თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს 2001 წლის 20 ივნისის კანონი "საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი" (#1106

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მეოთხე პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი და 31-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 31-ე და 31¹ მუხლები, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

უპირველეს ყოვლისა, ვაფიქსირებთ, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველმა კოლეგიამ, 2025 წლის 5 მარტის განჩინებით საქმეზე #1/2/1850, უარი გვითხრა მსგავსი შინაარსის კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე

უარის მიზეზად, ძირითადად დასახელდა, რომ ჩვენ საკმარისად არ დავასაბუთეთ კონსტიტუციური სარჩელი და ვერ წარვადგინეთ წონადი არგუმენტები, რელევანტური არგუმენტაცია/მტკიცებულებები იმის თაობაზე, რომ სადავო მოწესრიგება და ხუთწლიანი ხანდაზმულობის ვადა ლეგიტიმური მიზნის/მიზნების არაპროპორციული და არაკონსტიტუციური საშუალებაა და სათანადოდ ვერ დავასაბუთეთ თუ, ხანდაზმულობის ვადის გასვლის შემდეგ, რატომ უნდა გადაიხაროს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების შენარჩუნებასა და მისი გაუქმების ინტერსებს შორის ბალანსი ამ უკანასკნელის სასარგებლოდ (განჩინების მე-20 პუნქტი).

ჩვენ გავითვალისწინეთ საკონსტიტუციო სასამართლოს ეს არგუმენტაცია და ზემოთ აღნიშნული კუთხით არსებითად გადავამუშავეთ/დავაზუსტეთ კონსტიტუციური სარჩელი.

* წარმოდგენილი კონსტიტუციური სარჩელი, ფორმითა და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის მოთხოვნებს;

* სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი პირების მიერ (ფიზიკური პირების მიერ, რომლებსაც პირდაპირ ეხებათ გასაჩივრებული სადავო დებულებები, სადავოდ არის გამხდარი ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობა კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან მიმართებით;

* სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

* სარჩელში მითითებული კონკრეტული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ:

(მსგავსი საკითხი განხილულია საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ 2013 წლის 05 ნოემბერს - სარჩელი #531: ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი და სხვები; თუმცა იქ მსჯელობა არ ყოფილა სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422 -ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,გ“ ქვეპუნქტთან მიმართებაში და მიღებულ იქნა დადებითი გადაწყვეტილება.

მსგავსი საკითხი, ასევე, განხილულია საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ 2024 წლის 07 ივნისს - სარჩელი #1400: ემზარ კვიციანი და სხვები; თუმცა იქ მსჯელობა არ ყოფილა სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422 -ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ბ“ ქვეპუნქტთან მიმართებაში და მიღებულ იქნა ნაწილობრივ დადებითი გადაწყვეტილება.

ვფიქრობთ, რომ ჩვენი სარჩელი ეხება საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების და გამოყენების განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ პრობლემას: საქართველოს კონსტიტუციის 31–ე მუხლით საერთოდ არ არის გათვალისწინებული ამავე მუხლის პირველი პუნქტით ყოველი ადამიანისთვის მინიჭებული უფლების რაიმე ფორმით შეზღუდვა, ხოლო საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 426–ე მუხლის მე–4 ნაწილი, რომელიც, საქართველოს კონსტიტუციის მე–4 მუხლის მეოთხე პუნქტის შინაარსიდან გამომდინარე, უნდა შეესაბამებოდეს საქართველოს კონსტიტუციას (კონსტიტუციურობის აუცილებელი გარდუვალობის პრინციპი), არაკონსტიტუციურად ზღუდავს ამ უფლებას. ასეთ ვითარებაში, იმედი გვაქვს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგია, "საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 211–ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, ამ საქმეს განსახილველად გადასცემს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს);

*სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით;

*კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა აღნიშნული ტიპის დავისათვის;

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

მოსარჩელე გიული დევაძე არის კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებით ჩამორთმეული უძრავი ქონების მესაკუთრე გიორგი დევაძის შვილი.

მოსარჩელე ჯემალ გვარიშვილი არის გიული დევაძის მეუღლე და ის პირი, რომლის დაუსაბუთებელ ქონებად ჩათვალა სასამართლომ გიორგი დევაძის უძრავი ქონება.

მოსარჩელეები მოითხოვენ საქართველოს 2001 წლის 20 ივნისის კანონის: „საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი“-ს (#1106, 1997წ., 14 ნოემბერი) 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილის იმ ნორმატიული შინაარსის, რომელიც შეეხება საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძვლით პირის მიერ კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის მოთხოვნის დაუშვებლობას, გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლიდან 5 წლის გასვლის შემდეგ, არაკონსტიტუციურად ცნობას, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილია, რომ „ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის უფლება უზრუნველყოფილია“.

ამასთან, ამ უფლების რაიმე ფორმით შეზღუდვის შესაძლებლობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლით არ არის გათვალისწინებული.

მიგვაჩნია, რომ დარღვეულია საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცული და გარანტირებული მოსარჩელეთა უფლებები.

მიგვაჩნია, რომ საქართველოს 2001 წლის 20 ივნისის კანონის: ~საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი”-ს 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილით დაწესებული 5-წლიანი ვადა არაკონსტიტუციურად ზღუდავს ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა გამო განცხადების შეტანის შესაძლებლობას იმ შემთხვევაში, როდესაც საკითხი ეხება კონსტიტუციით გარანტირებული საკუთრების უფლების არაკანონიერ ხელყოფას სასამართლოს არაკანონიერი შემადგენლობის მიერ მიღებული გადაწყვეტილებით.

“ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის” (10 დეკემბერი, 1948 წელი) მე-8 მუხლით დაწესებულია, რომ: “ყოველ ადამიანს აქვს უფლება ეფექტიანად იქნეს აღდგენილი უფლებებში კომპეტენტური ნაციონალური სასამართლოების მიერ იმ შემთხვევაში, როცა დარღვეულია მისთვის კონსტიტუციით თუ კანონით მინიჭებული ძირითადი უფლებები.”

“სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ” საერთაშორისო პაქტის (საქართველოში ძალაშია 1994 წლის 3 აგვისტოდან) მე-2 მუხლის მე-3 პუნქტი სახელმწიფოს ავალებს ყველა პირი, რომლის უფლებები და თავისუფლებები შელახულია, “უზრუნველყოს სამართლებრივი დაცვის ეფექტიანი საშუალებებით იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ეს დარღვევა დაუშვეს ოფიციალურმა პირებმა.”

ზემოთ აღნიშნული უფლებები და თავისუფლებები ასევე გარანტირებული და აღიარებულია “ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციით (რომი, 1950 წლის 4 ნოემბერი).

საქართველოს რეალობაში, არის შემთხვევები, როდესაც სხვადასხვა მიზეზების გამო (რომელთაც ჩვენ არ ჩავუღრმავდებით), უძრავი ნივთის მესაკუთრე, სასამართლო გადაწყვეტილების ან ადმინისტრაციული აქტის საფუძველზე, ისე კარგავს საკუთრების უფლებას ამ ქონებაზე, რომ მისთვის კონსტიტუციით გარანტირებული მისი ამ უფლების დაკარგვის არაკანონიერების შესახებ ცნობილი ხდება მხოლოდ სწორედ იმ 5-წლიანი ვადის გასვლის შემდეგ, რომელიც დაფიქსირებულია საქართველოს 2001 წლის 20 ივნისის კანონის: "საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი”-ს 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილში.

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, ,,ყოველ ადამიანს უფლება აქვს თავის უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს”. აღნიშნულ ნორმას დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოს ფუნქციონირებისათვის ფუძემდებლური მნიშვნელობა აქვს. ის ადამიანის უფლებათა დაცვის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი კონსტიტუციური გარანტიაა. მის ასეთ ღირებულებაზე თავის გადაწყვეტილებებში არაერთხელ მიუთითა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ. მაგალითად: „სასამართლოს ხელმისაწვდომობის უფლება ინდივიდის უფლებების და თავისუფლებების დაცვის, სამართლებრივი სახელმწიფოსა და ხელისუფლების დანაწილების პრინციპების უზრუნველყოფის უმნიშვნელოვანესი კონსტიტუციური გარანტიაა. ის ინსტრუმენტული უფლებაა, რომელიც ... წარმოადგენს სხვა უფლებებისა და ინტერესების დაცვის საშუალებას...“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის გადაწყვეტილება №1/3/421,422 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II, 1).

საკონსტიტუციო სასამართლომ აგრეთვე აღნიშნა, რომ „სამართლიანი სასამართლოს უფლება ... უზრუნველყოფს კონსტიტუციური უფლებების ეფექტურ რეალიზაციას და უფლებებში გაუმართლებელი ჩარევისაგან დაცვას” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/403,427 საქმეზე „კანადის მოქალაქე ჰუსეინ ალი და საქართველოს მოქალაქე ელენე კირაკოსიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II, 1). სამართლიანი სასამართლოს უფლება, პირველ რიგში, ნიშნავს სახელმწიფო ხელისუფლების ყველა იმ გადაწყვეტილების (ქმედების) სასამართლოში გასაჩივრებისა და სამართლებრივი შეფასების შესაძლებლობას, რომელიც ადამიანის უფლებებს არღვევს. ამ თვალსაზრისით, სამართლიანი სასამართლოს უფლების განხორციელება „სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპს უკავშირდება და მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს მის არსს” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 15 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/3/393,397 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები ონისე მებონია და ვახტანგ მასურაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II, 1).

სამართლიანი სასამართლოს უფლება გულისხმობს არა მარტო სასამართლოსადმი ფორმალურ ხელმისაწვდომობას, არამედ ასევე მოითხოვს, რომ საქმის განმხილველ სასამართლოს ჰქონდეს უფლების დარღვევის ფაქტზე რეაგირების ეფექტური საშუალება. ასეთი ეფექტური საშუალების/მექანიზმის არარსებობის შემთხვევაში, სამართლიან სასამართლოზე ხელმისაწვდომობა იქნება თეორიული, ფიქციური და არა რეალური მექანიზმი უფლებების დასაცავად. „...კონსტიტუციის 42-ე მუხლი მოითხოვს, რომ სახელმწიფომ უზრუნველყოს სასამართლო ხელისუფლების კომპეტენციის იმგვარად განსაზღვრა, რომელიც პასუხობს სასამართლოს გზით კონსტიტუციური უფლებების ადეკვატურ დაცვას. სასამართლოსადმი ხელმისაწვდომობის უფლება და ამ გზით უფლების დაცვის ეფექტური სამართლებრივი საშუალების მოთხოვნა თანმხვედრი უნდა იყოს სასამართლოს კომპეტენციისა, ადეკვატურად მოახდინოს უფლების დარღვევაზე რეაგირება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, თავად უფლებით სარგებლობა დადგება საფრთხის ქვეშ... „უფლება“ ვერ იქნება პირის ლეგიტიმური ინტერესების დაცვის რეალური გარანტია, ის იქნება მხოლოდ თეორიული და ფიქციური, თუ მას არ ახლავს სასამართლო წესით მისი დაცვის შესაძლებლობა” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის გადაწყვეტილება №1/3/421,422 საქმეზე “საქართველოს მოქალაქეები – გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II, 1).

მოსარჩელეები, რა თქმა უნდა, აცნობიერებენ, რომ, მიუხედავად სამართლიანი სასამართლოს უფლების უდავოდ დიდი მნიშვნელობისა, ის არ არის აბსოლუტური უფლება. ვერ იქნება გაგებული აბსოლუტური სახით, პროცესუალურ-სამართლებრივი წესრიგის გარეშე, რაც უფლების დაცვის მნიშვნელოვან გარანტიას წარმოადგენს” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 30 აპრილის გადაწყვეტილება №1/3/161 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები ოლღა სუმბათაშვილი და იგორ ხაპროვი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

ჩვენ მხოლოდ დავაფიქსირეთ ის ფაქტი, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლში, კონსტიტუციის მთელი რიგი სხვა ნორმებისგან განსხვავებით, არ არის მითითებული სასამართლოსადმი მიმართვის უფლების შეზღუდვის შესაძლებლობაზე, რის გამოც ჩნდება ლოგიკური მოსაზრება, რომ კანონმდებელი არ არის უფლებამოსილი, ჩაერიოს ამ უფლებაში, შეზღუდოს ის.

საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით მინიჭებული უფლებების რაღაც ფორმით შეზღუდვის ყოველი კონკრეტული შესაძლებლობა კონკრეტულადვე არის გაწერილი საქართველოს კონსტიტუციის შესაბამის მუხლებში. მაგალითად, საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლით რეგლამენტირებულია ადამიანის თავისუფლების უფლების შეზღუდვის შემთხვევები; მე-14 მუხლით რეგლამენტირებულია მიმოსვლის თავისუფლების უფლების შეზღუდვის შემთხვევები; მე-15 მუხლით რეგლამენტირებულია პირადი და ოჯახური ცხოვრების, პირადი სივრცისა და კომუნიკაციის ხელშეუხებლობის უფლებების შეზღუდვის შემთხვევები; მე-16 მუხლით რეგლამენტირებულია რწმენის, აღმსარებლობისა და სინდისის თავისუფლების უფლებების შეზღუდვის შემთხვევები; მე-17 მუხლით - სიტყვის, აზრის, აღმსარებლობის და რწმენის თავისუფლების შეზღუდვის შემთხვევა; მე-19 მუხლით - საკუთრების და მემკვიდრეობის უფლების შეზღუდვის შემთხვევები და ასე შემდეგ.

სასამართლოსადმი მიმართვის უფლების მოქმედი კანონმდებლობით (ძირითადად, საპროცესო კოდექსებით) დაწესებული ცალკეული შეზღუდვები (რომელთა უმრავლესობას ჩვენც ვეთანხმებით), გვინდა თუ არ გვინდა, მაინც არაკონსტიტუციურად გამოიყურება (არ გვინდა ვიყოთ კატეგორიულები), ვიდრე საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლში არ გაჩნდება ჩანაწერი ამ უფლების შეზღუდვის შესაძლებლობის შესახებ.

ვფიქრობთ, რომ მოპასუხე გაანალიზებს ამ საკითხს.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთხელ აღუნიშნავს საკუთარ გადაწყვეტილებებში, რომ სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება „შეიძლება შეიზღუდოს გარკვეული პირობებით, რაც გამართლებული იქნება დემოკრატიულ საზოგადოებაში ლეგიტიმური საჯარო ინტერესით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის გადაწყვეტილება №1/466 საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 15). „შეზღუდვები უნდა ემსახურებოდეს კანონიერ მიზანს და დაცული უნდა იყოს გონივრული თანაზომიერება დაწესებულ შეზღუდვასა და დასახულ მიზანს შორის“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 15 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/3/393,397 საქმეზე “საქართველოს მოქალაქეები – ონისე მებონია და ვახტანგ მასურაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II, 1).

იმის გასარკვევად, იწვევს თუ არა სადავო ნორმა სამართლიანი სასამართლოს უფლების არათანაზომიერ შეზღუდვას/დარღვევას, პირველ რიგში, აუცილებელია გასაჩივრებული რეგულაციის არსის გაანალიზება.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად, გადაწყვეტილების ბათილად ცნობისა და ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა გამო საქმის წარმოების განახლების შესახებ განცხადების შეტანა დაუშვებელია გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლიდან 5 წლის გასვლის შემდეგ, გარდა იმ საგამონაკლისო შემთხვევებისა, რომლებიც გაწერილია ამ ნორმაში.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, „კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილება დაინტერესებული პირის განცხადებით შეიძლება ბათილად იქნეს ცნობილი, თუ: ა) გადაწყვეტილების მიღებაში მონაწილეობდა მოსამართლე, რომელსაც კანონის თანახმად უფლება არ ჰქონდა მონაწილეობა მიეღო ამ გადაწყვეტილების მიღებაში.

ვფიქრობთ, საჭიროა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა” ქვეპუნქტის განმარტება, რათა ზუსტად დადგინდეს პირთა წრე და ის შემთხვევები, როდესაც სადავო ნორმით გათვალისწინებული შეზღუდვა ამ პირებზე ვრცელდება.

სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422-ე მუხლის მიხედვით, კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის მოთხოვნა შეუძლიათ „დაინტერესებულ პირებს”. „დაინტერესებული” შეიძლება იყოს ნებისმიერი პირი, რომლის უფლებებსა და კანონიერ ინტერესებსაც ეხება (შეეხო) გადაწყვეტილება. ასეთი შეიძლება იყოს როგორც უშუალოდ მხარე, ისე სხვა პირი (მაგალითად, მოცემულ შემთხვევაში, მოსარჩელე გიული დევაძის დედა და ჩამორთმეული ქონების მესაკუთრე გიორგი დევაძის მეუღლე - გუგული დევაძე, რომელიც, როგორც თანაცხოვრების პერიოდში შეძენილი უძრავი ქონების თანამესაკუთრე, საერთოდ არ მიიწვიეს ამ ქონების ჩამორთმევის საქმის განხილვაზე). მართალია, „ა” ქვეპუნქტის ფორმულირება არ აკონკრეტებს პირთა წრეს, მაგრამ ივარაუდება, რომ დაინტერესებული პირი შეიძლება იყოს ერთ-ერთი მხარე, რომლის მიმართაც დადგა ნეგატიური გადაწყვეტილება და რომელმაც შეძლო იმის გარკვევა/დადგენა, რომ მისი საქმე განიხილა სასამართლოს არაკანონიერმა შემადგენლობამ.

ეს ძალიან მნიშვნელოვანი მომენტია იმაში დასარწმუნებლად, რომ სადავო ნორმის სამოქმედოდ დაწესებისას, მოპასუხეს არ გააჩნდა ამ შეზღუდვის დაწესების ლეგიტიმური მიზანი.

იმ პირობებში, როდესაც საქართველოს კონსტიტუციის მე-4 მუხლით განცხადებულია, რომ საქართველო არის სამართლებრივი სახელმწიფო, ხმამაღალი ნათქვამი იქნება, მაგრამ შემაძრწუნებელია იმის გაფიქრებაც კი, რომ სახელმწიფო ხელისუფლების ერთ-ერთმა შტომ - სასამართლომ საქმე განიხილა და მოქალაქის ბედი გადაწყვიტა არაკანონიერი შემადგენლობით. სასამართლო შეუცდომელი არ არის და არაკანონიერი გადაწყვეტილებიც საკმაოდ ხშირად მიიღება საერთო სასამართლოების სისტემაში, მაგრამ როდესაც არაკანონიერ გადაწყვეტილებას მიიღებს სასამართლოს არაკანონიერი შემადგენლობა - ეს უკვე მეტისმეტია.

ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, ვერანაირ ლოგიკას ვერ ექვემდებარება სასამართლოს არაკანონიერი შემადგენლობით მიღებული გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის მოთხოვნაზე რაიმე ვადის: 5, 10, 15, 20, თუნდაც 50 წლის დაწესება და ამის გამართლება სამართლებრივი უსაფრთხოების და სამოქალაქო ბრუნვის სტაბილურობის აუცილებლობით. პირიქით, სამართლებრივ სახელმწიფოში თვითონ კანონმდებელი, სასამართლო ხელისუფლებასთან ერთად, უნდა ცდილობდეს, ჯერ ერთი, ამგვარი შემთხვევეის საერთოდ დაუშვებლობას და, მეორე, უკვე დაშვებული შეცდომის/არაკანონიერების სასწრაფოდ, დაუყოვნებლივ გამოსწორებას ამ შეცდომის გამოვლენის მომენტის (გასული პერიოდის) მიუხედავად.

საქმის განხილვისას, საკონსტიტუციო სასამართლოში შესაძლოა დაფიქსირდეს ისეთი საწინააღმდეგო აზრი, რომ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილით გათვალისწინებული ვადა მნიშვნელოვან საჯარო ინტერესებს ემსახურება, როგორებიცაა: ეფექტური, ობიექტური და სამართლიანი მართლმსაჯულების უზრუნველყოფა; სამართლებრივი უსაფრთხოების, განსაზღვრულობის, სამოქალაქო ურთიერთობებში წესრიგისა და სტაბილურობის დამყარება (მოწესრიგებული და სტაბილური სამოქალაქო ბრუნვის უზრუნველყოფა) - დასახელებული ლეგიტიმური მიზნები მჭიდროდ უკავშირდებიან და განაპირობებენ ერთიმეორეს. სამართლებრივი უსაფრთხოების მიღწევა შესაძლებელია, ერთი მხრივ, ეფექტური მართლმსაჯულებით, რომლის საბოლოო მიზანი არის სწორი, ობიექტური და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღება ნებისმიერ საქმეზე; მეორე მხრივ, სასამართლოს ასეთი გადაწყვეტილებისადმი სანდოობით, რასაც ორი მთავარი საფუძველი (ასპექტი) აქვს: სასამართლოს ავტორიტეტი და სასამართლოს გადაწყვეტილების საბოლოოობა – სადავო საკითხის საბოლოოდ გადაწყვეტა და ამით სამართლებრივი სტაბილურობის ხელშეწყობა.

ზემოთ აღნიშნული მოსაზრების საწინააღმდეგოდ ვაფიქსირებთ, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო თავისი გადაწყვეტილებებით ნაბიჯ-ნაბიჯ თანმიმდევრულად ასწორებს მოქმედ კანონმდებლობას და უსადაგებს მას საქართველოს კონსტიტუციას. ასეთი ტენდენცია ნათლად გამოიკვეთა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილით გათვალისწინებული სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადებთან დაკავშირებით. 2013 წლის 5 ნოემბერს არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი ზ/აღნიშნული კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის ნორმატიული შინაარსი „გ“ ქვეპუნქტთან მიმართებით; 2024 წლის 7 ივნისს - „ბ“ ქვეპუნქტთან მიმართებით და დარჩა მხოლოდ „ა“ ქვეპუნქტი, რომლის მიმართ, ჩვენი აზრით, კანონმდებელს იმთავითვე საერთოდ არ უნდა დაეწესებინა შემზღუდავი/ჩამკეტი ვადა, იმდენად მნიშვნელოვანია, რომ საქართველოში ამგვარი კანონდარღვევა არ ხდებოდეს. ეს ხომ მხარეთა დისციპლინირების, მათ შორის გამართული შეჯიბრის დროში რეგულირების ვადა არ არის. ეს ვადა კანონმდებელმა საცდურად დაუწესა სასამართლო ხელისუფლებას და ამ ვადის დაწესებით გამოვიდა, რომ თუ სამართლის აღმასრულებელი სასამართლო მოიქცევა არასამართლიანად და არაკანონიერი შემადგენლობით გადაწყვეტს მოქალაქის ბედს, 5 წლის გასვლის შემდეგ ეს არაფერს აღარ ნიშნავს, ეს საშინელი კანონდარღვევა ჩამოიწერება და პირიქით, ამით განმტკიცდება სამართლებრივი სტაბილურობა?! ეს ხომ აბსურდია!

მოგახსენებთ საქართველოს საერთო სასამართლოების სისტემაში განხილული მოსარჩელეთა საქმის ფაქტობრივი გარემოებების შესახებ:

საქართველოს პროკურატურის მიერ მასზე გამოცხადებული ძებნის გამო, ჯემალ გვარიშვილი, მეუღლესთან - გიული დევაძესთან ერთად, 2004 წლის 20 ივნისიდან, იძულებული გახდა დაეტოვებინა საქართველოს ტერიტორია და თავი შეეფარებინა ჯერ უკრაინაში, შემდეგ პოლონეთში, შემდეგ ისევ უკრაინაში, ხოლო საბოლოოდ რუსეთში, სადაც იმყოფებოდა 2014 წლამდე.

აჭარის ა/რ უმაღლესი სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიამ, 2004 წლის 10 სექტემბერს, განიხილა და ნაწილობრივ დააკმაყოფილა აჭარის ა/რ პროკურატურის სარჩელი და, სხვა უძრავ-მოძრავ ქონებებთან ერთად, უკანონო და დაუსაბუთებელ ქონებად ჩათვალა აწ გარდაცვლილი გიორგი დევაძის (მოსარჩელე გიული დევაძის მამის) საცხოვრებელი სახლი, მდებარე ქ. ბათუმში, გრიბოედოვის ქ. N33- ში, მიიჩნია რა, რომ ეს უძრავი ქონება გიორგი დევაძემ 2000 წელს შეიძინა მოსარჩელე ჯემალ გვარიშვილის (მოსარჩელე გიული დევაძის მეუღლის) მიერ ქედის გამგებლად მუშაობის პერიოდში მიღებული უკანონო შემოსავალით.

როგორც ზემოთ მოგახსენეთ, ჯემალ გვარიშვილი და გიული დევაძე, ამ დროს, არ იმყოფებოდნენ საქართველოში, არ მონაწილეობდენ სასამართლოში საქმის განხილვებში და, მაშასადამე, ვერ მოახერხებდნენ იმის გარკვევას თუ რამდენად კანონიერი იყო ამ დრაკონული გადაწყვეტილების მიმღები სასამართლოს შემადგენლობა.

აჭარის ა/რ უმაღლესი სასამართლოს 2004 წლის 10 სექტემბრის გადაწყვეტილება გასაჩივრდა როგორც აჭარის ა/რ პროკურორის, ასევე გიორგი დევაძის მიერ. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატამ, 2005 წლის 17 იანვრის გადაწყვეტილებით, არ დაკმაყოფილდა გიორგი დევაძის საკასაციო საჩივარი და უცვლელად დარჩა აჭარის ა/რ უმაღლესი სასამართლოს 2004 წლის 10 სექტემბრის გადაწყვეტილება ქ. ბათუმში, გრიბოედოვის ქ. N33- ში მდებარე სახლის გიორგი დევაძისთვის ჩამორთმევის თაობაზე.

მოსარჩელე ჯემალ გვარიშვილს ქედის რაიონული სასამართლოს 2007 წლის 25 ივნისის განაჩენით (მსჯავრი დაედო დაუსწრებლად), დანაშაულისათვის გათვალისწინებული საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 182-ე მუხლის მეორე ნაწილის "ბ","გ" და "დ" ქვეპუნქტებით, ამავე მუხლის მესამე ნაწილის "ბ" ქვეპუნქტით, 218-ე მუხლის მეორე ნაწილის "ა" და "ბ" ქვეპუნქტებით, 332-ე მუხლის მესამე ნაწილის "ა" ქვეპუნქტით, 333-ე მუხლის მესამე ნაწილის "ა" ქვეპუნქტით და დანაშაულთა ერთობლიობით შეეფარდა თავისუფლების აღკვეთა 16 (თექვსმეტი) წლის ვადით.

მოსარჩელე ჯემალ გვარიშვილს საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 41-ე, 42-ე მუხლების საფუძველზე დამატებითი სასჯელის სახით დაენიშნა ჯარიმა 10 000 (ათი ათასი) ლარის ოდენობით.

მოსარჩელე ჯემალ გვარიშვილს 03 (სამი) წლით ჩამოერთვა თანამდებობის დაკავების უფლება.

ასევე, დაკმაყოფილდა სამოქალაქო სარჩელი და ჯემალ გვარიშვილს დაეკისრა 45 155 (ორმოცდახუთი ათას ასორმოცდათხუთმეტი) ლარის გადახდა სახელმწიფო ბიუჯეტის სასარგებლოდ და 49955 (ორმოცდაცხრა ათას ცხრაას ორმოცდათხუთმეტი) ლარის გადახდა ბათუმის საგადასახადო ინსპექციის სასარგებლოდ.

ხელვაჩაურის რაიონული სასამართლოს 2013 წლის 9 თებერვლის განჩინებით ჯემალ გვარიშვილს 2012 წლის 28 დეკემბერს “ამნისტიის შესახებ” საქართველოს კანონის საფუძველზე:

· გაუნახევრდა ქედის რაიონული სასამართლოს 2007 წლის 25 ივნისის განაჩენით საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 182-ე მუხლის მეორე ნაწილის “ბ” “გ” და “დ” ქვეპუნქტებით, ამავე მუხლის მესამე ნაწილის “ბ” ქვეპუნქტით დანიშნული სასჯელი 7( შვიდი) წლით თავისუფლების აღკვეთა და მოსახდელად განესაზღვრა თავისუფლების აღკვეთა 03 (სამი) წლითა და 06 (ექვსი) თვის ვადით.

· გაუნახევრდა ქედის რაიონული სასამართლოს 2007 წლის 25 ივნისის განაჩენით საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 218-ე მუხლის მეორე ნაწილის “ა” და “ბ” ქვეპუნქტებით დანიშნული სასჯელი - 02 (ორი) წლით თავისფულების აღკვეთა და მოსახდელად განესაზღვრა თავისუფლების აღკვეთა 01 (ერთი) წლის ვადით.

· ¼ ით შეუმცირდა ქედის რაიონული სასამართლოს 2007 წლის 25 ივნისის განაჩენით საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 332-ე მუხლის მესამე ნაწილის “ა” ქვეპუნქტით დანიშნული სასჯელი - 04 (ოთხი) წლის ვადით თავისუფლების აღკვეთა და მოსახდელად განესაზღვრა თავისუფლების აღკვეთა 03 (სამი) წლის ვადით.

· ¼ ით შეუმცირდა ქედის რაიონული სასამართლოს 2007 წლის 25 ივნისის განაჩენით საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 333-ე მუხლის მესამე ნაწილის “ა” ქვეპუნქტით დანიშნული სასჯელი - 03 (სამი) წლით თავისუფლების აღკვეთა და მოსახდელად განესაზღვრა თავისუფლების აღკვეთა 02 (ორი) წლისა და 03 (სამი) თვის ვადით.

· საბოლოოდ, ჯემალ გვარიშვილს მოსახდელად განესაზღვრა თვისუფლების აღკვეთა 09 (ცხრა) წლისა და 09 (ცხრა) თვის ვადით.

ამ განაჩენით ჯემალ გვარიშვილს მსჯავრი დაედო:

- სამსახურეობრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებისთვის, ჩადენილი არაერთგზის, რამაც ფიზიკური ან იურიდიული პირის უფლების, საზოგადოების ან სახელმწიფოს კანონიერი ინტერესის არსებითი დარღვევა გამოიწვია;

- მითვისებისა და გაფლანგვისთვის, ე.ი. Მის მართლზომიერ მფლობელობასა და გამგებლობაში არსებული სხვისი მოძრავი ნივთის მართლსაწინააღმდეგო მითვისების ან გაფლაგვისთვის, არაერთგზის, სამსახურეობრივი მდგომარეობის გამოყენებით, რამაც მნიშვნელოვანი ზიანი გამოიწვია, დიდი ოდენობით;

- გადასახადისთვის გაზნრახ თავის არიდებისათვის არაერთგზის და განსაკუთრებით დიდი ოდენობით;

- სამსახურეობრივი უფლებამოსილების გადამეტებისთვის არაერთგზის, რამაც ფიზიკური და იურიდიული პირის უფლების საზოგადოების ან სახელმწიფოს კანონიერი ინტერესის არსებითი დარღვევა გამოიწვია.

კიდევ ერთხელ ვაფიქსირებთ: მასზე გამოცხადებული ძებნის გამო, ჯემალ გვარიშვილი მეუღლესთან - გიული დევაძესთან ერთად, 2004 წლის 20 ივნისიდან, იძულებული გახდა დაეტოვებინა საქართველოს ტერიტორია და თავი შეეფარებინა ჯერ უკრაინაში, შემდეგ პოლონეთში, შემდეგ ისევ უკრაინაში, ხოლო საბოლოოდ რუსეთში, სადაც იმყოფებოდა 2014 წლამდე.

ჯემალ გვარიშვილი და გიული დევაძე არ მონაწილეობდნენ ზემოთ აღნიშნულ სასამართლო განხილვებში.

ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს 2014 წლის 10 აპრილის განაჩენით ცვლილებები შევიდა ქედის რაიონული სასამართლოს 2007 წლის 25 ივნისის განაჩენში, რის შედეგადაც ჯემალ გვარიშვილი ცნობილი იქნა უდანაშაულოდ და გამართლდა ბრალდების ერთ-ერთ ეპიზოდში, დანარჩენ ეპიზოდებში შეეცვალა ბრალდების კვალიფიკაცია და შეფარდებული სასჯელის სახე, ვადა და ოდენობა და გაუქმდა მის მიმართ შეფარდებული აღკვეთის ღონისძიება - დაპატიმრება.

მოსარჩელე ჯემალ გვარიშვილმა, მოსარჩელე გიული დევაძემ და გიორგი დევაძემ, 2015 წლის 22 მაისს, განცხადებით მიმართეს საქართველოს უზენაეს სასამართლოს და მოითხოვეს ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა გამო აჭარის ა/რ უმაღლესი სასამართლოს 2004 წლის 10 სექტემბრის და საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2005 წლის 17 იანვრის გადაწყვეტილებების გადასინჯვა, მათი გაუქმებისა და საქმის წარმოების განახლების მოთხოვნით. ეს განცხადება განსჯადობით გადაიგზავნა ბათუმის საქალაქო სასამართლოში.

ბათუმის საქალაქო სასამართლოს 2015 წლის 6 აგვისტოს განჩინებით დაუშვებლად იქნა ცნობილი ჯემალ გვარიშვილის, გიული დევაძის და გიორგი დევაძის განცხადება ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა გამო კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების გაუქმების შესახებ იმის გამო, რომ ეს განცხადება წარდგენილი იყო საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილით დაწესებული 5-წლიანი ვადის გასვლის შემდეგ.

მოსარჩელეები: გიული დევაძე და ჯემალ გვარიშვილი საქართველოში საბოლოოდ დაბრუნდნენ 2014 წელს.

აჭარის ა/რ უმაღლესი სასამართლოს ყოფილ მოსამართლეებთან: დავით ანანიძესთან და ილია ქამადაძესთან 2024 წელს გასაუბრებისას, გამოიკვეთა, რომ შესაძლოა 2004 წელს, როდესაც ამ სასამართლომ განიხილა გიორგი დევაძისთვის უძრავი ქონების ჩამორთმევის სარჩელი, საქმე განიხილა ადმინისტრაციული კოლეგიის არაკანონიერმა შემადგენლობამ.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის, 422-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილება დაინტერესებული პირის განცხადებით შეიძლება ბათილად იქნეს ცნობილი, თუ: გადაწყვეტილების მიღებაში მონაწილეობდა მოსამართლე, რომელსაც კანონის თანახმად უფლება არ ჰქონდა, მონაწილეობა მიეღო ამ გადაწყვეტილების მიღებაში.

საქმის განხილვის დროს (2004წ.) მოქმედი „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 30-ე მუხლის, მე-5 ნაწილის თანახმად:

„5. ამ კანონის მე-20 მუხლის მე-5 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი სასამართლოს მოსამართლეს შეიძლება დაევალოს საქმის განხილვაში მონაწილეობა ამავე სასამართლოს სხვა კოლეგიაში ან პალატაში.“

ამავე ორგანული კანონის, 33-ე მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტის თანახმად, აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკების უმაღლესი სასამართლოების თავმჯდომარეები:

„ზ) თავმჯდომარეობს უმაღლესი სასამართლოს პრეზიდიუმის სხდომებს, ხოლო ამ კანონის 30-ე მუხლის მე-5 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში უმაღლესი სასამართლოს მოსამართლეს ავალებს საქმის განხილვაში მონაწილეობას ამავე სასამართლოს სხვა კოლეგიაში ან პალატაში;“

შესაბამისად, იმისათვის რათა, აჭარის ა/რ უმაღლესი სასამართლოს სამოქალაქო პალატის მოსამართლეებს: ი. ქამადაძესა და რ. ბერიძეს (აწ გარდაცვლილს) ჰქონოდათ უფლებამოსილება 2004 წლის 10 სექტემბერს, ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის შემადგენლობაში განეხილათ N3-64 საქმე, სავალდებულო იყო ამავე სასამართლოს თავმჯდომარის ოფიციალური წერილობითი დავალება, რომელიც საქმეში არ აღმოჩნდა. ამ ფაქტს ადასტურებს თავად მოსამართლე ი.ქამადაძე და, ასევე, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს სსიპ საერთო სასამართლოების დეპარტამენტი (არქივი), რომლის 2024 წლის 16 ოქტომბრის წერილის თანახმად, 2004 წლის N3-64 (ბათუმის საქალაქო სასამართლოს N19გ/2015 საქმე) ადმინისტრაციულ საქმეში, სასამართლოს თავმჯდომარის რაიმე სახის წერილობითი ბრძანება არ იძებნება (ამ მტკიცებულებას წარმოგიდგენთ დანართის სახით).

შესაბამისად სასამართლო შემადგენლობა იყო არაუფლებამოსილი/არაკანონიერი, რაც წარმოადგენს გადაწყვეტილების ბათილად ცნობისა და საქმის წარმოების განახლების შესახებ განცხადების შეტანის საფუძვლებსა და წინაპირობებს, რასაც ხელს უშლის სადავო ნორმა.

ამრიგად, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილით დაწესებული 5-წლიანი ვადა არის იმგვარი შემზღუდავი სამართლებრივი გარემოება, რომელიც, თავისი არსებობით (ჩვენს მიერ მოყვანილი პრაქტიკული მაგალითით კი - მოქმედებით), რეალურ საფრთხეს უქმნის საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით გარანტირებულ და “ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის” პირველი დამატებითი ოქმით დაცულ საკუთრების უფლებას და საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი და მეორე ნაწილებით ყოველი ადამიანისთვის მინიჭებულ უფლებას - თავის უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს და მისი საქმე განხილოს სასამართლოს კანონიერმა შემადგენლობამ.

ჩვენთვის უცნობია, თუ რა მოსაზრებებით (კრიტერიუმებით) იხელმძღვანელა მოპასუხემ, როდესაც დააწესა ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა გამო განცხადებით მიმართვის 5-წლიანი ბარიერი. ეს ვადა ვერ ჯდება ვერც ლოგიკაში, ვერც კანონისა და ვერც სამართლებრივ ანალოგიებში.

მაგალითისთვის ავიღოთ, თუნდაც, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 129-ე მუხლის პირველი ნაწილი, რომლითაც უძრავ ნივთებთან დაკავშირებული სახელშეკრულებო მოთხოვნების ხანდაზმულობის ვადად დაწესებულია 6 წელიწადი, ანუ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილით დაწესებულ 5-წლიან ვადაზე ერთი წლით მეტი ვადა.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 128-ე მუხლის მე-3 ნაწილით, ხანდაზმულობის საერთო ვადად დაწესებულია 10 წელიწადი. ამ ვადის ფონზე კიდევ უფრო ალოგიკურად ჩანს მოპასუხის მიერ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილით დაწესებული 5-წლიანი ვადა.

მოდით, მივყვეთ უბრალო ლოგიკას: თუ მოპასუხემ მიიჩნია, რომ უძრავ ნივთებთან დაკავშირებული სახელშეკრულებო მოთხოვნების ხანდაზმულობის ვადად გონივრული იქნებოდა 6 წლის დაწესება, ანუ ამ ტიპის ხელშეკრულებების დამდებ მხარეებს 6 წელიწადის განმავლობაში შეუძლიათ ამ ხელშეკრულების თაობაზე სასამართლოში დავის აღძვრა, თუ მოპასუხემ ხანდაზმულობის საერთო ვადად დააწესა 10 წელიწადი, სრულიად გაუგებარია თუ რატომ დაჩაგრა მოპასუხემ ის პირები, რომლებმაც არ იცოდნენ, რომ მათ საქმეს იხილავდა სასამართლოს არაკანონიერი შემადგენლობა და რომელთა საკუთრების უფლებები არაკანონიერად შეილახა ამგვარი არაკანონიერი განხილვის შედეგად სასამართლო გადაწყვეტილების მიღებით და რომელთათვის მხოლოდ 5 წელიწადის გასვლის შემდეგ გახდა ცნობილი თავიანთი ამ უფლების ამა თუ იმ ფორმით შელახვის შესახებ?

მოპასუხის სავარაუდო კონტრარგუმენტის გასაბათილებლად, აქვე განვაცხადებთ, რომ სულ სხვაგვარია ვითარება, როდესაც რომელიმე კონკრეტული საქმის მონაწილე მხარეებისთვის არის დაწესებული კონკრეტული პროცესუალური გონივრული ვადები, თუნდაც ეს ვადები იყოს აღმკვეთი ხასიათის. ასეთ შემთხვევაში, იმ კონკრეტული საქმის მხარეთათვის, ბუნებრივია, ცნობილია მათ უფლებებთან და თავისუფლებებთან შემხებლობის მქონე საკითხებთან დაკავშირებით სასამართლოში საქმის წარმოების თაობაზე. ამგვარ სიტუაციებში, ბუნებრივია, რომ დროის ფაქტორი შეასრულებს ერთ-ერთ მთავარ როლს ამ პირთა, ანუ სამართალწარმოების მხარეთა შორის ურთიერთობების სამართლებრივ მოწესრიგებაში.

სასამართლოში წარმოებული საქმის მონაწილე პირთათვის, ანუ მხარეთათვის საპროცესო მოქმედებების შესრულების ან არშესრულებისთვის მოქმედი კანონმდებლობით დაწესებულ ერთ-ერთ საპროცესო ვადას ჩვენ სადავოდ ვხდით საერთოდ მისი არსებობის კუთხით. კერძოდ, ჩვენ ვფიქრობთ, რომ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილით დადგენილი 5-წლიანი აღმკვეთი ვადა საერთოდ არ უნდა ვრცელდებოდეს იმ პირების მიერ განცხადების შეტანაზე, რომელთა სამართლებრივი სტატუსი განსაზღვრულია საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის “ა” ქვეპუნქტით, ანუ რომლებმაც მოახერხეს იმის გარკვევა, რომ მათი საქმე განიხილა სასამართლოს არაკანონიერმა შემადგენლობამ (იმედია დაგვეთანხმებით, რომ ეს ძალიან რთულად გასარკვევია).

იმავე მოპასუხემ, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის (2009 წლის რედაქცია) 311-ე მუხლით დადგინა, რომ: ”ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვის ვადა შეუზღუდავია”. დაახლოებით ასეთივე პოზიცია ჰქონდა დაფიქსირებული მოპასუხეს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 1998 წლის რედაქციაშიც (601-ე მუხლის პირველი ნაწილი).

ზუსტად იგივე პოზიცია აქვს დაფიქისრებული მოპასუხეს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის დღეს მოქმედ რედაქციაში, რომლის 311-ე მუხლით დადგენილია, რომ: ”ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვის ვადა შეუზღუდავია”.

ჩვენთვის გაუგებარია, თუ რა არსებით განსხვავებას ხედავს მოპასუხე ახლად აღმოჩენილ ან ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო საქმის წარმოების განახლების არსში სისხლის სამართლის პროცესში, სამოქალაქო პროცესისაგან განსხვავებით. ორივე ტიპის სამართალწარმოებაში, ამა თუ იმ კუთხით, წყდება ადამიანის, მოქალაქის ბედი.

იმედი გვაქვს, რომ მოპასუხე ამ საქმეშიც გამოავლენს ისეთივე კონსტრუქციულ და გონივრულ მიდგომას სადავო საკითხისადმი, როგორიც გამოავლინა 2013 წლის 05 ნოემბერს - #531 სარჩელის (ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი და სხვები) საკონსტიტუციო სასამართლოში განხილვისას. აი, ციტატა იმ საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილებიდან:

„15. მოპასუხე მხარემ საქმის არსებითი განხილვის სხდომაზე განაცხადა, რომ სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება არ არის აბსოლუტური და შესაძლებელია დაექვემდებაროს გონივრულ შეზღუდვებს. მოპასუხის წარმომადგენელმა ხანდაზმულობის მნიშვნელობაზე მიუთითა და აღნიშნა, რომ, ზოგადად, ხანდაზმულობის ვადის როგორც ინსტიტუტის გაუქმება არ არის მიზანშეწონილი, თუმცა სადავო ნორმა სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტთან ერთობლიობაში იწვევს იმ პირებისათვის სამართლიანი სასამართლოს უფლების არათანაზომიერ შეზღუდვას, რომლებმაც საერთოდ არ იცოდნენ აღნიშნული ვადის დინების შესახებ, ასეთ პირებს ფაქტობრივად ერთმევათ შესაძლებლობა, დარღვეული უფლებების დასაცავად მიმართონ სასამართლოს, რაც დემოკრატიულ სახელმწიფოში დაუშვებელია. აღნიშნულიდან გამომდინარე „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის მე-5 პუნქტით მოპასუხისთვის მინიჭებული უფლების შესაბამისად, მოპასუხემ ცნო კონსტიტუციური სარჩელი სადავო ნორმის იმ ნორმატიული შინაარსით, რომელიც შეეხება საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტს.“.

მიგვაჩნია, რომ გასაჩივრებული ნორმატიული აქტით უშუალოდ არის შელახული მოსარჩელეთა უფლებები, რადგანაც საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით მათთვის გარანტირებული საკუთრების უფლების დაცვის და საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლით მათთვის გარანტირებული სასამართლოსთვის მიმართვის უფლების 5-წლიანი ვადით შემზღუდავი კანონის მიღებით მოპასუხემ, მათ შეუქმნა არა მხოლოდ ზოგადი ფსიქოლოგიური დისკომფორტი, არამედ, მოსარჩელე გიული დევაძეს (გიორგი დევაძის სამკვიდრომიღებულ მემკვიდრეს) განაცდევინა საჯარო რეესტრში რეგისტრირებული საკუთარი ქონების დაუცველობის კონკრეტული შეგრძნებიდან გამომდინარე ზნეობრივი ტანჯვა (რომელიც დღემდე გრძელდება) და, შესაბამისად, მატერიალურ ზიანთან ერთად (რომელიც გიული დევაძისთვის არავის არ აუნაზღაურებია), მიააყენა მორალური ზიანიც.

აქვე უნდა დავაფიქსიროთ, რომ, ჩვენი შეხედულებით, საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით დაცულ საკუთრების უფლებას მხოლოდ აბსოლუტურ (ადექვატურ) რანგში (ხარისხში) აქვს აზრი ჩვენთვის, ანუ თავისთავად, განყენებულად აღებული ეს უფლება, ფუჭი და უსარგებლოა, თუკი მოქალაქეს მხოლოდ 5-წლიანი ვადით აქვს შეზღუდული არაკანონიერად შელახული ამ უფლების დაცვის განხორციელების შესაძლებლობა.

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით ყოველი ადამიანისთვის მინიჭებული უფლება თავის უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს, წარმოადგენს ერთ-ერთ ისეთ უფლებას, რომლის რაიმე სახით შეზღუდვის შესაძლებლობა საქართველოს კონსტიტუციით გათვალისწინებული საერთოდ არ არის. გვსურს თუ არ გვსურს ამის აღიარება, ეს არის 31-ე მუხლის ტექსტიდან გამომდინარე ფაქტი!

როგორც უკვე აღვნიშნეთ სარჩელის მე-9 გვერდზე, სხვა შემთხვევებში, საქართველოს კონსტიტუციაშივე არის გაწერილი კონკრეტული უფლებების შეზღუდვის დაწესების შესაძლებლობები. მაგალითად, მე-13 მუხლში დაშვებულია ადამიანის თავისუფლების უფლების შეზღუდვის შესაძლებლობა; მე-14 მუხლში დაშვებულია მიმოსვლის თავისუფლების უფლების შეზღუდვა; მე-15 მუხლში დაშვებულია პირადი და ოჯახური ცხოვრების უფლების შეზღუდვა; მე-16 მუხლში დაშვებულია რწმენის, აღმსარებლობის და სინდისის უფლებათა შეზღუდვა; მე-17 მუხლით დაშვებულია აზრის, ინფორმაციის, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა და ინტერნეტის თავისუფლების უფლებების შეზღუდვა; მე-19 მუხლით დაშვებულია საკუთრების უფლების შეზღუდვა; მე-20 მუხლით დაშვებულია შემოქმედების თავისუფლების შეზღუდვა; 21-ე მუხლით დაშვებულია შეკრების თავისუფლების შეზღუდვა; 22-ე მუხლით დაშვებულია გაერთიანების შეზღუდვა; 23-ე მუხლით დაშვებულია პოლიტიკური პარტიების თავისუფლების შეზღუდვა.

საქართველოს კონსტიტუციის 34-ე მუხლის მე-3 პუნქტით დაწესებულია, რომ ადამიანის ძირითადი უფლების შეზღუდვა უნდა შეესაბამებოდეს იმ ლეგიტიმური მიზნის მნიშვნელობას, რომლის მიღწევასაც იგი ემსახურება.

ამ კონსტიტუციური ნორმის გრამატიკული, ტელეოლოგიური და ლოგიკური/სისტემური განმარტებით შესაძლებელია მხოლოდ იმ დასკვნის გამოტანა, რომ ამ მუხლით დაწესებული შეზღუდვის შესაძლებლობა ვრცელდება საქართველოს კონსტიტუციის მხოლოდ იმ მუხლებით დაცული ადამიანის ძირითადი უფლებების მიმართ, რომელთა შეზღუდვის შესაძლებლობა დაშვებულია საქართველოს კონსტიტუციის მე-13, მე-14, მე-15, მე-16, მე-17, მე-19, მე-20, 21-ე, 22-ე და 23-ე მუხლებით. შესაბამისად, საქართველოს კონსტიტუციის 34-ე მუხლის მე-3 პუნქტით დაწესებული შეზღუდვის შესაძლებლობა არ არის ზოგადი და არ ვრცელდება, მაგალითად, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლზე.

მოცემულ დავის საგანთან ყველაზე მსგავს კონსტიტუციურ სარჩელზე მიღებულ გადაწყვეტილებაში (5.11.2013წ. #3/1/531 საქმეზე „ისრაელის მოქალაქე თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) ვკითხულობთ: „29. ... სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადის ინსტიტუტის არსებობა, სამართლიანი სასამართლოს სხვა უფლებრივ კომპონენტებთან და გარანტიებთან ერთად, ემსახურება ზემოთ დასახელებული ლეგიტიმური მიზნების მიღწევას. თუმცა, იმავდროულად ძალზე მნიშვნელოვანია თითოეული პროცესუალური გარანტიის, ხანდაზმულობის ვადების ინსტიტუტის ჩათვლით, კონკრეტული საკანონმდებლო რეგულაცია ეფუძნებოდეს ინტერესთა გონივრულ და სამართლიან ბალანსს, რათა ერთი მხრივ, რეალურად ემსახურებოდეს საჯარო მიზნების მიღწევას, ხოლო, მეორე მხრივ, არ იწვევდეს კონკრეტული პირების უფლებაში გაუმართლებელ, არათანაზომიერ ჩარევას. ამისთვის კი კანონმდებლის მიერ შერჩეული რეგულაცია უნდა იყოს დასაშვები, აუცილებელი და პროპორციული.

... 36. განსხვავებულია ვითარება, როდესაც დაინტერესებული პირების უფლების დაცვის შესაძლებლობას უპირისპირდება სახელმწიფო ინტერესი, ანუ, როდესაც კონკრეტული დავა გადაწყდა სახელმწიფოს და არა კერძო პირის სასარგებლოდ ... აქ განსხვავებულია დაპირისპირებული ინტერესები და, შესაბამისად, განსხვავებული უნდა იყოს მიდგომაც ამ ინტერესებს შორის სამართლიანი ბალანსის არსებობის შეფასებისათვის. როდესაც ლეგიტიმურ საჯარო მიზნებისთვის საფრთხის მიყენების რისკები უმნიშვნელოა ან არ არსებობს, ან/და სამართლებრივი უსაფრთხოების დაცვის მცდელობას თავად შეუძლია გამოიწვიოს ამავე ლეგიტიმური მიზნის უგულებელყოფა, მაშინ უფლებაში ჩარევის საჭიროება გაცილებით ნაკლებია. ამიტომ დაინტერესებულ პირებს ასეთ შემთხვევაში უნდა ჰქონდეთ რეალური შესაძლებლობა დაიცვან საკუთარი უფლება, მათ შორის, მოითხოვონ სახელმწიფოს სასარგებლოდ მიღებული მათი უფლების დამრღვევი სასამართლო გადაწყვეტილების ბათილობა, როდესაც ეს არის უშუალო და აუცილებელი გზა უფლების აღდგენისა თუ კომპენსაციის მიღებისთვის.“

კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად მისაღებობის საკითხის დადებითად გადასაწყვეტად, შემოგთავაზებთ ჩვენ მოსაზრებებს:

1) როგორც ზემოთ უკვე მოგახსენეთ, 2004 წლის მაისიდან, როდესაც ე.წ. „ვარდების რევოლუცია“ აჭარაშიც განხორციელდა და დაიწყო აჭარის საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლების წევრთა მასობრივი დაპატიმრებები, როდესაც დააპატიმრეს აჭარის უშიშროების მინისტრი, აჭარის შინაგან საქმეთა მინისტრი, აჭარის სხვადასხვა მუნიციპალიტეტების გამგებლები, ჯემალ გვარიშვილმა გადაწყვიტა გაესწრო საქართველოდან და თავი გადაერჩინა დაპატიმრებისაგან და ციხეში წამებისაგან. ჯემალ გვარიშვილი, მეუღლესთან - გიული დევაძესთან ერთად, 2004 წლის 20 ივნისიდან, იძულებული გახდა დაეტოვებინა საქართველოს ტერიტორია და თავი შეეფარებინა ჯერ უკრაინაში, შემდეგ პოლონეთში, შემდეგ ისევ უკრაინაში, ხოლო საბოლოოდ რუსეთში, სადაც იმყოფებოდა 2014 წლამდე. ჯემალ გვარიშვილმა და გიული დევაძემ საქართველოს სახლმწიფო საზღვარი სომხეთის მიმართულებით 2004 წლის 20 ივნისს გადაკვეთეს საბაჟო გამშვებ პუნქტ „სადახლო-საავტომობილო“-დან. სომხეთიდან ისინი ჩავიდნენ რუსეთის ქალა ყაზანში, სადაც მოითხოვეს პოლიტიკური თავშესაფარი. 2005 წელს რუსეთის მთავრობამ მოსთხოვა მოსარჩელეებს საქართველოს მოქალაქის პასპორტების ჩაბარება და მისცა მათ თავშესაფრის მაძიებელის ცნობა. მოსარჩელეები 2012 წელს გახდნენ რუსეთის ფედერაციის მოქალაქეები და ასეთი სახით გადმოკვეთეს რუსეთ-საქართველოს სახელმწიფო საზღვარი ყაზბეგის საბაჟო გამშვებ პუნქტში, 2014 წლის 22 ივნისს. შესაბამისად, ჯემალ გვარიშვილი და გიული დევაძე არ მონაწილეობდნენ ზემოთ აღნიშნულ სასამართლო განხილვებში. აქედან გამომდინარე, მოსარჩელეები მოკლებულნი იყვნენ შესაძლებლობას ჯერ ევარაუდათ, რომ საქმეს იხილავდა სასამართლოს არაკანონიერი შემადგენლობა და, შემდეგ, დოკუმენტურად დაედგინათ ეს არაკანონიერება. როგორც მოგეხსენებათ, საქართველოს 2012 წლის ოქტომბრამდე მართავდა მიხეილ სააკაშვილის რეჟიმი და სწორედ ამ რეჟიმის მხრიდან ციხეში მოსალოდნელ წამებას და ფიზიკურ განადგურებას განერიდა ჯემალ გვარიშვილი, გიული დევაძესთან ერთად და, პრაქტიკულად, 2014 წლის 10 აპრილამდე, იმყოფებოდა დევნილობაში და დაპატიმრების საფრთხის ქვეშ. ფაქტია, რომ 2005 წლის 17 იანვრიდან ათვლილი (როდესაც კანონიერ ძალაში შევიდა აჭარის უმაღლესი სასამართლოს 10.09.2004წ. გადაწყვეტილება) 5-წლიანი ხანდაზმულობის ვადა ამოიწურა 2010 წლის 18 იანვარს, როდესაც საქართველოს ხელისუფლების სათავეში ჯერ ისევ მიხეილ სააკაშვილის რეჟიმი იყო, რაც გამორიცხავდა მოსარჩელეთა საქართველოში დაბრუნებას.

2) მიმდინარე წლის 14 მაისს, ჯემალ გვარიშვილმა მიმართა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მომსახურების სააგენტოს და მოითხოვა საზღვრის კვეთის შესახებ ცნობის გაცემა 2004 წლის 1 იანვრიდან 2025 წლის 14 მაისამდე პერიოდისთვის. შსს მომსახურების სააგენტოს მიერ 15.05.2025წ. მომზადებული ცნობის დანართში არ არის დაფიქსირებული ჯემალ გვარიშვილის საქართველოდან გასვლა და დაფიქისრებულია მხოლოდ მისი შემოსვლა 2014 წლის 22 ივნისს. როგორც აღმოჩნდა, იმ დროისთვის (2004 წელს) ჯერ არ იყო შემოღებული საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის კვეთის ცენტრალიზებული კომპიუტერული აღრიცხვა და ამიტომაც არ არის დაფიქსირებული კომპიუტერულ ბაზაში ჯემალ გვარიშვილის საქართველოდან 2004 წლის 20 ივნისს გასვლა. ჩვენ მივმართავთ საქართველოს შინაგან სამინისტროს და მოვითხოვთ ამ უწყების არქივში საბაჟო გამშვები პუნქტი „სადახლო-საავტომობილო“-ს მატერიალური სახის სააღრიცხვო დოკუმენტაციაში მოსარჩელეთა მიერ საზღვრის გადაკვეთის ფაქტის დამადასტურებელი ჩანაწერის მოძებნას. ასევე, მივმართავთ რუსეთის ფედერაციის შინაგან საქმეთა სამინისტროს მოსარჩელეთა იმდროინდელი (2004 წლის) პასპორტების ასლების მოსაპოვებლად, სადაც დაფიქსირებული იქნება 2004 წლის 20 ივნისს საქართველოს საზღვრის გადაკვეთა.

3) სასამართლოს შემადგენლობის კანონიერება ისეთი საკითხია, რომელიც, ჯერ ერთი, ძნელად წარმოსადგენია, მეორე, ძნელად მოსაკითხია და, მესამე, ძნელად დასადგენია. დღეს, როდესაც ხელისუფლების მხრიდან მოქალაქეთა ციხეებში წამების, სიცოცხლის მოსპობის და მატერიალურად განადგურების საფრთხეები საქართველოში აღარ არსებობს, იოლია ამ საკითხზე აკადემიური სიმაღლეებიდან მსჯელობა და შეკითხვის დასმა: განა რას უნდა შეეშალა ხელი, რომ მხარეს ვერ დაედგინა სასამართლოს შემადგენლობის კანონიერებაო? მაგრამ იმ დროს (2004 წელს), როდესაც სააკაშვილის რეჟიმს ნადირობის სეზონი ჰქონდა გამოცხადებული აჭარის ტერიტორიაზე ქონებების ხელში ჩასაგდებად და მოსამართლეებს მარეკებად იყენებდა, ამგვარი შეკითხვის დასმა იგივე იქნებოდა, მაგალითად, ეშაფოტზე აყვანილ ადამიანს ჯალათისთვის რომ ეკითხა, ბოდიში, მაგრამ თქვენ თავის მოკვეთის ლიცენზია თუ გაქვთო... კიდევ ერთხელ ვაფიქსირებთ, რომ მოსარჩელეები 2004 წლის ივნისიდან 2014 წლამდე ვერ ჩამოდიოდნენ საქართველოში და მონაწილეობას არ იღებდნენ სასამართლო პროცესებში, მაგრამ რომც მიეღოთ მონაწილეობა, ვერ წარმოიდგენდნენ სასამართლოს შემადგენლობის არაკანონიერებას და ვერ დასვამდნენ ამ შეკითხვას.

4) ზემოთ აღნიშნული ცხადყოფს, რომ სადავო მოწესრიგება და ხუთწლიანი ხანდაზმულობის ვადა ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის არაპროპორციული და არაკონსტიტუციური საშუალებაა. ისევ გამოვთქვამთ იმედს, რომ მოპასუხე ამ საქმეშიც გამოავლენს ისეთივე კონსტრუქციულ და გონივრულ მიდგომას სადავო საკითხისადმი, როგორიც გამოავლინა 2013 წლის 5 ნოემბერს - #531 სარჩელის (ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი და სხვები) საკონსტიტუციო სასამართლოში განხილვისას და ამ შემთხვევაშიც დააფიქსირებს, რომ სადავო ნორმა იწვევს იმ პირებისათვის სამართლიანი სასამართლოს უფლების არათანაზომიერ შეზღუდვას, რომლებმაც არ იცოდნენ საქმის განმხილველი სასამართლო შემადგენლობის არაკანონიერების შესახებ და ხანდაზმულობის 5-წლიანი ვადის განმავლობაში ობიექტურად იყვნენ მოკლებულნი შესაძლებლობას გაერკვიათ/დაედგინათ ეს არაკანონიერება. სადავო რეგულაციით, ასეთ პირებს ფაქტობრივად ერთმევათ შესაძლებლობა, დარღვეული უფლებების დასაცავად მიმართონ სასამართლოს, რაც დემოკრატიულ სახელმწიფოში დაუშვებელია.

5) სადავო რეგულაცია თითქოსდა ემსახურება სტაბილური სამოქალაქო ბრუნვის, სამართლებრივი სტაბილურობისა და უსაფრთხოების, დავის საბოლოოდ გადაწყვეტის ლეგიტიმურ მიზნებს. ჩვენ გვესმის, რომ თავიანთ უფლება-მოვალეობებში ადამიანთა სამართლებრივი გარკვეულობა მათი უმნიშვნელოვანესი ლეგიტიმური ინტერესია და ეს აშკარად საჯარო ინტერესიც არის. ისიც გვესმის, რომ დაუშვებელია ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში, ანუ განუსაზღვრელი ვადით ექვემდებარებოდეს გაუქმებას ან შეცვლას კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებები, მაგრამ არის შემთხვევები, როდესაც ამ ლეგიტიმურ მიზნებზე უფრო წონადია, ბევრად უფრო მნიშვნელოვანია ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებული სამართლიანი სასამართლოს უფლების დაცვა იმგვარი დარღვევების შედეგად მიღებული გადაწყვეტილებისაგან, როდესაც ადამიანმა საერთოდ არ იცოდა მისი ქონების მიმართ სასამართლო დავის მიმდინარეობის შესახებ და როდესაც საქმე განიხილა სასამართლოს არაკანონიერმა შემადგენლობამ, ხოლო ადამიანს ობიექტურად არ გააჩნდა შესაძლებლობა დაწესებულ ხანდაზმულობის ვადაში გაერკვია ეს საკითხები. პირველ საკითხზე საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2013 წლის 5 ნოემბერის გადაწყვეტილებით ( #531 სარჩელი, ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი და სხვები) დაადგინა, რომ სადავო მოწესრიგებით (საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილის ნორმატიული შინაარსი 422-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტზე მითითებით) დაწესებული ხუთწლიანი ხანდაზმულობის ვადა ლეგიტიმური მიზნის/მიზნების არაპროპორციული და არაკონსტიტუციური საშუალება იყო და მიიჩნია, რომ ბალანსი კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების შენარჩუნებასა და მისი გაუქმების ინტერსებს შორის ამ უკანასკნელის სასარგებლოდ უნდა გადახრილიყო. შესაბამისად, არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი ზ/აღნიშნული ნორმატიული შინაარსი. იმედი გვაქვს, რომ მოცემულ შემთხვევაშიც ასეთ დასკვნამდე მივა საკონსტიტუციო სასამართლო და დაადგენს, რომ სადავო ნორმა იწვევს იმ პირებისათვის სამართლიანი სასამართლოს უფლების არათანაზომიერ, არაპროპორციულ, არაკონსტიტუციურ შეზღუდვას, რომლებმაც არ იცოდნენ საქმის განმხილველი სასამართლო შემადგენლობის არაკანონიერების შესახებ და ხანდაზმულობის 5-წლიანი ვადის განმავლობაში ობიექტურად იყვნენ მოკლებულნი შესაძლებლობას გაერკვიათ/დაედგინათ ეს არაკანონიერება.

გთხოვთ, არაკონსტიტუციურად სცნოთ საქართველოს 2001 წლის 20 ივნისის კანონის: ~საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი”-ს (#1106, 1997წ., 14 ნოემბერი) 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც შეეხება საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძვლით, პირის მიერ კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის მოთხოვნას, გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლიდან 5 წლის გასვლის შემდეგ, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით და მოპასუხე საქართველოს პარლამენტს დაავალოთ ამ ნორმის მე-4 ნაწილის ტექსტის შემდეგნაირად (მაგალითად) ფორმულირება:

“4. გადაწყვეტილების ბათილად ცნობისა და ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა გამო საქმის წარმოების განახლების შესახებ განცხადების შეტანა დაუშვებელია გადაწყვეტილების კანონიერ ძალში შესვლიდან 5 წლის გასვლის შემდეგ, გარდა ამ კოდექსის 422-ე მუხლის „ა“ და „გ“ ქვეპუნქტით და 423-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ზ“ და „თ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული შემთხვევებისა.

(426-ე მუხლის მე-4 ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც შეეხება:

ა) საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძვლით პირის მიერ კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის შესახებ განცხადების შეტანის დაუშვებლობას გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლიდან 5 წლის გასვლის შემდეგ იმ პირობებში, როდესაც მხარემ ან მისმა წარმომადგენელმა არ იცოდა სასამართლოში მის წინააღმდეგ მიმდინარე სამართალწარმოების შესახებ

და

ბ) საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 423-ე მუხლის პირველი ნაწილის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძვლით ახლად აღმოჩენილი გარემოების გამო საქმის წარმოების განახლების შესახებ განცხადების შეტანის დაუშვებლობას გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლიდან 5 წლის გასვლის შემდეგ, იმ შემთხვევაში, თუკი გაუქმდა სასამართლოს ის განაჩენი, გადაწყვეტილება, განჩინება ან სხვა ორგანოს დადგენილება, რომელსაც პრეიუდიციული ძალა ჰქონდა და არსებითად გადაწყვიტა სამოქალაქო/ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ფარგლებში განსახილველი საკითხი, ძალადაკარგულად იქნეს ცნობილი 2025 წლის 1 ივნისიდან)“.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: კი

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: კი

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: კი