კოლეგიის შემადგენლობა:

ზაზა თავაძე - კოლეგიის თავმჯდომარე;

ოთარ სიჭინავა - წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;

თამაზ ცაბუტაშვილი - წევრი;

ლალი ფაფიაშვილი - წევრი.

სხდომის მდივანი: დარეჯან ჩალიგავა.

საქმის დასახელება: საქართველოს მოქალაქე გვანცა ჭელიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: „ბინათმესაკუთრეთა ამხანაგობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტის სიტყვების: ,,ხმათა 2/3-ით იღებენ გადაწყვეტილებას“ კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მესამე პუნქტებთან მიმართებით.

I

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 9 ივლისს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №499) მიმართა საქართველოს მოქალაქე გვანცა ჭელიძემ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიას კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადაწყვეტის მიზნით გადაეცა 2010 წლის 15 ივლისს. განმწესრიგებელი სხდომა ზეპირი მოსმენის გარეშე გაიმართა 2011 წლის 19 სექტემბერს.

2. კონსტიტუციურ სარჩელში საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის საფუძვლად მითითებულია საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტი, 31-ე მუხლი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტი, მე-10 მუხლის პირველი პუნქტი და მე-16 მუხლი.

3. სადავო ნორმა არეგულირებს მრავალბინიანი სახლის სამეურნეო სათავსოების თანამესაკუთრეების მიერ აღნიშნული სამეურნეო ფართის დაკანონების წესს.

4. მოსარჩელე გვანცა ჭელიძე არის ქ. თბილისში ქობულეთის ქ. 34/36-ში შექმნილ ბინათმესაკუთრეთა ამხანაგობის „ქობულეთის ქუჩა 34/36“ წევრი. მისი აზრით, სადავო ნორმით ირღვევა მისი საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლით დაცული საკუთრების უფლება. კერძოდ, „ბინათმესაკუთრეთა ამხანაგობის შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად, მრავალბინიან სახლში ამხანაგობის თითოეული წევრი გარკვეული ქონების თანამესაკუთრეა და, შესაბამისად, გააჩნიათ უფლება ამავე კანონის მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტის საფუძველზე დაიკანონოს კერძო საკუთრებაში განსაზღვრული სახის სამეურნეო ფართი (სათავსო, სხვენი და ა. შ.). თუმცა, სარჩელის ავტორი თვლის, რომ სადავო ნორმა არაკონსტიტუციურია, რადგან იგი შესაძლებლობას იძლევა ამხანაგობის წევრთა მხოლოდ 2/3-ის ხმების საფუძველზე მოხდეს გარკვეული სახის ფართის დაკანონება ისე, რომ დანარჩენი თანამესაკუთრეების ინტერესი არ იქნეს გათვალისწინებული. კერძოდ, აღნიშნული ნორმის საფუძველზე მოხდა მოსარჩელის კუთვნილი ფართის მითვისება სხვა თანამესაკუთრეთა მიერ.

მოსარჩელის განცხადებით, ზემოაღნიშნული კანონის მიღებამდე, აღნიშნულ ურთიერთობებს არეგულირებდა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი, რომლის თანახმად, საერთო სარგებლობის ფართის სარგებლობაში გადმოცემის ან დაკანონების შემთხვევაში, საჭირო იყო ყველა მეზობლის თანხმობა, შესაბამისად, დაცული იყო თითოეული, ბინათმესაკუთრის უფლება. სადავო ნორმის თანახმად კი, საერთო საკუთრებაში არსებული ფართის დაკანონებისათვის საკმარისია ამხანაგობის წევრთა ხმათა მხოლოდ 2/3, რითაც ხდება დანარჩენ თანამესაკუთრეთა ინტერესების იგნორირება.

როგორც მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ მას სადავო ნორმის საფუძველზე, საკუთრება ფაქტობრივად ჩამოერთვა, რითაც შეილახა მისი საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველი და მე-3 პუნქტებით დაცული საკუთრების უფლება.

II

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ არაერთხელ განიმარტა კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის აუცილებელი წინაპირობები. „სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის საკითხზე მსჯელობისას, სასამართლომ პასუხი უნდა გასცეს რამოდენიმე კონცეპტუალურ კითხვას. უპირველეს ყოვლისა, აუცილებელია განიმარტოს, თუ რა იგულისხმება საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაში და რაში მდგომარეობს სასამართლოს ამოცანა კონსტიტუციური სარჩელის არსებითი განხილვისას. იღებს რა კონსტიტუციურ სარჩელს არსებითად განსახილველად, სასამართლო თვლის, რომ არსებობს შინაარსობრივი მიმართება ერთი მხრივ, მოსარჩელის მიერ გასაჩივრებულ ნორმებსა და ამ ნორმების კონსტიტუციურობის თაობაზე წარმოდგენილ მტკიცებულებებს, ხოლო მეორე მხრივ კი _ კონსტიტუციის იმ ნორმებს შორის, რომლებთან მიმართებითაც არის დამდგარი კონსტიტუციურობის საკითხი. სწორედ ეს მიმართება აძლევს საკონსტიტუციო სასამართლოს საფუძველს, რომ არსებითი განხილვისას მას ექნება ობიექტური შესაძლებლობა იმსჯელოს სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის თაობაზე“ (2007 წლის 26 ოქტომბრის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება №2/2/389). შესაბამისად, იმისათვის, რომ კონსტიტუციური სარჩელი მიღებულ იქნეს არსებითად განსახილველად, აუცილებელია არსებობდეს შინაარსობრივი მიმართება სადავო ნორმასა და მოსარჩელის მიერ დასახელებულ კონსტიტუციის დებულებას შორის.

2. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა, „ბინათმესაკუთრეთა ამხანაგობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-4 მუხლი მე-2 პუნქტის სიტყვები „ხმათა 2/3 იღებენ გადაწყვეტილებას“, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებს. სადავო ნორმით, იმისათვის რომ მრავალბინიანი სახლის სამეურნეო სათავსოების თანამესაკუთრეებმა საჯარო რეესტრში დაარეგისტრირონ საკუთრების უფლება აღნიშნულ სამეურნეო ფართზე, საჭიროა ბინათმესაკუთრეთა ამხანაგობის წევრთა ხმების 2/3-ით მიღებული გადაწყვეტილება.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთ გადაწყვეტილებაში განმარტა საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის შინაარსი და მოქმედების ფარგლები, მათ შორის, განიმარტა თუ რას გულისხმობს 21-ე მუხლის მე-3 პუნქტით განსაზღვრული საკუთრების ჩამორთმევა (ექსპროპრიაცია). საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ, 2007 წლის 18 მაისის გადაწყვეტილებაში, საქმეზე „სულიკო მაშია, რუსუდან გოგია და სხვები და საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ დაადგინა შემდეგი: „21-ე მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებულ საკუთრების ჩამორთმევის ინსტიტუტს მკვეთრად გამოხატული ფორმალური ნიშნები ახასიათებს. ამ ცნებაში ვერ თავსდება ნებისმიერი შემთხვევა, რაც პირის მიერ მისი ნების საწინააღმდეგოდ საკუთრების დაკარგვას გულისხმობს. საკუთრების ჩამორთმევაში იგულისხმება ექსპროპრიაცია, რომლის პირობები და წესი დადგენილია საქართველოს კანონით „აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის საკუთრების ჩამორთმევის წესის შესახებ“. „ასევე აღსანიშნავია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო 2003 წლის პირველი აპრილის №2/155 გადაწყვეტილება „აკაკი საღირაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, რომელშიც მითითებულია შემდეგი: „მხედველობაშია მისაღები ის, რომ საკუთრების უფლების ჩამორთმევის წესი ვრცელდება იმ შემთხვევებზე, როდესაც ამას ადგილი აქვს საამისოდ უფლებამოსილი სუბიექტების (სახელმწიფო ორგანოების) მხრიდან საჯარო ამოცანების შესასრულებლად... არ შეიძლება საკუთრების ჩამორთმევად განვიხილოთ ის შემთხვევა, როდესაც ქონების უკან დაბრუნებას სახელშეკრულებო ურთიერთობა განაპიროებებს. საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მე-3 პუნქტით განსაკუთრებული დატვირთვა ენიჭება საკუთრების ქონებრივ კომპონენტს. საკუთრების ჩამორთმევის ურთიერთობისათვის დამახასიათებელია ის, რომ სახელმწიფო არა მხოლოდ ადგენს ჩამორთმევის სამართლებრივ რეჟიმს, არამედ პირდაპირ ან ირიბად მონაწილეობს ჩამორთმევის კონკრეტულ პროცესში“.

3. მოსარჩელის მიერ სადავოდ მიჩნეული ნორმის ნაწილი, ისევე როგორც თავად „ბინათმესაკუთრეთა ამხანაგობის შესახებ“ საქართველოს კანონი, არეგულირებს კერძო სამართლებრივ სფეროში არსებულ ურთიერთობებს, რომლის მონაწილეები ფიზიკური პირები არიან. შესაბამისად, სადავო ნორმის მოქმედება არ ექცევა სახელმწიფოს მხრიდან საკუთრების ჩამორთმევისთვის (ექსპროპრიაციისთვის) დადგენილ სამართლებრივ რეჟიმში. ისევე როგორც, არ იკვეთება სახელმწიფოს მხრიდან ქონების ჩამორთმევის (ექსპროპრიაციის) შემთხვევა, რაც აუცილებელი წინაპირობაა იმისათვის, რომ ნორმა შეფასდეს საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მე-3 ნაწილთან მიმართებით.

საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის მიხედვით, „იმისათვის, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ კონსტიტუციური სარჩელი მიიჩნიოს დასაბუთებულად, მოსარჩელემ უნდა მოიყვანოს არგუმენტები, თუ რაში გამოიხატება წინააღმდეგობა მის მიერ მითითებულ სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის კონკრეტულ ნორმას შორის. ამასთანავე, თუ მოსარჩელე კონსტიტუციურ სარჩელში მოითხოვს სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობას კონსტიტუციის რომელიმე ნორმის მიმართ, ხოლო მისი არგუმენტაცია შეეხება კონსტიტუციის სხვა ნორმას ან ასეთი არგუმენტაცია საერთოდ არ არსებობს, კონსტიტუციური სარჩელი დაუსაბუთებელია“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 5 აპრილის განჩინება №2/3/412). ვინაიდან, სარჩელში მოყვანილი არუმენტაციიდან არ იკვეთება სადავო ნორმისა და კონსტიტუციის სარჩელში დასახელებულ ნორმას შორის შინაარსობრივი ურთიერთმიმართება, კონსტიტუციური სარჩელი დაუსაბუთებელია და სახეზეა მისი არმიღების „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტითა და მე-16 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.

III

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 27¹ მუხლის პირველი პუნქტის, 31-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, 43-ე მუხლის მე-5, მე-7 და მე-8 პუნქტების, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, მე-17 მუხლის მე-5 პუნქტის, მე-18 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს რეგლამენტის“ 30-ე და 31-ე მუხლების და 33-ე მუხლის პირველი პუნქტის საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ადგენს:

1. კონსტიტუციური სარჩელი №499 (საქართველოს მოქალაქე გვანცა ჭელიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ) არ იქნეს მიღებული არსებითად განსახილველად.

2. განჩინება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

3. განჩინების ასლი გაეგზავნოს მხარეებს.

კოლეგიის წევრები:

ზაზა თავაძე

ოთარ სიჭინავა

თამაზ ცაბუტაშვილი

ლალი ფაფიაშვილი