თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს საგადასახადო კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მეოთხე პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე” ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, ასევე 31-ე და 31¹ მუხლები.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

ა) სარჩელი ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის მოთხოვნებს;

ბ) სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი პირის მიერ: „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოში ნორმატიული აქტის ან მისი ცალკეული ნორმების კონსტი-ტუციურობის თაობაზე კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება აქვთ საქართველოს მოქალაქეებს, თუ მათ მიაჩნიათ, რომ დარღვეულია ან შესაძლებელია უშუალოდ დაირღვეს საქართველოს კონსტი-ტუციის მეორე თავით აღიარებული მათი უფლებანი და თავისუფლებანი.

სადავო ნორმებით დადგენილია, რომ საგადასახადო ორგანოს შუამდგომლობის განხილვის საფუძველზე სასამართლო გადაწყვეტილებით გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად მიიჩნევა პირი, რომელიც გამოიყენება გადასახადის გადამხდელის მიერ მოსალოდნელი ან არსებული საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებისათვის თავის არიდების მიზნით (საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 246-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტები). სადავო ნორმებით ასევე დადგენილია, რომ საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს, პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად აღიარების შესახებ შუამდგომლობის სასამართლოსთვის წარდგენასთან ერთად ამ პირის ქონებაზე გაავრცელოს საგადასახადო გირავნობა/იპოთეკა გადასახადის გადამხდელის საგადა-სახადო დავალიანების ფარგლებში, ხოლო სასამართლოს მიერ პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად ცნობის შემთხვევაში, ცრუმაგიერი პირის მიმართ განახორციელოს საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის სხვა ღონისძიებები (საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 246-ე მუხლის მე-4 და მე-5 პუნქტები).

სადავო ნორმებით არ არის განსაზღვრული, რომ პირი გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად შეიძლება მიჩნეულ იქნეს და საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღო-ნისძიებები განხორციელდეს მხოლოდ იმ ფარგლებში, რა ფარგლებშიც გადასახადის გადამხდელის მიერ ცრუმაგიერი პირი გამოყენებულ იქნა საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებისათვის თავის არიდების მიზნით. შესაბამისად, მოსარჩელის პოზიციით, სადავო ნორმების ძალით ცრუმაგიერი პირების მიმართ საგადასახადო ორგანოს მიერ არათანაზომიერად და არაპრო-პორციულად ხორციელდება გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებები.

მოსარჩელე არის პირი, რომელიც სასამართლო გადაწყვეტილებით სადავო ნორმების საფუძველზე საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებების განხორციელების ფარგლების განსაზღვრის გარეშე ცნობილ იქნა გადასახადის გადამხდელის (შპს „ბოჰემა 2012“) ცრუმაგიერ პირად და რომლის მიმართ სადავო ნორმების საფუძველზე საგადასახადო ორგანოს მიერ საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებების განხორციელების ფარგლების განსაზღვრის გარეშე მიმდინარეობს აღნიშნული ღონისძიებები.

შესაბამისად, სადავო ნორმებით სასამართლოს მიერ მის ცრუმაგიერ პირად ცნობის ეტაპზე დაირღვა და საგადასახადო ორგანოს მიერ მის როგორც ცრუმაგიერი პირის მიმართ საგადასახადო ორგანოს მიერ საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებების განხორციელებისას ირღვევა მისი საკუთრების უფლება. აღნიშნულის გათვალისწინებით, მოსარჩელე წარმოადგენს უფლება-მოსილ სუბიექტს, იდავოს კონსტიტუციურ სარჩელში სადავოდ გამხდარ საკითხთან მიმართებით;

გ) სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის მე-19 მუხლით;

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა აღნიშნული ტიპის დავისათვის და შესაბამისად, არც მისი არასაპატიო მიზეზით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში;

ზ) სარჩელში სადავოდ არის ქცეული როგორც საკანონმდებლო აქტი

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

დავის საგანი:

საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 246-ე მუხლის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით.

სარჩელის არსი:

საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 246-ე მუხლის თანახმად:

„1. პირი გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად მიიჩნევა, თუ ეს პირი მოსალოდნელი ან არსებული საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებისათვის თავის არიდების მიზნით გამოიყენება.

2. პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად აღიარება ხდება სასამართლოს გადაწყვე-ტილების საფუძველზე.

3. პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად აღიარების შესახებ საგადასახადო ორგანოს შუამდგომლობას სასამართლო განიხილავს საქარ-თველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსით დადგენილი წესით.

4. საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს, პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად აღია-რების შესახებ შუამდგომლობის სასამართლოსთვის წარდგენასთან ერთად ამ პირის ქონებაზე გაავრ-ცელოს საგადასახადო გირავნობა/იპოთეკა გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო დავალიანების ფარგლებში. თუ სასამართლო არ დააკმაყოფილებს პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად აღიარების შესახებ საგადასახადო ორგანოს შუამდგომლობას, საგადასახადო გირავნობა/იპოთეკა უქმდება.

5. საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს, გადასახადის გადამხდელის აღიარებული საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების მიზნით გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერი პირის მიმართ განახორციელოს ამ თავით გათვალისწინებული საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზ-რუნველყოფის ღონისძიებები“.

მითითებული სადავო ნორმების ძალით პირი გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად მიიჩნევა და თავისი მთელი ქონებითაა პასუხისმგებელი გადასახადის გადამხდელის მთელ საგადასახადო დავალიანებაზე, თუ აღნიშნული პირი გადასახადის გადამხდელის მოსალოდნელი ან არსებული საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებისათვის თავის არიდების მიზნით იყო გამოიყენებული. ამასთან, მნიშვნელობა არ აქვს, თუ რა მოცულობით იქნა ცრუმაგიერი პირი გამოყენებული გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველ-ყოფის ღონისძიებისათვის თავის არიდების მიზნით.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის თანახმად:

„1. საკუთრებისა და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და უზრუნველყოფილია.

2. საჯარო ინტერესებისათვის დასაშვებია ამ უფლების შეზღუდვა კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით“.

სადავო ნორმებით არათანაზომიერად და არაპროპორციულად იზღუდება ცრუმაგიერი პირის საკუთ-რების უფლება. სწორედ ამიტომ სარჩლის აღძვრის მიზანია, არაკონსტიტუციურად იქნეს ცნობილი სადავო ნორმების ის ნორმატიული შინაარსი, რომლითაც დასაშვებია პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად მიჩნევა და მის მიმართ საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველ-ყოფის ღონისძიებების განხორციელება იმ ფარგლების განსაზღვრის გარეშე, რა ფარგლებშიც გადასახადის გადამხდელის მიერ ცრუმაგიერი პირი გამოყენებულ იქნა საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებისათვის თავის არიდების მიზნით.

სარჩელის დასაბუთება:

თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2019 წლის 11 ივლისის კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტი-ლებით (საქმე №3ბ/2586-18 [330310117002049049]) შპს „ბოჰემა 2012“-ის საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველსაყოფად მის ცრუმაგიერ პირებად ცნობილ იქნენ რევაზ ელიავა და სოსო ელიავა. საქმის ფარგლებში საგადასახადო ორგანოს არ მიუთითებია და თავის გადაწყვეტილებაში არც სასამართლოს განუსაზღვრია, თუ რა ფარგლებში იქნა გამოყენებული გადასახადის გადამხდელის მიერ თითოეული ცრუმაგიერი პირი საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღო-ნისძიებებისაგან თავის არიდების მიზნით. შესაბამისად, სასამართლო გადაწყვეტილებით არ განსაზღვ-რულა რა ფარგლებში ხორციელდება საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებები ცრუმაგიერ პირთა მიმართ.

სსიპ შემოსავლების სამსახურის ანალიტიკური დეპარტამენტის 2020 წლის 27 თებერვლის №011-492 ბრძანებით „ქონებაზე ყადაღის დადების შესახებ“ თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2019 წლის 11 ივლისის გადაწყვეტილების საფუძველზე მიღებულ იქნა შპს „ბოჰემა 2012“-ის ცრუმაგიერ პირ რევაზ ელიავას ქონებაზე ყადაღის დადების გადაწყვეტილება. ამავე დეპარტამენტის 2020 წლის 13 მარტის №1 და №2 აქტებით „ქონებაზე ყადაღის დადების შესახებ“ ყადაღა დაედო რევაზ ელიავას კუთვნილ უძრავ ნივთებს და წილებს სხვადასხვა სამეწარმეო საზოგადოებაში. სსიპ შემოსავლების სამსახურის საგადა-სახადო მონიტორინგის დეპარტამენტის ექსპერტიზის სამმართველოს 2020 წლის 27 მარტის №49873/03/20 დასკვნით ყადაღადადებული უძრავი ნივთების ღირებულება შეფასდა 841 000 ლარად. სსიპ შემოსავ-ლების სამსახურის საგადასახადო მონიტორინგის დეპარტამენტმა 2020 წლის 2 ივნისს №21-12/49862 შუამდგომლობით მიმართა სასამართლოს და შუამდგომლობის აღძვრის მომენტისათვის შპს „ბოჰემა 2012“-ის საგადასახადო დავალიანების (430 287 ლარი) გადახდევინების უზრუნველყოფის მიზნით მოითხოვა ბრძანების გაცემა ყადაღადადებული ქონების აუქციონზე რეალიზაციის სესახებ. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2020 წლის 7 ოქტომბრის ბრძანებით (საქმე №3ბ/1520-20 [330311220003721046]) შუამდგომლობა დაკმაყოფილდა.

სსიპ შემოსავლების სამსახურის ანალიტიკური დეპარტამენტის 2020 წლის 27 თებერვლის №011-491 ბრძანებით „ქონებაზე ყადაღის დადების შესახებ“ თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2019 წლის 11 ივლისის გადაწყვეტილების საფუძველზე მიღებულ იქნა შპს „ბოჰემა 2012“-ის ცრუმაგიერ პირ სოსო ელიავას ქონებაზე ყადაღის დადების გადაწყვეტილება. ამავე დეპარტამენტის 2020 წლის 13 მარტის №1 და №2 აქტებით „ქონებაზე ყადაღის დადების შესახებ“ ყადაღა დაედო სოსო ელიავას კუთვნილ უძრავ ნივთებს და წილს სამეწარმეო საზოგადოებაში. სსიპ შემოსავლების სამსახურის საგადასახადო მონიტორინგის დეპარტამენტის ექსპერტიზის სამმართველოს 2020 წლის 7 მაისის №49962/03/20 დასკვნით ყადაღადადებული უძრავი ნივთების ღირებულება შეფასდა 3 055 000 ლარად. სსიპ შემოსავ-ლების სამსახურის საგადასახადო მონიტორინგის დეპარტამენტმა 2020 წლის 2 ივნისს №21-12/49861 შუამდგომლობით მიმართა სასამართლოს და შუამდგომლობის აღძვრის მომენტისათვის შპს „ბოჰემა 2012“-ის საგადასახადო დავალიანების (430 287 ლარი) გადახდევინების უზრუნველყოფის მიზნით მოითხოვა ბრძანების გაცემა ყადაღადადებული ქონების აუქციონზე რეალიზაციის სესახებ. თბილისის საქალაქო სასამართლოში შუამდგომლობასთან დაკავშირებით კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის მომენტისათვის მიმდინარეობს საქმის წარმოება (საქმე №3/3205-20).

ამრიგად, გამომდინარე იქიდან, რომ სადავო ნორმებში არ არის მოცემული ის ნორმატიული შინაარსი, რომ პირი გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირებად უნდა მიჩნეულ იქნეს და მის მიმართ გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონის-ძიებები უნდა განხორციელდეს მხოლოდ იმ ფარგლებში, რა მოცულობითაც გამოყენებულ იქნა იგი ამ ღონისძიებებისაგან თავის ასარიდებლად, ცრუმაგიერი პირების მიმართ მათი პასუხისმგებლობის ფარგლების გამიჯვნის გარეშე საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების ღონისძიებები (საგადასახა-დო გირავნობა/იპოთეკა, ყადაღა და ყადაღადადებული ქონების რეალიზაცია) გამოყენებულ იქნა შპს „ბოჰემა 2012“-ის მთელი საგადასახადო დავალიანების (430 287 ლარი) გადასახდევინებლად (მოცემულ შემთხვევაში დაცული არ არის არც საგადასახადო დავალიანების ფარგლები, ვინაიდან გადახდევინების ღონისძიებები ხორციელდება ქონებაზე, რომლის ღირებულება 3 896 000 ლარს აღემატება).

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით აღიარებული და უზრუნველყოფილი საკუთრების უფლება უმნიშვნელოვანესი კონსტიტუ-ციური გარანტიაა, რომელიც თანამედროვე დემოკრატიული საზოგადოების განვითარების საფუძველია. საკუთრების უფლების გარეშე შეუძლებელია დემოკრატიული საზოგადოების არსებობა, საბაზრო ეკონომიკის განვითარება და სტაბილური სამოქალაქო ბრუნვის უზრუნველყოფა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 12 ნოემბრის №1/2/1475 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „ბექანასი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). „საკუთრების უფლება ადამიანის არა მარტო არსებობის ელემენტარული საფუძველია, არამედ უზრუნველყოფს მის თავისუფლებას, მისი უნარისა და შესაძლებლობების ადეკვატურ რეალიზაციას, ცხოვრების საკუთარი პასუხისმგებლობით წარმართვას. ყოველივე აღნიშნული კანონზომიერად განაპირობებს ინდივიდის კერძო ინიციატივებს ეკონომიკურ სფეროში, რაც ხელს უწყობს ეკონომიკური ურთიერთობების, თავისუფალი მეწარმეობის, საბაზრო ეკონომიკის განვითარებას და ნორმალურ, სტაბილურ სამოქალაქო ბრუნვას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 2 ივლისის №1/2/384 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – დავით ჯიმშელეიშვილი, ტარიელ გვეტაძე და ნელი დალალიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-5).

„საქართველოს კონსტიტუციით განმტკიცებული საკუთრების უფლება გულისხმობს პირის შესაძლებ-ლობას, სახელშეკრულებო თავისუფლების პირობებში, თავისუფალი ნების გამოვლენის საფუძველზე, შეიძინოს და განკარგოს ქონებრივი უფლებები. ამავდროულად, საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლი, სულ მცირე, გულისხმობს ფიზიკურ საგნებზე საკუთრების უფლების აღიარებას. ამ მხრივ, საკუთრების კონსტიტუციური უფლების შინაარსი მოითხოვს, რომ მესაკუთრეს ჰქონდეს საკუთრების უფლებაში ნაგულისხმები უფლებამოსილებების შეუფერხებლად განხორციელების შესაძლებლობა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 12 ნოემბრის №1/2/1475 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „ბექანასი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). საკუთრებაში მოაზრებული უფლება-მოსილებები მოიცავს, მათ შორის, პირის საკუთრებაში არსებული ქონების თავისუფალი მფლობელობის, სარგებლობისა და განკარგვის შესაძლებლობას (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 5 ივლისის №2/3/1279 გადაწყვეტილება საქმეზე „ლევან ალაფიშვილი და „კს ალაფიშვილი და ყავლაშვილი - საქართველოს ადვოკატთა ჯგუფი“ საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II-7). საკუთ-რების უფლება იცავს არსებული, უძრავი და მოძრავი ქონების, საბანკო ანგარიშებისა და ქონებრივი უფლებების თავისუფლად განკარგვის შესაძლებლობას (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართ-ლოს 2016 წლის 18 აპრილის №2/1/631 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - თეიმურაზ ჯანაშია და გიული ალასანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო ამავდროულად, აღნიშნავს, რომ „საკუთრების ობიექტებს, ისევე, როგორც მათზე პირთა საკუთრებით უფლებამოსილებებს კონსტიტუციურსამართლებრივი დაცვის მიღმა მყოფად არ გადააქცევს ის გარემოება, რომ კანონიერ მფლობელობაში არსებული აღნიშნული ობიექტები მართლსაწინააღმდეგო ქმედების განსახორციელებლად იქნა გამოყენებული“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 12 ნოემბრის №1/2/1475 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „ბექანასი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). საკუთრების უფლების კანონიერებას საფუძველშივე განსაზღვრავს მისი კანონიერად შეძენის ფაქტი. ზუსტად ეს გარემოებაა გადამწყვეტი კანონიერი საკუთრების უფლების არსებობისთვის. კანონიერად შეძენილი ნივთის შემდგომში სხვა პირის მიერ დანაშაულის საგნად ან იარაღად გამოყენება ვერ აბათილებს მისი კანონიერად შეძენის ფაქტს, შესაბამისად, საკუთრების უფლებასაც ვერ გადააქცევს უკანონოდ ...“ (იხ. mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 2 ივლისის №1/2/384 წლის გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - დავით ჯიმშელეიშვილი, ტარიელ გვეტაძე და ნელი დალა-ლიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-14).

აღნიშნულიდან გამომდინარე, ცრუმაგიერი პირის საკუთრებაში არსებული საკუთრებითი ობიექტები განეკუთვნება ქონებათა იმ კატეგორიას, რომელზეც ვრცელდება საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით დაცული სფერო. „შესაბამისად, სახელმწიფო ხელისუფლების ნებისმიერი ღონისძიება, რომე-ლიც ზღუდავს პირის შესაძლებლობას, რომ თავისუფლად ფლობდეს, სარგებლობდეს, განკარგავდეს საკუთარ ქონებას, a priori განიხილება საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით დაცული საკუთრების კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვად და საჭიროებს სათანადო კონსტიტუციურ-სამართლებრივ გამართლებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 12 ნოემბრის №1/2/1475 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „ბექანასი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

სადავო ნორმებით დადგენილ შემთხვევებში გათვალისწინებულია პირის ქონების მიმართ საქართველოს საგადასახადო კოდექსის XXXV თავით („საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყო-ფა“) გათვალისწინებული ღონისძიებების (საგადასახადო გირავნობა/იპოთეკა, ქონებაზე ყადაღის დადება; ყადაღადადებული ქონების რეალიზაცია; საბანკო ანგარიშზე საინკასო დავალების წარდგენა; გადასახადის გადამხდელის სალაროდან ნაღდი ფულის ამოღება და სხვ.) გამოყენება, რაც წარმოადგენს საკუთრების უფლების შეზღუდვას და უნდა იყოს საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების მოთხოვნების შესაბამისი.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის შესაბამისად, „საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებული უფლება, მიუხედავად მისი მაღალი კონსტიტუციური მნიშვნელობისა, არ არის აბსოლუტური ხასიათის“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 12 ნოემბრის №1/2/1475 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „ბექანასი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). „საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული საკუთრების უფლება არ არის აბსოლუტური ხასიათის და სათანადო კონსტიტუციურსამართლებრივი საფუძვლების არსებობის შემთხვევაში ის შესაძლებელია დაექვემდებაროს შეზღუდვას“ (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 28 დეკემბრის №2/8/734 გადაწყვეტილება საქმეზე „ააიპ „ფრემა“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). საქართველოს კონსტიტუცია „ ... უარყოფს იმგვარ საკუთრებით წესრიგს, რომელშიც კერძო საკუთრებითი ინტერესი საჯარო ინტერესთა მიმართ უპირობო, აბსოლუტური უპირატესობით სარგებლობს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 2 ივლისის №1/2/384 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – დავით ჯიმშელეიშვილი, ტარიელ გვეტაძე და ნელი დალალიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-8). აუცილებელია, „მესაკუთრემ გაითავისოს, რომ არა მხოლოდ მას აქვს ინტერესები, არამედ იმყოფება სხვა ინტერესთა გარემოცვაში, რომელთაგანაც ის იზოლირებული არ არის და სადაც აუცილებელია ინტერესთა გონივრული ბალანსის დაცვა. ამ ფონზე კანონმდებელი უფლებამოსილია, კონსტიტუციურ-სამართლებრივი ნორმებისა და პრინციპების დაცვით, დაადგინოს ნორმები, რომლებიც განსაზღვრავენ საკუთრების შინაარსსა და ფარგლებს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 18 მაისის №2/1-370,382,390,402,405 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები − ზაურ ელაშვილი, სულიკო მაშია, რუსუდან გოგია და სხვები და საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-8). „ამგვარად, საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით გათვალისწინებული საკუთრების უფლება შესაძლებელია, დაექვემდებაროს შეზღუდვას მხოლოდ ამავე კონსტიტუციური დებულებით განსაზღვრული საფუძვლების არსებობის შემთხვევაში, დადგენილი წესითა და სათანადო კონსტიტუციურსამართლებრივი გამართლების პირობებში“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 12 ნოემბრის №1/2/1475 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „ბექანასი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

„საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, დასაშვებია საკუთრების უფლების შეზღუდვა საჯარო ინტერესებისათვის კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 12 ნოემბრის №1/2/1475 გადაწყვეტი-ლება საქმეზე „შპს „ბექანასი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). სწორედ საჯარო ინტერესის არსებობა იძლევა საკუთრების უფლების შეზღუდვის კონსტიტუციურ-სამართლებრივ ლეგიტიმაციას (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკით, სადავო ნორმის კონსტი-ტუციურობა თანაზომიერების კონსტიტუციური პრინციპის ფარგლებში უნდა შეფასდეს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 12 ნოემბრის №1/2/1475 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „ბექანასი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მითითებით, „თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნაა, რომ უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე“ (საქართველოს საკონს-ტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-60). საკუთრების უფლების შეზღუდვა საჯარო ინტერესებისათვის დასაშვებია იმგვარად, რომ არ დაირღვეს საკუთრების უფლების არსი (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 28 დეკემბრის №2/8/734 გადაწყვეტილება საქმეზე „ააიპ „ფრემა“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

განსახილველ შემთხვევაში საკუთრების შეზღუდვა გათვალისწინებულია კანონით - საქართველოს საგადასახადო კოდექსით. შესაბამისად, დაცულია საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტით დაცული ფორმალური მოთხოვნა. საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით საჯარო ინტერესებისათვის დასაშვებია საკუთრების უფლების შეზღუდვა კანონით განსაზღვ-რულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „ამასთანავე, დაცული უნდა იქნეს თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნები“ (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 28 დეკემბრის №2/8/734 გადაწყვეტილება საქმეზე „ააიპ „ფრემა“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკით, სადავო ნორმის კონსტიტუციურობა თანაზომიერების კონსტიტუციური პრინციპის ფარგლებში უნდა შეფასდეს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 12 ნოემბრის №1/2/1475 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „ბექანასი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მითითებით, „თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნაა, რომ უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-60).

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „საქართველოს კონსტიტუციის 94-ე მუხლის მიხედვით, გადასახადის გადამხდელის კონსტიტუციური ვალდებულებაა გადასახადების გადახდა კანონით დადგენილი ოდენობითა და წესით და მისგან განთავისუფლება დასაშვებია მხოლოდ კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევაში. საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველ-ყოფა ნამდვილად წარმოადგენს ღირებულ ლეგიტიმურ ინტერესს, რომლის მისაღწევადაც შესაძლე-ბელია, შეიზღუდოს საკუთრების უფლება. ...ამასთანავე, თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნაა, რომ საკუთრების უფლებაში ჩარევა უნდა მოხდეს არა მხოლოდ გამოსადეგი, არამედ - აუცილებელი, ყველაზე ნაკლებად მზღუდავი საშუალებით. განსახილველ შემთხვევაში საკუთრების უფლებაში ჩარევის კონსტიტუციურობის შემოწმებისას მნიშვნელოვანია, მხედველობაში იქნეს მიღებული უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა. როგორც აღინიშნა, საგადასახადო გირავნობა/იპოთეკა წარმოადგენს სამართ-ლებრივი დატვირთვის ფორმას და მნიშვნელოვნად ზღუდავს პირის უფლებას, სამართლებრივი ტვირთის გარეშე, შეუფერხებლად განკარგოს საკუთარი ქონება. ცალკეულ შემთხვევაში, ამგვარმა რეგულირებამ შესაძლოა არა მხოლოდ ქონების განკარგვის შეზღუდვა გამოიწვიოს, არამედ - შეაფერხოს გადასახადის გადამხდელის ესა თუ ის საქმიანობა, უარყოფითად აისახოს მიმდინარე საწარმოო პროცესებზე და შეუქმნას მნიშვნელოვანი ფინანსური პრობლემები. შეზღუდვის მაღალი ინტენსი-ვობიდან გამომდინარე, მნიშვნელოვანია, მისი გამოყენება ემყარებოდეს მკაფიო კრიტერიუმებს და განხორციელდეს იმ ფარგლებში, რაც აუცილებელია ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად, რათა მომეტე-ბულად არ შეიზღუდოს გადასახადის გადამხდელის საკუთრების უფლება, სამეწარმეო, ფინანსური და სხვა ინტერესები“ (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 28 დეკემბრის №2/8/734 გადაწყვეტილება საქმეზე „ააიპ „ფრემა“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკით, საჯარო ლეგიტიმური მიზნის არსებობა, თავისთავადად, არ არის საკმარისი უფლებაშემზღუდველი რეგულაციის კონსტი-ტუციურად მიჩნევისათვის, არამედ აუცილებელია, იგი აკმაყოფილებდეს გამოსადეგობის მოთხოვნასაც“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 12 ნოემბრის №1/2/1475 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „ბექანასი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). თავის მხრივ, ამა თუ იმ ღონისძიების გამოსადეგობაზე მსჯელობისას „საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა დაადგინოს, რამდენად არსებობს ლოგიკური კავშირი საქართველოს პარლამენტის მიერ დასახელებულ ლეგიტიმურ მიზანსა და სადავო ნორმებით დადგენილ უფლების შეზღუდვის ფორმას შორის – რამდენად იძლევა სადავო ნორმები დასახელებული ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის შესაძლებლობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 მაისის №3/3/600 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-48). „თანაზომიერების კონსტიტუციური პრინციპის მოთხოვნაა, რომ არსებობდეს ლოგიკური კავშირი გამოყენებულ უფლებაშემზღუდველ ღონისძიებასა და იმ ლეგიტიმურ საჯარო მიზანს შორის, რომელსაც ამ ღონისძიების გამოყენება ემსახურებოდა. აუცილე-ბელია, სადავოდ გამხდარი რეგულაციით შესაძლებელი იყოს ლეგიტიმური მიზნების რეალიზაცია. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მიიჩნევა, რომ უფლებაში ჩარევის ღონისძიება არ არის ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის საშუალება, რაც გამოიწვევს ამ ღონისძიების მიჩნევას აღნიშნული უფლების გაუმართლებელ, თვითნებურ შეზღუდვად“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 12 ნოემბრის №1/2/1475 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „ბექანასი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომ „გამოსადეგობასთან ერთად შემზღუდ-ველი ღონისძიება უნდა წარმოადგენდეს შეზღუდვის აუცილებელ (ყველაზე ნაკლებადმზღუდველ) საშუალებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/4/550 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ნოდარ დვალი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-26). „თანაზომიერების კონსტიტუციური პრინციპის მოთხოვნაა, რომ ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის საშუალება იყოს უფლების შეზღუდვის აუცილებელი, ვიწროდ მიმართული საშუალება. საჭიროა, არ არსებობდეს ნაკლებად შემზღუდველი საშუალებით აღნიშნული ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის გონივრული შესაძლებლობა. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მიიჩნევა, რომ ღონისძიება იმაზე მეტად ზღუდავს უფლებას, ვიდრე ობიექტურად აუცილებელია ლეგიტიმური მიზნის რეალიზაციისათვის, რაც თანაზომიერების პრინციპის საწინააღმდეგოა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 12 ნოემბრის №1/2/1475 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „ბექანასი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 246-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, პირი გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად მიიჩნევა, თუ ეს პირი მოსალოდნელი ან არსებული საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებისათვის თავის არიდების მიზნით გამოი-ყენება. შესაბამისად, ცრუმაგიერი პირის ინსტიტუტის არსი მდგომარეობს საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიების განხორციელებისათვის ხელშეშლის აღკვეთაში. სა-გადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებისათვის თავის არიდების მიზნით პირის გამოყენებაში იგულისხმება საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველ-ყოფის ღონისძიების ობიექტის ამ პირისათვის მოჩვენებითი გადაცემა. ამ შემთხვევაში ცრუმაგიერი პირი ობიექტს ფლობს და განკარგავს გარეგნულად როგორც საკუთარს, თუმცა შინარსობრივად ობიექტის ფლობასა და განკარგვას ახორციელებს რეალური პირი (გადასახადის გადამხდელი). ცრუმაგიერობის არსი მდგომარეობს, ერთი მხრივ, ცრუმაგიერი პირისათვის ობიექტის მოჩვენებითი გარიგებით გადაცემაში, ხოლო მეორე მხრივ, გადაცემული ობიექტის მოჩვენებითად ფლობასა და განკარგვაში. ცრუმაგიერობა გამოიხატება მოჩვენებითი გარიგების (ცრუგარიგების) დადებაში, გადასახადის გადამხდელის ქონების ცრუმფლობელობაში, გადასახადის გადამხდელის ქონების როგორც საკუთარის განკარგვაში, გადასახადის გადამხდელის ბიზნესის როგორც საკუთარის წარმოებაში (ცრუმეწარმეობაში). პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად მიჩნევისათვის მნიშვნელობა არ აქვს, არიან თუ არა ისინი ურთიერთდამოკიდებული პირები, აქვთ თუ არა მათ საერთო ბიზნესი, ეწევიან თუ არა ისინი ერთობლივ საქმიანობას, გააჩნიათ თუ არა მათ ერთიანი მიზნები და ა.შ. ნებისმიერ შემთხვევაში პირი შეიძლება მიჩნეულ იქნეს გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად, თუ ისინი მოჩვენებით (ფიქტიურ) გარიგებას დებენ იმ განზრახვით, რომ საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიების ობიექტი გადავიდეს ცრუმაგიერი პირის ფორმალურ (ცრუ) საკუთრებაში, რათა ამ ობიექტისგან არიდებულ იქნეს აღნიშნული ღონისძიების განხორციელება. საყურადღებოა, რომ მოქმედ რედაქციამდე კოდექსით დადგენილი იყო, რომ პირების ერთიმეორის ცრუმაგიერ პირებად ცნობის საფუძვლებს კუმულაციურად წარმოადგენდა ამ პირების ერთმანეთისაგან პრაქტიკული განსხვავების შეუძლებლობა და ცრუმაგიერი პირის უზრუნველყოფის ღონისძიებისაგან თავის ასარიდებლად გამოყენება. მაშინ, ცხადია, მნიშვნელოვანი იყო მითითებული გარემოებები, მაგრამ მოქმედი სამართლებრივი რეგულაციის პირობებში მთავარია, ჰქონდა თუ არა ობიექტის გადაცემას ადგილი და გადაცემა მომხდარია თუ არა ცრუდ ანუ მოჩვენებითი (ცრუ) გარიგების საფუძველზე.

საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 246-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად აღიარება ხდება სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე. ამავე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად აღიარების შესახებ საგადასახადო ორგანოს შუამდგომლობას სასამართლო განიხილავს საქართველოს ადმინისტ-რაციული საპროცესო კოდექსით დადგენილი წესით. პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად ცნობის მიზანია გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებების მიმართვა ცრუმაგიერი პირის ქონებისადმი. იმის უზრუნველსაყოფად, რომ პირის ცრუმაგიერ პირად ცნობით საგადასახადო ორგანოს მიერ არ მოხდეს მის საკუთრების უფლებაში დაუსაბუთებელი და უკანონო ჩარევა, პირის ცრუმაგიერ პირად აღიარებაზე დაწესებულია სასამართლო კონტროლი. კერძოდ, პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად აღიარება ხდება მხოლოდ სასამართლოს ბრძანების საფუძველზე, ისევე, როგორც, საქართველოს საგადასახადო კოდექსით დადგენილი გამონაკლისი შემთხვევის გარდა, სასამართლოს ბრძანების საფუძველზე ხორციელდება პირის ყადაღადადებული ქონების რეალიზაცია ან სახელმწიფო საკუთრებაში გადაცემა. პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად აღიარების შესახებ საგადასახადო ორგანოს შუამდგომლობას სასამართლო განიხილავს საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსით დადგენილი წესით. თუმცა არც საქართველოს საგადასახადო კოდექსით და არც საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსით დადგენილი არ არის ცრუმაგიერი პირის პასუხისმგებლობის ფარგლების მითითების, დასაბუთებისა და განსაზღვრის ვალდებულება.

საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 246-ე მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად, საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს, პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად აღიარების შესახებ შუამდგომლობის სასამართლოსთვის წარდგენასთან ერთად ამ პირის ქონებაზე გაავრცელოს საგადასახადო გირავნობა/ იპოთეკა გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო დავალიანების ფარგლებში. თუ სასამართლო არ დააკმაყოფილებს პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად აღიარების შესახებ საგადასა-ხადო ორგანოს შუამდგომლობას, საგადასახადო გირავნობა/იპოთეკა უქმდება. საგადასახადო ორგანო უფლებამოსილია, პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად აღიარების შესახებ შუამდგომ-ლობის სასამართლოსთვის წარდგენასთან ერთად ამ პირის ქონებაზე გამოიყენოს საგადასახადო გირავნობა/იპოთეკა გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო დავალიანების ფარგლებში. მოცემული ნორმის ძალით, მიუხედავად იმისა, რომ პირი შესაძლებელია საგადასახადო დავალიანებაზე გაცილებით ნაკლებ ქონებაზე ყოფილიყო უზრუნველყოფის ღონისძიებისაგან თავის ასარიდებლად გამოყენებული, საგადასახადო გირავნობა/იპოთეკა ვრცელდება გადასახადის გადამხდელის მთლიანი საგადასახადო დავალიანების ფარგლებში. საგადასახადო დავალიანებაში მოცემულ შემთხვევაში იგულისხმება როგორც აღიარებული, ისე არაღიარებული ან/და მოსალოდნელი საგადასახადო დავალიანება.

საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 246-ე მუხლის მე-5 ნაწილის თანახმად, საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს, გადასახადის გადამხდელის აღიარებული საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების მიზნით გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერი პირის მიმართ განახორციელოს ამ თავით გათვალის-წინებული საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებები. პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად აღიარების მიზანი მდგომარეობს სწორედ ცრუმაგიერი პირის მიმართ გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნ-ველყოფის ღონისძიებების განხორციელებაში. საგადასახადო ორგანოს შუამდგომლობის დაკმაყოფი-ლების შემთხვევაში, საგადასახადო ორგანო უფლებამოსილია ცრუმაგიერი პირის მიმართ გამოიყენოს აღნიშნული ღონისძიებები. ცრუმაგიერი პირის მიმართ უზრუნველყოფის ღონისძიებათა გამოყენება დასაშვებია გადასახადის გადამხდელის აღიარებული საგადასახადო დავალიანების მიზნით. მაგრამ არსებითი მნიშვნელობისაა საკითხი, მაშინ, როდესაც ცრუმაგიერი პირისათვის გადასახადის გადა-მხდელის მიერ გადაცემული ქონების ღირებულება ან/და ფული ნაკლებია გადასახადის გადამხდელის აღიარებულ საგადასახადო დავალიანებაზე, ცრუმაგიერმა პირმა პასუხი უნდა აგოს გადაცემული ქონების ღირებულების ან/და ფულის ფარგლებში თუ აღიარებული საგადასახადო დავალიანების ფარგლებში. შემოსავლების სამსახური, როგორც წესი, უზრუნველყოფის ღონისძიებებს მიმართავს ცრუმაგიერი პირის მთელი ქონების მიმართ.

თანაზომადობის კონსტიტუციური პრინციპის გათვალისწინებით, გადასახადის გადამხდელის აღია-რებული საგადასახადო დავალიანების ფარგლებში გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერი პირის მიმართ ამ დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებები გამოყენებულ უნდა იქნეს მხოლოდ გადასახადის გადამხდელის მიერ მისთვის მოჩვენებითი გარიგების საფუძველზე გადაცემული ქონების ღირებულების ან/და ფულის ფარგლებში. მოცემული დასკვნა გამომდინარეობს თვით ცრუ-მაგიერობის ინსტიტუტის არსიდან, რაც მდგომარეობს იმაში, რომ მოხდეს იმ მდგომარეობის აღდგენა, რაც იარსებებდა, რომ არ მომხდარიყო ცრუმაგიერი პირისათვის ქონების გადაცემა. თუ გადასახადის გადამხდელის მიერ საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიე-ბებისაგან თავის არიდების მიზნით ქონების ცრუმაგიერი პირისათვის გადაცემა არ მოხდებოდა, აღნიშნული ღონისძიებები გადასახადის გადამხდელის მიმართ ამ ქონებაზე გავრცელდებოდა.

პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად ცნობის შემთხვევაში, იგულისხმება, რომ ცრუ-მაგიერმა პირმა გადასახადის გადამხდელს თავი გამოაყენებინა საგადასახადო დავალიანების გადახდე-ვინების უზრუნველყოფის ღონისძიებებისაგან თავის არიდების მიზნით. სხვა სიტყვებით, ცრუმაგიერი პირი გადასახადის გადამხდელს დაეხმარა სახელმწიფო ბიუჯეტისათვის ზიანის მიყენებაში, რისთვისაც მან გადასახადის გადამხდელთან ერთად სოლიდარულად უნდა აგოს პასუხი (შდრ. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 998.1 მუხლი). მაგრამ ამ პასუხისმგებლობის ზომა შეიძლება იყოს მხოლოდ მიყენებული ზიანის მოცულობა. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლებელია ცრუმაგიერმა პირმა, რომელმაც 10 მილიონი ლარის ოდენობით საგადასახადო დავალიანების მქონე გადასახადის გადამხდელისგან მოჩვენებითი გარიგებით მიიღო 10 ათასი ლარის ღირებულების ქონება, პასუხი აგოს გადასახადის გადამხდელის მთელი 10 მილიონი ლარის საგადასახადო დავალიანებაზე.

სადავო ნორმების ძალით, სასამართლოს მიერ პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად აღიარების თაობაზე საგადასახადო ორგანოს შუამდგომლობის განხილვისას მისი კომპეტენცია არაა ცრუმაგიერი პირის პასუხისმგებლობის ფარგლების განსაზღვრა. სასამართლოს მიერ მხოლოდ ის დგინდება, არის თუ არა პირი გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერი პირი ანუ გამოიყენებოდა თუ არა პირი გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებისაგან თავის არიდების მიზნით. ცრუმაგიერი პირის მიმართ განსახორციელებელ ღო-ნისძიებათა ფარგლები, ლოგიკურად, უნდა განსაზღვროს საგადასახადო ორგანომ მის მიერ გამოცემულ შესაბამის ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტში. მაგრამ ამგვარი ნორმატიული შინაარსი არაა მოცემული სადავო ნორმებში.

ამრიგად, არც პირის ცრუმაგიერ პირად ცნობის საკითხის სასამართლო განხილვის ეტაპზე და არც ცრუმაგიერი პირის მიმართ საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების ღონისძიებების გან-ხორციელების ეტაპზე სადავო ნორმებით არ არის მოთხოვნილი ცრუმაგიერი პირის პასუხისმგებლობის ფარგლების განსაზღვრა იმ მოცულობით, რა მოცულობითაც იგი იქნა გამოყენებული გადასახადის გადამხდელის მიერ ამ ღონისძიებებისაგან თავის ასარიდებლად.

სადავო ნორმები, როგორც აღინიშნა, არ განსაზღვრავს, რომ პირი გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად შეიძლება ცნობილ იქნეს და მის მიმართ გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო დავალია-ნების უზრუნველყოფის ღონისძიებები განხორციელდეს მხოლოდ იმ მოცულობით, რომლის ფარგლებში იგი გამოყენებულ იქნა საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიე-ბებისაგან თავის არიდების მიზნით. ამ პირობებში, როგორც ეს მოხდა მოსარჩელეთა მიმართ მოცემულ კონკრეტულ შემთხვევაში, შესაძლებელია საგადასახადო ორგანომ ისე გამოიყენოს პირის საკუთრების უფლების შეზღუდვის ღონისძიებები, რომ საგადასახადო ორგანომ და სასამართლომ არც დაადგინონ შეზღუდვის ფარგლები და ცრუმაგიერ პირს დააკისრონ არათანაზომიერი პასუხისმგებლობა.

სასამართლო გადაწყვეტილებით პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად ცნობა და მისი საკუთრების უფლების შეზღუდვა ლეგიტიმურ მიზანს ემსახურება. ცრუმაგიერმა პირმა სახელმწიფო ბიუჯეტს გადასახადის გადამხდელთან ერთად მიაყენა ზიანი, რისთვისაც მან პასუხი უნდა აგოს შესაბამის, პროპორციულ, თანაზომად ზიანზე. მოცემული მიდგომა როგორც ზოგადად სამართლის პრინციპებს, ისე სამართლის კონკრეტული დარგის ნორმებს ეყრდნობა. კერძოდ, ამასთან დაკავშირებით საყურადღებოა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის ნორმები.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის თანახმად, იმ პირმა, რომელიც ვალდებულია აანაზღაუროს ზიანი, უნდა აღადგინოს ის მდგომარეობა, რომელიც იარსებებდა, რომ არ დამდგარიყო ანაზღაურების მავალ-დებულებელი გარემოება (მუხლი 408.1). შესაბამისად, თუ ცრუმაგიერ პირს გააჩნია ქონება, რომელიც მოჩვენებითი გარიგებით მას გადასახადის გადამხდელმა გადასცა, უზრუნველყოფის ღონისძიება უნდა მიექცეს ამ ქონებაზე. ამავე კოდექსის თანახმად, თუ ზიანის ანაზღაურება პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენით შეუძლებელია ან ამისათვის საჭიროა არათანაზომიერად დიდი დანახარჯები, მაშინ კრე-დიტორს შეიძლება მიეცეს ფულადი ანაზღაურება (მუხლი 409). შესაბამისად, თუ ცრუმაგიერ პირს არ გააჩნია ქონება, რომელიც მოჩვენებითი გარიგებით მას გადასახადის გადამხდელმა გადასცა, მაშინ უზრუნველყოფის ღონისძიებები შეიძლება გავრცელდეს ზოგადად მის მიმართ გადაცემულის ღირე-ბულების შესაბამისი თანხის გადახდევინების მიზნით.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის თანახმად, ანაზღაურებას ექვემდებარება მხოლოდ ის ზიანი, რომელიც მოვალისათვის წინასწარ იყო სავარაუდო და წარმოადგენს ზიანის გამომწვევი მოქმედების უშუალო შედეგს (მუხლი 412). ცრუმაგიერობის შემთხვევაში, ზიანის გამომწვევი მოქმედების უშუალო შედეგი არ შეიძლება იყოს ცრუმაგიერი პირისათვის გადაცემულზე მეტი. შესაბამისად, დაუშვებელია ცრუმაგიერ პირს ქონებრივად დაეკისროს აღნიშნულზე მეტი მოცულობის პასუხისმგებლობა. სხვა საქმეა, თუ ცრუმაგიერ პირს მოცემული ურთიერთობის ფარგლებში ჩადენილი აქვს სხვა სამართალ-დარღვევა (მაგალითად, ყალბი საგადასახადო დოკუმენტის დამზადება). ამ სამართალდარღვევისათვის იგი პასუხს აგებს შესაბამისი კანონმდებლობით (მაგალითად, სისხლის სამართლის კოდექსით), მაგრამ მოცემული არ ნიშნავს იმას, რომ მან, როგორც ცრუმაგიერმა პირმა, სოლიდარულად პასუხი უნდა აგოს იმაზე მეტი ქონებით, რამდენიც მან მიიღო გადასახადის გადამხდელისგან.

აღნიშნულის მიუხედავად, ვინაიდან სადავო ნორმებში მოცემული არ არის მითითება ცრუმაგიერი პირის პასუხისმგებლობის ფარგლებზე, პრაქტიკაში საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მითითებული რეგულაციები არ გამოიყენება (ამის დასტურია მოსარჩელეთა მიმართ მიღებული გადაწყვეტილებები).

მოსარჩელე მხარის მოსაზრებით, ვინაიდან ცრუმაგიერმა პირმა მხოლოდ იმ მოცულობით უნდა აგოს პასუხი სახელმწიფო ბიუჯეტის წინაშე, რა მოცულობითაც იგი გამოყენებულ იქნა გადასახადის გა-დამხდელის საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებებისაგან თავის არიდების მიზნით, ზემოაღნიშნული მსჯელობის გათვალისწინებით, სწორი იქნებოდა სადავო ნორმებს ჰქონოდა შემდეგი შინაარსი:

„1. თუ პირი გადასახადის გადამხდელის მოსალოდნელი ან არსებული საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებისათვის თავის არიდების მიზნით გამოიყენება, ამ ღონისძიებისათვის თავის ასარიდებლად გამოყენების ფარგლებში ეს პირი გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად მიიჩნევა.

2. გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებისათვის თავის ასარიდებლად გამოყენების ფარგლებში პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად აღიარება ხდება სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე.

3. გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებისათვის თავის ასარიდებლად გამოყენების ფარგლებში პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად აღიარების შესახებ საგადასახადო ორგანოს შუამდგომლობას სასამართლო განიხილავს საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსით დადგენილი წესით.

4. საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს, პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად აღია-რების შესახებ შუამდგომლობის სასამართლოსთვის წარდგენასთან ერთად ამ პირის ქონებაზე გაავრ-ცელოს საგადასახადო გირავნობა/იპოთეკა გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო დავალიანებისა და გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებისათვის თავის ასარიდებლად გამოყენების ფარგლებში. თუ სასამართლო არ დააკმაყოფი-ლებს პირის გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერ პირად აღიარების შესახებ საგადასახადო ორგანოს შუამდგომლობას, საგადასახადო გირავნობა/იპოთეკა უქმდება.

5. საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს, გადასახადის გადამხდელის აღიარებული საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების მიზნით გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებისათვის თავის ასარიდებლად გამოყენების ფარგლებში გადასახადის გადამხდელის ცრუმაგიერი პირის მიმართ განახორციელოს ამ თავით გათვალისწინებული საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებები.

სარჩელის მოთხოვნა:

არაკონსტიტუციურად იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 246-ე მუხლის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც უშვებს გადასახადი გადამხდელის საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის ღონისძიებებისაგან თავის არიდების მიზნით გამოყენებული პირი ცრუმაგიერ პირად იქნეს მიჩნეული მის გამოყენების ფარგლების განსაზღვრის გარეშე და მის მიმართ ეს ღონისძიებები განხორციელდეს აღნიშნული ფარგლების დაცვის გარეშე.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა