კოლეგიის შემადგენლობა:

1.კონსტანტინე ვარძელაშვილი – სხდომის თავმჯდომარე;

2. ვახტანგ გვარამია – წევრი;

2. ქეთევან ერემაძე – წევრი;

3. მაია კოპალეიშვილი - წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე.

სხდომის მდივანი: ლილი სხირტლაძე.

საქმის დასახელება: პოლიტიკური გაერთიანება ,,თავისუფალი საქართველო“, პოლიტიკური პარტია ,,დემოკრატიული მოძრაობა - ერთიანი საქართველო“, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება ,,სოციალ-დემოკრატები საქართველოს განვითარებისთვის“ და „საქართველოს მწვანეთა პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: 1) „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 26-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა¹“ ქვეპუნქტის, 27-ე მუხლის მე-5 და მე-6 პუნქტების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან და 26-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით; 2) „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის მე-2 წინადადების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართებით; 3) „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 34² მუხლის მე-7 პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან და 29-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით; 4) „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 34² მუხლის მე-8 პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველი პუნქტის სიტყვებთან „საკუთრება ... აღიარებული და უზრუნველყოფილია“ და 42-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

I
აღწერილობითი ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 5 ივნისს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის № 529) მიმართეს: პოლიტიკურმა გაერთიანებამ ,,თავისუფალი საქართველო“, პოლიტიკურმა პარტიამ ,,დემოკრატიული მოძრაობა - ერთიანი საქართველო“, მოქალაქეთა პოლიტიკურმა გაერთიანებამ ,,სოციალ-დემოკრატები საქართველოს განვითარებისთვის“ და „საქართველოს მწვანეთა პარტიამ“. საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველ კოლეგიას კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად გადაეცა 2012 წლის 7 ივნისს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი კოლეგიის განმწესრიგებელი სხდომა ზეპირი მოსმენის გარეშე გაიმართა 2012 წლის 7 ნოემბერს.

2. კონსტიტუციური სარჩელის შემოტანის საფუძველია საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ვ“ ქვეპუნქტი, ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე“ ქვეპუნქტი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა“ ქვეპუნქტი, ,,საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-15 და მე-16 მუხლები.

3. მოსარჩელე მხარე (წარმომადგენელი – პოლიტიკური გაერთიანება ,,თავისუფალი საქართველოს“ თავმჯდომარე კახა კუკავა) სადავოდ ხდის „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 26-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა¹“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან და 26-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით. სადავო ნორმის თანახმად, პოლიტიკურ გაერთიანებას ეკრძალება შემოწირულობების მიღება იურიდიული პირებისაგან, მათი გაერთიანებებისაგან, სხვა ტიპის ორგანიზაციული წარმონაქმნებისაგან. მოსარჩელის აზრით, აღნიშნული ნორმით დაწესებული შეზღუდვა არალეგიტიმურად ლახავს იმ იურიდიული პირების უფლებებს, რომელთაც სურთ შემოწირულობის განხორციელება პარტიის ანგარიშზე. ამ დანაწესით, ერთი მხრივ, ილახება პოლიტიკური შეხედულებების თავისუფლების, ხოლო მეორე მხრივ - პოლიტიკური პარტიის შექმნის და მასში მონაწილეობის პრინციპები. მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმით დაწესებული შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზანს წარმოადგენს პოლიტიკური პარტიების დაფინანსების გამჭვირვალობის უზრუნველყოფა, თუმცა ეს ლეგიტიმური მიზანი მიიღწეოდა იმ შემთხვევაშიც, თუ აკრძალვა შეეხებოდა იურიდიული პირების ანონიმურ შემოწირულობებს და სავალდებულო გახდებოდა იურიდიული პირების იდენტიფიკაცია მათი მხრიდან ყველა საჭირო რეკვიზიტის წარმოდგენის გზით, რასაც ისედაც ითვალისწინებდა ის ნორმა, რომელიც შეიცვალა სადავო ნორმით. შესაბამისად, სადავო ნორმის მოქმედების შედეგად, იურიდიულ პირებს შეეზღუდათ პარტიის შექმნისა და მასში მონაწილეობის კონსტიტუციური უფლებები.

4. მოსარჩელე მხარის მტკიცებით, „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის მე-2 წინადადება წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან. სადავო ნორმის თანახმად, „საჯარო ღონისძიებების მეშვეობით მიღებული შემოწირულებების ოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს 30 000 ლარს წელიწადში“. მოსარჩელე მხარეს მიაჩნია, რომ აღნიშნულ შეზღუდვას არა აქვს ლეგიტიმური მიზანი, ვინაიდან თუ კანონი უშვებს პარტიის მიერ საჯარო ღონისძიების მოწყობის შესაძლებლობას, გაუგებარია რა მიზანს ატარებს სადავო ნორმით დაწესებული თანხის ზღვრული ოდენობა. ამასთანავე, წარმოუდგენელია როგორ უნდა მოხდეს ნორმის განხორციელება პრაქტიკაში. იმ შემთხვევაში, თუ პოლიტიკურ პარტიას აქვს საჯარო ღონისძიება, აუცილებელი იქნება ღონისძიებაზე სპეციალური თანამშრომლის მობილიზება, რომელიც პარალელურ რეჟიმში დაითვლის თანხის ოდენობას და კანონით დადგენილ ნიშნულამდე მიღწევის შემდეგ შეწყვეტს შემოწირულობის მიღებას. წინააღმდეგ შემთხვევაში, გაურკვეველია ზედმეტი თანხის ბედი იმის გათვალისწინებით, რომ მსგავსი სახის შემოწირულობაზე არ ვრცელდება კანონით გათვალისწინებული ანონიმური შემოწირულობისთვის დადგენილი წესი სახელმწიფო ბიუჯეტში გადარიცხვის შესახებ. აქედან გამომდინარე, სადავო ნორმა ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლს.

5. მოსარჩელე მხარე ასევე სადავოდ ხდის „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 27-ე მუხლის მე-5 და მე-6 პუნქტების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან და 26-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით. სადავო ნორმები ადგენენ გარკვეულ შეზღუდვებს პარტიული შემოწირულობებისა და მოქალაქეების მიერ პოლიტიკური პარტიებისადმი შემოწირულობების განხორციელებისას, კერძოდ, განსაზღვრულია პარტიის მიერ საწევრო შენატანების, აგრეთვე მოქალაქისაგან შემოწირულობების სახით ფულადი სახსრების მიღება მხოლოდ უნაღდო ანგარიშსწორებით. შემოწირულობა შეიძლება განხორციელდეს მხოლოდ საქართველოში ლიცენზირებულ კომერციულ ბანკში არსებული შემომწირველის ან საწევრო შენატანის განმახორციელებელი პირის კუთვნილი ანგარიშიდან, შემოწირულობის სხვა პირის მეშვეობით განხორციელება ან კანონით დადგენილი შეზღუდვებისთვის სხვაგვარად გვერდის ავლა გამოიწვევს შემოწირულობის სახელმწიფო ბიუჯეტში მიმართვას, ხოლო სამართალდამრღვევ პირს დაეკისრება საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი პასუხისმგებლობა.

6. მოსარჩელე მხარის მტკიცებით, სადავო ნორმები ზღუდავენ საქართველოს იმ მოქალაქის უფლებებს, რომელსაც სურს გარკვეული შენატანის განხორციელება ამა თუ იმ პარტიის ანგარიშზე და, იმავდროულად, არა აქვს ბანკში ანგარიში ან/და იმყოფება საზღვარგარეთ ისეთ ქვეყანაში, სადაც არ არის საქართველოში ლიცენზირებული კომერციული ბანკი. გარდა იმისა, რომ პირი თავად ვერ ახერხებს შემოწირულობის განხორციელებას, მას ასევე ეკრძალება ამის გაკეთება მესამე პირის მეშვეობით, რითაც კანონმდებელი დისკრიმინაციულ მდგომარეობაში აყენებს საზღვარგარეთ მყოფ საქართველოს მოქალაქეს. მოსარჩელე მხარის აზრით, სადავო ნორმით დაწესებული შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზანს წარმოადგენს პოლიტიკური პარტიისთვის ანონიმური შემოწირულობების განხორციელების აკრძალვა, თუმცა ამ ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა შესაძლებელი იქნებოდა თუ სავალდებულო გახდებოდა შემოწირულობის განხორციელება მხოლოდ უნაღდო ანგარიშსწორების გზით (არ იქნებოდა სავალდებულო ოპერაციის განხორციელება საქართველოში ლიცენზირებული კომერციული ბანკის მეშვეობით), ხოლო იმ შემთხვევაში, თუ შემომწირველს არ ექნებოდა საბანკო ანგარიში ან სხვა ობიექტური მიზეზების გამო შენატანს განახორციელებდა მესამე პირი, დანიშნულებაში მიეთითებოდა იმ პირის სახელი და გვარი, რომლის სახელზეც განხორციელდებოდა საბანკო ოპერაცია. აქედან გამომდინარე, სადავო ნორმა წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან და 26-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან.

7. მოსარჩელე მხარის მიერ ასევე სადავოდ არის გამხდარი „პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 34² მუხლის მე-7 პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან და 29-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით. მე–7 პუნქტის მიხედვით, „პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 34² მუხლით „გათვალისწინებული ნორმის არაერთგზის დარღვევის ან საქართველოს კონტროლის პალატის კანონიერი მოთხოვნის განზრახ შეუსრულებლობის შემთხვევაში, ან თუ სამართალდარღვევამ მნიშვნელოვანი ზიანი გამოიწვია, საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისია უფლებამოსილია საქართველოს კონტროლის პალატის წარდგინების საფუძველზე საარჩევნო სუბიექტს შეუჩეროს საარჩევნო რეგისტრაცია, თუ დარღვევა გულისხმობს არჩევნებამდე 1 წლის განმავლობაში ჩადენილ ქმედებას“.

8. მოსარჩელე მხარე აღნიშნავს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 45-ე მუხლის თანახმად, კონსტიტუციაში მითითებული ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები ვრცელდება ასევე იურიდიულ პირებზეც. შესაბამისად, კანონის წინაშე თანასწორია ყველა ის პარტია, რომელიც საარჩევნო რეგისტრაციის გავლის გზით მონაწილეობას იღებს სხვადასხვა დონის არჩევნებში ცალკეული სახელმწიფო თანამდებობების დაკავების მიზნით, ხოლო სადავო ნორმით, პოლიტიკურ პარტიებს არალეგიტიმურად ეზღუდებათ არჩევნებში მონაწილეობის უფლება. სადავო ნორმის საფუძველზე, საქართველოს კონტროლის პალატა წარდგინებით მიმართავს საქართველოს ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას, ხოლო ცესკოს, თავის მხრივ, შეუძლია გააუქმოს პარტიის საარჩევნო რეგისტრაცია, რაც არც კონსტიტუციით და არც შესაბამისი საკანონმდებლო აქტებით, კონტროლის პალატისა და ცესკოს უფლებამოსილებას არ განეკუთვნება. შესაბამისად, სადავო ნორმით გათვალისწინებული ღონისძიება - რეგისტრაციის შეჩერება – არალეგიტიმურია, რითაც პოლიტიკურ პარტიას ესპობა არჩევნებში მონაწილეობის კონსტიტუციით გარანტირებული უფლება.

9. მოსარჩელის მტკიცებით, „პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 34² მუხლის მე-8 პუნქტი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ წინადადებას და 42-ე მუხლის პირველ პუნქტს. სადავო ნორმის თანახმად, „საქართველოს კონტროლის პალატა ყადაღას ადებს პარტიის, ფიზიკური ან/და იურიდიული პირის ქონებას (მათ შორის, საბანკო ანგარიშებს), რომელიც შეიძლება სამართალდარღვევის თაობაზე მიღებულ დადგენილებასთან ერთად გასაჩივრდეს სასამართლოში. გასაჩივრება არ აჩერებს ყადაღის მოქმედებას“.

მოსარჩელის აზრით, სადავო ნორმა არალეგიტიმურია, ვინაიდან იგი საქართველოს კონტროლის პალატას ანიჭებს გარკვეული პირების ქონების დაყადაღების უფლებამოსილებას. სადავო ნორმა წინააღმდეგობაში მოდის არა მარტო კონსტიტუციასთან, არამედ ისეთ კანონებთან, როგორებიცაა: საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი, ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსი, კანონი ,,სააღსრულებო წარმოებათა შესახებ“ და ა.შ. აღნიშნული აქტებიდან გამომდინარე, არსებობს ყადაღის დადებისათვის სავალდებულო გარკვეული წინა პირობები და წესი, კერძოდ, ქონების დაყადაღების თაობაზე გადაწყვეტილებას მხარის/კომპეტენტური ორგანოს დასაბუთებული შუამდგომლობის საფუძველზე იღებს ან სასამართლო, ან სათანადო სააღსრულებო ფურცლის არსებობის შემთხვევაში სააღსრულებო ბიურო. მოცემულ შემთხვევაში, სადაო ნორმის დამატებითი ლეგიტიმაცია განხორციელდა კონტროლის პალატის თავმჯდომარის 2012 წლის 16 იანვრის №9/37 ბრძანების საფუძველზე, რომელიც ასევე წინააღმდეგობაშია იერარქიით მასზე მაღლა მდგომ ნორმატიულ აქტებთან.

II
სამოტივაციო ნაწილი

1. კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისთვის იგი უნდა აკმაყოფილებდეს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს, მათ შორის „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტს, რომლის თანახმადაც, სარჩელი საკონსტიტუციო სასამართლოში შეტანილი უნდა იყოს უფლებამოსილი პირის ან ორგანოს (სუბიექტის) მიერ. ამავე დროს სარჩელი უნდა პასუხობდეს “საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ” საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის „ა” ქვეპუნქტითა და მე-16 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით დადგენილ მოთხოვნებს კონსტიტუციური სარჩელის საფუძვლიანობისა და დასაბუთებული მოთხოვნის დაყენების თაობაზე. გასათვალისწინებელია ასევე, რომ „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის „გ“ ქვეპუნქტის დანაწესიდან გამომდინარე, სარჩელში მითითებული სადავო საკითხი საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი უნდა იყოს.

2. N529 ნომრით რეგისტრირებულ კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელე მხარის მიერ ერთ–ერთ სადავო ნორმად დასახელებულია „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 26-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა¹“ ქვეპუნქტი, რომლის თანახმადაც იკრძალება შემოწირულობების მიღება „იურიდიული პირებისაგან, მათი გაერთიანებებისაგან, სხვა ტიპის ორგანიზაციული წარმონაქმნებისაგან“. მოსარჩელე მხარე ამ ნორმის არაკონსტიტუციურობის მტკიცებისას უთითებს, რომ ნორმით დაწესებული შეზღუდვა არალეგიტიმურად ლახავს იურიდიული პირის უფლებას, გააკეთოს შემოწირულობა სასურველი პოლიტიკური პარტიის სასარგებლოდ, რითაც მათ უზღუდავს პარტიის შექმნისა და მასში მონაწილეობის კონსტიტუციურ უფლებას. N529 სარჩელში მოსარჩელედ მითითებულია ოთხი პოლიტიკური პარტია. სარჩელში მოყვანილი არგუმენტაციიდან აშკარად იკვეთება, რომ ისინი ხსენებულ ნორმას სადავოდ მიიჩნევენ პარტიისათვის შემოწირულობის მსურველი იურიდიული პირების უფლების დარღევის საფუძვლით. კონსტიტუციური სარჩელიდან არ იკვეთება, რომ დასახელებული პოლიტიკური სუბიექტების კანონმდებლობით უფლებამოსილ წარმომადგენლებს თავად სურთ შემოწირულობის განხორციელება და ეს შესაძლებლობა სადავო ნორმით ეზღუდებათ.

3. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, საკონსტიტუციო სასამართლოში ნორმატიული აქტის ან მისი ცალკეული ნორმების კონსტიტუციურობის თაობაზე კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება აქვთ „საქართველოს მოქალაქეებს, სხვა ფიზიკურ პირებს და იურიდიულ პირებს, თუ მათ მიაჩნიათ, რომ დარღვეულია ან შესაძლებელია უშუალოდ დაირღვეს საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებული მათი უფლებანი და თავისუფლებანი“. აღნიშნულიდან გამომდინარე, „იმისათვის, რომ მოსარჩელემ სადავოდ გახადოს ესა თუ ის ნორმა, საჭიროა მან ნათლად და არაორაზროვნად წარმოაჩინოს, რომ იგი უკვე წარმოადგენდა ან სამომავლოდ, დიდი ალბათობით, იქნება სადავო ნორმით განსაზღვრული სამართლებრივი ურთიერთობის სუბიექტი (სადავო ნორმატიული აქტის მის მიმართ რეალურად გამოყენების ფაქტი), რამაც შემდგომ შეიძლება გამოიწვიოს მისი კონსტიტუციური უფლებების სავარაუდო დარღვევის შესაძლებლობა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 24 ოქტომბრის №1/2-527 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - გიორგი წაქაძე, ილია წულუკიძე და ვახტანგ ლორია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ’’ საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლი „ერთი მხრივ, აღჭურავს ნებისმიერ ფიზიკურ თუ იურიდიულ პირს საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის უფლებით, თუმცა, მეორე მხრივ, გამორიცხავს სასამართლოსათვის მიმართვის პროცესში ”actio popularis” შესაძლებლობას. მოსარჩელე უფლებამოსილია, იდავოს ნორმატიული აქტების საფუძველზე უშუალოდ მისი უფლებების დარღვევებთან დაკავშირებით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 29 დეკემბრის N2/4/507 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – გიორგი თარგამაძე, გიორგი ლეკიშვილი, ინგა გრიგოლია და ჯაბა სამუშია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). „საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის სარჩელით მიმართვის გზით პირს აქვს შესაძლებლობა, იდავოს მხოლოდ უშუალოდ საკუთარი უფლებების დარღვევაზე. იგი არ არის უფლებამოსილი, სასამართლოს მიმართოს სხვისი უფლებების დასაცავად მათი მხრიდან შესაბამისი უფლებამოსილების მინიჭების გარეშე ... მოსარჩელეების მიერ საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვა წარმოადგენს არა საკუთარი, არამედ დაინტერესებულ პირთა (მესამე პირთა) მხრიდან შესაბამისი უფლებამოსილების მინიჭების გარეშე სხვისი უფლების დასაცავად სასამართლოსათვის მიმართვას. ასეთი სარჩელი წარმოადგენს ”actio popularis”, რომლის დასაშვებობას საკონსტიტუციო სამართალწარმოება არ ითვალისწინებს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 24 ოქტომბრის №1/2-527 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - გიორგი წაქაძე, ილია წულუკიძე და ვახტანგ ლორია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

აღნიშნულიდან გამომდინარე, „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 26-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა¹“ ქვეპუნქტის არაკონსტიტუციურად ცნობის მოთხოვნის ნაწილში სახეზეა N529 კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად არმიღების „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი, რომლის თანახმად, კონსტიტუციური სარჩელი განსახილველად არ მიიღება, თუ შეტანილი არ არის უფლებამოსილი პირის ან ორგანოს (სუბიექტის) მიერ.

5. მსგავსი ვითარებაა კიდევ ორ სადავო ნორმასთან მიმართებით, კერძოდ, მოსარჩელე მხარე ითხოვს „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 27-ე მუხლის მე-5 და მე-6 პუნქტების არაკონსტიტუციურად ცნობას. სადავო მე–5 პუნქტით განსაზღვრულია, რომ „პარტიის მიერ საწევრო შენატანები, აგრეთვე მოქალაქისაგან შემოწირულებების სახით ფულადი სახსრები მიიღება მხოლოდ უნაღდო ანგარიშსწორებით. შემოწირულება შეიძლება განხორციელდეს მხოლოდ საქართველოში ლიცენზირებულ კომერციულ ბანკში არსებული, შემომწირველის ან საწევრო შენატანის განმახორციელებელი პირის კუთვნილი ანგარიშიდან“. სადავო მე–6 პუნქტით კი განსაზღვრულია, რომ „შემოწირულების სხვა პირის მეშვეობით განხორციელება ან კანონით დადგენილი შეზღუდვებისთვის სხვაგვარად გვერდის ავლა გამოიწვევს შემოწირულების სახელმწიფო ბიუჯეტში მიმართვას, ხოლო სამართალდამრღვევ პირს დაეკისრება საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი პასუხისმგებლობა“. მოსარჩელე მხარე აღნიშნული სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურობის მტკიცებისას სარჩელში მიუთითებს, რომ ამ აკრძალვით არალეგიტიმურად იზღუდება იმ პირთა უფლებები, რომელთაც სურთ გარკვეული შენატანის განხორციელება ამა თუ იმ პარტიის ანგარიშზე, მაგრამ იმყოფებიან საზღვარგარეთ, სადაც შესაძლოა არ არის საქართველოში ლიცენზირებული კომერციული ბანკი ან ამ პირს არა აქვს კუთვნილი ანგარიში ბანკში. ამასთან, შემომწირველები ამით გამოხატავენ თავიანთ პოლიტიკურ მრწამსს და მათთვის სადავო ნორმით ამ უფლების შეზღუდვა დაუშვებელია.

ცხადია, რომ „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 27-ე მუხლის მე-5 და მე-6 პუნქტების არაკონსტიტუციურად ცნობის მოთხოვნას მოსარჩელე მხარე აყენებს არა მისი, არამედ სხვა პირთა უფლებების დასაცავად. შესაბამისად, „actio popularis” აკრძალვის დანაწესიდან გამომდინარე, სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილშიც სახეზეა სარჩელის განსახილველად არმიღების „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.

6. მოსარჩელე მხარე ასევე სადავოდ ხდის „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის მე-2 წინადადების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართებით. აღნიშნული სადავო ნორმის თანახმად, პოლიტიკური პარტიის მიერ „საჯარო ღონისძიებების მეშვეობით მიღებული შემოწირულებების ოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს 30 000 ლარს წელიწადში“. სადავო ნორმის კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან შეუსაბამობის სამტკიცებლად მოსარჩელე მხარე მიუთითებს, რომ იმ პირობებში, როდესაც კანონი უშვებს პარტიის მიერ საჯარო ღონისძიებების საშუალებით შემოწირულობის მიღებას, გაუგებარია რას ემსახურება 30 000 ლარიანი ზღვარის დაწესება. ამავე დროს, მოსარჩელე მიჩნევს, რომ აღნიშნული ნორმის პრაქტიკაში განხორციელება შეუძლებელია.

სასამართლო აღნიშნავს, რომ გარდა იმისა, რომ სარჩელი უფლებამოსილი სუბიექტის მიერ უნდა იყოს შემოტანილი, ის, იმავდროულად, დასაბუთებულიც უნდა იყოს. „კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის აუცილებელია, მასში გამოკვეთილი იყოს აშკარა და ცხადი შინაარსობრივი მიმართება სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის იმ დებულებებს შორის, რომლებთან დაკავშირებითაც მოსარჩელე მოითხოვს სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობას” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის #1/3/469 განჩინება, II-1). „სარჩელის დასაბუთებულობასთან დაკავშირებით სასამართლო განმარტავს, რომ საკმარისი არ არის მოსარჩელემ მხოლოდ აღნიშნოს, რომ ის სადავო ნორმის ადრესატს წარმოადგენს, არამედ სარჩელი მაშინაა დასაბუთებული, როცა მოსარჩელე სათანადო არგუმენტებით მიუთითებს, რაში გამოიხატება სადავო ნორმებით მისი კონკრეტული კონსტიტუციური უფლების დარღვევა. ანუ, მოსარჩელემ საფუძვლიანად უნდა წარმოაჩინოს სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობა, თუ რა შინაარსობრივი მიმართება არსებობს სადავო ნორმასა და შესაბამისი კონსტიტუციური ნორმით დაცულ მის უფლებრივ სფეროს შორის“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 30 ივლისის №1/3/480 განჩინება საქმეზე „პოლიტიკური მოძრაობა „სამართლიანი საქართველოსთვის“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

მოცემულ შემთხვევაში მოსარჩელე მხარე სადავო ნორმას კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან შეუსაბამოდ მიიჩნევს. კონსტიტუციის მე-14 მუხლი „ადგენს კანონის წინაშე თანასწორობის ფუნდამენტურ კონსტიტუციურ პრინციპს. მისი მიზანია, არ დაუშვას არსებითად თანასწორის უთანასწოროდ მოპყრობა ან პირიქით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 მარტის N2/1/473 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბიჭიკო ჭონქაძე და სხვები საქართველოს ენერგეტიკის მინისტრის წინააღმდეგ“, II-1). აღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმის კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართების წარმოსაჩენად, მოსარჩელემ უნდა დაასაბუთოს, რომ ნორმის მოქმედება იწვევს დიფერენცირებულ მოპყრობას არსებითად თანასწორ პირებს შორის. მოსარჩელე მხარე კი არ მიუთითებს, თუ პირთა რომელ წრეს შორის ხდება სადავო ნორმით დიფერენცირება. ასევე მოსარჩელე მხარის მსჯელობის საგანიც კი არ გამხდარა, რომ მისი შეხედულებით სადავო ნორმის პრობლემა გარკვეული პირების მიმართ დიფერენცირებულ მოპყრობაში მდგომარეობს. მოსარჩლე მხარის არგუმენტაცია ნორმის პრაქტიკაში გამოყენების პრობლემატურობასთან დაკავშირებით, ვერ წარმოაჩენს სადავო ნორმის მიმართებას კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან.

შესაბამისად, ამ ნაწილში კონსტიტუციური სარჩელი დაუსაბუთებელია და სახეზეა მისი არსებითად განსახილველად არმიღების “საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ” საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის „ა” ქვეპუნქტით განსაზღვრული საფუძველი, რომლის თანახმად, კონსტიტუციური სარჩელი განსახილველად არ მიიღება, თუ ფორმით ან შინაარსით არ შეესაბამება დასახელებული კანონის მე–16 მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს, კერძოდ, არ არის შესრულებული ამავე კანონის მე-16 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტიდან გამომდინარე მოთხოვნა, რომ კონსტიტუციურ სარჩელში აღნიშნული უნდა იყოს მტკიცებულებანი, რომლებიც, მოსარჩელის აზრით, ადასტურებენ კონსტიტუციური სარჩელის საფუძვლიანობას. შესაბამისად, მოსარჩელე მხარის მიერ დარღვეულია „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31–ე მუხლის მე–2 პუნქტის დებულება, რომლის თანახმად, „კონსტიტუციური სარჩელი ... დასაბუთებული უნდა იყოს. კონსტიტუციურ სარჩელში... აუცილებლად უნდა იყოს მოყვანილი მტკიცებულებები, რომლებიც მოსარჩელის ... აზრით ადასტურებენ სარჩელის ...საფუძვლიანობას“.

7. „კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის აუცილებელია, ის აკმაყოფილებდეს კანონმდებლობით მისთვის დადგენილ მოთხოვნებს. კანონმდებლობის სხვა მოთხოვნებთან ერთად, მოსარჩელე ვალდებულია, მიუთითოს იმ მოქმედ ნორმატიულ აქტზე, რომლითაც ირღვევა ან შესაძლოა დაირღვეს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებული უშუალოდ მისი უფლებები და თავისუფლებები. ... საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა დაადგინოს, მოსარჩელის მიერ სადავოდ მითითებული ნორმა წარმოადგენს თუ არა მოქმედ ნორმატიულ აქტს და, შესაბამისად, მის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობა მიეკუთვნება თუ არა საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯად საკითხებს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 13 ივნისის N1/1/521 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ავთანდილ კახნიაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1).

საქართველოს კონსტიტუციის 89–ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტის თანახმად, „საკონსტიტუციო სასამართლო პირის სარჩელის საფუძველზე იხილავს ნორმატიული აქტების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან და თავისუფლებებთან მიმართებით“. ხოლო „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 39–ე მუხლის მიხედვით, შესაბამის სუბიექტებს კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება აქვთ „ნორმატიული აქტის ან მისი ცალკეული ნორმების კონსტიტუციურობის თაობაზე“.

8. მოსარჩელე მხარე ითხოვს „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 34² მუხლის მე-7 და მე-8 პუნქტების კონსტიტუციურობის დადგენას. კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, 34² მუხლის მე–7 პუნქტი გასაჩივრებულია შემდეგი რედაქციით: „ამ მუხლით გათვალისწინებული ნორმის არაერთგზის დარღვევის ან საქართველოს კონტროლის პალატის კანონიერი მოთხოვნის განზრახ შეუსრულებლობის შემთხვევაში, ან თუ სამართალდარღვევამ მნიშვნელოვანი ზიანი გამოიწვია, საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისია უფლებამოსილია საქართველოს კონტროლის პალატის წარდგინების საფუძველზე საარჩევნო სუბიექტს შეუჩეროს საარჩევნო რეგისტრაცია, თუ დარღვევა გულისხმობს არჩევნებამდე 1 წლის განმავლობაში ჩადენილ ქმედებას“. „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 34² მუხლის მე-7 პუნქტის გასაჩივრებული რედაქცია საკონსტიტუციო სასამართლოში კონსტიტუციური სარჩელის შემოტანის დროს, 2012 წლის 5 ივნისს, გაუქმებული იყო და აღარ მოქმედებდა. N529 სარჩელის საკონსტიტუციო სასამართლოში შემოტანის დროისთვის „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 34² მუხლის მე-7 პუნქტის მოქმედი რედაქცია შემდეგი შინაარსისაა: „ამ კანონის 33¹ მუხლით გათვალისწინებული გარიგების დადება − გამოიწვევს დაჯარიმებას გარიგების ღირებულების ხუთმაგი ოდენობით“ (2012 წლის 8 მაისის #6116–Iს საქართველოს ორგანული კანონი „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანულ კანონში ცვლილების შეტანის თაობაზე“. 29.05.2012წ. სარეგისტრაციო კოდი 010290000.04.001.016041).

ანალოგიური ვითარებაა „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 34² მუხლის მე-8 პუნქტთან მიმართებითაც. მოსარჩელის მიერ გასაჩივრებული დასახელებული სადავო ნორმის რედაქციის მიხედვით, ,,საქართველოს კონტროლის პალატა ყადაღას ადებს პარტიის, ფიზიკური ან/და იურიდიული პირის ქონებას (მათ შორის, საბანკო ანგარიშებს) რომელიც შეიძლება სამართალდარღვევის თაობაზე მიღებულ დადგენილებასთან ერთად გასაჩივრდეს სასამართლოში. გასაჩივრება არ აჩერებს ყადაღის მოქმედებას’’, ხოლო სარჩელის შემოტანის დროს „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 34² მუხლის მე-8 პუნქტის მოქმედი რედაქციის თანახმად, „ამ კანონის 25¹ მუხლის პირველი და 1¹ პუნქტებით გათვალისწინებული მოთხოვნის დარღვევა − გამოიწვევს დაჯარიმებას ზღვრის გადაჭარბებით გაწეული ხარჯის ხუთმაგი ოდენობით’’ (2012 წლის 8 მაისის #6116–Iს საქართველოს ორგანული კანონი „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანულ კანონში ცვლილების შეტანის თაობაზე“. 29.05.2012წ. სარეგისტრაციო კოდი 010290000.04.001.016041).

აღნიშნულიდან გამომდინარე აშკარაა, რომ კონსტიტუციური სარჩელში მითითებული სადავო ნორმების რედაქციები, სარჩელის შემოტანის დროს გაუქმებული იყო და აღარ მოქმედებდა. შესაბამისად, მოსარჩელე მხარის მიერ მითითებული სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობის არგუმენტაცია, შინაარსობრივად მიემართება სწორედ გაუქმებულ ნორმებს და არა კონსტიტუციური სარჩელის შემოტანის დროს „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 34² მუხლის მე-7 და მე-8 პუნქტების მოქმედ რედაქციებს.

9. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთხელ განმარტა, რომ კონსტიტუციური სარჩელი უნდა ეხებოდეს მხოლოდ მოქმედი ნორმატიული აქტების კონსტიტუციურობას (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2002 წლის 12 მარტის N2/124/3, 2005 წლის 11 ოქტომბრის N1/17/345 და 2008 წლის 4 აპრილის N1/1/426, 2010 წლის 28 დეკემბრის N1/494 განჩინებები). შესაბამისად, მოსარჩელემ უნდა მიუთითოს მოქმედი ნორმატიული აქტის ის შინაარსი, რომელიც მისი უფლების დარღვევას იწვევს, ვინაიდან ნორმატიული აქტი, რომელიც აღარ მოქმედებს, ვერ შეფასდება როგორც ადამიანის უფლების შემზღუდველი ნორმა. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „მხოლოდ მოქმედი ნორმა შეიძლება წარმოშობდეს ადამიანის კონსტიტუციით გარანტირებული უფლების დარღვევის რისკს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 დეკემბრის N1/494 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ვლადიმერ ვახანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

კონსტიტუციური სარჩელის საკონსტიტუციო სასასმართლოში რეგისტრაციის (შემოტანის) მომენტისათვის (2012 წლის 5 ივნისი), სადავო ნორმები (სარჩელში მითითებული რედაქციით) უკვე აღარ მოქმედებდა. ვინაიდან კონსტიტუციური სარჩელის ამ ნაწილში მოსარჩელის მიერ სადავოდ გამხდარია ძალადაკარგული ნორმები, საკონსტიტუციო სასამართლო მოკლებულია შესაძლებლობას, იმსჯელოს მათი კონსტიტუციურობის თაობაზე. შესაბამისად, სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილთან მიმართებით, რომელიც ეხება „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 34² მუხლის მე-7 და მე-8 პუნქტების კონსტიტუციურობას, სახეზეა კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად არმიღების ,,საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის ,,გ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი - საკითხი არ არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი.

10. ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლო ადგენს, რომ სახეზეა N529 კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად არმიღების „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ” საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის „ა“, „ბ” და „გ“ ქვეპუნქტებით და მე-16 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძვლები. კერძოდ, კონსტიტუციური სარჩელი 1)„მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 26-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა¹“ ქვეპუნქტის, 27-ე მუხლის მე-5 და მე-6 პუნქტების საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან და 26-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით არაკონსტიტუციურად ცნობის მოთხოვნის ნაწილში არ არის შემოტანილი უფლებამოსილი სუბიექტის მიერ; 2)„მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის მე-2 წინადადების საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართებით არაკონსტიტუციურად ცნობის ნაწილში დაუსაბუთებელია; 3) „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 34² მუხლის მე-7 პუნქტისა და 4) „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 34² მუხლის მე-8 პუნქტის არაკონსტიტუციურად ცნობის ნაწილში სასარჩელო მოთხოვნა არ არის საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი. შესაბამისად, N529 კონსტიტუციური სარჩელი არ უნდა იქნეს მიღებული არსებითად განსახილველად.

III
სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 27¹ მუხლის პირველი პუნქტის, 31-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, 43-ე მუხლის მე-5, მე-7 და მე-8 პუნქტების, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, მე-17 მუხლის მე-5 პუნქტის, მე-18 მუხლის „ა“, „ბ“ და „გ“ ქვეპუნქტების და 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:

1. კონსტიტუციური სარჩელი #529 (პოლიტიკური გაერთიანება ,,თავისუფალი საქართველო“, პოლიტიკური პარტია ,,დემოკრატიული მოძრაობა - ერთიანი საქართველო“, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება ,,სოციალ-დემოკრატები საქართველოს განვითარებისთვის“ და „საქართველოს მწვანეთა პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ) არ იქნეს მიღებული არსებითად განსახილველად.

2. განჩინება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

3. განჩინების ასლი გაეგზავნოს მხარეებს.

კოლეგიის წევრები:

კონსტანტინე ვარძელაშვილი

ვახტანგ გვარამია

ქეთევან ერემაძე

მაია კოპალეიშვილი