თქვენ არ ეცნობით სასამართლოს მეგობრის სააპლიკაციო ფორმის სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. საქმე/საქმეები რომლებთან დაკავშირებითაც სასამართლოს მეგობრის წერილობითი მოსაზრებაა შემოტანილი

ა. #1636-ე კონსტიტუციურ სარჩელთან დაკავშირებით - „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „საქართველოს პატრიოტთა ალიანსი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.“

2. სასამართლოს მეგობრის მოსაზრება

„საქართველოს ორგანულ კანონში „საქართველოს საარჩევნო კოდექსში“ ცვლილების შეტანის შესახებ“ 2021 წლის 28 ივნისის N703-Vრს-Xმპ საქართველოს ორგანული კანონით გათვალისწინებულ ერთ-ერთ მნიშვნელოვან საკითხს წარმოადგენს ცესკოს წევრთა რაოდენობის, შემადგენლობის, მათი არჩევის, პარტიების მიერ ცესკოს წევრების დანიშვნისა და მათთვის უფლებამოსილების შეწყვეტის წესის ცვლილება.

კანონპროექტით გათვალისწინებული ცვლილებების მიზანს, როგორც მის განმარტებით ბარათში ვკითხულობთ, წარმოადგენდა საქართველოს პარლამენტის 2020 წლის 31 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნებში გამოვლენილი ხარვეზების გამოსწორება - „წარმოდგენილი კანონპროექტის მიზანია საქართველოს საარჩევნო კოდექსში აისახოს ნორმები, რომლებითაც აღმოიფხვრება 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნების შედეგად გამოვლენილი ცალკეული ხარვეზები, აისახოს ეუთო/ოდირის რეკომენდაციები საარჩევნო სისტემის გაუმჯობესების საკითხებზე და უპასუხოს პოლიტიკურ პარტიებს შორის გაფორმებული მემორანდუმის სულისკვეთებას.“[1]

ცესკოს დაკომპლექტებაში პოლიტიკური პარტიების მონაწილეობა

საქართველოს საარჩევნო ადმინისტრაციის უმაღლესი ორგანოა ცესკო, რომელიც თავისი უფლებამოსილების ფარგლებში ხელმძღვანელობს და აკონტროლებს ყველა დონის საარჩევნო კომისიებს და უზრუნველყოფს საქართველოს საარჩევნო კანონმდებლობის ერთგვაროვან გამოყენებას საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე.[2]

შესაბამისად საარჩევნო ადმინისტრაციის, მათ შორის ცესკოს, როგორც დამოუკიდებელი, სტაბილური და სანდო ინსტიტუციის ჩამოყალიბებას უაღრესად დიდი მნიშვნელობა აქვს დემოკრატიული არჩევების ჩატარების მიზნით. ამ მიზნის მიღწევის ერთ-ერთი ეფექტური საშუალება კი, ცესკოში მრავალპარტიული წარმომადგენლობის უზრუნველყოფაა.

ცესკოში, როგორც საარჩევნო ადმინისტრაციის უმაღლეს ორგანოში მრავალპარტიული წარმომადგენლობა უზრუნველყოფს საარჩევნო ადმინისტრაციის მიმართ სანდოობას და პოლიტიკურ ძალებს შორის თანასწორი საარჩევნო გარემოს უზრუნველყოფას. იგი ხელშემშლელ ფაქტორს წარმოადგენს საარჩევნო ადმინისტრაციაში რომელიმე ცალკეული პარტიის/პარტიების პოზიციების განმტკიცების წინააღმდეგ.

ამდენად, საარჩევნო ადმინისტრაციის დაკომპლექტების წესი, რომელიც უზრუნველყოფს ყველა კვალიფიციური პოლიტიკური პარტიის წარმომადგენლობას, საარჩევნო ადმინისტრაციას და მთლიანად საარჩევნო პროცესს დაიცავს რომელიმე პოლიტიკური ძალის არასათანადო პოლიტიკური გავლენებისაგან და ცალკეული პარტიის/პარტიების დომინირებული მდგომარეობისაგან.

საქართველოს საარჩევნო კოდექსში განხორციელებული ზემოაღნიშნული ცვლილებების შედეგად, ცენტრალური საარჩევნო კომისიის დაკომპლექტების შერეული მოდელი იქნა შემოღებული. რომლის თანახმად, ცესკო შედგება არაუმეტეს 17 წევრისგან (მათ შორის არიან ცესკოს თავმჯდომარე, ცესკოს თავმჯდომარის 2 მოადგილე და ცესკოს მდივანი). ცესკოს 7 წევრს საქართველოს პრეზიდენტის წარდგინებით ირჩევს საქართველოს პარლამენტი, ხოლო ცესკოს არაუმეტეს 9 წევრს ნიშნავენ პარტიები.[3]

პარტიას უფლება აქვს, დანიშნოს ცესკოს 1 წევრი, თუ პარტია ცესკოს თავმჯდომარის მიერ რეგისტრირებული იყო საქართველოს პარლამენტის არჩევნებში მონაწილეობის მიზნით და მას მიეკუთვნა საქართველოს პარლამენტის წევრის მანდატი.[4]

კერძოდ, იმისთვის რომ პარტიას ჰქონდეს ცესკოში წევრის დანიშვნის უფლება მან არჩევნებში მონაწილე ამომრჩეველთა ნამდვილი ხმების დადგენილი პროცენტული რაოდენობა მაინც უნდა მიიღოს და მოიპოვოს საპარლამენტო მანდატი.[5] 2021 წლის მუნიციპალიტეტის ორგანოთა არჩევნებამდე ცესკოში წარმოშობილ ვაკანტურ თანამდებობაზე პირის არჩევის/დანიშვნის დროებითი წესის შესაბამისად, პარტიას უფლება აქვს დანიშნოს ცესკოს 1 წევრი, თუ მან ამომრჩეველთა ნამდვილი ხმების 1 პროცენტზე მეტი მიიღო საქართველოს პარლამენტის ბოლო არჩევნებში.[6]

შესაბამისად, ცესკოში წევრის დანიშვნის უფლების მატარებელი სუბიექტი არის პოლიტიკური პარტია, რომელმაც არჩევნებში მიიღო მანდატის მოსაპოვებლად საკმარისი ოდენობის ამომრჩეველთა მხარდაჭერა, და არა პარტიის სარჩევნო სიაში მყოფი ცალკეული პირი/პირები, რომელებსაც მიენიჭათ საპარლამენტო მანდატი/მანდატები.

პარტიის მიერ ცესკოს წევრის დანიშვნის სადავო ნორმით დადგენილი წესი

იმისთვის, რომ საარჩევნო ადმინისტრაციამ ეფექტიანად შეასრულოს თავისი ფუნქციები, მნიშვნელოვანია ცესკოში პოლიტიკური პარტიებისთვის გამოყოფილი კვოტის შევსების წესი იყოს სამართლიანი, თანასწორობისა და პარიტეტის პრინციპზე დაფუძნებული.

საარჩევნო კოდექსის 196¹-ე მუხლის მე-4 ნაწილის (რომელიც არის დროებითი რეგულაცია და ეხება 2021 წლის მუნიციპალიტეტის ორგანოთა არჩევნებამდე ცესკოში წევრის დანიშვნას), თანახმად, შესაძლებელია ცესკოს წევრის დანიშვნის უფლება ჩამოერთვას, იმ პარტიას რომელიც აკმაყოფილებს ამავე კოდექსით დადგენილ ზოგად წესს - ამომრჩეველთა არანაკლებ 1 პროცენტის ლეგიტიმაციასთან დაკავშირებით.

კერძოდ, სადავო ნორმა გამონაკლისის სახით, დასაშვებად მიიჩნევს, პარტიას, რომელმაც საქართველოს პარლამენტის ბოლო არჩევნებში მიიღო ამომრჩეველთა ნამდვილი ხმების 1 პროცენტზე მეტი და მოიპოვა საპარლამენტო მანდატი, ჩამოერთვას ცესკოში წევრის დანიშვნის უფლება, თუ ამ პარტიის სიით არჩეულმა საქართველოს პარლამენტის ყველა წევრმა, რომელიც ახორციელებს საქართველოს პარლამენტის წევრის უფლებამოსილებას[7] 2021 წლის 19 აპრილის მდგომარეობით, დატოვა პარტია და ყველა ერთად გახდა სხვა პარტიის წევრი.

სადავო ნორმის თანახმად, ცესკოში წევრის დანიშვნის უფლება გადაეცემა ახალ პარტიას, რომელის წევრებიც გახდნენ პარლამენტის აღნიშნული დეპუტატები. მიუხედავად იმისა, ახალ პარტიას, რომელსაც გადაეცა წევრის დანიშვნის უფლება, აქვს თუ არა ამომრჩეველთა სულ მცირე 1 პროცენტის მხარდაჭერა (როგორც მოსარჩელე მხარე მიუთითებს, განსახილველ შემთხვევაში პარლამენტის წევრებმა დააფუძნეს სრულიად ახალი პარტია, რომელიც ვერ აკმაყოფილებს ზემოხსენებულ ზოგად პირობას 1 პროცენტიან ბარიერთან დაკავშირებით).

შესაბამისად, გარდა იმისა რომ უფლების მქონე პოლიტიკურ პარტიას ერთმევა წევრის დანიშვნის უფლება, სადავო ნორმა ცესკოში წევრის დანიშვნის შესაძლებლობას ადგენს იმ პოლიტიკური პარტიისთვის, რომელსაც ამომრჩეველთა 1 პროცენტის მხარდაჭერაც კი არ აქვს.

გაუგებარია და სადავო ნორმაც არაფერს ამბობს ისეთ შემთხვევაზე, როდესაც პარტიის სიით არჩეული საქართველოს პარლამენტის ყველა წევრი დატოვებს პარტიას, თუმცა არ გახდება სხვა პარტიის წევრი, ან მხოლოდ ნაწილი გახდება სხვა პარტიის წევრი, ასეთ შემთხვევაში როგორი იქნებოდა კანონმდებლის ლოგიკა, ცესკოს წევრის დანიშვნის უფლების მინიჭებასთან დაკავშირებით. აღნიშნული გარემოება, ისევე როგორც კონკრეტულ თარიღზე - 2021 წლის 19 აპრილზე მითითება, ადასტურებს რომ სადავო ნორმით დადგენილი რეგულაცია მორგებულია კონკრეტულ პარტიას და შემოღებულია ცალკეული პარლამენტის წევრებისთვის ცესკოს წევრის დანიშვნის უფლების მინიჭების მიზნით. შესაბამისად აღნიშნულიც ცხადყოფს, რომ კანონმდებლის მიზანი სადავო ნორმის მიღებისას არა რაიმე ლეგიტიმური ინტერესის დაცვა, არამედ კანონის კონკრეტულ გარემოებებზე მორგება იყო.

აღსანიშნავია, რომ სადავო ნორმის მიღების მიზანი არც კანონპროექტის განმარტებით ბარათშია მოცემული და არც კანონპროექტის ავტორს წარმოუდგენია პარლამენტში განხილვისას.[8]

ამდენად, სადავო ნორმის მოქმედების შედეგად, ყველა პარტიისთვის, რომელმაც მიიღო მანდატის მოსაპოვებლად ამომრჩეველთა ხმების საკმარისი რაოდენობა, ცესკოში წარმომადგენლის დანიშვნის წესი არ არის თანაბარი. მეტიც, ის შესაძლებლობას იძლევა წევრი დანიშნოს პარტიამ, რომელსაც ამომრჩეველთა საკმარისი მხარდაჭერა არ აქვს, ხოლო ასეთი მხარდაჭერის მქონე პარტიას სრულად უზღუდავს წარმომადგენლის დანიშვნის უფლებას.

შესაბამისად, სადავო ნორმა არღვევს თავად კანონმდებლის მიერ დადგენილ პრინციპსაც, რომ ცესკოში წევრის დანიშვნის უფლება უნდა ებმოდეს პარტიის მიერ მიღებული ხმების რაოდენობას და ამომრჩევლის ლეგიტიმაციას.[9]

აღსანიშნავია, რომ კვალიფიციური პარტიის სხვა უფლებებთან მიმართებით, კანონმდებელი ამგვარ შეზღუდვას არ ადგენს. კერძოდ, ბარიერგადალახულ პარტიებს, მიუხედავად იმისა, მისი წევრები არჩევნების შემდგომ გახდებიან თუ არა სხვა პოლიტიკური სუბიექტის წევრები, უნარჩუნდება უფასო საეთერო დროით სარგებლობის[10] და დაფინანსების მიღების უფლება, მხოლოდ ცესკოს წევრის დანიშვნის უფლება გადადის ახალ პარტიაზე.

აღსანიშნავია, სადავო ნორმით დადგენილი წესთან დაკავშირებით ვენეციის კომისიამ აღნიშნა, რომ ის ეწინააღმდეგება საარჩევნო კოდექსის მე-13 მუხლის პირველი ნაწილით დადგენილ ზოგად პირობას და მისი ცვლილებისკენ მოუწოდა საქართველოს პარლამენტს.[11]

სადავო ნორმის დისკრიმინაციულობა

თანასწორობის უფლება

საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტი განამტკიცებს სამართლის წინაშე ყველას თანასწორობის პრინციპს. აღნიშნული კონსტიტუციური ნორმით აკრძალულია დისკრიმინაცია რასის, კანის ფერის, სქესის, წარმოშობის, ეთნიკური კუთვნილების, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულებების, სოციალური კუთვნილების, ქონებრივი ან წოდებრივი მდგომარეობის, საცხოვრებელი ადგილის ან სხვა ნიშნის მიხედვით.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „თანასწორობის ფუნდამენტური უფლების დამდგენი ნორმა წარმოადგენს თანასწორობის უნივერსალურ კონსტიტუციურ ნორმა-პრინციპს, რომელიც ზოგადად გულისხმობს ადამიანების სამართლებრივი დაცვის თანაბარი პირობების გარანტირებას. კანონის წინაშე თანასწორობის უზრუნველყოფის ხარისხი ობიექტური კრიტერიუმია ქვეყანაში დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების უპირატესობით შეზღუდული სამართლის უზენაესობის ხარისხის შეფასებისათვის. ამდენად, ეს პრინციპი წარმოადგენს დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოს როგორც საფუძველს, ისე მიზანს.“[12]

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „(...) ნებისმიერი უფლების აღიარება აზრს დაკარგავს მასზე თანაბარი წვდომის გარანტირებული შესაძლებლობის გარეშე. ადამიანებისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელია განცდა, რომ მათ სამართლიანად ეპყრობიან.“[13] „(...) თანასწორობის იდეა ემსახურება შესაძლებლობების თანასწორობის უზრუნველყოფას, ანუ ამა თუ იმ სფეროში ადამიანების თვითრეალიზაციისთვის ერთნაირი შესაძლებლობების გარანტირებას“.[14] ამასთან, კონსტიტუციაში მითითებული ადამიანის ძირითადი უფლებები, მათი შინაარსის გათვალისწინებით, ვრცელდება აგრეთვე იურიდიულ პირებზე,[15] განსახილველ შემთხვევაში პოლიტიკურ პარტიებზე.

საკონსტიტუციო სასამართლოს პოზიციით, „თანასწორობის უფლების შეზღუდვას ადგილი ექნება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ აშკარაა არსებითად თანასწორი პირების მიმართ უთანასწორო მოპყრობა (ან არსებითად უთანასწორო პირების მიმართ თანასწორი მოპყრობა)“.[16] ამდენად, პირველ რიგში უნდა დადგინდეს, იწვევს თუ არა სადავო ნორმებით დადგენილი წესი არსებითად თანასწორი პირების დიფერენცირებას. რისთვისაც, უნდა გამოიკვეთოს შესადარებელი პირები.

შესადარებელ პირთა დიფერენცირება

განსახილველ შემთხვევაში, ცესკოში წევრის დანიშვნის უფლება აქვთ პარტიებს, რომლებიც მონაწილეობდნენ საქართველოს პარლამენტის ბოლო არჩევნებში და ამომრჩეველთა ნამდვილი ხმების 1 პროცენტზე მეტი მიიღეს. თუმცა, მოსარჩელეს, რომელმაც იმავე არჩევნებში იმავე ოდენობის საარჩევნო ბარიერი გადალახა, ვინაიდან, 2021 წლის 19 აპრილის მდგომარეობით მისი სიით გასულმა პარლამენტის წევრებმა დატოვეს პარტია და გახდნენ სხვა პარტიის წევრები, ამგვარი უფლებით სარგებლობა არ შეუძლია, რადგან სადავო ნორმით აღნიშნული უფლება ახალ პარტიას გადაეცემა.

ამდენად, შესადარებელ პირებს წარმოადგენენ ერთი მხრივ, პარტიები, რომლებმაც პარლამენტის ბოლო არჩევნებში ამომრჩეველთა ნამდვილი ხმების 1 პროცენტზე მეტი მიიღეს და მათი წევრები არ გადასულან სხვა პარტიაში, მეორე მხრივ კი, პარტიები, რომლებმაც პარლამენტის ბოლო არჩევნებში ასევე მიიღეს ამომრჩეველთა ნამდვილი ხმების 1 პროცენტზე მეტი, თუმცა მათი წევრები გადავიდნენ სხვა პარტიაში.

შესადარებელ პირთა შორის დიფერენცირება კი, იმაში გამოიხატება, რომ ცესკოში წევრის დანიშვნის უფლება ერთ შემთხვევაში, სრულად არის უზრუნველყოფილი, ხოლო მოსარჩელე/მის მდგომარეობაში მყოფი პირი აღნიშნული უფლებით ვერ სარგებლობს.

შესადარებელ პირთა არსებითად თანასწორობა

უნდა აღინიშნოს, რომ დიფერენცირებული მოპყრობის არსებობა არ არის საკმარისი კანონის წინაშე თანასწორობის კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვის დასადგენად. ამისათვის აგრეთვე აუცილებელია, რომ განსხვავებული მოპყრობა ხორციელდებოდეს არსებითად თანასწორი პირების მიმართ. მოცემულ შემთხვევაში შესადარებელ პირებს ერთმანეთისაგან, განასხვავებთ პარტიაში საპარლამენტო მანდატის მქონე წევრების პერსონალური გადაწყვეტილება დატოვონ თუ არა პარტია, რომლითაც მონაწილეობას იღებდნენ არჩევნებში.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „არსებითად თანასწორობის საკითხი უნდა შეფასდეს არა ზოგადად, არამედ კონკრეტულ სამართალურთიერთობასთან კავშირში. დისკრიმინაციულ მოპყრობაზე მსჯელობა შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, თუ პირები კონკრეტულ სამართლებრივ ურთიერთობასთან დაკავშირებით შეიძლება განხილულ იქნენ როგორც არსებითად თანასწორი სუბიექტები.“[17]

იგივე პრინციპი გამომდინარეობს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტული სამართლიდან. ევროპული სასამართლოს განმარტებით, იმისათვის, რომ საკითხი მოექცეს ადამიანის უფლებათა კონვენციის მე-14 მუხლის (თანასწორობის უფლება) ქვეშ, აუცილებელია, რომ განსხვავებული მოპყრობა არსებობდეს ანალოგიურ ან მსგავს სიტუაციაში მყოფი პირების მიმართ. განსხვავებული მოპყრობა დისკრიმინაციულია თუ მას არა აქვს ობიექტური და გონივრული გამართლება, ე.ი. არ ისახავს კანონიერ მიზანს და არ არსებობს პროპორციულობის გონივრული კავშირი გამოყენებულ საშუალებებსა და დასახულ მიზანს შორის.[18]

განსახილველ შემთხვევაში, შესადარებელ ჯგუფებს მიეკუთვნებიან პოლიტიკური პარტიები, რომლებმაც არჩევნებში მოიპოვეს ამომრჩევლის საკმარისი ლეგიტიმაცია, რის საფუძველზეც მათ წარმოეშვათ ცესკოში წევრის დანიშვნის უფლება. როგორც უკვე აღინიშნა, სარჩელის მიზნებისთვის, შესადარებელ პირებს შორის განმასხვავებელ ნიშანს წარმოადგენს 2021 წლის 19 აპრილის მდგომარეობით, მათი სიით არჩეული პარლამენტის წევრების პოლიტიკური პარტიისადმი კუთვნილება.

რა თქმა უნდა, აღნიშნულ პარტიებს შორის არსებობს სხვაობა, კერძოდ პირველ შემთხვევაში პარტიის წარმომდგენლები, რომლებსაც მიენიჭათ საპარლამენტო მანდატი კვლავაც განაგრძობენ პარტიის სახელით პოლიტიკურ საქმიანობას და არ ტოვებენ პარტიას, ხოლო მოსარჩელის შემთხვევაში მისი სიით არჩეული საქართველოს პარლამენტის წევრები სხვა პარტიის სახელით განაგრძობენ საქმიანობას და მას მანდატი აღარ აქვს პარლამენტში, თუმცა განსახილველ შემთხვევაში მნიშვნელოვანია, რომ ეს ორი შემთხვევა განვიხილოთ არა სადეპუტატო საქმიანობის შეზღუდვის და პარტიის საკანონმდებლო ორგანოში წარმომადგენლობის შესაძლებლობების მიზნებისთვის, არამედ, შესაბამისი ლეგიტიმაციის მქონე პარტიის მიერ ცესკოში წევრის დანიშვნის უფლების რეალიზების საჭიროების მიზნებისთვის.

ამრიგად, ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ ცესკოში წევრის დანიშვნის მიზნისთვის, შესადარებელი პოლიტიკური პარტიები ერთმანეთთან უნდა გავათანაბროთ არა 2021 წლის 19 აპრილის მდგომარეობით საქართველოს პარლამენტში პარტიის სიით არჩეული ყველა წევრის პარტიული კუთვნილების, არამედ, საქართველოს პარლამენტის ბოლო არჩევნებში ამომრჩევლის მიერ მინიჭებული ლეგიტიმაციის მიხედვით.

შეზღუდვის კონსტიტუციურობა

საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებული სამართლის წინაშე თანასწორობის უფლება არ არის აბსოლუტური და შესაძლებელია, დემოკრატიულ სახელმწიფოში მისი შეზღუდვა. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „დიფერენცირებული მოპყრობისას ერთმანეთისაგან უნდა განვასხვაოთ დისკრიმინაციული დიფერენციაცია და ობიექტური გარემოებებით განპირობებული დიფერენციაცია. განსხვავებული მოპყრობა თვითმიზანი არ უნდა იყოს. დისკრიმინაციას ექნება ადგილი, თუ დიფერენციაციის მიზეზები აუხსნელია, მოკლებულია გონივრულ საფუძველს. მაშასადამე, დისკრიმინაცია არის მხოლოდ თვითმიზნური, გაუმართლებელი დიფერენციაცია, სამართლის დაუსაბუთებელი გამოყენება კონკრეტულ პირთა წრისადმი განსხვავებული მიდგომით. შესაბამისად, თანასწორობის უფლება კრძალავს არა დიფერენცირებულ მოპყრობას ზოგადად, არამედ მხოლოდ თვითმიზნურ და გაუმართლებელ განსხვავებას.“[19]

საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, დიფერენცირების არსებობის ყველა ინდივიდუალურ შემთხვევაში მისი დისკრიმინაციულობის მასშტაბი იდენტური არ არის და დამოკიდებულია უთანასწორო მოპყრობის თავისებურებებზე. „ცალკეულ შემთხვევაში ის შეიძლება გულისხმობდეს ლეგიტიმური საჯარო მიზნების არსებობის დასაბუთების აუცილებლობას ... სხვა შემთხვევებში ხელშესახები უნდა იყოს შეზღუდვის საჭიროება თუ აუცილებლობა. ზოგჯერ შესაძლოა საკმარისი იყოს დიფერენციაციის მაქსიმალური რეალისტურობა.“[20]

დამკვიდრებული სასამართლო პრაქტიკის თანახმად, თანასწორობის უფლებასთან სადავო ნორმების შეფასებისას, ჩარევის ინტენსივობისა და დიფერენცირების ნიშნის გათვალისწინებით, სასამართლო იყენებს რაციონალური დიფერენცირების ან შეფასების მკაცრ ტესტს.

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, დიფერენცირების ინტენსივობის განსაზღვრისას გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება იმას, თუ „არსებითად თანასწორი პირები რამდენად მნიშვნელოვნად განსხვავებულ პირობებში იმყოფებიან, დიფერენცირება რამდენად მკვეთრად დააცილებს ამ უკანასკნელთ კონკრეტულ საზოგადოებრივ ურთიერთობებში მონაწილეობის თანაბარი შესაძლებლობებიდან.“[21] განსახილველ შემთხვევაში, სადავო ნორმა ყოველგვარი დასაბუთების გარეშე, კონკრეტულ დროის პერიოდზე მითითებით (2021 წლის 19 აპრილი) უფლებაში მაღალი ინტენსივობით ერევა, ვინაიდან, პარტიას, რომლმაც მიიღო ამომრჩევლის ლეგიტიმაცია უკრძალავს ცესკოში წევრის დანიშვნის უფლებას და ამ უფლებას გადასცემს პარტიას რომლისთვისაც ამომრჩეველს არ მიუცია ლეგიტიმაცია. აქვე მხედველობაშია მისაღები საქართველოს კონსტიტუციის მე-3 მუხლის მე-4 პუნქტი, რომლის თანახმად, პოლიტიკური პარტიების საქმიანობა, მათ შორის, ეფუძნება მათ თანასწორობას, რისი დარღვევაც პირდაპირ ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის მე-3 მუხლით განსაზღვრულ დემოკრატიის კონსტიტუციურ პრინციპს. ამდენად, სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის საკითხი უნდა გადაწყდეს შეფასების მკაცრი ტესტის გამოყენებით.

ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასებისათვის აუცილებელია, პირველ რიგში, დადგინდეს, სადავო რეგულაცია ემსახურება თუ არა ლეგიტიმური მიზნის მიღწევას. „მკაცრი ტესტის“ ფარგლებში დიფერენცირების შეფასებისას აუცილებელია დადგინდეს, რამდენად არის სახელმწიფოს მიერ უთანასწორო მოპყრობა აუცილებელი და არსებობს თუ არა დაუძლეველი სახელმწიფო ინტერესი.“[22] „(...) ასევე მნიშვნელოვანია, რომ შეზღუდვით დაცული სიკეთე უფლებაში ჩარევის შედეგად ხელყოფილ ინტერესზე აღმატებული იყოს.“[23]

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, კანონპროექტის საპარლამენტო განხილვისას, მიუხედავად აღნიშნულ ნორმასთან დაკავშირებით დასმული კითხვებისა, კანონპროექტის ავტორის მიერ არ იქნა დასახელებული სადავო ნორმით დადგენილი წესის ლეგიტიმური მიზანი.

როგორც განვიხილეთ, ცესკოს 9 წევრის დანიშვნის უფლება გადაცემული აქვთ პოლიტიკურ პარტიებს, თუმცა შეიძლება რომ პოლიტიკური პარტიების რაოდენობა 9-ზე მეტი იყოს, ასეთ შემთხვევაში კანონმდებლის ლეგიტიმური ინტერესი იქნება, რომ სამართლიანი და თანასწორი პირობების საფუძველზე ყველა პარტიიდან შეარჩიოს მხოლოდ 9 პარტია, რომელსაც ექნება წევრის დანიშვნის უფლება და ამ მხრივ დააწესოს გონივრული რეგულაცია. თუმცა ამ შემთხვევაში სადავო ნორმის მიზანი ვერ იქნება სამართლიანი პირობების დადგენა 9 პარტიის გამოსავლენად, ვინაიდან ლეგიტიმაციის მქონე ერთი პარტიის უფლება გადაეცემა მეორე - დემოკრატიული ლეგიტიმაციის არ მქონე პარტიას.

ამდენად, თავისთავად ცხადია, რომ მსგავს დიფერენცირებას არ გააჩნია რაიმე ლოგიკური ახსნა. არ არსებობს სადავო ნორმებით დადგენილი დიფერენციაციის აბსოლუტურად აუცილებელი ან/და უფლებაში ამგვარი ჩარევის დაუძლეველი საჯარო ინტერესი. პარტიას რომელმაც გადალახა ბარიერი და მიიღო მანდატი, უნდა ჰქონდეს ცესკოში წევრის დანიშვნის უფლება და მის ხარჯზე, ლეგიტიმაციის არმქონე ახალი პარტია არ უნდა იყოს პრივილეგირებულ მდგომარეობაში ჩაყენებული. ხაზგასასმელია, რომ ცესკოში წევრის დანიშვნის უფლება საქართველოს კანონმდებლობის მიხედვით არის პოლიტიკური პარტიის და არა პარლამენტის ცალკეული წევრების უფლება. შესაბამისად, უფლების მქონე სუბიექტს, რომელსაც ამომრჩეველთა საკმარისმა რაოდენობამ გამოუცხადა ნდობა, დაუშვებელია წაერთვას ის უფლებები, რაც მას როგორც კვალიფიციურ პოლიტიკურ პარტიას გააჩნია. ინდივიდუალური დეპუტატების პოლიტიკური შეხედულების თუ პარტიის ცვლილების მიუხედავად, ამ პარტიას ეს უფლებები უნარჩუნდება.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმით გათვალისწინებული შეზღუდვა ვერ აკმაყოფილებს მკაცრი ტესტით გათვალისწინებულ მოთხოვნებს. შესაბამისად, სახალხო დამცველი მიიჩნევს, რომ №1636 კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 196¹ მუხლის მე-4 პუნქტი დისკრიმინაციულია და ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნებს.

[1] განმარტებითი ბარათი საქართველოს ორგანული კანონის პროექტზე „საქართველოს ორგანულ კანონში „საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“ ცვლილების შეტანის შესახებ“, გვ. 1, ხელმისაწვდომია: < https://bit.ly/2W8RZjr >;

[2] საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ მე-7 მუხლის მე-3 ნაწილი;

[3] საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ მე-10 მუხლის პირველი ნაწილი;

[4] საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ მე-13 მუხლის პირველი ნაწილი;

[5] საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 125-ე მუხლის მე-4, მე-5 და მე-9 ნაწილი;

[6] საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 196¹-ე მუხლის პირველი ნაწილი;

[7] საქართველოს პარლამენტის რეგლამენტის 224-ე მუხლის მე-10 პუნქტის შესაბამისად, თუ პარლამენტის წევრი არ არის არცერთი კომიტეტის შემადგენლობაში, ითვლება, რომ იგი არ ახორციელებს პარლამენტის წევრის უფლებამოსილებას;

[8] „საქართველოს ორგანულ კანონში „საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“ ცვლილების შეტანის შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის პროექტის მე-2 მოსმენით განხილვის 2020 წლის 24 ივნისის აუდიო-ჩანაწერი, ნაწილი 5, ხელმისაწვდომია: < https://bit.ly/3miTfLr >;

[9] საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ მე-13 მუხლის პირველი ნაწილი;

[10] საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 186-ე მუხლის მე-2 ნაწილი;

[11] Venice Commission Urgent Joint Opinion on revised draft amendments to the Election Code, CDL-AD(2021)026, § 26, ხელმისაწვდომია: < https://bit.ly/2W9vWsH >;

[12] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება, II. პ. 1;

[13] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის №1/3/534 გადაწყვეტილება, II. პ. 3;

[14] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება, II. პ. 1;

[15] საქართველოს კონსტიტუციის 34-ე მულის პირველი პუნქტი;

[16] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 4 თებერვლის №2/1/536 გადაწყვეტილება, II. პ. 10;

[17] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 4 თებერვლის №2/1/536 გადაწყვეტილება, II. პ. 17;

[18] ECtHR, Eweida and others v. United Kingdom , nos. 48420/10, 59842/10, 51671/10, 36516/10, 15/01/2013, § 87-88; Burden v. United Kingdom, nos. 13378/05, 29/04/2008, 29/04/2008, § 60;

[19] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება, II. პ. 3;

[20] იქვე, II. პ. 5;

[21] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის №1/3/534 გადაწყვეტილება, II. პ. 25;

[22] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 8 ოქტომბრის №2/4/532,533 გადაწყვეტილება, II. პ. 115;

[23] იქვე, II. პ. 117;