიტიკური ხასიათის შეკრებების (მანიფესტაციების) გამართვის უფლებას. შეკრების უფლებით დაცული სფერო გულისხმობს როგორც მასში მონაწილეობის მიღების, ასევე მისი ორგანიზების უფლებას.“[4]

ვინაიდან კონსტიტუციის 21-ე მუხლი მოიცავს როგორც შეკრებაში მონაწილეობის უფლებას, ასევე მისი ორგანიზების უფლებასაც, შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზების სუბიექტთა წრის შეზღუდვა ასევე არღვევს იმ უფლებას, რომლის რეალიზებასაც ემსახურება თავად შეკრება-მანიფესტაცია. თუკი პირს არ ექნება შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზების უფლება, მას არც შეკრებისა და მანიფესტაციით, როგორც ამგვარი გამოხატვის ფორმის გამოყენებით ექნება შესაძლებლობა გამოთქვას თავისი აზრი. სადავო ნორმა ადგენს შეკრების(მანიფესტაციის) ორგანიზების ან/და ჩატარების უფლების მქონე სუბიექტთა წრეს და მათგან გამორიცხავს 18 წლამდე პირებს. სადავო ნორმიდან მომდინარე, შეზღუდვის გამო პირებს ეზღუდებათ როგორც შეკრების ან მანიფესტაციის უფლება, ასევე გამოხატვის თავისუფლებაც, რადგან მათ არ აქვთ შესაძლებლობა შეკრება და მანიფესტაცია ინსტრუმენტად გამოიყენონ საკუთარი აზრის გამოსახატად ან თავად ამ შეკრებასა და მანიფესტაციას მისცენ კონკრეტული შინაარსი.

ამასთან, მნიშვნელოვანია, რომ როგორც სხვა, ასევე ჩვენს საზოგადოებაში შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებას ინსტრუმენტული გამოყენება აქვს და მას საზოგადოების განსხვავებული ჯგუფები ხშირად იყენებენ განსხვავებული იდეების გამოსახატად. იდეათა ბაზარი, რომელიც საზოგადოებაში არსებობს, არის ჯამი იმ იდეებისა, რომელთაგან საზოგადოების სხვადასხვა ვიწრო სოციუმებში, ნაწილი პოპულარობით სარგებლობს, ნაწილი არა. ამგვარად, შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებას, როგორც ინსტრუმენტს, შესაძლოა უფრო დიდი ღირებულება გააჩნდეს იმ ჯგუფებისთვის, რომელთა იდეებიც უფრო ნაკლები პოპულარობით სარგებლობს, რათა მათაც შეძლონ საკუთარი აზრის დაფიქსირებით, მათი იდეების ფართო მასებისთვის გაცნობა და დისკუსიაში შესვლა.

თუმცა, იმისათვის რომ საზოგადოებისთვის ნაკლებად პოპულარული იდეების მქონე ჯგუფებს ჰქონდეთ შესაძლებლობა, საკუთარი აზრის ფართო მასების გაცნობით შეცვალონ საკუთარი მდგომარეობა, ამისთვის უნდა არსებობდეს ამის ეფექტური მექანიზმიც. საკონსტიტუციო სასამართლომ 2012 წლის 14 დეკემბრის განჩინებაში საქმეზე მარიანა კიკუ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ აღნიშნა, რომ „საქართველოში მცხოვრები მოქალაქეობის არმქონე პირები, საქართველოში მცხოვრები მოქალაქეობის არმქონე პირები, რომლებიც საზოგადოების შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენენ, მიუხედავად იმისა, რომ ისინი არ ითვლებიან საქართველოს მოქალაქეებად, მათ განსაკუთრებული ინტერესი აქვთ საზოგადოებაში მიმდინარე პროცესების მიმართ, მჭიდროდ არიან დაკავშირებულნი სახელმწიფოსთან და საზოგადოებაში განვითარებული მოვლენების უშუალო მონაწილენი არიან. ეს მათ საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლით გათვალისწინებული შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების სუბიექტებად აქცევს. ასეთ პირებს კონსტიტუციით აქვთ გარანტირებული უფლება, შეკრების (მანიფესტაციის) მონაწილენი, ინიციატორები ან ორგანიზატორები იყვნენ“.[5] ამ გადაწყვეტილებით სასამართლომ საქართველოში მცხოვრებ მოქალაქეობის არმქონე პირებს, რომლებსაც შესაძლოა საზოგადოებისგან განსხვავებული ინტერესები და იდეები ჰქონოდათ, საშუალება მისცა საკუთარი იდეების უფრო ფართო მასებისთვის გაცნობის მიზნით ყოფილიყვნენ შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზატორები და ორგანიზება გაეწიათ იმგვარი შეკრებისთვის, რომელიც მათ იდეებს უფრო ფართო მასებს გააცნობდა. სხვა სიტყვებით, სასამართლომ მოქალაქეობის არ მქონე პირებს მისცა ეფექტური მექანიზმი, რითაც საკუთარი იდეების ფართო მასებისთვის გაცნობას შეძლებდნენ.

საკონსტიტუციო სასამართლოს აღნიშნული მიდგომის კვალდაკვალ, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ 18 წლამდე პირებიც, საზოგადოების შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენენ, რომლებსაც განსაკუთრებული ინტერესები აქვთ საზოგადოებაში მიმდინარე პროცესების მიმართ. ამას უნდა დაემატოს ისიც, რომ მათი იდეები შესაძლოა არაპოპულარული იყოს ზრდასრული ადამიანებისგან შემდგარი ფენებისთვის, თუმცა ეს არ უნდა გახდეს იმის საფუძველი, რომ მათ არ ჰქონდეთ საკუთარი იდეების ფართო მასებისთვის გაცნობის შესაძლებლობა წავართვათ იმგვარი შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზების უფლების ჩამორთმევით, რომელიც მათ იდეებსა და ინტერესებს გამოხატავდა.

მსგავსად მოზარდებისა, ბავშვებსაც აქვთ ლეგიტიმური მოთხოვნები და ინტერესები, როგორც სახელმწიფოს, ასევე საზოგადოების მიმართ. მშვიდობიანი შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლება არის საშუალება, რომლის დახმარებითაც არასრულწლოვნებს ეძლევათ საშუალება, გამოხატონ საკუთარი აზრი და უჩვენონ საზოგადოებას მათი ხედვა საკითხებზე, რომელიც საზოგადოებისთვის შესაძლოა მნიშვნელოვანი იყოს. გაეროს ბავშვთა კონვენციის მე-15 მუხლი აღიარებს ბავშვთა უფლებას, ორგანიზება გაუწიონ და მიიღონ მონაწილეობა მშვიდობიან შეკრებას და მანიფესტაციაში, ამასთან შემხვედრ ვალდებულებად ყველა სახელმწიფოსგან(მათ შორის საქართველოს, რადგან აღნიშნულ კონვენციას საქართველოში ძალაშია 1994 წელიდან) მოითხოვს პატივი სცენ ბავშვთა შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებას.[6]

ამას გარდა ბავშვებს არ ეკრძალებათ შეკრებაში მონაწილეობის შესაძლებლობა. რაც მათ ეკრძალებათ არის შეკრების ორგანიზებასა და ჩატარებაზე პასუხისმგებელ პირად ყოფნა. არასრულწლოვნები იძულებულნი ხდებიან, რომ შეკრების ჩასატარებლად იპოვონ სრულწლოვანი პირი, რომელიც არასრულწლოვნების ჩასატარებელ შეკრებაზე შეიტანს გაფრთხილებას მერიაში. ასევე შეკრების მიმდინარეობისას შეასრულებს ორგანიზატორის ფუნქციას. შესაბამისად, შესაძლოა საერთოდ არც გამოჩნდეს ისეთი პირი, რომელიც ბავშვებს დაეხმარება, და ამის გამო მათ ვერ შეძლონ იმგვარი მანიფესტაციის ორგანიზება, რაც მათთვის სასურველი იქნებოდა.

ამის მსგავსად, სრულწლოვან ადამიანსაც შესაძლოა არ აღმოაჩნდეს ინტერესი იმ საბავშვო პრობლემების მიმართ, რასაც 14-დან 18 წლამდე არასრულწლოვანები აპროტესტებენ. შესაბამისად, სრულწლოვანი პირი შესაძლოა არ დათანხმდეს არასრულწლოვანებს, შეიტანოს გაფრთხილება მერიაში 5 დღით ადრე ან შეკრებაზე მივიდეს ორგანიზატორის სტატუსით. ამით არასრულწლოვანები მოკლებულნი იქნებიან შესაძლებლობას გამოთქვან პროტესტი, განსაკუთრებით ისეთი ფორმით, რაც ტრანსპორტის მოძრაობის შეფერხებასთან არის დაკავშირებული შეკრების მონაწილეთა მრავალრიცხოვნების გამო.

სწორად ამ მოტივაციით ბავშვთა უფლებების დაცვის კომიტეტმა 2003 წლის ანგარიშში საქართველოს მოუწოდა შეეცვალათ კანონმდებლობა, რათა არასრულწლოვნებს შეძლებოდათ პოლიტიკურ პროცესებში ჩართვა, და შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების სრული რეალიზება.[7]

სკოლის მოსწავლეების გამოხატვის თავისუფლების ღირებულებაზე იმსჯელა ამერიკის უზენაესმა სასამართლომაც საქმეში Tinker v. Des Moines Independent Community School District, სადაც აღნიშნა, რომ საკლასო ოთახი, არის განსაკუთრებული ადგილი იდეათა ბაზრისთვის. საზოგადოების მომავალი ემყარება ახალგაზრდა თაობას, ახალგაზრდა თაობაში ლიდერთა წარმოჩენისთვის კი მნიშვნელოვანია არსებობდეს სივრცე, სადაც ახალგაზრდები შეძლებდნენ იდეათა გაცვლის საშუალებით გამოარკვიონ რომელია მართებული აზრი იმ უამრავ აზრთა შორის, რომელიც შესაძლოა არსებობდეს იდეათა ბაზარზე.[8] აღნიშნულ გადაწყვეტილება ჩვენთვის მნიშვნელოვანია იმდენად, რამდენადაც ის ეხება სკოლის მოსწავლეების გამოხატვის თავისუფლების ღირებულებას, რომლის პრაქტიკულ რეალიზებასაც სჭირდება შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების გარანტირება 18 წლამდე ბავშვებისთვის, რათა მათ შეძლონ მათთვის საინტერესო იდეის მქონე შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზება და ამგვარად განახორციელონ მათი კონსტიტუციური უფლება - გამოხატვის თავისუფლება.

იმის საილუსტრაციოდ, რომ საზოგადოებამ შეიძლება უგულებელყოს ახალგაზრდების პოზიცია, შეგვიძლია მოვიყვანოთ ინგლისში არსებული მაგალითი, სადაც გამოკითხვების შედეგად ახალგაზრდების უმრავლესობა ევროკავშირში დარჩენას უჭერდა მხარს, მაგრამ მათი ასაკი გამო რეფერენდუმში მონაწილეობის უფლება არ ჰქონდათ. საბოლოოს კი მათი მომავალი ცხოვრება გადაწყვიტეს ასაკოვანმა ადამიანებმა.[9] აღნიშნული მაგალითი მნიშვნელოვანია იმდენად, რამდენადაც ჩვენს შემთხვევაშიც ახალგაზრდებს უნდა ჰქონდეთ შესაძლებლობა საკუთარი პოზიცია თავად დააფიქსირონ, მათ შორის შეკრება და მანიფესტაციის ორგანიზების საშუალებით, და ასაკოვანი ადამიანები არ წარმოადგენდნენ მათ იდეებს. 18 წლამდე პირებს უნდა ჰქონდეთ უფლება თავადვე წარმოადგინონ საკუთარი პოზიცია, რის ერთ-ერთ საშუალებასაც წარმოადგენს შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზების უფლება, რომელიც სადავო ნორმით იზღუდება.

9) სადავო ნორმა არ არის აუცილებელი დემოკრატიული საზოგადოებისთვის

მიუხედავად იმისა, რომ მოსარჩელის აზრით, სადავო ნორმას არ გააჩნია ლეგიტიმური მიზანი, მოსარჩელე მაინც იმსჯელებს სადავო ნორმა არის თუ არა აუცილებელი საშუალება დემოკრატიული საშუალებისთვის, იმ შემთხვევისთვის თუკი სასამართლო მოპასუხის მიერ დასახელებულ შეზღუდვის მიზანს ლეგიტიმურ მიზნად მიიჩნევს.

შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ კანონის მიხედვით, უფლების მზღუდავი ნორმა უნდა წარმოადგენდეს აუცილებელ საშუალებას დემოკრატიული საზოგადოებისთვის, მოსარჩელეს კი მიაჩნია, რომ სადავო ნორმა ვერ პასუხობს აღნიშნულ მოთხოვნას.

საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი პრაქტიკის მიხედვით, უნდა შემოწმდეს რამდენად საჭიროა კონკრეტული მიზნის მისაღწევად უფლების ამგვარი ფორმით შეზღუდვა და ხომ არ შეიძლებოდა იგივე მიზანი იგივე ეფექტურობით მიღწეულიყო ნაკლებად მზღუდავი საშუალებით.

სადავო ნორმა 18 წლამდე პირებს ბლანკეტურად უკრძალავს შეკრებისა და მანიფესტაციის პასუხისმგებელ პირად ყოფნის უფლებას. სხვა სიტყვებით, სადავო ნორმის მიხედვით, 18 წლამდე პირები არანაირი ფორმით არ შეიძლება იყვნენ წარმოდგენილი პასუხისმგებელ პირებად, თუმცა მოსარჩელის აზრით, იგივე ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა შეიძლება უფრო ნაკლებად მზღუდავი საშუალების გამოყენებით, რაც იმავე ეფექტურობისა იქნებოდა.

იმის გათვალისწინებით, რომ შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზატორებს ხშირად გარკვეული ვალდებულებები ეკისრება, სახელმწიფოს აქვს მოლოდინი რომ 18 წლამდე პირები აღნიშნულ ვალდებულებებს დამოუკიდებლად თავს ვერ გაართმევენ, გაეროს ბავშვთა კომიტეტი სახელმწიფოს შესაძლებლობას აძლევს არასრულწლოვან პირთა შესაძლებლობებისა და უნარების გათვალისწინებით დაუწესოს შეზღუდვები და მინიმალური სტანდარტები, რის ფარგლებშიც აღნიშნულ პირებს უფლების რეალიზების საშუალება ექნებოდათ.[10]

ამის მაგალითად შეიძლება განვიხილოთ ევროპის სამი ქვეყნის კანონმდებლობა.

9.1)სომხეთის კანონი შეკრებისა და მანიფესტაციაზე:

მუხლი 8. შეკრებაში მონაწილეობასა და ორგანიზებაზე დაწესებული შეზღუდვები

პუნქტი 4: პირებს, რომლებსაც შეუსრულდათ 14 წელი, შეუძლიათ შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზება, მხოლოდ მათი სამართლებრივი წარმომადგენლის წერილობითი თანხმობის შემთხვევაში.[11]

9.2) ფინეთის შეკრების აქტი(1999):

Chapter 2 – section 5 : პირის, რომელიც არ არის სრულად ქმედუნარიანი, მაგრამ მიაღწია 15 წელს, შეუძლია ორგანიზება გაუწიოს საჯარო შეკრებას, იმ შემთხვევამდე, ვიდრე არ დადგინდება რომ მას არ შეუძლია იმ საკანონმდებლო მოთხოვნების შესრულება, რომელსაც აწესებს კანონმდებელი.[12]

9.3) მოლდოვის კანონი საჯარო მანიფესტაციის შესახებ(2008):

მუხლი 6. შეკრების ორგანიზატორები:

1. შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზატორი შეიძლება იყოს ფიზიკური პირი ან პირთა გაერთიანება, რომელთაც აქვთ სრული ქმედუნარიანობა, ასევე იურიდიული პირი.

2. პირებს, რომლებსაც შეუსრულდათ 14 წელი შეუძლიათ ორგანიზება გაუწიონ შეკრებასა და მანიფესტაციას, იმ პირთან ერთად, ვინც არის სრულად ქმედუნარიანი.[13]

აღნიშნული ევროპული სახელმწიფოების საკანონმდებლო მოდელებიდან შეგვიძლია გამოვყოთ ორი ნაკლებად მზღუდავი მექანიზმი:

1. 18 წლამდე პირებს შეეძლოთ შეკრებისა და მანიფესტაციის პასუხისმგებელ პირად ყოფნა მისი სამართლებრივი წარმომადგენელის წერილობითი თანხმობის შემთხვევაში;

2. 18 წლამდე პირებს შეეძლოთ შეკრებისა და მანიფესტაციის პასუხისმგებელ პირად ყოფნა ისეთ პირთან ერთად, რომელიც არის სრულწლოვანი.

მოსარჩელისთვის ორივე ნაკლებად მზღუდავი საშუალების მაგალითი მისაღები იქნებოდა, და ამასთან ლეგიტიმური მიზანი რომელიც შეიძლება იყოს საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დაცვა იგივე ეფექტურობით მიიღწევა.

თუკი სასამართლო შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზების უფლებას წაიკითხავს ისეთ უფლებად, რომელის რეალიზებასაც მშობლის დახმარება სჭირდება(ე.წ parental right), მაშინ ის ნაკლებად მზღუდავი მექანიზმები, რომლებიც მოსარჩელემ დაასახელა ნამდვილად იძლევა მშობლის ჩართულობის შესაძლებლობას უფლების რეალიზაციის პროცესში. არასრულწლოვანთა კონსტიტუციური უფლებების აღნიშნული ინტერპრეტაციის მიხედვით, მშობლებს გააჩნიათ ის უნარები, რომელთა ნაკლებობასაც განიცდიან არასრულწლოვნები, რათა დამოუკიდებელი განსჯის საფუძველზე განახორციელონ საკუთარი უფლებები და მიიღონ მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებები ცხოვრებაში.[14] თუმცა, სადავო ნორმა გამორიცხავს შესაძლებლობას მშობლები ჩაერთონ საკუთარი შვილების უფლებების რეალიზებაში, ხოლო მეორე მხრივ არასრულწლოვან პირებს არ აქვთ შესაძლებლობა მათ მშობლებთან ერთად იყვნენ შეკრების ან მანიფესტაციის თანაორგანიზატორები, რაც მოსარჩელისთვის პრობლემურია.

იმის გათვალისწინებით, რომ არსებობს უფლების ნაკლებად მზღუდავი საშუალება, რომელიც ლეგიტიმური მიზნის იმავე ეფექტურობით მიღწევის საშუალება იქნებოდა, მოსარჩელე მხარეს მიაჩნია, რომ სადავო ნორმა არ არის აუცილებელი დემოკრატიული სახელმწიფოსთვის.

10)სადავო ნორმა არ არის პროპორციულად მზღუდავი და დაცული სიკეთე არ აღემატება შეზღუდვით მიყენებულ ზიანს

მართალია მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა არ არის აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში, თუმცა მოსარჩელე მაინც იმსჯელებს რამდენადაა შეზღუდვა პროპორციული იმ შემთხვევისთვის თუ სასამართლო სადავო ნორმას აუცილებელ საშუალებად მიიჩნევს.

თანაზომიერების პრინციპის ვიწრო პროპორციულობის ეტაპზე სახელმწიფოს მოეთხოვება ახსნას თუ რატომ არის შეზღუდვით დაცული სიკეთე შეზღუდვით მიყენებულ ზიანზე აღმატებული, და შესაბამისად შეზღუდვის ფორმა და მოცულობა პროპორციული.

იმისათვის, რომ დაცული და შეზღუდული სიკეთეების შეპირისპირება მოვახდინოთ მნიშვნელოვანია კიდევ ერთხელ გავიმეოროთ თუ რა არის შეზღუდვით დაცული და შეზღუდული სიკეთეები.

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ერთ მხარეს არსებობს სახელმწიფოს მიერ სავარაუდოდ დაცული სიკეთე სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოება, ხოლო მეორე მხარეს არსებობს შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების შეზღუდვა, რომელიც ამავდროულად იწვევს გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვასაც.

იმის გათვალისწინებით, რომ „შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ“ კანონის მოთხოვნები პასუხისმგებელი პირებისადმი როგორც შეკრებამდე, ასევე შეკრების მიმდინარეობისას არის ფორმალური და ამასთან სახელმწიფო და საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დაცვა ევალება არა ორგანიზატორს ან რწმუნებულს, არამედ პოლიციას, აღნიშული შეზღუდვა ვერ იქნება პროპორციული იმ ზიანისა, რომელიც მოსარჩელეს ადგება. მოსარჩელისადმი მიყენებული ზიანი არის მისი შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების შეზღუდვა, რომელიც ამავდროულად, იწვევს გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვასაც, რადგან მოსარჩელე ვერ ახერხებს შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების, როგორც ინსტრუმენტის გამოყენებას იმგვარად, რომ ორგანიზება გაუკეთოს მისთვის სასურველი ფორმისა და შინაარსის მქონე მანიფესტაციას და ამგვარად გამოხატოს აზრი.

ამგვარ პირობებში, შეზღუდვით დაცული სიკეთე არის არაპროპორციული იმ ზიანისა, რომელიც მოსარჩელეს ადგება. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელეს მიაჩნია რომ სადავო ნორმა არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლთან მიმართებით.

11. დასკვნა

ამგვარად, 14-დან 18 წლამდე პირისათვის შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზებაზე და ჩატარებაზე პასუხისმგებელ პირად ყოფნის აკრძალვა არ შეესაბამება კონსტიტუციის მოთხოვნებს. თუკი ამ შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზნად სახელმწიფოს მიაჩნია ის, რომ თავისი ასაკის გამო 14-დან 18 წლამდე ახალგაზრდა ვერ გაიაზრებს შეკრების არსს და ვერ ატარებს შეკრების ორგანიზებასთან დაკავშირებულ პასუხისმგებლობას, კანონმდებელს შეეძლო, სრულად აკრძალვის ნაცვლად დაეშვა შეკრების თანაორგანიზატორად ჩაერთო ასეთი არასრულწლოვანის წარმომადგენელი ან სხვა სრულწლოვანი პირი, თუ ეს ბავშვის კანონიერ ინტერესებს არ ეწინააღმდეგება. ამის ნაცვლად, კანონმდებელი წავიდა ბლანკეტური აკრძალვის გზით, რაც დისკრიმინაციულია და ეწინააღმდეგება შეკრების კონსტიტუციით გათვალისწინებულ უფლებას. აქედან გამომდინარე ვითხოვთ, სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობას.

სადავო ნორმის მიმართება კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით

კონსტიტუციის მე-11 მუხლით დაცული უფლების სფერო

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით: „კანონის წინაშე თანასწორობის უფლება განმტკიცებულია საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით(ახალი რედაქციის მე-11 მუხლი), რომლის თანახმად: `ყველა ადამიანი დაბადებით თავისუფალია და კანონის წინაშე თანასწორია განურჩევლად რასისა, კანის ფერისა, ენისა, სქესისა, რელიგიისა, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებებისა, ეროვნული, ეთნიკური და სოციალური კუთვნილებისა, წარმოშობისა, ქონებრივი და წოდებრივი მდგომარეობისა, საცხოვრებელი ადგილისა~. კონსტიტუციის აღნიშნული ნორმა ადგენს კანონის წინაშე თანასწორობის ფუნდამენტურ კონსტიტუციურ პრინციპს. მისი მიზანია, არ დაუშვას არსებითად თანასწორის უთანასწოროდ მოპყრობა ან პირიქით. [15]

სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის შემოწმებისას საჭიროა შემოწმდეს: 1. არის თუ არა დიფერენცირებული მოპყრობა; 2. არის თუ არა დიფერენცირება დისკრიმინაციული? მოსარჩელეს მსჯელობაც სწორე აღნიშნული ეტაპების შესაბამისად იქნება წარმართული.

დიფერენცირებული მოპყრობა

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, დიფერენცირებული მოპყრობა სახეზეა, როდესაც არსებითად თანასწორ პირებს კანონი ეპყრობა განსხვავებულად ან პირიქით. შესაბამისად უნდა შემოწმდეს 14-18 წლის პირები, როგორიცაა მოსარჩელე არიან თუ არა თანასწორი პირები 18 წელს მიღწეული პირებისა, შესაბამისად სახეზეა თუ არა დიფერენცირება.

აღნიშნულ შემთხვევაში შესადარებელ ჯგუფებს წარმოადგენენ ერთი მხრივ 14-18 წლის პირები, ხოლო მეორე მხრივ 18 წელს მიღწეული პირები, დიფერენცირების ნიშანს კი წარმოადგენს ასაკი. იმის დასადგენად რამდენად არიან შესადარებელი ჯგუფები თანასწორები, სასამართლომ ყურადღება უნდა მიაქციოს, აქვთ თუ არა შესადარებელ ჯგუფებს თანასწორი ინტერესები კონკრეტული სამართლებრივი ურთიერთობის მიმართ და იმყოფებიან თუ არა თანასწორ მდგომარეობაში აღნიშნული ინტერესის მიღების პირობებში.

მოსარჩელე არის 16 წლის პირი, რომელსაც ისევე როგორც 18 წელს მიღწეულ პირებს, აქვს იმის ინტერესი ჰქონდეს შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზების უფლება, რათა აღნიშნული უფლება მის თანატოლებთან ერთად გამოიყენოს მისთვის საინტერესო და ღირებული იდეების ფართო მასებისთვის გასაცნობად. შესაბამისად მოსარჩელეს შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზების უფლების საკითხში აქვს ისეთივე თანასწორი ინტერესი, როგორიც 18 წელს მიღწეულ პირებს. ამასთან, ისევე როგორც 14-18 წლის პირებში შეიძლება იყვნენ პირები, რომლებმაც შესაძლოა თავი ვერ გაართვან შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ კანონის მოთხოვნებს, ასეთი პირები შეიძლება იყვნენ 18 წელს გადაცილებული პირებიც, თუმცა მათ არ ეკრძალებათ პასუხისმგებელ პირად ყოფნა. ისევე როგორც 14-18 წლის პირებში მოიძებნებიან პირები, რომლებსაც დამოუკიდებლად ან სრულწლოვანის დახმარებით შეეძლებათ ზემოთ აღნიშნული მოთხოვნა/მოვალეობებისთვის თავის გართმევა. ვინაიდან, სადავო ნორმა არსებითად თანასწორ პირებს განსხვავებულად ეპყრობა, უფრო კონკრეტულად 14-18 წლის პირებს არ აძლევს შეკრებისა და მანიფესტაციის პასუხისმგებელ პირად ყოფნის შესაძლებლობის უფლებას, ხოლო 18 წელს მიღწეულ პირებს აღნიშნული შესაძლებლობა აქვთ, სახეზეა დიფერენცირება.

დიფერენცირების დისკრიმინაციულობა

როგორც უკვე დადგინდა, სახეზეა არსებითად თანასწორი პირების მიმართ უთანასწორო მოპყრობა. საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით დაცული უფლების მიზნებისთვის არსებითად თანასწორი სუბიექტების ნებისმიერი დიფერენცირება არ განიხილება, a priori, დისკრიმინაციულ მოპყრობად. დისკრიმინაციად არ ჩაითვლება განსხვავებული მოპყრობა, რომელიც ეფუძნება არსებითად ფაქტობრივი გარემოებების ობიექტურ შეფასებას, ითვალისწინებს საჯარო ინტერესს და ამყარებს სამართლიან ბალანსს საზოგადოების საერთო ინტერესსა და ინდივიდის უფლებებს შორის. განსხვავებული მოპყრობა უნდა ემსახურებოდეს ლეგიტიმურ მიზანს და უნდა არსებობდეს გონივრული, პროპორციული ურთიერთმიმართება განსხვავებულ მოპყრობასა და დასახულ ლეგიტიმურ მიზანს შორის[16].

ამასთან, დადგენილი პრაქტიკის შესაბამისად სასამართლო არსებითად თანასწორი პირების მიმართ განსხვავებულ მოპყრობას აფასებს “მკაცრი” ან “რაციონალური დიფერენცირების” ტესტების გამოყენებით. “ნორმა, რომლითაც დადგენილი დიფერენცირება უკავშირდება კლასიკურ, სპეციფიკურ ნიშნებს ან/და ხასიათდება მაღალი ინტენსივობით, ექვემდებარება კონსტიტუციურ შემოწმებას “მკაცრი ტესტის” ფარგლებში, თანაზომიერების პრინციპის გამოყენებით. ამ ტესტის ფარგლებში `ლეგიტიმური მიზნის დასაბუთებისას საჭიროა იმის მტკიცება, რომ სახელმწიფოს მხრიდან ჩარევა არის აბსოლუტურად აუცილებელი, არსებობს `სახელმწიფოს დაუძლეველი ინტერესი”. ხოლო, “იმ შემთხვევაში, თუ სადავო ნორმიდან მომდინარე დიფერენცირება არ არის დაკავშირებული ზემოთ ხსენებულ ნიშნებთან ან ჩარევა არ ხასიათდება მაღალი ინტენსივობით, სასამართლო სადავო ნორმის კონსტიტუციურობას აფასებს `რაციონალური დიფერენცირების ტესტის~ ფარგლებში, რომლის მიხედვითაც: `ა) საკმარისია დიფერენცირებული მოპყრობის რაციონალურობის დასაბუთებულობა, მათ შორის, როდესაც აშკარაა დიფერენციაციის მაქსიმალური რეალისტურობა, გარდუვალობა ან საჭიროება; ბ) რეალური და რაციონალური კავშირის არსებობა დიფერენციაციის ობიექტურ მიზეზსა და მისი მოქმედების შედეგს შორის”[17]

მართალია კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტი კლასიკურ ნიშნად არ მიიჩნევს ასაკს, თუმცა მოსარჩელის აზრით, სადავო ნორმა მაინც მკაცრი ტესტის ფარგლებში უნდა შეფასდეს უფლებაში ჩარევის ინტენსივობის გამო.

სადავო ნორმის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი შეფასებისათვის მნიშვნელოვანია დადგინდეს დიფერენციაციის ინტენსივობა. დადგენილი პრაქტიკის მიხედვით, „დიფერენციაციის ინტენსივობის შეფასების კრიტერიუმები განსხვავებული იქნება ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, დიფერენციაციის ბუნებიდან, რეგულირების სფეროდან გამომდინარე. თუმცა, ნებისმიერ შემთხვევაში, გადამწყვეტი იქნება, არსებითად თანასწორი პირები რამდენად მნიშვნელოვნად განსხვავებულ პირობებში მოექცევიან, ანუ დიფერენციაცია რამდენად მკვეთრად დააცილებს თანასწორ პირებს კონკრეტულ საზოგადოებრივ ურთიერთობაში მონაწილეობის თანაბარი შესაძლებლობებისაგან“[18]

სადავო ნორმა 14-18 წლის პირებისთვის ბლანკეტურად გამორიცხავს შეკრებისა და მანიფესტაციის პასუხისმგებელ პირებად ყოფნის ყველა შესაძლებლობას. ამგვარად, განსხვავებულ პირობებში მყოფი პირები მკვეთრად არიან დაცილებული საზოგადოებრივ ურთიერთობაში მონაწილეობის თანაბარი შესაძლებლობებისგან. მოპასუხე მხარემ არგუმენტად შეიძლება მოიყვანოს, რომ შეზღუდვა არის დროებითი და პირობითად 17 წლის პირს აღნიშნული უფლების განხორციელება შეეძლება ერთ წელში, რის გამოც ინტენსივობა მცირდება. თუმცა სასამართლომ აღნიშნული პოზიცია არ უნდა გაიზიაროს შეკრებისა და მანიფესტაციის, როგორც გამოხატვის თავისუფლების რეალიზების ინსტრუმენტის ბუნებიდან გამომდინარე.

საკონსტიტუციო სასამართლოს მყარად ჩამოყალიბებული პრაქტიკის მიხედვით: „საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადებით გარანტირებული გამოხატვის თავისუფლება inter alia მოიცავს აზრის ან შეხედულების დაუყოვნებლივ, სპონტანურად გავრცელების უფლებას. მიმდინარე, აქტუალური მოვლენების შესახებ შეხედულებისა და მოსაზრების გამოხატვისას ხშირად გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს დროულობას და მყისიერებას. შესაძლოა, ნებისმიერი დროით დაყოვნებამ იმდენად შეამციროს პროტესტის ეფექტურობა, რომ ფაქტობრივად აზრი დაუკარგოს ამა თუ იმ კრიტიკული თუ სხვა მოსაზრების სპონტანურ გამოხატვას. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, პროტესტის მწვავე ფორმით გამოხატვა ხშირად ხელისუფლების ან/და საზოგადოების ყურადღების მიპყრობის ერთადერთი ან ყველაზე ეფექტიანი საშუალებაა, შესაბამისად, ცალკეულ შემთხვევებში საზოგადოებრივი რეაგირების დაყოვნება შესაძლოა, სრულიად არაეფექტური აღმოჩნდეს დასახული მიზნების მისაღწევად და მთლიანად დაეკარგოს აზრი დაგვიანებულ რეაქციას[19] გამოხატვის თავისუფლების აღნიშნული თავისებურება მნიშვნელოვნად ზრდის შეზღუდვის ინტენსივობის ხარისხს, რადგან რამდენიმე წლის გასვლის შემდეგ, როდესაც 14-18 წლის პირი სრულწლოვანი გახდება კონკრეტული იდეის გამოხატვა მისთვის საერთოდ აღარ იყოს ღირებული და ეფექტური დასახული მიზნის მისაღწევად. ამის გათვალისწინებით, რადგან სადავო ნორმა მაღალი ინტენსივობისაა სასამართლომ სადავო ნორმა უნდა შეაფასოს მკაცრი ტესტის ფარგლებში.

„შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ“ კანონის მოთხოვნაა, რომ აღნიშნული კანონით კონსტიტუციით დაცული შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების შეზღუდვა არ უნდა იყოს დისკრიმინაციული. ამასთან, მართალია, „შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ“ კანონი პასუხისმგებელ პირებად მხოლოდ სრულწლოვან ადამიანებს აღიარებს, თუმცა ეს არ ხდება იმის გამო რომ ისინი შეძლებენ შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ კანონით დადგენილი მოთხოვნების შესრულებას. მეტიც, სახელმწიფო საერთოდ არ აკონტროლებს იმას სრულწლოვან პირი შეძლებს თუ არა თავი გაართვას იმ ვალდებულებებს, რომელიც შეკრებისა და მანიფესტაციის კანონის მე-8 და მე-15 მუხლები არ კისრებს რწმუნებულსა და ორგანიზატორს. არ ხდება იმის შემოწმება, რამდენად არის თითოეული შეკრებისა და მანიფესტაციის სრულწლოვანი პასუხისმგებელი პირი აღნიშნული შესაძლებლობების მქონე. აღნიშნული მიდგომა კი პრობლემურია, ვინაიდან შეკრებისა და მანიფესტაციის მიზნებისთვის პასუხისმგებელ პირად ყოფნა უნდა ეფუძნებოდეს დაშვებას, რომ აღნიშნული პირი შეძლებს, ერთი მხრივ. გაიაზროს საკუთარი როლიდან მომდინარე ვალდებულებები და. მეორე მხრივ, შეძლებს თავი გაართვას მას. სახელმწიფო კი ამ პრინციპისგან განსხვავებით აწესებს ასაკობრივ კატეგორიას და ამ ასაკის ქვემოთ მყოფ პირებს ბლანკეტურად უკრძალავს შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზებას, მაშინ როდესაც სრულწლოვან ადამიანებშიც შეიძლება არსებობდნენ ისეთი პირები, რომლებსაც აღნიშნული ვალდებულებების არც გააზრება და არც შესრულება არ შეუძლიათ. ამგვარად სახეზე გვაქვს შემთხვევა, როდესაც პირებს მათი უნარებისგან დამოუკიდებლად, მხოლოდ იმიტომ რომ არ არიან 18 წელს მიღწეულები ეზღუდებათ შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზება, რაც დისკრიმინაციულ შეზღუდვასაც წარმოადგენს.

მოპასუხე მხარემ შეიძლება არგუმენტად დაასახელოს, რომ მართალია პირთა აღნიშნული „პოზიციისთვის“ უნარების ინდივიდუალურად შეფასება შეუძლებელი არ არის, თუმცა მსგავსი რეგულაცია ბუნდოვანებას გამოიწვევდა და შეუძლებელი იქნებოდა იმის დადგენა, თუ რა ასაკიდან უნდა შეეძლოთ პირებს შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზატორობის უფლება, თუმცა მოსარჩელემ უკვე აღნიშნა, რომ აღნიშნული უფლება პირებს უნდა გააჩნდეთ 14 წლის ასაკიდან.

ამასთან, თუ სასამართლო გაიზიარებს მოპასუხის პოზიციას, რომ შეუძლებელია ინდივიდუალურად იმის დადგენა პირებს აქვთ თუ არა აღნიშნული მოთხოვნების შესაბამისი შესაძლებლობები, მოსარჩელე მხარე ნაკლებად მზღუდავ საშუალებად ასევე ასახელებს მოცემულობას, სადაც 14 წელს მიღწეულ პირებს არა დამოუკიდებლად, არამედ სრულწლოვან პირთან ერთად შეეძლებათ შეკრებაზე პასუხისმგებელ პირად ყოფნა. თუმცა, სადავო ნორმა ბლანკეტურად გამორიცხავს 18 წლამდე პირების შეკრების პასუხისმგებელ პირებად ყოფნის ყველა შემთხვევას, რაც მოსარჩელის აზრით დისკრიმინაციულია.

მოსარჩელე მხარე მკაცრი ტესტის შეფასების პირობებშიც ავითარებს იგივე არგუმენტაციას, რაც სადავო ნორმის 21-ე მუხლის კონსტიტუციურობასთან მიმართებით, კერძოდ, სადავო ნორმა არ არის გამოსადეგი, აუცილებელი და პროპორციული საშუალება, რის გამოც ის არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებითაც.

[1] საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის გადაწყვეტილება საქმეზე, დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II-63.

[2] საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 65-ე მუხლის მე-2 ნაწილი.

[3] Guidelines on freedom of assembly, published by the OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights (ODIHR), Warsaw/Strasbourg 2010, par 198.

[4] იხ. მითითება 1., II-127.

[5] იხ. მითითება 1., II-126

[6] Guidelines on freedom of assembly, published by the OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights (ODIHR), Warsaw/Strasbourg 2010, par 57.

[7] UN Committee on the Rights of the Child (CRC), UN Committee on the Rights of the Child: Concluding Observations: Georgia, 28 June 2000, CRC/C/15/Add.124, available at: https://www.refworld.org/docid/3ae6afc88.html [accessed 26 August 2019], 30-31.

[8] Tinker v. Des Moines Independent Community School District, 393 U.S. 503 (1969), par 512.

[9] იხ: https://www.theguardian.com/politics/2019/mar/09/new-young-voters-want-peoples-vote-strongly-remain-survey https://www.theguardian.com/politics/2019/mar/09/new-young-voters-want-peoples-vote-strongly-remain-survey ,[26/08/19].

[10] Guidelines on freedom of assembly, published by the OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights (ODIHR), Warsaw/Strasbourg 2010, par 58.

[11] იხ: https://www.legislationline.org/legislation/section/legislation/topic/15/country/45, [26/08/2019].

[12] იხ: https://www.legislationline.org/legislation/section/legislation/topic/15/country/32, [26/08/2019].

[13] იხ: https://www.legislationline.org/legislation/section/legislation/topic/15/country/14, [26/08/2019].

[14] Chicago 7th ed.Anne C. Dailey, "Children's Constitutional Rights," Minnesota Law Review 95, no. 6

(2011): 2108.

[15] საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 მარტის N2/1/473 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქე ბიჭიკო ჭონქაძე და სხვები საქართველოს ენერგეტიკის მინისტრის წინააღმდეგ, II -1.

[16] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 4 თებერვლის №2/1/536 გადაწყვეტილება საქმეზე, საქართველოს მოქალაქეები - ლევან ასათიანი, ირაკლი ვაჭარაძე, ლევან ბერიანიძე, ბექა ბუჩაშვილი და გოჩა გაბოძე საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის წინააღმდეგ, II-23.

[17] იხ. მითითება 15., II-6.

[18] იქვე., II-12.

[19] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 4 ივლისის №1/5/1271 გადაწყვეტილება საქმეზე, ბესიკ ქათამაძე, დავით მჟავანაძე და ილია მალაზონია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II-32.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა