კახა წიქარიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ

დოკუმენტის ტიპი	კონსტიტუციური სარჩელი
ნომერი	N1932
კოლეგია/პლენუმი	I კოლეგია - გიორგი თევდორაშვილი,
ავტორ(ებ)ი	კახა წიქარიშვილი
თარიღი	26 დეკემბერი 2025

თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

1. შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ საქართველოს კანონი

2. ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

სადავო ნორმა	კონსტიტუციის დებულება
1. შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ საქართველოს კანონის მე-10 მუხლი: 1. საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და მართლწესრიგის დაცვის, სახელმწიფო და საზოგადოებრივი ორგანოების, საწარმოების, დაწესებულებებისა და ორგანიზაციების ნორმალური მუშაობის, ტრანსპორტის ან ხალხის შეუფერხებელი გადაადგილების, ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის უზრუნველსაყოფად საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო უფლებამოსილია გაფრთხილების მიღებიდან 3 დღის განმავლობაში, ხოლო სპონტანური შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების შემთხვევაში − მისი ჩატარების ადგილზე განიხილოს შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების დროის ან/და ადგილის ან სვლაგეზის შეცვლის მიზანშეწონილობის საკითხი და წერილობით ან კომუნიკაციის სხვა საშუალებით, ხოლო სპონტანური შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების შემთხვევაში − ზეპირად მისცეს ორგანიზატორს ან/და შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეებს შესასრულებლად სავალდებულო მითითება ამის შესახებ, თუ: ა) შეკრება ან მანიფესტაცია რეალურ საფრთხეს უქმნის საზოგადოებრივ უსაფრთხოებასა და მართლწესრიგს, ორგანოების, საწარმოების, დაწესებულებებისა და ორგანიზაციების ნორმალურ მუშაობას, ტრანსპორტის ან ხალხის შეუფერხებელ გადაადგილებას, ადამიანის სხვა უფლებებსა და თავისუფლებებს; 3. ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული შესასრულებლად სავალდებულო მითითებით შეიძლება განისაზღვროს შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების ალტერნატიული დრო ან/და ადგილი, აგრეთვე ალტერნატიული სვლაგეზი. 4. ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში შეკრება ან მანიფესტაცია ტარდება იმავე პუნქტით გათვალისწინებული შესასრულებლად სავალდებულო მითითებით განსაზღვრული ალტერნატიული დროის ან/და ადგილის, აგრეთვე ალტერნატიული სვლაგეზის შესაბამისად. 5. ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული შესასრულებლად სავალდებულო მითითება შეიძლება გასაჩივრდეს სასამართლოში. გასაჩივრება არ აჩერებს ამ მითითების მოქმედებას.“ მე-11¹მუხლის პირველი პუნქტი: „1. შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეთა მიერ ტრანსპორტის ან ხალხის სავალი ნაწილის ნაწილობრივ ან სრულად გადაკეტვის შემთხვევაში საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილება ტრანსპორტის ან ხალხის სავალი ნაწილის გახსნის ან/და ტრანსპორტის ან ხალხის მოძრაობის აღდგენის შესახებ, თუ შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეთა რაოდენობის გათვალისწინებით შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარება სხვაგვარად შესაძლებელია.“; მუხლი 11² 1. პირველი პუნქტის მეორე წინადადება: „ამ მიზნით საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო უფლებამოსილია განიხილოს შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების დროის ან/და ადგილის ან სვლაგეზის შეცვლის მიზანშეწონილობის საკითხი და შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების ადგილზე ორგანიზატორს ან/და შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეებს ზეპირად მისცეს შესასრულებლად სავალდებულო მითითება ამის შესახებ“. 2. ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული ბალანსის დასაცავად საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო უფლებამოსილია შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეებს სავალდებულო მითითებით შესთავაზოს შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების ალტერნატიული დრო ან/და ადგილი, აგრეთვე ალტერნატიული სვლაგეზი. მე-13 მუხლის მე-3 პუნქტი 3. ამ კანონის მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტის „ე“ და „ვ“ ქვეპუნქტების მოთხოვნათა მასობრივად დარღვევის ან/და ამ კანონის 11¹ მუხლის პირველი პუნქტის დარღვევით ტრანსპორტის ან ხალხის სავალი ნაწილის მასობრივად გადაკეტვის შემთხვევაში საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს უფლებამოსილ მოსამსახურეს უფლება აქვს, მიმართოს შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეებს ან/და ორგანიზატორს და გააფრთხილოს ისინი, რომ, თუ მასობრივად გადაკეტილი ტრანსპორტის ან ხალხის სავალი ნაწილი უახლოესი 15 წუთის განმავლობაში არ გაიხსნება, მთლიანი შეკრება ან მანიფესტაცია უკანონოდ ჩაითვლება, მიღებული იქნება გადაწყვეტილება მისი შეწყვეტის შესახებ და შეიძლება გამოყენებულ იქნეს საერთაშორისო სამართლითა და საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული ზომები. 4. ამ მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში შეკრება ან მანიფესტაცია ტარდება საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ შეთავაზებული ალტერნატიული დროის ან/და ადგილის, აგრეთვე ალტერნატიული სვლაგეზის შესაბამისად. 5. ამ მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება შეიძლება გასაჩივრდეს სასამართლოში. გასაჩივრება არ აჩერებს ამ გადაწყვეტილების მოქმედებას.“ მუხლი 13 „5¹. ამ მუხლით გათვალისწინებულ შემთხვევაში შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილისთვის კანონის დარღვევის შესაწყვეტად 15 წუთის მიცემა არ გულისხმობს იმას, რომ, თუ იგი ამ 15 წუთის განმავლობაში კანონის დარღვევას შეწყვეტს, მას ეს კანონდარღვევა ჩადენილად არ ეთვლება. შეკრების ან მანიფესტაციის აღნიშნულ მონაწილეს კანონდარღვევის ჩადენის მომენტიდან საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული პასუხისმგებლობა ეკისრება.“	საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლი 1. ყველას, გარდა იმ პირებისა, რომლებიც არიან თავდაცვის ძალების ან სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დაცვაზე პასუხისმგებელი ორგანოს შემადგენლობაში, აქვს წინასწარი ნებართვის გარეშე საჯაროდ და უიარაღოდ შეკრების უფლება. 2. კანონით შეიძლება დაწესდეს ხელისუფლების წინასწარი გაფრთხილების აუცილებლობა, თუ შეკრება ხალხის ან ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილას იმართება. 3. ხელისუფლებას შეუძლია შეკრების შეწყვეტა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მან კანონსაწინააღმდეგო ხასიათი მიიღო.
4) ,,საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი” მუხლი 174¹მე-10 ნაწილი: 10. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-10 ან 11² მუხლით გათვალისწინებული შესასრულებლად სავალდებულო მითითების შეუსრულებლობა, რამაც საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და მართლწესრიგის, სახელმწიფო და საზოგადოებრივი ორგანოების, საწარმოების, დაწესებულებებისა და ორგანიზაციების ნორმალური მუშაობის, ტრანსპორტის ან ხალხის (ქვეითთა) შეუფერხებელი გადაადგილების ან ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების დარღვევა გამოიწვია, ან „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 და მე-8 მუხლებით გათვალისწინებული შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზებისა და ჩატარების წესის დარღვევა, ანდა „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტის „ა2“, „გ“, „ე“ და „ვ“ ქვეპუნქტებითა და 11¹ მუხლით გათვალისწინებული ნორმების დარღვევა – გამოიწვევს ადმინისტრაციულ პატიმრობას 15 დღემდე ვადით, სამართალდარღვევის საგნის კონფისკაციით, ხოლო თუ სამართალდამრღვევი ორგანიზატორია − ადმინისტრაციულ პატიმრობას 20 დღემდე ვადით, სამართალდარღვევის საგნის კონფისკაციით. ამ კოდექსის 32-ე მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევაში სამართალდამრღვევს დაეკისრება ჯარიმა 5 000 ლარის ოდენობით, ხოლო თუ იმავე შემთხვევაში სამართალდამრღვევი ორგანიზატორია − 15 000 ლარის ოდენობით.	მუხლი 9. ადამიანის ღირსების ხელშეუვალობა 1. ადამიანის ღირსება ხელშეუვალია და მას იცავს სახელმწიფო. 2. დაუშვებელია ადამიანის წამება, არაადამიანური ან დამამცირებელი მოპყრობა, არაადამიანური ან დამამცირებელი სასჯელის გამოყენება. საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლი 1. ყველას, გარდა იმ პირებისა, რომლებიც არიან თავდაცვის ძალების ან სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დაცვაზე პასუხისმგებელი ორგანოს შემადგენლობაში, აქვს წინასწარი ნებართვის გარეშე საჯაროდ და უიარაღოდ შეკრების უფლება. 2. კანონით შეიძლება დაწესდეს ხელისუფლების წინასწარი გაფრთხილების აუცილებლობა, თუ შეკრება ხალხის ან ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილას იმართება. 3. ხელისუფლებას შეუძლია შეკრების შეწყვეტა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მან კანონსაწინააღმდეგო ხასიათი მიიღო.

სადავო ნორმა

კონსტიტუციის დებულება

1. შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ საქართველოს კანონის მე-10 მუხლი: 1. საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და მართლწესრიგის დაცვის, სახელმწიფო და საზოგადოებრივი ორგანოების, საწარმოების, დაწესებულებებისა და ორგანიზაციების ნორმალური მუშაობის, ტრანსპორტის ან ხალხის შეუფერხებელი გადაადგილების, ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის უზრუნველსაყოფად საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო უფლებამოსილია გაფრთხილების მიღებიდან 3 დღის განმავლობაში, ხოლო სპონტანური შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების შემთხვევაში − მისი ჩატარების ადგილზე განიხილოს შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების დროის ან/და ადგილის ან სვლაგეზის შეცვლის მიზანშეწონილობის საკითხი და წერილობით ან კომუნიკაციის სხვა საშუალებით, ხოლო სპონტანური შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების შემთხვევაში − ზეპირად მისცეს ორგანიზატორს ან/და შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეებს შესასრულებლად სავალდებულო მითითება ამის შესახებ, თუ:
ა) შეკრება ან მანიფესტაცია რეალურ საფრთხეს უქმნის საზოგადოებრივ უსაფრთხოებასა და მართლწესრიგს, ორგანოების, საწარმოების, დაწესებულებებისა და ორგანიზაციების ნორმალურ მუშაობას, ტრანსპორტის ან ხალხის შეუფერხებელ გადაადგილებას, ადამიანის სხვა უფლებებსა და თავისუფლებებს;

3. ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული შესასრულებლად სავალდებულო მითითებით შეიძლება განისაზღვროს შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების ალტერნატიული დრო ან/და ადგილი, აგრეთვე ალტერნატიული სვლაგეზი.
4. ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში შეკრება ან მანიფესტაცია ტარდება იმავე პუნქტით გათვალისწინებული შესასრულებლად სავალდებულო მითითებით განსაზღვრული ალტერნატიული დროის ან/და ადგილის, აგრეთვე ალტერნატიული სვლაგეზის შესაბამისად.
5. ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული შესასრულებლად სავალდებულო მითითება შეიძლება გასაჩივრდეს სასამართლოში. გასაჩივრება არ აჩერებს ამ მითითების მოქმედებას.“

მე-11¹მუხლის პირველი პუნქტი:

„1. შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეთა მიერ ტრანსპორტის ან ხალხის სავალი ნაწილის ნაწილობრივ ან სრულად გადაკეტვის შემთხვევაში საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილება ტრანსპორტის ან ხალხის სავალი ნაწილის გახსნის ან/და ტრანსპორტის ან ხალხის მოძრაობის აღდგენის შესახებ, თუ შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეთა რაოდენობის გათვალისწინებით შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარება სხვაგვარად შესაძლებელია.“; მუხლი 11²
1. პირველი პუნქტის მეორე წინადადება: „ამ მიზნით საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო უფლებამოსილია განიხილოს შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების დროის ან/და ადგილის ან სვლაგეზის შეცვლის მიზანშეწონილობის საკითხი და შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების ადგილზე ორგანიზატორს ან/და შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეებს ზეპირად მისცეს შესასრულებლად სავალდებულო მითითება ამის შესახებ“.

2. ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული ბალანსის დასაცავად საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო უფლებამოსილია შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეებს სავალდებულო მითითებით შესთავაზოს შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების ალტერნატიული დრო ან/და ადგილი, აგრეთვე ალტერნატიული სვლაგეზი. მე-13 მუხლის მე-3 პუნქტი 3. ამ კანონის მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტის „ე“ და „ვ“ ქვეპუნქტების მოთხოვნათა მასობრივად დარღვევის ან/და ამ კანონის 11¹ მუხლის პირველი პუნქტის დარღვევით ტრანსპორტის ან ხალხის სავალი ნაწილის მასობრივად გადაკეტვის შემთხვევაში საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს უფლებამოსილ მოსამსახურეს უფლება აქვს, მიმართოს შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეებს ან/და ორგანიზატორს და გააფრთხილოს ისინი, რომ, თუ მასობრივად გადაკეტილი ტრანსპორტის ან ხალხის სავალი ნაწილი უახლოესი 15 წუთის განმავლობაში არ გაიხსნება, მთლიანი შეკრება ან მანიფესტაცია უკანონოდ ჩაითვლება, მიღებული იქნება გადაწყვეტილება მისი შეწყვეტის შესახებ და შეიძლება გამოყენებულ იქნეს საერთაშორისო სამართლითა და საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული ზომები.
4. ამ მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში შეკრება ან მანიფესტაცია ტარდება საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ შეთავაზებული ალტერნატიული დროის ან/და ადგილის, აგრეთვე ალტერნატიული სვლაგეზის შესაბამისად.
5. ამ მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება შეიძლება გასაჩივრდეს სასამართლოში. გასაჩივრება არ აჩერებს ამ გადაწყვეტილების მოქმედებას.“ მუხლი 13 „5¹. ამ მუხლით გათვალისწინებულ შემთხვევაში შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილისთვის კანონის დარღვევის შესაწყვეტად 15 წუთის მიცემა არ გულისხმობს იმას, რომ, თუ იგი ამ 15 წუთის განმავლობაში კანონის დარღვევას შეწყვეტს, მას ეს კანონდარღვევა ჩადენილად არ ეთვლება. შეკრების ან მანიფესტაციის აღნიშნულ მონაწილეს კანონდარღვევის ჩადენის მომენტიდან საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული პასუხისმგებლობა ეკისრება.“

საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლი 1. ყველას, გარდა იმ პირებისა, რომლებიც არიან თავდაცვის ძალების ან სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დაცვაზე პასუხისმგებელი ორგანოს შემადგენლობაში, აქვს წინასწარი ნებართვის გარეშე საჯაროდ და უიარაღოდ შეკრების უფლება. 2. კანონით შეიძლება დაწესდეს ხელისუფლების წინასწარი გაფრთხილების აუცილებლობა, თუ შეკრება ხალხის ან ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილას იმართება. 3. ხელისუფლებას შეუძლია შეკრების შეწყვეტა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მან კანონსაწინააღმდეგო ხასიათი მიიღო.

4) ,,საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი” მუხლი 174¹მე-10 ნაწილი: 10. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-10 ან 11² მუხლით გათვალისწინებული შესასრულებლად სავალდებულო მითითების შეუსრულებლობა, რამაც საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და მართლწესრიგის, სახელმწიფო და საზოგადოებრივი ორგანოების, საწარმოების, დაწესებულებებისა და ორგანიზაციების ნორმალური მუშაობის, ტრანსპორტის ან ხალხის (ქვეითთა) შეუფერხებელი გადაადგილების ან ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების დარღვევა გამოიწვია, ან „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 და მე-8 მუხლებით გათვალისწინებული შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზებისა და ჩატარების წესის დარღვევა, ანდა „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტის „ა2“, „გ“, „ე“ და „ვ“ ქვეპუნქტებითა და 11¹ მუხლით გათვალისწინებული ნორმების დარღვევა – გამოიწვევს ადმინისტრაციულ პატიმრობას 15 დღემდე ვადით, სამართალდარღვევის საგნის კონფისკაციით, ხოლო თუ სამართალდამრღვევი ორგანიზატორია − ადმინისტრაციულ პატიმრობას 20 დღემდე ვადით, სამართალდარღვევის საგნის კონფისკაციით. ამ კოდექსის 32-ე მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევაში სამართალდამრღვევს დაეკისრება ჯარიმა 5 000 ლარის ოდენობით, ხოლო თუ იმავე შემთხვევაში სამართალდამრღვევი ორგანიზატორია − 15 000 ლარის ოდენობით.

მუხლი 9. ადამიანის ღირსების ხელშეუვალობა 1. ადამიანის ღირსება ხელშეუვალია და მას იცავს სახელმწიფო. 2. დაუშვებელია ადამიანის წამება, არაადამიანური ან დამამცირებელი მოპყრობა, არაადამიანური ან დამამცირებელი სასჯელის გამოყენება. საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლი 1. ყველას, გარდა იმ პირებისა, რომლებიც არიან თავდაცვის ძალების ან სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დაცვაზე პასუხისმგებელი ორგანოს შემადგენლობაში, აქვს წინასწარი ნებართვის გარეშე საჯაროდ და უიარაღოდ შეკრების უფლება. 2. კანონით შეიძლება დაწესდეს ხელისუფლების წინასწარი გაფრთხილების აუცილებლობა, თუ შეკრება ხალხის ან ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილას იმართება. 3. ხელისუფლებას შეუძლია შეკრების შეწყვეტა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მან კანონსაწინააღმდეგო ხასიათი მიიღო.

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი წინადადება - „ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს“;

· საქართველოს კონსტიტუციის 60-ე მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი - „საკონსტიტუციო სასამართლო ორგანული კანონით დადგენილი წესით:

ა) ფიზიკური პირის, იურიდიული პირის ან სახალხო დამცველის სარჩელის საფუძველზე იხილავს ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობას კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან მიმართებით.“ ;

· საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი - (საკონსტიტუციო სასამართლო კონსტიტუციური სარჩელის ან კონსტიტუციური წარდგინების საფუძველზე უფლებამოსილია განიხილოს და გადაწყვიტოს)

„საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავის საკითხებთან მიმართებით მიღებული ნორმატიული აქტების კონსტიტუციურობის საკითხი“ ;

· ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე და 31¹ მუხლები;

· ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი - (საკონსტიტუციო სასამართლოში ნორმატიული აქტის ან მისი ცალკეული ნორმების კონსტიტუციურობის თაობაზე კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება აქვთ) „საქართველოს მოქალაქეებს, სხვა ფიზიკურ პირებს და იურიდიულ პირებს, თუ მათ მიაჩნიათ, რომ დარღვეულია ან შესაძლებელია უშუალოდ დაირღვეს საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებული მათი უფლებანი და თავისუფლებანი;”

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

წარმოდგენილი კონსტიტუციური სარჩელი, ფორმითა და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის მოთხოვნებს;

● სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი პირის მიერ:

კონკრეტულ შემთხვევაში მოსარჩელე წარმოადგენს უფლებამოსილ სუბიექტს, იდავოს კონსტიტუციურ სარჩელში სადავოდ გამხდარ საკითხებთან მიმართებით;

2025 წლის ნოემბრიდან ვარ რუსთაველის გამზირზე გამართული ყოველდღიური პროტესტის მონაწილე.

2025 წლის 6 თებრვლიდან სექტემბრის ჩათვლით ყოველ თვე შემქონდა გაფრთხილება ქ. თბილისის მერიაში შეკრება მანიფესტაციის დროს რუსთაველის გამზირის გზის სავალი ნაწილის ჩაკეტვის შესახებ. 2025 წლის 11 დეკემბრიდან, შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ კანონში ცვლილებების შესაბამისად საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტში მაქვს შეტანილი გაფრთხილება პარლამენტის წინ მიმდებარე ტერიტორიაზე მათ შორის ხალხის სავალ ნაწილის ნაწილობრივი გადაკეტვის თაობაზე. 20 დეკემბერს შინაგან საქმეთა სამინისტრომ ჩემს მიერ შეტანილი განცხადების საპასუხოდ თავის ვებგვერდზე გამოაქვეყნა რუსთაველის გამზირზე შეკრება-მანიფესტაციების გამართვის შესახებ სავალდებულო მითითებები[1].

მიმაჩნია რომ კანონის ახალი მოთხოვნები არის არაკონსტიტუციური და ზღუდავს კონსტიტუციის მე-9 და 21-ე მუხლით გარანტირებულ უფლებებს, მათ შორის იმის გამო რომ

ადგენს შეკრება მანიფესტაციის ჩასატარებლად წინასწარი ნებართვის რეჟიმს; არ არის აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში; აწესებს არაპროპორციულ სანქციებს კანონით გათვალისწინებული წესების დარღვევისთვის.

პოლიციამ უკვე დაიწყო ამ კანონის აღსრულება. 2025 წლის 20 დეკემბერს მოქალაქე ანი ახმეტელის მიმართ შედგენილი იქნა ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის ოქმი იმის გამო, რომ 2025 წლის 17 დეკემბერს ის იმყოფებოდა პარლამენტის წინ მიმდებარე ტერიტორიაზე გამართულ საპროტესტო აქციაზე დაბრკოლება შეუქმნა ხალხის გადაადგილებას[2]

● სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

● სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

● სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით;

კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა აღნიშნული ტიპის დავისათვის;

[1] https://police.ge/2025-tslis-20-dekemberi/739; https://police.ge/2026-tslis-1-9-ianvari/751

[2] https://www.radiotavisupleba.ge/amp/33631258.html

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

არაკონსტიტუციურად იქნას ცნობილი

შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ საქართველოს კანონის

ა. მე-10 მუხლის შემდეგი პუნქტები:

1. საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და მართლწესრიგის დაცვის, სახელმწიფო და საზოგადოებრივი ორგანოების, საწარმოების, დაწესებულებებისა და ორგანიზაციების ნორმალური მუშაობის, ტრანსპორტის ან ხალხის შეუფერხებელი გადაადგილების, ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის უზრუნველსაყოფად საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო უფლებამოსილია გაფრთხილების მიღებიდან 3 დღის განმავლობაში, ხოლო სპონტანური შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების შემთხვევაში − მისი ჩატარების ადგილზე განიხილოს შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების დროის ან/და ადგილის ან სვლაგეზის შეცვლის მიზანშეწონილობის საკითხი და წერილობით ან კომუნიკაციის სხვა საშუალებით, ხოლო სპონტანური შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების შემთხვევაში − ზეპირად მისცეს ორგანიზატორს ან/და შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეებს შესასრულებლად სავალდებულო მითითება ამის შესახებ, თუ:
ა) შეკრება ან მანიფესტაცია რეალურ საფრთხეს უქმნის საზოგადოებრივ უსაფრთხოებასა და მართლწესრიგს, ორგანოების, საწარმოების, დაწესებულებებისა და ორგანიზაციების ნორმალურ მუშაობას, ტრანსპორტის ან ხალხის შეუფერხებელ გადაადგილებას, ადამიანის სხვა უფლებებსა და თავისუფლებებს;

3. ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული შესასრულებლად სავალდებულო მითითებით შეიძლება განისაზღვროს შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების ალტერნატიული დრო ან/და ადგილი, აგრეთვე ალტერნატიული სვლაგეზი.
4. ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში შეკრება ან მანიფესტაცია ტარდება იმავე პუნქტით გათვალისწინებული შესასრულებლად სავალდებულო მითითებით განსაზღვრული ალტერნატიული დროის ან/და ადგილის, აგრეთვე ალტერნატიული სვლაგეზის შესაბამისად.
5. ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული შესასრულებლად სავალდებულო მითითება შეიძლება გასაჩივრდეს სასამართლოში. გასაჩივრება არ აჩერებს ამ მითითების მოქმედებას.“

ბ. მე-11¹მუხლის პირველი პუნქტი:
„1. შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეთა მიერ ტრანსპორტის ან ხალხის სავალი ნაწილის ნაწილობრივ ან სრულად გადაკეტვის შემთხვევაში საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილება ტრანსპორტის ან ხალხის სავალი ნაწილის გახსნის ან/და ტრანსპორტის ან ხალხის მოძრაობის აღდგენის შესახებ, თუ შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეთა რაოდენობის გათვალისწინებით შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარება სხვაგვარად შესაძლებელია.“;

გ. 11² მუხლის პირველი პუნქტის მეორე წინადადება, რომლის თანახმად: „ამ მიზნით საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო უფლებამოსილია განიხილოს შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების დროის ან/და ადგილის ან სვლაგეზის შეცვლის მიზანშეწონილობის საკითხი და შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების ადგილზე ორგანიზატორს ან/და შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეებს ზეპირად მისცეს შესასრულებლად სავალდებულო მითითება ამის შესახებ“.

დ. 11² მუხლის შემდეგი პუნქტები:

2. ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული ბალანსის დასაცავად საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო უფლებამოსილია შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეებს სავალდებულო მითითებით შესთავაზოს შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების ალტერნატიული დრო ან/და ადგილი, აგრეთვე ალტერნატიული სვლაგეზი.

4. ამ მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში შეკრება ან მანიფესტაცია ტარდება საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ შეთავაზებული ალტერნატიული დროის ან/და ადგილის, აგრეთვე ალტერნატიული სვლაგეზის შესაბამისად.

5. ამ მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება შეიძლება გასაჩივრდეს სასამართლოში. გასაჩივრება არ აჩერებს ამ გადაწყვეტილების მოქმედებას.“

მე-13 მუხლის მე-5¹ პუნქტი, რომლის თანახმად

„5¹. ამ მუხლით გათვალისწინებულ შემთხვევაში შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილისთვის კანონის დარღვევის შესაწყვეტად 15 წუთის მიცემა არ გულისხმობს იმას, რომ, თუ იგი ამ 15 წუთის განმავლობაში კანონის დარღვევას შეწყვეტს, მას ეს კანონდარღვევა ჩადენილად არ ეთვლება. შეკრების ან მანიფესტაციის აღნიშნულ მონაწილეს კანონდარღვევის ჩადენის მომენტიდან საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული პასუხისმგებლობა ეკისრება.“;

სადავო ნორმები კონსტიტუციის 21-ე მუხლის ჭრილში

საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლით დაცული უფლება, შეკრების თავისუფლება, დემოკრატიული, სამართლის უზენაესობითა და სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპებით მართული საზოგადოების ერთ-ერთ მთავარ საფუძველს წარმოადგენს. როგორც საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს: „... შეკრების თავისუფლების ეფექტიანი რეალიზება ფუნდამენტური მნიშვნელობის მატარებელია დემოკრატიული საზოგადოების ფორმირებისა და სიცოცხლისუნარიანობისათვის, რამდენადაც ეს არის ინსტრუმენტული უფლება, რომელიც ამ უფლებით მოსარგებლე პირს (მისი პოლიტიკური, სოციალური, არტისტული, რელიგიური და ა.შ.) გრძნობებისა და შეხედულებების საჯაროდ გამოხატვის შესაძლებლობას აძლევს. იმავდროულად, ამ უფლებით თანაბარი და სრულფასოვანი სარგებლობის შესაძლებლობა საზოგადოების ღიაობის და დემოკრატიულობის ხარისხს განსაზღვრავს.”^{^[1]}

შეკრების თავისუფლება განსაკუთრებული მნიშვნელობისაა ქართულ კონტექსტში, როგორც ისტორიული, ისე თანამედროვე თვალსაზრისით, რამდენადაც ამ უფლების რეალიზებით ხდებოდა იმ უმნიშვნელოვანესი ღირებულებების დაცვა, რომლებიც თვითმყოფადობისა თუ სახელმწიფოებრიობის შენარჩუნებასა თუ განმტკიცებას უზრუნველყოფდა. საკონსტიტუციო სასამართლო სწორედ ამაზე ამახვილებს ყურადღებას, როდესაც ამბობს: „საქართველოს ისტორიული გამოცდილება ცხადყოფს, რომ, საზოგადოდ, შეკრებისა და მანიფესტაციების უფლება ქართული საზოგადოებისთვის განსაკუთრებული მნიშვნელობისაა. ათწლეულების მანძილზე სწორედ საჯარო შეკრება წარმოადგენდა სახელმწიფოებრივი ინტერესების დაცვის, საზოგადოებრივი აზრის ფორმირების, პროტესტის გამოხატვის, იდეების, ღირებულებების გარშემო გაერთიანებისა თუ ბრძოლის ეფექტიან და ძალზე ხშირად გამოყენებულ საშუალებას.“^{^[2]}

შეკრების თავისუფლების მნიშვნელობას ასევე ხაზს უსვამს სისხლის სამართლის კოდექსის 161-ე მუხლი, რომლის პირველი ნაწილის თანახმად, „შეკრების ან მანიფესტაციის მოწყობის ან/და მასში მონაწილეობის უფლების განხორციელებისათვის უკანონოდ ხელის შეშლა ძალადობით, ძალადობის მუქარით ან სამსახურებრივი მდგომარეობის გამოყენებით, – ისჯება ჯარიმით ან გამასწორებელი სამუშაოთი ვადით ერთ წლამდე ან/და თავისუფლების აღკვეთით ვადით ორ წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ვადით სამ წლამდე.“

შეკრებისა და მანიფესტაციის გაუმართლებელი შეზღუდვა არა მხოლოდ იმ კონკრეტული საჭიროებისა თუ მასზე საჯარო კომუნიკაციის დათრგუნვას იწვევს, რომლის გამოც შეკრება ან მანიფესტაცია იმართება, არამედ გავლენას ახდენს საზოგადოებაში მიმდინარე სოციალურ, კულტურულ, ეკონომიკურ, პოლიტიკურ პროცესებზე: „შეკრება ან მანიფესტაცია, ჯანსაღი პოლიტიკური და საზოგადოებრივი პროცესის შემადგენელი ნაწილი, მის ერთ-ერთ მახასიათებელია.“^{^[3]}

შეკრების თავისუფლების უფლების რეალიზება არ არის აბსოლუტური ხასიათის და იგი ხშირად წინააღმდეგობაში მოდის სხვათა უფლებებთან ან საზოგადოების ინტერესებთან, როგორიცაა, მაგალითად, საზოგადოებრივი წესრიგი და უსაფრთხოება. საგზაო მოძრაობის შეფერხებით, შესაძლოა, შეიზღუდოს სხვათა უფლება თავისუფალ მიმოსვლაზე, პროფესიული საქმიანობის განხორციელებაზე და ასეთი უთანხმოების შემთხვევაში სახელმწიფო უფლებამოსილია, ჩაერიოს უფლების განხორციელებაში, თუმცა ჩარევა უნდა იყოს გონივრული და მიზნის პროპორციული.^{^[4]} როგორც საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს: „იმის გათვალისწინებით, რომ ბუნებრივად არსებობს რისკი, ხელისუფლებამ შეკრების თავისუფლება შეზღუდოს, რათა თავიდან აირიდოს არაპოპულარული აზრის, კრიტიკის საჯაროდ გაჟღერება, დათრგუნოს მისი მოწინააღმდეგეებისა თუ უმცირესობების ხმა, აუცილებელია უფლების მზღუდავი ნებისმიერი რეგულირების მკაცრი კონსტიტუციური კონტროლი. სხვა უფლებების მსგავსად, შეკრებისა და მანიფესტაციის თავისუფლების ძირითადი უფლების შეზღუდვა მარტოოდენ თანაზომიერების პრინციპის განუხრელი დაცვითაა შესაძლებელი.“^{^[5]}

4.1. ზოგადი პრინციპები/შეფასების ტესტი

საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლით განმტკიცებული შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების უდიდესი მნიშვნელობის მიუხედავად, იგი აბსოლუტური ხასიათის არ არის. საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, კანონით შეიძლება დაწესდეს ხელისუფლების წინასწარი გაფრთხილების აუცილებლობა, თუ შეკრება ხალხის ან ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილას იმართება. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით " აღნიშნული დანაწესი, თავისთავად, არ უნდა იქნეს გაგებული, გაფრთხილების წესის განსაზღვრისას, სახელმწიფოსთვის მინიჭებულ უპირობო თავისუფლებად, რამდენადაც, როგორც არაერთხელ აღინიშნა, ხელისუფლების განხორციელება, ნებისმიერ შემთხვევაში, გულისხმობს ძირითადი უფლებებითა და თავისუფლებებით უპირობო ბოჭვას, რაც უნდა გამორიცხავდეს თვითმიზნური, არაგონივრული და არაპროპორციული საშუალებების გამოყენებით, საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით განმტკიცებული ადამიანის ძირითადი უფლებების შეზღუდვას. საქართველოს კონსტიტუცია ძირითად წესად ადგენს შეკრების თავისუფლებით სარგებლობას, სახელმწიფოსგან უფლებისთვის შეუსაბამო ბარიერების დაწესების გარეშე. აღნიშნულიდან გამონაკლის შემთხვევებში, სხვა ინტერესების დაცვის მიზნით, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტითვეა დადგენილი კონკრეტულ შემთხვევაში გაფრთხილების აუცილებლობა, თუმცა ამ წესის რეგლამენტირების შემთხვევაში, კანონმდებელს მოეთხოვება მისი თანაზომიერების დასაბუთება" (იხ. საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, 2023 წლის 14 დეკემბრის გადაწყვეტილება), პარ. 18.

თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნაა, რომ უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია, ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-60).

4.2. ლეგიტიმური მიზანი

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დამკვიდრებული პრეცედენტულისამართლის შესაბამისად, იმისათვის, რათა გასაჩივრებული საკანონმდებლო ღონისძიება შეესაბამებოდეს თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნებს, პირველ რიგში, აუცილებელია, იგი ემსახურებოდეს ღირებული საჯარო ლეგიტიმური მიზნის მიღწევას. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „ლეგიტიმური მიზნის არარსებობის პირობებში, ადამიანის უფლებაში ნებისმიერი ჩარევა თვითნებურ ხასიათს ატარებს და უფლების შეზღუდვა საფუძველშივე გაუმართლებელი, არაკონსტიტუციურია“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 5 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება „ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-15).

შეკრებიბისა და მანიფესტაციების შესახებ კანონის მე-10 მუხლის პირველი პუნქტი წინასწარი გაფრთხილების სისტემის ლეგიტიმურ მიზნად მიუთითებს:

"საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და მართლწესრიგის დაცვის, სახელმწიფო და საზოგადოებრივი ორგანოების, საწარმოების, დაწესებულებებისა და ორგანიზაციების ნორმალური მუშაობის, ტრანსპორტის ან ხალხის შეუფერხებელი გადაადგილების, ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვას".

კანონპროექტის განმარტებითი ბარათი მიუთითებს შემდეგს:

"არსებობს კონსენსუსი დემოკრატიულ საზოგადოებაში გამოხატვის თავისუფლების მნიშვნელობასთან მიმართებით, თუმცა ამ უფლების გამოვლინება ხშირად კონფლიქტში მოდის სხვათა უფლებებთან, ან საზოგადოების ინტერესებთან, ისეთებთან, როგორიცაა საზოგადოებრივი წესრიგი, უსაფრთხოება და ა.შ. პროტესტის გამოხატვის ლეგიტიმური უფლების რეალიზაციისას, მანიფესტაციის ორგანიზატორების და მონაწილეების უფლება ბუნებრივად უპირისპირდება სხვათა უფლებებს, მათ შორის, უფლებას თავისუფალ გადაადგილებაზე, პროფესიული საქმიანობის განხორციელებაზე, რომელიც საგზაო მოძრაობის შეფერხებით შეიძლება შეიზღუდოს. ასეთი კონფლიქტის არსებობის შემთხვევაში სახელმწიფო უფლებამოსილი და ვალდებულიცაა, რომ ჩაერიოს სხვათა უფლებების დასაცავად. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, შეკრების უფლება მართალია მოიცავს შეკრების შინაარსის, დროის, ადგილისა და ფორმის არჩევის თავისუფლებას, თუმცა შეკრებისა და მანიფესტაციების ჩატარების დრო, ადგილი და ფორმა შეიძლება შეიზღუდოს, როდესაც ეს აუცილებელია დემოკრატიულსაზოგადოებაში მნიშვნელოვანი ლეგიტიმური ინტერესების დასაცავად. ამავდროულად, როდესაც შეკრების უფლება სხვა კონსტიტუციურ უფლებებთან და ღირებულებებთან მოდის კონკურენციაში, იმისდა მიხედვით, რამდენად მწვავე და მასშტაბურია ჩარევა საზოგადოების ყოველდღიურ ცხოვრებაში, რამდენად სცდება შეკრება თანმდევი დისკომფორტის ზღვარს და ზღუდავს სხვა პირთა უფლებებსა თუ სხვა ლეგიტიმურ ინტერესებს, განსხვავებულია ამ შეკრების/დემონსტრაციის კონსტიტუციური დაცვის ხარისხიც და იგი შესაძლოა, სხვადასხვა ტიპის შეზღუდვას დაექვემდებაროს"^{^[6]}

ასევე, კანონპროექტი მიუთითებს შემდეგს: "საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსა და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს აღნიშნული განმარტებების საწინააღმდეგოდ, ამჟამად მოქმედი საქართველოს კანონმდებლობა შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების დროს, რიგ შემთხვევებში, სხვა ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების არასამართლიანი შეზღუდვის ხარჯზე შეკრებისა და მანიფესტაციის მონაწილეებისათვის უპირობო უპირატესობის მინიჭებას ითვალისწინებს, რამაც აღნიშნული სხვა ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების დარღვევა შეიძლება გამოიწვიოსჶ^{^[7]}."

ამის საპირისპიროდ უნდა ითქვას რომ ტროტუარზე ხალხის შეკრება და აზრის მშვიდობიანი გამოხატვა არანაირ საზოგადოებრივ ან სახელმწიფო ინტერესებს არ უქმნის საფრთხეს იმ დოზით, რომ საჭირო იყოს მსგავსი სახის რეგულირების შემოღება და სანებართვო რეჟიმის დაწესება სახელმწიფოს მხრიდან.

4.3. აუცილებლობა, გამოსადეგობა და პროპორციულობა

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის შესაბამისად, „საჯარო ლეგიტიმური მიზნის არსებობა, თავისთავადად, არ არის საკმარისი უფლებაშემზღუდველი რეგულაციის კონსტიტუციურად მიჩნევისათვის. იმისთვის, რომ სადავო ნორმით განსაზღვრული შეზღუდვა თანაზომიერების პრინციპთან შესაბამისად ჩაითვალოს, იგი უნდა აკმაყოფილებდეს გამოსადეგობის და აუცილებლობის კრიტერიუმებს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 22 დეკემბრის №3/6/813 გადაწყვეტილება საქმეზე „ალექსანდრე მელქაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-27).

ამა თუ იმ ღონისძიების გამოსადეგობაზე მსჯელობისას საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა დაადგინოს, არსებობს თუ არა ლოგიკური კავშირი „დასახელებულ ლეგიტიმურ მიზანსა და სადავო ნორმებით დადგენილი უფლების შეზღუდვის ფორმას შორის – რამდენად იძლევა სადავო ნორმები დასახელებული ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის შესაძლებლობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 მაისის №3/3/600 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-48). საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებებით დადგენილია, რომ „აუცილებელია, სადავო რეგულაციით, შესაძლებელი იყოს ლეგიტიმური მიზნების რეალიზაცია. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მიიჩნევა, რომ უფლების მზღუდავი ნორმატიული რეგულირება არ არის ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის ვარგისი საშუალება, რაც გამოიწვევს ამ რეგულირების მიჩნევას აღნიშნული უფლების გაუმართლებელ, თვითნებურ შეზღუდვად“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 22 დეკემბრის №3/6/813 გადაწყვეტილება საქმეზე „ალექსანდრე მელქაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-27).

იმავდროულად, „გამოსადეგობასთან ერთად შემზღუდველი ღონისძიება უნდა წარმოადგენდეს შეზღუდვის აუცილებელ (ყველაზე ნაკლებადმზღუდველ) საშუალებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/4/550 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ნოდარ დვალი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-26). თანაზომიერების კონსტიტუციური პრინციპის მოთხოვნაა, რომ ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის საშუალება იყოს უფლების შეზღუდვის აუცილებელი, ვიწროდ მიმართული საშუალება (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 12 ნოემბრის №1/2/1475 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს ბექანასი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-20). აღნიშნული მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად აუცილებელია „არ არსებობდეს ნაკლებად შემზღუდველი საშუალებით აღნიშნული ლეგიტიმური მიზნის იმავე ეფექტურობით მიღწევის გონივრული შესაძლებლობა. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მიიჩნევა, რომ ღონისძიება იმაზე მეტად ზღუდავს უფლებას, ვიდრე ობიექტურად აუცილებელია ლეგიტიმური მიზნის რეალიზაციისათვის, რაც თანაზომიერების პრინციპის საწინააღმდეგოა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 22 დეკემბრის №3/6/813 გადაწყვეტილება საქმეზე „ალექსანდრე მელქაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-29).

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, თანაზომიერების პრინციპი მოითხოვს, რომ დაცული იყოს პროპორციულობა ვიწრო გაგებით (stricto sensu). თანაზომიერების პრინციპის აღნიშნული ელემენტის მოთხოვნაა, რომ „უფლების შეზღუდვისას კანონმდებელმა დაადგინოს სამართლიანი ბალანსი შეზღუდულ და დაცულ ინტერესებს შორის“.

ყოველივე აღნიშნულის გათვალისწინებით, სადაო ნორმატიული აქტის კონსტიტუციის 21-ე მუხლთან შესაბამისობის მსჯელობა შეიძლება ქვე-საკითხებად დავყოთ და მათზე ცალ ცალკე ვიმსჯელოთ:

ა. სავალდებულო მითითებების გაცემის უფლებამოსილება.

საკონსტიტუციო სასამართლო თავის გადაწყვეტილებაში "სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ" 14.12.2023 მიუთითებს შემდეგს: "ბუნებრივია, შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების შესახებ წინასწარი გაფრთხილება, მის ჩატარებამდე არაუგვიანეს 5 დღისა, უზრუნველყოფს შესაბამისი ორგანოების ინფორმირებას მოსალოდნელი შეკრების ან მანიფესტაციის შესახებ. ამასთან, გასათვალისწინებელია, რომ „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტის მოთხოვნიდან გამომდინარე, გაფრთხილების განცხადება შესაბამის ორგანოს აწვდის ინფორმაციას შეკრების/მანიფესტაციის ისეთ მონაცემებთან დაკავშირებით, როგორებიცაა შეკრების ან მანიფესტაციის ფორმა, მიზანი, ჩატარების ადგილი ან სვლაგეზი, დაწყებისა და დამთავრების დრო, თარიღი, ასევე მონაწილეთა სავარაუდო რაოდენობა. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ნათელია, რომ 5 დღიანი მოსამზადებელი ვადა სახელმწიფო ორგანოებს ანიჭებს სათანადო შესაძლებლობას, გადაგეგმონ და შეცვალონ ტრანსპორტის სამოძრაო მარშრუტი, რათა ადგილი არ ჰქონდეს მესამე პირთა გადაადგილების მნიშვნელოვან შეფერხებას, აგრეთვე, მოახდინონ სამართალდამცავი თუ სამედიცინო ორგანოების წარმომადგენლების საჭირო რაოდენობით მობილიზება, განიხილონ/სათანადოდ დაგეგმონ აქციაზე საზოგადოებრივი წესრიგის შენარჩუნების პოტენციური რისკები და, მათი რეალიზების შემთხვევაში, პირთა უსაფრთხოების დაცვის სათანადო გზები. შესაბამისად, ნათელია, რომ 5 დღით ადრე შესაბამისი ორგანოს გაფრთხილებით, მნიშვნელოვნად მარტივდება სხვა პირთა უფლებებისა და თავად შეკრების/მანიფესტაციის მონაწილეთა უფლებების დაცვა, ხდება მოსალოდნელი საფრთხეების განჭვრეტა და პრევენცია".

აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ეს გადაწყვეტილება ეხება ტრანსპორტის სავალ ნაწილზე გასამართ აქციას და არა ხალხის სავალ ნაწილზე გასამართ აქციას.

საქმეზე „მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის“, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“, საქართველოს მოქალაქეები ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ (2011 წლის 18 აპრილის გადაწყვეტილება) საკონსტიტუციო სასამართლომ მიუთითა შემდეგი:

"შეკრების (მანიფესტაციის) უფლების რეალიზება შეიძლება ბუნებრივად დაუპირისპირდეს საგზაო მოძრაობის წესებს, იწვევდეს სხვათა უფლებების შეზღუდვას. მიუხედავად ამისა, შეკრების (მანიფესტაციის) უფლების მნიშვნელობის ხაზგასასმელად, კონსტიტუცია საგანგებოდ აღნიშნავს, რომ სახელმწიფოს არ აქვს სანებართვო სისტემის დაწესების უფლება" (პარ. 82).

2025 წლის 10 დეკემბრამდე შეკრებისა და მანიფესტაციების შესახებ კანონის მე-10 მუხლის პირველი პუნქტი მუნიციპალიტეტის აღმასრულებელ ორგანოს აძლევდა მხოლოდ რეკომენდაციების გაცემის უფლებას და მხოლოდ იმ შემთხვევებში თუ შეკრება ან მანიფესტაცია რეალურ საფრთხეს უქმნის საწარმოების, დაწესებულებებისა და ორგანიზაციების ნორმალურ ფუნქციონირებას ან იმავე ადგილზე და იმავე დროს შეკრება/მანიფესტაციის გამართვის შესახებ უფრო ადრე იყო შეტანილი სხვა განცხადება.

ხოლო 10 დეკემბრის შემდეგ ის შემდეგნაირი ტექსტით ჩამოყალიბდა შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ კანონი შინაგან საქმეთა სამინისტროს აძლევს შესასრულებლად სავალდებულო მითითებების გაცემის უფლებამოსილებას თუ:

ა) შეკრება ან მანიფესტაცია რეალურ საფრთხეს უქმნის საზოგადოებრივ უსაფრთხოებასა და მართლწესრიგს, ორგანოების, საწარმოების, დაწესებულებებისა და ორგანიზაციების ნორმალურ მუშაობას, ტრანსპორტის ან ხალხის შეუფერხებელ გადაადგილებას, ადამიანის სხვა უფლებებსა და თავისუფლებებს;

ბ) სხვა აქციის (რომლის ჩატარების შესახებ გაფრთხილება უფრო ადრე იქნა შეტანილი საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროში) იმავე ადგილზე და იმავე დროს ჩატარებაა დაგეგმილი.

შესაბამისად, კანონმდებელმა უკვე შემოიღო სანებართვო სისტემა, რომელი ეხება არა მხოლოდ მხოლოდ ტრანსპორტის არამედ ხალხის მოძრაობის ადგილზე შეკრება მანიფესტაციის გამართვას.

როგორც ამ ჩანაწერიდან ჩანს, კანონმდებელი მიიჩნევს შეკრება მანიფესტაციის უფლებასა და სხვა საჯარო ინტერესებს შორის, ადამიანის სხვა უფლებებსა და თავისუფლებებს შორის არსებული კონფლიქტი ამ უკანასკნელთა სასარგებლოდ უნდა გადაწყდეს. მაგალითად, თუ შინაგან საქმეთა სამინისტრო ჩათვლის რომ გაცხადებული შეკრება-მანიფესტაცია ხელს უშლის ხალხის შეუფერხებელ გადაადგილებას, ის უფლებამოსილია მითითებით შეცვალოს შეკრების ადგილი და დრო და მიუთოთოს ისეთი ადგილი სადაც არ ეშლება ხელი ხალხის შეუფერხებელ გადაადგილებას.

მართალია შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ კანონის მე-10 მუხლის მე-5 პუნქტი ითვალისწინებს სავალდებულო მითითებების სასამართლოში გასაჩივრების შესაძლებლობას, მაგრამ იმის გათვალისწინებით რომ კანონმდებლობით ადმინისტრაციული საქმეების განხილვისთვის დადგენილია 2 თვიანი და 5 თვიანი ვადები (იხ. სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 59-ე მუხლის მე-3 ნაწილი) ეს გასაჩივრება ვერ იქნება ეფექტური საშუალება შეკრება-მანიფესტაციის უფლების დასაცავად.

2026 წლის 16 ოქტომბრის საგანგებო მოსაზრებაში Opinion-Nr.: FOPA-GEO/564/2025, რომელიც შეეხება ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა და სისხლის სამართლის კოდექსში შესატან ცვლილებებს ეუთო ODIHR მიუთითებს შემდეგს:

"შეკრებები უნდა განიხილებოდეს როგორც საზოგადოებრივი სივრცის ლეგიტიმური გამოყენება, როგორც სხვა, უფრო რუტინული გამოყენებები, როგორიცაა ფეხით და საავტომობილო მოძრაობა ან ეკონომიკური აქტივობა. გარკვეული დონის ხელის შეშლა, რომელიც ხდება შეკრებების შედეგად, მათ შორის დროებითი საცობების შექმნა, უნდა იყოს დაშვებული და მოთმენილი, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც ისინი აყენებენ ზედმეტ და არაპროპორციულ ტვირთებს სხვებზე ან ქმნიან მნიშვნელოვან და მყისიერ საფრთხეს საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისთვის, ხელს უშლით სასწრაფო სამედიცინო დახმარების მომსახურებას. თუკი დემონსტრანტები არ მონაწილეობენ ძალადობის აქტებში, საჯარო ხელისუფლებამ უნდა აჩვენოს გარკვეული ხარისხის ტოლერანტობა მშვიდობიანი შეკრებების მიმართ, თუ არ სურს, რომ ეს უფლება ყველა შინაარსისგან იყოს დაცლილი (პარ. 65) ".

საკონსტიტუციო სასამართლო თავის გადაწყვეტილებაში სახალხო დამცველი პარლამენტის წინააღმდეგ (2023 წლის 14 დეკემბერი), მიუთითებს შემდეგს:

"შეკრების/მანიფესტაციის თავისუფლება, ჩვეულებრივ, მოიცავს შეკრების/მანიფესტაციის ადგილის შერჩევის თავისუფლებასაც კანონით გათვალისწინებულ გონივრულ ფარგლებში. შეკრების/მანიფესტაციის მიზნების რეალიზება ზოგჯერ იმაზეა დამოკიდებული, თუ ტერიტორიულად რამდენად ახლოსაა ის პროტესტის ადრესატთან, რამდენად მოსახერხებელია იმ კონკრეტულ ადგილზე ადამიანთა შეკრება ანდა რამდენად დიდი რეზონანსის გამოწვევა შეუძლია მას სწორედ იმ ადგილიდან. . . "შეკრების/მანიფესტაციის მონაწილეთა განკარგულებაში სხვა იმგვარი ადგილების არსებობა, სადაც მათი აზრით, შეკრება/მანიფესტაციის მიზნები ვერ იქნება მიღწეული, ვერ ჩაითვლება ისეთ თანაზომად ალტერნატივად, რომელიც ყოველთვის ჩაანაცვლებდა მონაწილეთათვის სასურველ შეკრების ადგილს და რომელიც საგრძნობლად შეამცირებდა შეზღუდვის ინტენსიურობას და ამ საფუძვლით გაამართლებდა მას. (პარ. 40)".

ამავე გადაწყვეტილებაში საკონსტიტუციო სასამართლო მიუთითებს, რომ "შეკრების/მანიფესტაციის ადგილი და დრო მნიშვნელოვანი ფაქტორებია, რომლებიც განსაზღვრავს მათ ქმედითობას. ერთი მხრივ, მნიშვნელოვანია ადგილი, რადგან შეკრების/მანიფესტაციის მონაწილენი, ჩვეულებრივ, ცდილობენ მიიპყრონ რაც შეიძლება მეტი ადამიანის ყურადღება. სწორედ ამიტომ, როგორც წესი, მათ ჩასატარებლად ხალხმრავალი ადგილების, ქალაქის მთავარი ქუჩებისა თუ მოედნების, კონკრეტული ორგანოებისა თუ დაწესებულებების ახლომდებარე ტერიტორიების შერჩევა ხდება, რაც იწვევს მოძრაობის შეფერხებას. მეორე მხრივ, თანაბრად მნიშვნელოვანია დროულობა, რამდენადაც, ხშირად, სწორედ მასზეა დამოკიდებული საზოგადოებრივი რეაქციის სიმწვავე, მისთვის დამახასიათებელი საზოგადოებრივი მუხტის სიმძლავრე და, შესაბამისად, პრობლემაზე ზეგავლენის მოხდენის რესურსი (პარ. 35).

ასევე, საკონსტიტუციო სასამართლო მიუთითებს, რომ "მონაწილეთათვის არასასურველ ადგილას ან არასასურველ დროს შეკრების/მანიფესტაციის ჩატარებამ შეიძლება მნიშვნელოვნად შეამციროს ის ეფექტი, რის მიღწევასაც ისახავდნენ მიზნად მისი მონაწილენი ანდა საერთოდ აზრი დაუკარგოს მის ჩატარებას" (პარ. 34).

შეკრება მანიფესტაციების შესახებ ეუთო ODIHR ის 2010 წლის სახელმძღვანელოს განმარტებით საერთაშორისო სამართალი სახელმწიფოებს არ ავალდებულებს წინასწარი გაფრთხილების სისტემის შემოღებას. "მართლაც, ღია საზოგადოებაში შეკრების მრავალი სახე საერთოდ არ საჭიროებს ოფიციალურ რეგულირებას. შესაბამისად, წინასწარი შეტყობინება მხოლოდ იმ შემთხვევაში უნდა იყოს მოთხოვნილი, როდესაც მისი მიზანია სახელმწიფოსთვის შესაძლებლობის მიცემა, მიიღოს აუცილებელი ზომები შეკრების თავისუფლების ხელშესაწყობად და საზოგადოებრივი წესრიგის, საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და სხვა პირების უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად. ამასთან, ასეთი სამართლებრივი დებულება უნდა ავალდებულებდეს შეკრების ორგანიზატორს, წარადგინოს განზრახვის შეტყობინება, და არა ნებართვის მოთხოვნა. შეტყობინების პროცედურა არ უნდა იყოს დამძიმებული ან ბიუროკრატიული. შეტყობინების ვადა არ უნდა იყოს გაუმართლებლად ხანგრძლივი, თუმცა ის უნდა იძლეოდეს საკმარის დროს შესაბამისი სახელმწიფო ორგანოებისთვის, რათა მათ დაგეგმონ და განახორციელონ აუცილებელი ღონისძიებები თავიანთი პოზიტიური ვალდებულებების შესასრულებლად, აგრეთვე უზრუნველყონ სწრაფი გასაჩივრება სასამართლოში (და სასამართლოს გადაწყვეტილება) იმ შემთხვევაში, თუ რაიმე შეზღუდვა გასაჩივრდება. თუ ხელისუფლება დროულად არ წარმოადგენს რაიმე წინააღმდეგობას შეტყობინებასთან დაკავშირებით, საჯარო შეკრების ორგანიზატორებს უნდა შეეძლოთ თავიანთი საქმიანობის განხორციელება შეტყობინებაში წარმოდგენილი პირობების შესაბამისად და ყოველგვარი შეზღუდვის გარეშე^{^[8]}.

ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ მიღებული კანონით შსს-სთვის სავალდებულო მითითებების უფლებამოსილების გადაცემა ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის 21-ე მუხლს და არ წარმოადგენს შეკრების უფლების შეზღუდვის აუცილებელ, გამოსადექ და პროპორციულ საშუალებას.

ბ. ხალხის სავალი ნაწილის ნაწილობრივი გადაკეტვის შემთხვევაში შინაგან საქმეთა სამინისტროს უფლებამოსილება მიიღოს გადაწყვეტილება მიიღოს მისი გახსნის თაობაზე.

2025 წლის 10 დეკემბრამდე შეკრებებისა და მანიფესტაციის შესახებ კანონის მე-11¹ მუხლის პირველი პუნქტი ფორმულირებული იყო შემდეგნაირად: 1. შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეთა მიერ ტრანსპორტის სავალი ნაწილის ნაწილობრივ ან სრულად გადაკეტვის შემთხვევაში საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილება ტრანსპორტის სავალი ნაწილის გახსნის ან/და ტრანსპორტის მოძრაობის აღდგენის შესახებ, თუ შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეთა რაოდენობის გათვალისწინებით შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარება სხვაგვარად შესაძლებელია

● 10 დეკემბრის ცვლილებით კანონის ტექსტს ჩაემატა სიტყვა "ხალხის" და შედეგად მივიღეთ ისეთი ვითარება, რომ ხალხის სავალი ნაწილის ნაწილობრივ გადაკეტვის შემთხვევაშიც შინაგან საქმეთა სამინისტრო უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილება შეკრება-მანიფესტაციაში ძალისმიერი ჩარევის თაობაზე.

კანონმდებლის ეს გადაწყვეტილება მოკლებულია ყოველგვარ დასაბუთებას. სრულიად გაუგებარია რა სოციალურ ზიანს იწვევს ხალხის სავალი ნაწილის ნაწილობრივი გადაკეტვა. ამ ლოგიკით მივალთ იმ დასკვნამდე, რომ ადამიანთა ნებისმიერი ჯგუფი, რომელიც მოძრაობს ან დგას ტროტუარზე ან ხალხის სავალ სავალ ნაწილზე აბრკოლებს სხვების მოძრაობას და იწვევს სოციალურად მავნე შედეგებს.

ხალხის სავალი ნაწილის ნაწილობრივი გადაკეტვა მხოლოდ შსს-ს მიერ ძალისმიერად მისი გახსნის უფლებამოსილებას არ უკავშირდება არამედ ასევე ადმინისტრაციულ პასუხისმგებლობასაც იწვევს. კერძოდ,

ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის მუხლი 174¹მე-10 ნაწილით ადმინისტრაციულ პასუხისმგებლობას იწვევს შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ კანონის 11¹ მუხლით გათვალისწინებული ნორმების დარღვევა. აღნიშნულზე ასევე ქვემოთ სანქციის პროპორციულობის ნაწილში ვისაუბრებთ.

[1] „მაქარაშვილი და სხვები საქართველოს წინააღმდეგ“, საჩივრები N.23158/20, 31365/20, 32525/20, 2002 წლის 1 სექტემბერი, §24.

[2] იქვე, §101.

3.პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმების განსაზღვრულობა

პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმების განსაზღვრულობის მოთხოვნა ასევე მჭიდრო კავშირშია ხელისუფლების დანაწილების პრინციპთან. სახელმწიფო ხელისუფლების კონსტიტუციით დადგენილ ფარგლებში განხორციელების უზრუნველყოფისათვის კანონმდებლობა იმდენად ნათელი უნდა იყოს, რომ გამოირიცხოს მისი სურვილისამებრ ან სუბიექტურად განმარტების ალბათობა.კანონმდებლის ნების მკაფიოობის არარსებობის პირობებში, იზრდება ცდუნება და რისკი, აღმასრულებელმა და სასმართლო ხელისუფლებებმა თავად დაადგინონ საკუთარ ქმედებათა დიაპაზონი და სათანადო საკანონმდებლო ბოჭვის არარსებობის პირობებში, საკუთარი შეხედულებისამებრ განსაზღვრონ აკრძლული ქმედების შემადგენლობა ან/და პასუხისმგებლობის სახე, შინაარსი თუ ფარგლები.ასეთ შემთხვევაში, „ქმედების დასჯადად გამოცხადების საკითხი წყდება არა კანონმდებლის მიერ, არამედ ყოველ ინდივიდუალურ შემთხვევაში – სამართალშემფარდებლის მიერ, რაც ეწინააღმდეგება ხელისუფლების დანაწილების კონსტიტუციურ პრინციპს. პასუხისმგებლობის მხოლოდ მკაფიო და განსაზღვრული კანონმდებლობით დადგენის კონსტიტუციური მოთხოვნა უზრუნველყოფს ხელისუფლების დანაწილების პრინციპის რეალიზაციასა და ძირითადი უფლებების სათანადოდ დაცვას.“^{^[9]}

როდესაც კანონის მოთხოვნა არ არის ცხადი, ჩნდება შესაძლებლობა, მას მიეწეროს ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც სცდება ან/და ეწინააღმდეგება ნორმის მიზანს, კანონის შემოღების საფუძვლებს, თუ, ზოგადად, კონსტიტუციურ წესრიგს: „ბუნდოვანი და გაუგებარი კანონმდებლობა ქმნის ნოყიერ ნიადაგს თვითნებობისათვის, შესაბამისად, კანონმდებელმა მაქსიმალურად მკაფიო, განსაზღვრული ნორმატიული რეგულირებით უნდა შეამციროს თვითნებობის რისკები სამართალშეფარდების პროცესში“.^{^[10]}

საკონსტიტუციო სასამართლოს აზრით, „შეკრებაში (მანიფესტაციაში) მონაწილეთა მიერ გზის სავალი ნაწილის კანონის მოთხოვნათა უგულებელყოფით დაკავება ან ბლოკირება, შეკრების კანონთან შესაბამისობაში მოყვანის და არა დაუყოვნებლივ მისი შეწყვეტის საფუძველი უნდა გახდეს.“^{^[11]} მაშასადამე, შესაბამისი პასუხისმგებელი ორგანოს წარმომადგენლები უნდა ეცადონ, კანონთან შესაბამისობაში მოიყვანონ შეკრება (როდესაც თვლიან, რომ ტრანსპორტის სავალი ნაწილის გადაკეტვა ხელოვნურია),

შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ კანონის მე-13 მუხლის მე- 5¹პუნქტი ფორმულირებულია შემდეგნაირად.

5¹. ამ მუხლით გათვალისწინებულ შემთხვევაში შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილისთვის კანონის დარღვევის შესაწყვეტად 15 წუთის მიცემა არ გულისხმობს იმას, რომ, თუ იგი ამ 15 წუთის განმავლობაში კანონის დარღვევას შეწყვეტს, მას ეს კანონდარღვევა ჩადენილად არ ეთვლება. შეკრების ან მანიფესტაციის აღნიშნულ მონაწილეს კანონდარღვევის ჩადენის მომენტიდან საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული პასუხისმგებლობა ეკისრება.“;

შეკრებებისა და მანიფესტაციის შესახებ კანონის მე-11¹ მუხლის მე-4 პუნქტი ადგენს, რომ 4. დაუშვებელია ტრანსპორტის ან ხალხის სავალი ნაწილის ხელოვნურად გადაკეტვა, თუ ამას არ მოითხოვს შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეთა რაოდენობა. ასევე დაუშვებელია ტრანსპორტის ან ხალხის სავალი ნაწილის ავტომანქანებით, სხვადასხვა კონსტრუქციით ან/და საგნით გადაკეტვა.

შეკრება გულისხმობს ხალხის შეკრებას კონკრეტულ ლოკაციაზე, რომელიც ცხადია უმრავლეს შემთხვევაში იმართება სწორედ ხალხის სავალ ადგილას. შესაბამისად დემონსტრანტი ბუნებრივად იმყოფება - დგას, ზის ან გადაადგილდება ხალხის ან ტრანსპორტის სავალ ტერიტორიაზე. თუკი პოლიცია იმყოფება შეკრება-მანიფესტაციის გამართვის ადგილას, ცხადია მან უნდა დაადგინოს დემონსტრანტი ბუნებრივად კეტავს ხალხის სავალ ნაწილს თუ ხელოვნურად და ამის შესახებ აცნობოს შეკრება-მანიფესტაციის მონაწილეებს. თუკი პოლიცია დაადგენს რომ დემონსტრანტი ხელოვნურად კეტავს ხალხის სავალ ნაწილს მაშინ ამ კანონის თანახმად ის უკვე ექვემდებარება ადმინისტრაციულ პასუხისმგებლობა და დემონსტრანტიც ვეღარ მოახდენს თავისი ქცევის კორექტირებას პოლიციის მითითების შესაბამისად შესაბამისად, პოლიციის პრევენციული ფუნქცია ამ ნაწილში საერთოდ აზრს კარგავს.

საერთო ჯამში, აშკარაა, რომ კანონის ეს ჩანაწერი მიზნად ისახავს რომ ადამიანებმა საერთოდ თავი შეიკავონ როგორც ხალხის, ასევე ტრანსპორტის სავალ ადგილზე აქციის გამართვისგან ვინაიდან შესაძლოა აღმოჩნდნენ სამართალდამრღვევის მდგომარეობაში და პოლიციის მითითებების დამორჩილების შემთხვევაშიც კი პასუხისმგებლობას თავიდან ვეღარ აიცილებენ.

საქმეში „მაქარაშვილი და სხვები საქართველოს წინააღმდეგ“ ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო ციტირებს თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2019 წლის 21 ნოემბრის გადაწყვეტილებას, რომელშიც სასამართლო საუბრობს აქციის მშვიდობიანად წარმართვასა და მოქალაქეთა კონსტიტუციური უფლებების დაცვაზე, რისი უზრუნველყოფაც იმ მომენტში პოლიციელების ვალდებულება იყო. თბილისის საქალაქო სასამართლო ასკვნის, რომ ეს „ქმნის საკმარის საფუძველს [ვიფიქროთ, რომ] პოლიციელებმა, რომლებიც ვალდებული იყვნენ, წინასწარ გაეფრთხილებინათ კანონის დარღვევის შესახებ და აღმოეფხვრათ კანონდარღვევები ... საქმესთან დაკავშირებით წარმოდგენილი მტკიცებულებები, მხარეთა ახსნა-განმარტებები, მოწმეების ჩვენებები და ვიდეოჩანაწერები ადასტურებს პოლიციელების მიერ მოწოდებას და [შემდგომ] დაუმორჩილებლობას [შესაბამის] ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევაში ბრალდებული ინდივიდების მიერ. კერძოდ, სამართალდამცავი ორგანოს წარმომადგენლებმა მიმართეს სამართალდამრღვევებს, გაეთავისუფლებინათ გზა, რომ მანქანებს თავისუფლად გადაადგილება შესძლებოდათ;“ სასამართლო აგრძელებს: „ ... პოლიციის შესახებ კანონის მიზნებიდან გამომდინარე, პოლიციელების მიერ [ამ ტერიტორიის] გათავისუფლების მრავალჯერადი მოთხოვნა, რათა მანქანებს მისცემოდათ თავისუფლად გადაადგილების საშუალება ...“[1] აქვე აღნიშნულია, რომ „რაც შეეხება ხელისუფლების ქმედებას, პოლიციელებმა აწარმოეს მოლაპარაკებები პროტესტანტებთან, ... აცნობეს და გააფრთხილეს ისინი რელევანტური წესების და რეგულაციების შესახებ, რაც უკავშირდებოდა აქციის მონაწილეების მოქმედებას. ... სადავო არ ყოფილა, რომ პოლიციელების ბრძანებები იყო ბუნდოვანი ან რთულად გასაგები ...“ [2]

ამდენად, სასამართლო მნიშვნელოვან მოქმედებად მოიაზრებს საჯარო ორგანოების მიერ სამართალდარღვევის პრევენციის აქტიურ სახეს.

ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 174¹ მუხლის მე-10 ნაწილის შესაბამისობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან, ასევე კონსტიტუციის 21-ე მუხლთან.

„შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-10 ან 11² მუხლით გათვალისწინებული შესასრულებლად სავალდებულო მითითების შეუსრულებლობა, რამაც საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და მართლწესრიგის, სახელმწიფო და საზოგადოებრივი ორგანოების, საწარმოების, დაწესებულებებისა და ორგანიზაციების ნორმალური მუშაობის, ტრანსპორტის ან ხალხის (ქვეითთა) შეუფერხებელი გადაადგილების ან ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების დარღვევა გამოიწვია, ან „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 და მე-8 მუხლებით გათვალისწინებული შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზებისა და ჩატარების წესის დარღვევა, ანდა „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტის „ა2“, „გ“, „ე“ და „ვ“ ქვეპუნქტებითა და 11¹ მუხლით გათვალისწინებული ნორმების დარღვევა –

გამოიწვევს ადმინისტრაციულ პატიმრობას 15 დღემდე ვადით, სამართალდარღვევის საგნის კონფისკაციით, ხოლო თუ სამართალდამრღვევი ორგანიზატორია − ადმინისტრაციულ პატიმრობას 20 დღემდე ვადით, სამართალდარღვევის საგნის კონფისკაციით. ამ კოდექსის 32-ე მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევაში სამართალდამრღვევს დაეკისრება ჯარიმა 5 000 ლარის ოდენობით, ხოლო თუ იმავე შემთხვევაში სამართალდამრღვევი ორგანიზატორია − 15 000 ლარის ოდენობით.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლი კრძალავს არაჰუმანური და ღირსების შემლახველ მოპყრობასა და სასჯელის გამოყენებას, მიუხედავად იმისა თუ რამდენად მნიშვნელოვანი სიკეთის დასაცავად ხორციელდება იგი. შესაბამისად, სახელმწიფოს ხელში არსებული იძულების ღონისძიებები დამოუკიდებლად ექვემდებარება კონსტიტუციის ხსენებულ დებულებასთან შესაბამისობის შემოწმებას. ზოგადად, ადამიანების მიმართ სასჯელის ან/და იძულების ღონისძიების გამოყენებს ბუნებრივად მოჰყვება მათთვის გარკვეული დისკომფორტის შექმნა. ამდენად, სახელმწიფოს გააჩნია ლეგიტიმური შესაძლებლობა გამოიყენოს უფლების მზღუდავი იძულების ღონისძიება, თუმცა ხსენებული შესაძლებლობა არ არის უსაზღვრო. გარკვეულ შემთხვევებში სახელმწოფოს მოპყრობა არაჰუმანურ ან/დ ღირსების შემლახველ ხარისხს აღწევს და შესაბამისად, კონსტიტუციის მე-9 მუხლის მოთხოვნებს არღვევს.

თავისუფლების სამართლებრივ მასშტაბს ადამიანის ღირსება ქმნის, ამიტომ თავისუფალი ადამიანების საზოგადოება იმ სახელმწიფოთა უპირატესობაა, სადაც ადამიანის ღირსება ღირებულებათა სისტემის საფუძველია. ღირსება არის თითოეული ადამიანის თვითმყოფადობის საფუძველი და თანაბარი გარანტია, იყოს სხვებისგან განსხვავებული საკუთარ უნარებზე, შესაძლებლობებზე, გემოვნებაზე, განვითარების გზის ინდივიდუალურ არჩევანზე დამოკიდებულებით. საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლი ადამიანის ღირსების ფუნდამენტური პრინციპის აღიარებით სწორედ ასეთი წესრიგის გარანტირებას ემსახურება, რაზეც არაერთხელ მიუთითა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ. „...კონსტიტუციის მე-9 მუხლის პირველი პუნქტის არსი იმაში მდგომარეობს, რომ ამ ნორმის შესაბამისად, მთავარი ღირებულება არის ადამიანი, როგორც თვითმყოფადი, თავისუფალი და სხვა ადამიანების თანასწორი სუბიექტი. ადამიანის ღირსების დაცვა არის ის, რაც უპირობოდ ეკუთვნის ყველა ადამიანს სახელმწიფოსაგან. ღირსებაში იგულისხმება სოციალური მოთხოვნა სახელმწიფოს მხრიდან ადამიანის რესპექტირებაზე... ადამიანის ღირსების პატივისცემა გულისხმობს ყოველი ადამიანის პიროვნულ აღიარებას, რომლის ჩამორთმევა და შეზღუდვა დაუშვებელია. სახელმწიფოსათვის ადამიანი არის უმთავრესი მიზანი, პატივისცემის ობიექტი, მთავარი ფასეულობა და არა მიზნის მიღწევის საშუალება...” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 ოქტომბრის #2/2-389 გადაწყვეტილება საქმეზე “საქართველოს მოქალაქე მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ”, II-30).^{^[12]}

საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის მე-2 პუნქტით აკრძალულია: ა)წამება; ბ)არაჰუმანური, სასტიკი მოპყრობა და სასჯელი; გ) პატივისა და ღირსების შემლახველი მოპყრობა და სასჯელი.

ზოგადად, როგორც არაჰუმანური, სასტიკი, ისე პატივისა და ღირსების შემლახველი მოპყრობა და სასჯელი არის ადამიანზე განზრახ ფიზიკური, ფსიქოლოგიური, მორალური ზემოქმედება, იძულება, რაც, შედეგად, ადამიანს აყენებს განსაცდელს, სტრესს, სატანჯველს. ამასთან, ადამიანზე ასეთი წნეხი, იძულება, ზემოქმედება როგორც თვისობრივად, ისე ხანგრძლივობით ინტენსივობის გარკვეულ ხარისხს, მაღალ დონეს უნდა აღწევდეს. რთულია და ყოველთვის არ არის შესაძლებელი ერთმანეთისგან გაიმიჯნოს არაადამიანური, სასტიკი მოპყრობა და სასჯელი ადამიანის პატივისა და ღირსების შემლახველი, დამამცირებელი მოპყრობისა და სასჯელისგან, რადგან უმეტეს შემთხვევაში, შეუძლებელია ადამიანის მიმართ სასტიკმა და არაადამიანურმა მოპყრობამ არ გამოიწვიოს მისი დამცირება. იმავდროულად, მოპყრობა ან სასჯელი ჩაითვლება დამამცირებლად, თუ ის გამოიხატება ადამიანის ნების და სინდისის საწინააღმდეგო მოქმედების ჩადენის იძულებაში. ამასთან, სასჯელის დამამცირებლად მიჩნევისთვის, ადამიანზე ზემოქმედების (ფსიქოლოგიური, მორალური), მისი შეზღუდვის და იძულების ფარგლები უნდა სცდებოდეს იმ ბუნებრივ ზღვარს, რომელიც თავისთავად თანმდევი და თანაარსია კონკრეტული სასჯელისა (რომელიც პირს შეფარდებული აქვს). დამამცირებელია მოპყრობა, რომელიც მსხვერპლში აღძრავს შიშს, ძლიერ ტანჯვას და დამცირებას, რომელიც შეურაცხყოფს მსხვერპლს. ამ დროს მხედველობაშია მისაღები, რამდენად არის ქმედების მიზანი პირის დამცირება და შეურაცხყოფა, ამასთან, საქმის გარემოებათა გათვალისწინებით, რამდენად სერიოზულ გავლენას ახდენს აღნიშნული ქმედება მსხვერპლის პიროვნებაზე.

მაშასადამე, აშკარად არაპროპორციულ სასჯელებს, რომლებიც არ შეესაბამებიან დანაშაულის ხასიათს და სიმძიმეს, არა მარტო აქვთ მიმართება სასტიკი, არაადამიანური და დამამცირებელი მოპრობისა და სასჯელის კონსტიტუციურ აკრძალვასთან, არამედ არღვევენ კიდეც ამ კონსტიტუციურ დანაწესს.

საკონსტიტუციო სასამართლომ მიუთითა რომ დამამცირებელ სასჯელებში მოიაზრება არა მხოლოდ ის სასჯელები, რომლებიც თავისი ბუნებით ადამიანის ღირსებას ლახავენ, არამედ "აშკარად არაპროპორციული სასჯელებიც, რომლებიც არ შეესაბამებიან დანაშაულის ხასიათსა და სიმძიმეს". (პარ. 25).

იმ საკითხზე მსჯელობისას არის თუ არა სასჯელი ღირსების შემლახავი, სასამართლომ მიუთითა შემდეგი:

„იმისთვის, რომ შესაძლებელი იყოს სასჯელის არაპროპორციულობაზე მსჯელობა მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით, სასჯელი დანაშაულებრივ ქმედებასთან მიმართებით უნდა იყოს უფრო მეტი, ვიდრე „უბრალოდ გადამეტებული“. კერძოდ, მოცემულ შემთხვევაში სასჯელის კონსტიტუციურობის შეფასება ეფუძნება შემდეგ გარემოებებს: 1) მოწმდება აშკარა არაპროპორციულობა დანაშაულის სიმძიმესა და მისთვის გათვალისწინებულ სასჯელს შორის - კანონმდებლობით ამა თუ იმ ქმედებისთვის დაკისრებული სასჯელი გონივრულ და პროპორციულ დამოკიდებულებაში უნდა იყოს კონკრეტული დანაშაულით გამოწვევად ზიანთან, რომელიც ადგება/შეიძლება მიადგეს პირებს/საზოგადოებას. სასჯელი ჩაითვლება აშკარად არაპროპორციულად და არაადამიანურ, სასტიკ სასჯელად, თუ მისი ხანგრძლივობა მკვეთრად, უხეშად დისპროპორციულია ქმედების უმართლობის ხარისხთან, გამოწვევად საფრთხეებთან. 2) კანონი უნდა იძლეოდეს შესაძლებლობას, მოსამართლემ სასჯელის დაკისრებისას გაითვალისწინოს კონკრეტული საქმის გარემოებები, ქმედებით გამოწვეული ზიანი, დამნაშავის ბრალეულობის ხარისხი და სხვა, რათა ფაქტობრივად გამოირიცხოს ყოველ ინდივიდუალურ შემთხვევაში ყველა რელევანტური ფაქტორის/გარემოების გაუთვალისწინებლად არაპროპორციული სასჯელის შეფარდება. მაშასადამე, ერთი მხრივ, ზოგადად, ამა თუ იმ დანაშაულისთვის გათვალისწინებული სასჯელი უნდა იყოს ქმედებით გამოწვევად საფრთხეებთან გონივრულ პროპორციაში, ხოლო, მეორე მხრივ, უნდა იყოს შესაძლებლობა, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში სასჯელის დაკისრება მოხდეს დანაშაულის ინდივიდუალური გარემოებების გათვალისწინებით. ამასთან, მოსამართლის დისკრეციის ფარგლები ასევე განჭვრეტადი უნდა იყოს, რათა უზრუნველყოფილ იქნეს როგორც ერთგვაროვანი ურთიერთობების მიმართ ერთნაირი მიდგომა, ისე მოსამართლის დისკრეციის მიზნობრივი გამოყენება - გამოირიცხოს დისკრეციაზე დაყრდნობით მხოლოდ სუბიექტური შეხედულებებით გადაწყვეტილების მიღების რისკები. (პარ. 38)".

საქმეზე „თეიმურაზ ლომიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-7). საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 28 თებერვლის №1/3/1646 განჩინება საკონსტიტუციო სასამართლომ მიუთითა შემდეგი: სისხლის, ადმინისტრაციული სამართლისა თუ სხვა სფეროს მომწესრიგებელი კანონებით გათვალისწინებული ღონისძიება სასჯელად უნდა შეფასდეს იმ შემთხვევაში, თუ იგი მიმართულია პირის დასჯისა და სასჯელის სხვა მიზნების (მაგ., დანაშაულის პრევენცია, დამნაშავის რესოციალიზაცია და ა. შ.) მიღწევისაკენ. ღონისძიება, რომელიც, მართალია, არის სახელმწიფოს რეაქცია მართლსაწინააღმდეგო ქმედებაზე, თუმცა არ აქვს სასჯელის ბუნება და მიმართულია რაიმე სხვა ლეგიტიმური მიზნის მიღწევისაკენ, არ შეიძლება შეფასებულ იქნეს როგორც სასჯელი.

სისხლის სამართლის კოდექსის 39 (1) მუხლით, სასჯელის მიზნებია:

1. სასჯელის მიზანია სამართლიანობის აღდგენა, ახალი დანაშაულის თავიდან აცილება და დამნაშავის რესოციალიზაცია.

ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 23 (1) მუხლით.

ადმინისტრაციული სახდელი წარმოადგენს პასუხისმგებლობის ზომას და გამოიყენება ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ჩამდენის აღსაზრდელად კანონების დაცვის, საერთო ცხოვრების წესების პატივისცემის სულისკვეთებით, აგრეთვე როგორც თვით სამართალდამრღვევის, ისე სხვა პირთა მიერ ახალი სამართალდარღვევების ჩადენის აცილების მიზნით.

ანუ პრევენციაც და სამართალდამრღვევის გამოსწორებაც არის როგორც სისხლის სამართლებრივი სასჯელის ასევე ადმინისტრაციული სახდელის მიზანი.

იმისთვის რათა გამოვიყენოთ საკონსტიტუციო სასამართლოს ზემოთაღნიშნული კრიტერიუმები უნდა ვიმსჯელოთ 1. ქმედებით გამოწვეულ ზიანზე, 2. სანქციის სიმძიმეზე და 3. ასევე იმაზე თუ რამდენად იძლევა კანონმდებლობა სანქციის ინდივიდუალიზაციის შესაძლებლობას.

ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი 174¹- მუხლის მე-10 ნაწილით გათვალისწნებულ სამართალდარღვევებზე სანქციის სახით ითვალისწინებს ადმინისტრაციულ პატიმრობას 15 დღემდე ვადით, სამართალდარღვევის საგნის კონფისკაციით, ხოლო თუ სამართალდამრღვევი ორგანიზატორია − ადმინისტრაციულ პატიმრობას 20 დღემდე ვადით, სამართალდარღვევის საგნის კონფისკაციით. ამ კოდექსის 32-ე მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევაში სამართალდამრღვევს დაეკისრება ჯარიმა 5 000 ლარის ოდენობით, ხოლო თუ იმავე შემთხვევაში სამართალდამრღვევი ორგანიზატორია − 15 000 ლარის ოდენობით.

ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 174¹ მუხლის მე-10 ნაწილით გათვალისწინებული ნორმის შინაარსი საკმაოდ ფართოა და წარმოშობს მრავალ ბუნდოვანებას თუ კონკრეტულად რა მოქმედებები ისჯება ამ ნორმით. თუ კანონის ფორმულირებას სიტყვასიტყვით გავყვებით ამ ქმედებათა წრე შეიძლება ძალიან ფართო იყოს და მასში მოიაზრებოდეს (მათ შორის).

ა. შსს-ს სავალდებულო მითითებების შეუსრულებლობა, რამაც კანონში აღწერილი ნეგატიური შედეგები გამოიწვია.

ბ. გაფრთხილების შეუტანლობა ტრანსპორტის ან ხალხის სამოძრაო ადგილას

გ. გაფრთხილებაში სავალდებულო რეკვიზიტების მიუთითებლობა

დ. გაფრთხილებაზე ხელის არ მოწერა

ე. შეკრება-მანიფესტაციის ჩატარება გაფრთხილებაში აღნიშნულ დროსა და ადგილას, მასში მითითებული მიზნისა და სვლაგეზისგან განსხვავებულად.

ვ. ხალხისა და ტრანსპორტის გადაადგილებისთვის განზრახ დაბრკოლებების შექმნა

ზ. ხალხის ან ტრანპორტის სავალი ნაწილის ნაწილობრივი ან სრული გადაკეტვა.

ჩამოთვლილი დარღვევებიდან სრულიად გაუგებარია რატომ უნდა იყოს დაწესებული ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა გაფთხილების შეუტანლობის, ან სავალდებულო რეკვიზიტების მიუთითებლობის, ან ხელის არ მოწერის, ან გაფრთხილებაში მითითებულზე განსხვავებულ ლოკაციაზე ან დროში ან სვლა-გეზით აქციის ჩატარებისას.

ცალკე განვიხილოთ ისეთი სამართალდარღვევები, როგორიცაა ტრანსპორტის ან ხალხის სავალი ნაწილის სრული ან ნაწილობრივი გადაკეტვა, ხალხისა და ტრანსპორტის გადაადგილებისთვის განზრახ დაბრკოლებების შექმნა და შსს-ს სავალდებულო მითითებების შეუსრულებლობა.

ასევე, აღსანიშნავია, რომ როგორც როგორც კონსტიტუცია, ასევე კანონმდებლობა უშვებს გზის სავალი ნაწილის გადაკეტვის შესაძლებლობას შეკრება/გამოხატვის თავისუფლების განხორციელების მიზნით. შესაბამისად, შეკრების თავისუფლების განხორციელების დროს გზის გადაკეტვა ხდება არა კრიმინალური მიზნებით, არამედ უკავშირდება სოციალურ პროტესტს და მიზნად ისახავს საზოგადოების ყურადღების მიქცევას.

აღნიშნულს ხაზს უსვამს შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ კანონის მე-3 მუხლი, რომელიც ამბობს რომ ამ კანონის მიზნებისათვის :ა) „შეკრება“ არის მოქალაქეთა ჯგუფის შეკრება ჭერქვეშ ან გარეთ, მიტინგი საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებში, სოლიდარობის ან პროტესტის გამოხატვის მიზნით; „მანიფესტაცია“ არის მოქალაქეთა დემონსტრაცია, მასობრივი საჯარო გამოსვლა, ქუჩაში მსვლელობა სოლიდარობის ან პროტესტის გამოხატვის მიზნით, ან მსვლელობა პლაკატების, ლოზუნგების, ტრანსპარანტების და სხვა სახვითი საშუალებების გამოყენებით;

ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 125 მუხლის 6¹ პუნქტის თანახმად:

6¹. ქალაქში ან სხვა დასახლებულ პუნქტში სატრანსპორტო საშუალებებით ორგანიზებულად გზის გადაკეტვა ან ჯგუფურ მოძრაობაში მონაწილეობა, როდესაც გზის სავალი ნაწილი სრულად არის დაკავებული, გამოიწვევს დაჯარიმებას 1 000 ლარის ოდენობით და სატრანსპორტო საშუალების მართვის უფლების 1 წლის ვადით შეჩერებას.

შედეგად ვიღებთ ისეთ აბსურდულ სიტუაციას, რომ კონსტიტუციური უფლების განხორციელების მიზნით გზის სავალი ნაწილის გადაკეტვა ისჯება ხუთჯერ მეტი ჯარიმით ვიდრე ნებისმიერი სხვა, თუნდაც პირადი მიზნებით გზის ჩაკეტვა სატრანსპორტო საშუალების გამოყენებით.

რაც შეეხება ხალხის სავალი ნაწილის მთლიანად ან ნაწილობრივ ხელოვნურად გადაკეტვას, საერთოდ გაუგებარია რა სოციალურ ზიანს იწვევს ეს ქმედება, რომლისთვისაც ადმინისტრაციული სამართალდარღვევათა კოდექსი საერთოდ არ ითვალისწინებს პასუხისმგებლობას გარდა იმ შემთხვევისა როცა ეს ქმედება შეკრება/მანიფესტაციის დროს ხორციელდება. .

რაც შეეხება პასუხისმგებლობის დაწესებას შეკრება/მანიფესტაციის ადგილს, დროს და სვლა-გეზთან დაკვშირებით შსს-ს სავალდებულო მითითებების შეუსრულებლობისთვის ამ დანაწესის არაკონსტიტუციურობა გამომდინარეობს იქედან რომ თავად სავალდებულო მითითების უფლებამოსილება არის არაკონსტიტუციური (იხ. ზემოთ).

ასევე ცალკე აღნიშვნას იმსახურებს სანქციის პროპორციულობის საკითხი:

ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 33-ე მუხლის თანახმად, სახდელის დადებისას მხედველობაში მიიღება ჩადენილი სამართალდარღვევის ხასიათი, დამრღვევის პიროვნება, მისი ბრალის ხარისხი, ქონებრივი მდგომარეობა, პასუხისმგებლობის შემამსუბუქებელი და დამამძიმებელი გარემოებანი.

ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 174¹ მუხლის მე-10 პუნქტი სანქციის ინდივიდუალიზაციის საშუალებას პრაქტიკულად არ იძლევა. გათვალისწინებულია მხოლოდ 2 სახის სანქცია 15-20 დღიანი პატიმრობა და ლარიანი ჯარიმა ან 5000, 15000 ლარიანი ჯარიმა. .

საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებაში ბექა წიქარიშვილი საქართველოს პარლამენტისწინააღმდეგ N1/4/592 (2015 წლის 24 ოქტომბერი) სასამართლომ ასევე მიუთითა შემდეგი:

" სახელმწიფომ არ შეიძლება პირი დასაჯოს მხოლოდ იმის გამო, რომ სხვამ არ ჩაიდინოს იგივე ქმედება. არ შეიძლება პირის დასჯის მიზანი იყოს მხოლოდ და მხოლოდ სხვა პირების „დაშინება“, გაფრთხილება და ამ გზით სხვების მიერ იგივე დანაშულის ჩადენის რისკების მინიმალიზება. ანუ მხოლოდ ზოგადი პრევენცია ვერ იქნება საკმარისი და თვითკმარი პირის მიმართ ნებისმიერი სასჯელის გამოყენებისთვის, რადგან ასეთი მიდგომით ადამიანი გადაიქცევა სახელმწიფოს ხელში საზოგადოების „დაშინების იარაღად“, იძულების ღონისძიების გამოყენების მუქარის შიშველ ობიექტად, რაც გამორიცხულია და დაუშვებელი სამართლებრივ სახელმწიფოში".

აქ ასევე მნიშვნელოვანია საკონსტიტუციო სასმართლომ გაითვალისწინოს ეუთოს დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისის 𝐎𝐒𝐂𝐄/𝐎𝐃𝐈𝐇𝐑 მიერ სწორედ სადავო ნორმებზე სპეციალურად შემუშავებული მოსაზრებები, რომელთა მიხედვითაც:

“91. ნებისმიერი სანქცია არ უნდა იყოს გადაჭარბებული. დისპროპორციულად დიდი ჯარიმა ან ადმინისტრაციული პატიმრობის დაწესება განსაკუთრებულ შეშფოთებას იწვევს. გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტმა ხაზი გაუსვა, რომ ადმინისტრაციული პატიმრობა, როდესაც სისხლისსამართლებრივი დევნა არ არის გათვალისწინებული, წარმოადგენს თავისუფლების თვითნებური ჩამორთმევის მძიმე რისკებს. ევროპის ადამიანის უფლებათა სასამართლომ ასევე დააზუსტა, რომ იგი განსაკუთრებული ყურადღებით შეისწავლის ყველა იმ შემთხვევას, სადაც ეროვნული ორგანოების მიერ არაძალადობრივი ქცევისთვის დაწესებული სანქციები გულისხმობს თავისუფლების აღკვეთას. ასეთი სახის სანქციები იწვევს შეშფოთებას სასამართლო პროცესის სამართლიანობის თაობაზე და შეიძლება ფართოდ იქონიოს „მსუსხავი ეფექტი“ მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლების უფლების განხორციელებაზე. დისპროპორციული სანქცია თავისთავად ასევე შეიძლება იყოს საკმარისი მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლების უფლების დარღვევის შესადგენად.

92. შეკრების მონაწილეთა დაპატიმრება და/ან დაკავება (ადმინისტრაციული, სისხლისსამართლებრივი ან სხვა სახის სამართალდარღვევების ჩადენის საფუძველზე) თითოეულ კონკრეტულ საქმეში უნდა ემყარებოდეს მაღალი ხარისხის დასაბუთებულ საფუძველს, განსაკუთრებით იმ შემთხვევებში, როდესაც საქმე მხოლოდ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევებს ეხება. დაკავების მოკლე პერიოდებიც კი პირდაპირ იმოქმედებს მონაწილეთა შეკრების უფლებაზე, მათ გადაადგილების თავისუფლებაზე (ICCPR-ის მე-12 მუხლი და ECHR-ის მე-4 ოქმის მე-2 მუხლი), და შეიძლება წარმოადგენდეს თავისუფლების ჩამორთმევას ICCPR-ის მე-9 მუხლისა და ECHR-ის მე-5 მუხლის (პიროვნების თავისუფლებისა და უსაფრთხოების უფლება) მიხედვით. შესაბამისად, დაკავება უნდა გამოიყენებოდეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ არსებობს გადაუდებელი საჭიროება სერიოზული სისხლისსამართლებრივი დანაშაულების ჩადენის თავიდან ასაცილებლად, სადაც დაპატიმრება აბსოლუტურად აუცილებელია (მაგ., ძალადობრივი ქცევის გამო). სახელმწიფოები უნდა უზრუნველყოფდნენ, რომ მომიტინგეები არ დააკავონ მხოლოდ შეკრების დროს პოლიციის ქმედებებთან უთანხმოების გამოხატვისთვის. გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტმა განაცხადა, რომ დაპატიმრება ან დაკავება, როგორც სასჯელი პაქტით გარანტირებული უფლებების ლეგიტიმური განხორციელებისთვის, არის თვითნებური, მათ შორის შეკრების თავისუფლების ჩათვლითჶ^{^[13]}".

ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, ყველა ეს სადავო ნორმა, რომელიც მოსარჩელეებს არაპროპორციულ პასუხისმგებლობას უწესებს ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 და 21 -ე მუხლებს და სასამართლომ არაკონსტიტუციურად უნდა მიიჩნიოს.

^{^[1]} საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 14 დეკემბრის №3/3/1635 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-3.

^{^[2]} იქვე, II-7.

^{^[3]} საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის“, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“, საქართველოს მოქალაქეები - ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II-26.

^{^[4]} იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 10 ნოემბრის №4/482,483,487,502 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის", მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“, საქართველოს მოქალაქეები - ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“.

^{^[5]} საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის“, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“, საქართველოს მოქალაქეები - ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-19.

^{^[6]} https://info.parliament.ge/file/1/BillReviewContent/407274

^{^[7]} https://info.parliament.ge/file/1/BillReviewContent/407274

^{^[8]} https://www.osce.org/sites/default/files/f/documents/4/0/73405.pdf

^{^[9]} საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 15 ივლისის №2/1/1289 გადაწყვეტილება საქმეზე „გიორგი ბერუაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-7.

^{^[10]} საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 29 დეკემბრის №3/7/679 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და „შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II, 29.

^{^[11]} საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის“, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“, საქართველოს მოქალაქეები - ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-48.

^{^[12]} საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბერი N1/4/592 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქე ბექა წიქარიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. - < https://constcourt.ge/ka/judicial-acts?legal=1043 >

^{^[13]}https://legislationline.org/sites/default/files/2025-03/2025-03-06%20FINAL%20ODIHR%20Urgent%20Opinion%20on%20Amendments%20on%20FoPA_Georgia_ENGLISH.pdf

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: კი

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა

დოკუმენტის სტრუქტურა

დაკაშირებული დოკუმენტები

ცვლილებები

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო