თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს კანონი „საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი“

ბ. საქართველოს კანონი „საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსი“

გ. საქართველოს კანონი „საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“

დ. საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მაისის N322 დადგენილება „იზოლაციისა და კარანტინის წესების დამტკიცების შესახებ“ („იზოლაციისა და კარანტინის წესები“)

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მეოთხე პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი; ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე” ქვეპუნქტი, 31-ე მუხლის პირველი და მეორე პუნქტები, 31¹-ე მუხლი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

2020 წლის 23 მაისს საგანგებო მდგომარეობის გაუქმების შემდგომ, საქართველოს მთავრობამ მიიღო N322 დადგენილება. „საზოგადებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილება 2020 წლის 22 მაისს შევიდა და ამოქმედდა 45³-ე მუხლი, რომელიც დროებითი სახის ღონისძიებად განისაზღვრა. პირველად მოქმედების ვადა განისაზღვრა 15 ივლისი. შემდგომ 2020 წლის 14 ივლისს შევიდა ცვლილებები და გაგრძელდა მისი მოქმედება 2021 წლის პირველ იანვრამდე. მესამედ 2021 წლის 29 დეკემბერს შევიდა ცვლილება და მისი მოქმედების გაგრძელება 2021 წლის პირველ ივლისამდეა განსაზღვრული. ამდენად, ღონისძიებები, რომელიც დროებით გასატარებლად არის მიჩნეული რეალურად 2020 წლის 22 მაისს შევიდა და 2021 წლის პირველ ივლისამდეა გაგრძელებული - რაც 1 წელზე მეტ ვადას შეადგენს, რის გამოც ნაკლებად შეიძლება შეფასდეს, როგორც დროებითი ღონისძიება.

„საზოგადებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილება 2020 წლის 22 მაისს შევიდა და ამოქმედდა 45³-ე მუხლის საფუძველზე განისაზღვრა რიგი კონსტიტუციური უფლებები, რომელიც შესაძლებელი გახდა შეზღუდულიყო მთავრობის დადგენილებით. პანდემიის მართვის მოტივით აღნიშნული მუხლის საფუძველზე იზღუდება საკუთრების უფლება, მეწარმეობის თავისუფლება, პირთა მიმოსვლა. ამასთან, „საზოგადებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 45³-ე მუხლის საფუძველზე დადგენილი შეზღუდვების დარღვევის შემთხვევაში გათვალისწინებულია ადმინისტრაციული და სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა.

აღნიშნული სარჩელი არ შეეხება იმ საკითხებს, რაც უკვე გადაწყვიტა საკონსტიტუციო სასამართლომ N1/1/1505, 1515, 1516, 1529 გადაწყვეტილებით. აღნიშნული გადაწყვეტილება ეხება მხოლოდ კონსტიტუციით გათვალისწინებული ფორმალური მოთხოვნების დაკმაყოფილებას. წარმოდგენილი სარჩელი კი „საზოგადებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 45³-ე მუხლის სადავო პუნქტებთან მიმართებით სადავოდ აღარ ხდის ფორმალურ მოთხოვნებს. წარმოდგენილ სარჩელში „საზოგადებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 45³-ე მუხლის სადავო პუნქტებთან მიმართებით განხილული იქნება მხოლოდ ნორმის მატერიალური შინაარსის კონსტიტუციურობა (მოსარჩელე მხარე დავობს, რომ სადავო ნორმა ადგენს კონსტიტუციურ უფლებაში არაპროპორციულ ჩარევას) და არ ეხება საკითხებს ფორმალურ მოთხოვნებთან დაკავშირებით. სხვა სადავო ნორმებთან მიმართებით კი საკონსტიტუციო სასამართლოს არ აქვს გადაწყვეტილება მიღებული.

ამდენად, არსებობს ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლით გათვალისწინებული წინაპირობები. მოსარჩელეები არიან უფლებამოსილი სუბიექტები, იდავონ სადავო ნორმის კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით. სარჩელი შეესაბამება „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს და არ არსებობს ამავე კანონის 31³ მუხლით გათვალისწინებული სარჩელის განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის საფუძვლები: კონსტიტუციური სარჩელი წარმოდგენილია კანონით დაგენილი ფორმით; შემოტანილია უფლებამოსული სუბიექტის მიერ, რასაც ადასტურებს ზემოაღნიშნული მსჯელობა; მასში მითთებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი საკონსტიტუციო სასამართოს შესახებ კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე’’ ქვეპუნქტის შესაბამსიად; სადავო საკითხები სადავო ნორმებთან მიმართებით არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართოს მიერ; სადავო საკითხს შეეხება კონსტიტუციის 24-ე მუხლის პირველ წინადადებას და სადავო ნორმებზე მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი სხვა ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე; აღნიშნული სარჩელის ტიპზე კანონმდებლობით ვადა არ არის დადგენილი

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

საქართველოს მოქალაქეები ასაჩივრებენ იმ შეზღუდვებს, რომელიც მათ უკრძალავს რიგ კონსტიტუციურ უფლებებს, მათ შორის გადაადგილების თავისუფლებას და პასუხისმგებლობას უწესებს ადმინისტრაციული და სისხლის სამართლის წესით. აღნიშნული მოქალაქეები ყოველ დღიურად ზარალდებიან გადაადგილების თავისუფლების შემზღუდველი წესებით, რაც აისახება მათი კონსტიტუციური უფლებების შეზღუდვასა და ცხოვრების ხარისხის გაუარესებაში. გადაადგილების შეზღუდვა ეხება საქართველოს ტეირტორიაზე მყოფ ყველა პირს, ხოლო აღნიშნული შეზღუდვის დარღვევისას მათ დაეკისრებათ ადმინისტრაციული და სისხლის სამართლის პასხისმგებლობა.

ნაწილი I

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველ წინადადებასთან მიმართებით არაკონსტიტუციურია - (1) საქართველოს კანონის „საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის“ 248¹-ე მუხლის „“საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ საკითხებთან დაკავშირებით დადგენილი იზოლაციის ან/და კარანტინის წესის დარღვევა, ჩადენილი საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 42¹⁰ მუხლით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ჩადენისათვის ადმინისტრაციულსახდელდადებული ან/და ამ მუხლით გათვალისწინებული დანაშაულისათვის ნასამართლევი პირის მიერ, - ისჯება შინაპატიმრობით ვადით ექვსი თვიდან ორ წლამდე ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით სამ წლამდე.“ (2) საქართველოს კანონის „საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის“ 42¹⁰-ე მუხლი „“საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ საკითხებთან დაკავშირებით დადგენილი იზოლაციის ან/და კარანტინის წესის დარღვევა - გამოიწვევს ფიზიკური პირის დაჯარიმებას 2 000 ლარით, ხოლო იურიდიული პირისა - 10 000 ლარით.“

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის მიხედვით არავინ აგებს პასუხს ქმედებისათვის, რომელიც მისი ჩადენის დროს სამართალდარღვევად არ ითვლებოდა. კანონს, თუ იგი არ ამსუბუქებს ან არ აუქმებს პასუხისმგებლობას, უკუძალა არა აქვს.

კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტით დაცულია არა მხოლოდ ის სამართალდარღვევები, რომლებიც სისხლის სამართლის კოდექსით არის გათვალისწინებული, არამედ ისინიც, რომლისთვისაც ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა არის დადგენილი. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკით, “კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის პირველი წინადადებიდან (მოქმედი რედაქციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველი წინადადება) ჩანს, რომ საქმე ეხება ქმედებას, რომელიც შეიძლება შეფასდეს სამართალდარღვევის კუთხით. კონსტიტუცია ზოგადად საუბრობს სამართალდარღვევაზე და უნდა ვიფიქროთ, რომ მასში არ მოიაზრება მარტო სისხლისსამართლებრივი დელიქტები. რაც შეეხება აღნიშნული პუნქტის მე-2 წინადადებას, კანონის უკუძალის აკრძალვა - დაშვება პასუხისმგებლობის კატეგორიასთანაა დაკავშირებული. პასუხისმგებლობა იქაა, სადაც სახეზეა სამართალდარღვევა, რაც კიდევ ერთხელ ადასტურებს 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის ინსტიტუციურ ერთიანობას და შესაბამისად, მათი შეფასებისას ლოგიკურ ურთიერთგანპირობებულობას. ამდენად, უკუძალის აკრძალვის გარანტიები მოცემულია კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის როგორც პირველ, ისე მე-2 წინადადებაში.”[1] „ტერმინი „პასუხისმგებლობა“ უნდა განიმარტოს ფართოდ და მასში უნდა ვიგულისხმოთ ნებისმიერი იურიდიული პასუხისმგებლობა. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთხელ აღუნიშნავს, რომ კონსტიტუციურ ტერმინებს აქვთ ავტონომიური სამართლებრივი მნიშვნელობა[2], რაც ნიშნავს იმას, რომ საქართველოს კონსტიტუციის დებულებათა ავტონომიური შინაარსით განმარტების პროცესში საკონსტიტუციო სასამართლომ შეიძლება იხელმძღვანელოს ძირითადი უფლების არსით, რომელთან მიმართებაშიც არის გამოყენებული ესა თუ ის ტერმინი, კონსტიტუციური ნორმების სტრუქტურით, კონსტიტუციის სხვა ნორმებში მოცემული მსგავსი ტერმინების შინაარსის ანალიზით, კონსტიტუციის სისტემური წაკითხვით და სხვ.[3] იმის განსასაზღვრად თუ რას შეიძლება ნიშნავდეს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტში მოცემული ტერმინი პასუხისმგებლობა, მნიშვნელოვანია დავაკვირდეთ რას გულისხმობს პასუხისმგებლობის დაკისრება იქნება ის სისხლისსამართლებრივი თუ ადმინისტრაციული ბუნების. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, „პირის ბრალეულად ცნობა სასამართლოს მიერ ნიშნავს მის გაკიცხვას იმისთვის, რომ დაარღვია კანონი და მართლსაწინააღმდეგო ქმედების ჩადენის არჩევანი გააკეთა. პირის ბრალეულობა ამგვარი გაგებით, წარმოადგენს საფუძველს პირის დამნაშავედ ცნობისთვის და სასჯელის დაკისრებისთვის. პირის გასამართლების არსი მდგომარეობს არა მხოლოდ სასჯელის დაკისრებაში, არამედ, უპირველეს ყოვლისა, სასამართლოს მეშვეობით პირის გაკიცხვაში მის მიერ ჩადენილი მართლსაწინააღმდეგო ქმედების ჩადენისთვის. დასკვნა პირის დამნაშავეობის შესახებ და მით უფრო სასჯელის დანიშვნა, რომელშიც ვლინდება, რას იმსახურებს სამართალდამრღვევი პირი სასამართლოს შეფასებით, გარდაუვლად შეიცავს გაკიცხვის ელემენტს. სისხლისსამართლებრივი წარმოების კონტექსტში პირის დამნაშავედ ცნობა და ნაგულისხმევი გაკიცხვა, თავის მხრივ, ახდენს გავლენას შესაბამისი პირის რეპუტაციაზე და ამ პირის აღქმაზე საზოგადოების სხვა წევრების მიერ“[4]. ამდენად, როდესაც პირი სისხლისსამართლებრივ დანაშაულს ჩადის, ეს გარემოება ქმნის საფუძველს მისთვის ერთი მხრივ სასჯელის დაკისრებისთვის, ხოლო მეორე მხრივ, სახელმწიფოს ეძლევა შესაძლებლობა გაკიცხოს პირი აღნიშნული ქმედებისთვის და ამგვარადაც მოახდინოს ზემოქმედება მის რეპუტაციაზე. მსგავსად სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრებისა, ადმინისტრაციული წესით პირის სამართალდამრღვევად ცნობას ასევე უკავშირდება მისი გაკიცხვა, რაც ასევე წარმოადგენს ზემოქმედების ფორმას[5]. შესაბამისად, როგორც სისხლის სამართლებრივი, ასევე ადმინისტრაციული სამართალდარღვევისთვის დაკისრებული პასუხისმგებლობის დროს პირზე ზემოქმედება ხდება მისთვის სასჯელის დაკისრებითა და მისი გაკიცხვით, მათ შორის განსხვავება მხოლოდ სასჯელის ზომასა და ქმედების გაკიცხვის ხარისხშია. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის საფუძველზე, კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტთან მიმართებით არა მხოლოდ ის ნორმები შეიძლება იყოს განხილული, რომლითაც სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა არის გათვალისწინებული, არამედ ისინიც, რომელიც ადგენს ადმინისტრაციულ პასუხისმგებლობას.

რაც შეეხება პასუხისმგებლობის გაუქმებას, აქ, პირველ რიგში, იგულისხმება ამა თუ იმ მართლსაწინააღმდეგო ქმედების სამართალდარღვევათა კატალოგიდან ამორიცხვა. შესაბამისად, ქმედებისათვის პასუხისმგებლობის დაწესება იქნება ამ ქმედების სამართალდარღვევად გამოცხადება. პასუხისმგებლობა, ასეთი შეფასების პირობებში უქმდება ან დგინდება როგორც ნორმატიული კატეგორია. ამასთან ერთად, პასუხისმგებლობის გაუქმებას ან დაწესებას კონკრეტულ პირთან მიმართებით შეიძლება ადგილი ჰქონდეს მაშინაც, როცა იგი არსებობას განაგრძობს, როგორც ნორმატიული სინამდვილე. ეს მაშინაა შესაძლებელი, როცა ქმედების დასჯადობა საერთოდ არ გაუქმებულა, მაგრამ გაუქმებულია კონკრეტული ქმედების დასჯადობა კონკრეტული სუბიქტის მიმართ. ამ შემთხვევაში პასუხისმგებლობის გაუქმება ან დაწესება უნდა შეფასდეს 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის ფარგლებში.“[6]

ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის საფუძველზე, კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტთან მიმართებით არა მხოლოდ ის ნორმები შეიძლება იყოს განხილული, რომლითაც სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა არის გათვალისწინებული, არამედ ისინიც, რომელიც ადგენს ადმინისტრაციულ პასუხისმგებლობას.

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტი ადგენს ფორმალურ მოთხოვნას, რომლის მიხედვითაც ადამიანს შეიძლება დაეკისროს ადმინისტრაციული და სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა მხოლოდ კანონით დადგენილი წესით. ეს იმას ნიშნავს, რომ კანონით უნდა იყოს დადგენილი (1) დანაშაულის შემადგენლობა, პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმით გათვალისწინებული ქმედება უნდა იყოს ცხადად და მკაფიოდ გათვალისწინებული კანონით. (2) სასჯელი, სანქცია, პასუხისმგებლობის ზომა უნდა იყოს კანონით დადგენილი. მოცემულ შემთხვევაში სასჯელი კანონითაა გათვალისწინებული, მაგრამ დანაშაულის შემადგენლობა კი არ აკმაყოფილებს კანონით დადგენის მოთხოვნას.

სადავო ნორმები განუსაზღვრელია, რაც მთავრობას ანიჭებს განუსაზღვრელ ძალაუფლებას - თვითნებური და არაპროპორციული ღონისძიებების გამოყენებით ადმინისტრაციული და სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა განსაზღვროს ისეთი ქმედებისთვის, რომელიც პარლამენტის მიერ კანონში პირდაპირ, ცხადად და მკაფიოდ არ არის დადგენილი.

სადავო ნორმებით პირდაპირ არ არის დადგენილი ის ქმედება/ქმედებების შემადგენლობა, რის გამოც ადამიანს შეიძლება დაეკისროს ადმინისტრაციული თუ სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა. ორივე სადავო ნორმა უთითებს საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონს სრულად - რაც იმას ნიშნავს, ადმინისტრაციული თუ სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა შეიძლება პირს დაეკისროს ნებისმიერ იმ საკითხთან დაკავშირებით, რომელიც ამ კანონში არის მოცემული. ეს კი განუზომელს ხდის თავად ამ სადავო ნორმების ფარგლებს. ამას გარდა, თავად საკანონმდებლო აქტზე - საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონზე - მითითება არ ქმნის ამ სადავო ნორმების შემდგენლობას - არამედ მხოლოდ ზოგად საკითხებზე ჩამონათვალს მიუთითებს. ქმედების შემადგენლობას ქმნის ის ნორმატიული აქტები, რომლებიც ადგენს იზოლაციის ან/და კარანტინის წესის დარღვევას, რომელიც საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მიხედვით შეიძლება მიღებულ იქნას მთავრობის და რომელიმე სამინისტროს მიერ. ასევე, სადავო ნორმები პირდაპირ არ უთითებს ამომწურავად თუ რომელი ნორმატიული აქტი/აქტები იგულისხმება. ამდენად, სადავო ნორმები განუზომლად დიდ სივრცეს ტოვებს და ბუნდოვანს ხდის რომელი ქმედებაა ადმინისტრაციული თუ სისხლისსამართლის წესით დასჯადი. ამასთან, დასჯადი ქმედებები არ არის კანონით განსაზღვრული, არამედ იგი შეიძლება იყოს მთავრობის ან მათავრობის მიერ განსაზღვრული სამინისტროს მიერ მიღებული ნებისმიერი წესი იზოლაციისა და კარანტინის შესახებ. სამართალდარღვევას რეალურად განსაზღვრავს აღმასრულებელი ხელისუფლება, რაც მკაფიოდ ეწინააღმდეგება კანონით დადგენის მოთხოვნას.

მთავრობის N322-ე დადგენილება იცვლება იმდენი სიხშირით და ინტენსივობით, რა სიხშირით და ინტენსივობასაც აღმასრულებელი ხელისუფლება, მთავრობა გადაწყვეტს. შესაძლოა იგი 1 კვირის ინტერვალით ან მეორე დღეს შესატანი ცვლილებები გამოცხადდეს. ამდენად, სადავო ნორმები ქმნის შესაძლებლობას, რომ პასუხისმგებელობის დამდგენი ნორმების შესახებ ადამიანებმა გაიგონ რამდენიმე საათით ან დღით ადრე - და ამავე ვადაში არიან იძულებული თავიანთი ქმედებები მიუსადაგონ დასჯად შეზღუდვებს. სამართალდარღვევა ყოველ კვირას შეიძლება შეიცვალოს აღმასრუელებლი ხელისუფლების მიერ, რაც კანონის განჭვრეტადობას უქმნის პრობლემას. მინიმალური სტანდარტი, რომელიც პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმა უნდა აკმაყოფილებდეს არის მისი წინასწარ განჭვრეტის შესაძლებლობა ადმიანების მიერ და თავიანთი ქცევის ადაპტირება პასუხისმგებლობის დამდგენ ნორმებთან. სწრაფი სიხშირით შეცვლილი/შეცვლადი დასჯადი ქმედებები კი ამ მინიმულური განჭვრეტადობის სტანდარტს არ აკმაყოფლებს. განჭვრეტადობის პრინციპი მომდინარეობს სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპიდან, რომელიც საქართველოს კონსტიტუციით არის გათვალისწინებული.[7] მთავრობის დადგენილებით მოცემული წესების ხშირი შეცვლა ასევე ართულებს შიდა სასამართლოს მიერ პრაქტიკის ჩამოყალიბებას - სისხლის სამართლის მართლმსაჯულება ასეთ დროს სრულად არის მინდობილი აღმასრულებელ ხელისუფლებას. პარლამენტის მიერ კანონის მიღებას თან ახლავს განხილვები და საზოგადოება ინფორმირებულია. შესაბამისი პროცედურით კანონის მიღება კი მათ აძლევს შესაძლებლობას განჭვრიტონ თავიანთი ქმედებები. ხოლო, დადგენილების სწრაფად ცვალებადობის შედეგად საჯარო განხილვის გარეშე, რომელიც საზოგადოებისთვის მხოლოდ რამდენიმე დღით ადრე ხდება ცნობილი ვერ აკმაყოფილებს კანონის განჭვრეტადობის მოთხოვნას.

Nullum crimen, nulla poena sine lege პრინციპის მიხედვით, „არ არსებობს სასჯელი კანონის გარეშე“.

საკონსტიტუციო სასამართლომ ნორმის განჭვრეტადობასთან დაკავშირებით (რომელიც კონსტიტუციის ძველი რედაქციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტით იყო დადგენილი) აღნიშნა, „საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის პირველი წინადადება ადგენს გარანტიას, რომ არ მოხდეს სისხლის სამართლის კანონის პირის საზიანოდ ფართოდ განმარტება (ანალოგიით). იგი ასევე ავალდებულებს საქმის განმხილველ სასამართლოს, ნორმა განმარტოს ისე, რომ პირმა ნათლად გაიგოს მისი რომელი მოქმედება ან უმოქმედობა იწვევს სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას. გარანტია, რომელიც კონსტიტუციის დასახელებულ დანაწესშია განმტკიცებული, კანონიერების პრინციპის განუყოფელი ელემენტია. კანონიერების პრინციპი პირს იცავს სახელმწიფოს მიერ სისხლისსამართლებრივი იძულების თვითნებური გამოყენებისა და გავრცელებისაგან, იმავდროულად, უზრუნველყოფს შესაძლებლობით, რომ წინასწარ განჭვრიტოს საკუთარ ქმედებაში სისხლისსამართლებრივი წესით აკრძალული ნიშნების არსებობა.“[8] მოცემული პრაქტიკის მიხედვით ჩამოყალიბებული სტანდარტებს ვერ აკმაყოფილებს სადავო ნორმები. კერძოდ, სისხლის სამართლის კანონის თუ პასუხისმგებლობის დამდგენი სხვა ნორმატიული აქტის ადამიანის საზიანოდ განმარტების რისკი ყოველთვის დგას მაშინ, როდესაც იგი კანონით პირდაპირ და მკაფიოდ არ არის დადგენილი. მოცემულ შემთხვევაშიც სადავო ნორმები არა თუ არ ადგენს დასჯად ქმედებას, არამედ არც იმ ნორტმატიულ აქტს უთითებს, რომლის ჩადენის შემთხვევაშიც პირს დაეკისრება პასუხისმგებლობა.

პირის დასჯის წინაპირობა მისი ბრალეულობის დადასტურებაა, ხოლო ბრალეული შესაძლებელია მხოლოდ მართლსაწინააღმდეგო ქმედება იყოს. „როგორც დასახელებული ნორმების შინაარსიდან ჩანს, კანონიერების პრინციპის გათვალისწინებით, საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსით დანაშაულად ითვლება სისხლის სამართლის კანონით გათვალისწინებული ქმედება. გასათვალისწინებელია, რომ სისხლის სამართალი ქმედების სამართალია, კრიმინალიზაციის ობიექტია არა პიროვნება, არამედ შერაცხადი პირის ქმედება. ეს, თავის მხრივ, მიუთითებს იმაზე, რომ სისხლის სამართლებრივი ქმედების შემადგენლობა არსებითად აღწერილი უნდა იქნეს სისხლის სამართლის კოდექსში. ქმედების არსებითად აღწერის გარეშე შეუძლებელია ქმედების მართლწინააღმდეგობისა და ბრალის დადგენა, რომელთა გარეშე, თავის მხრივ, შეუძლებელია ქმედების დანაშაულად კვალიფიკაცია და პირზე სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის დაკისრება.“[9] სადავო ნორმების შემთხვევაში პასუხისმგებლობის დამწესებელი ნორმები არსებითად არ აღწერენ ქმედების შემადგენლობას, არამედ მხოლოდ ბლანკეტურ მითითებას აკეთებენ სხვა ნორმატიულ აქტზე და აღმასრულებელ ხელისუფლებაზე არის მინდობილი იმის გადაწყვეტა თუ რა დროს, რა ვითარებაში, როგორი ინტენსივობით, რომელ უფლებებთან მიმართებით შეიძლება დაეკისროს პირს ადმინისტრაციული და სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობა.

„აუცილებელია ნორმის შინაარსობრივი სიზუსტე, არაორაზროვნება. ნორმა უნდა იყოს საკმარისად განსაზღვრული არა მხოლოდ შინაარსის, არამედ რეგულირების საგნის, მიზნისა და მასშტაბების მიხედვით, რათა ადრესატმა მოახდინოს კანონის სწორი აღქმა და თავისი ქცევის განხორციელება მის შესაბამისად, განჭვრიტოს ქცევის შედეგები.“[10] როგორც უკვე აღინიშნა სადავო ნორმების საგანი და მაშტაბები არის განუსაზღვრელი. სადავო ნორმებით კონსტიტუციით გათვალისწინებული ყველა უფლების პირდაპირი თუ არაპირდაპირი შეზღუდვა ხდება მთავრობის ან რომელიმე სამინიტსროს მიერ მიღებული ნორმატიული აქტით.

ამასთან, კანონმდებლობით არ არის გათვალისწინებული ის ობიექტური კრიტერიუმები, რომლის დროსაც კონკრეტული ინტენსივობით გარკვეული უფლებების შეზღუდვას შეძლებდა აღმასრულებელი ხელისუფლება. მაგალითად, ამგვარი ობიექტური კრიტერიუმი სხვადასხვა ქვეყნებში, მათ შორის გერმანიაში (რომელიც დეტალურად განხილული იქნება ქვემოთ) არის ინფიცირების მაჩვენებელი. ინფიცირების სამი სხვადასხვა რანგირებული მაჩვენებელი არის განსაზღვრული გერმანული კანონმდებლობით, რომლის ფარგლებშიც აღმასრულებელი ხელისუფლება არის შებოჭილი მოქმედების დროს. სხვადასხვა ევროპულ ქვეყანაში და ამერიკაში კონკრეტული ფერები არის მაჩვენებელი კონკრეტულ ლოკაციებზე ინფიცირების მაჩვენებლის -რომლის შესაბამისდაც განისაზღვრება შემზღუდველი ღონისძიებების დაწესება. საქართველოში აღმასრულებელი ხელისუფლება არ არის კანონმდებლობით შებოჭილი ამგვარი ობიექტური კრიტერიუმებით, რაც მისი მოქმედების თვითნებობის რისკებს ზრდის და ეს რისკები საგანგაშოა, როდესაც აღმასრულებელ ხელისუფლებას ამავე დროს შეუძლია პასუხისმგებლობის დამწესებელი ნორმების ქმედების შემადგენლობის სრული განსაზღვრა.

ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის მე-7 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „არავინ შეიძლება ბრალეულად იქნეს მიჩნეული რაიმე დანაშაულში ისეთი მოქმედების ან უმოქმედობის გამო, რომელიც არ წარმოადგენდა დანაშაულს ეროვნული ან საერთაშორისო სამართლის მიხედვით იმ დროს, როდესაც იგი ჩაიდინეს. არც იმაზე უფრო მკაცრი სასჯელი შეიძლება შეეფარდოს ვინმეს, ვიდრე სასჯელი, რომელიც გამოიყენებოდა დანაშაულის ჩადენის დროს.“ დანაშაული და სასჯელი - ორივე უნდა იყოს ცხადად განჭვრეტადი და ხელმისაწვდომი იმისთვის რომ თავიდან იქნეს აცილებული ძალაუფლების ბოროტად გამოყენება. ხელმისაწვდომობისა და განჭვრეტადობის კრიტერიუმები ევროპული კონვენციის მე-7 მუხლის შემადგენელი ნაწილია ევროპული სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით. პირველი, კანონი უნდა იყოს საკმარისად ცხადი ადამიანებისთვის, რომ მათ წინასწარ განსაზღვრონ თავინათი ქცევა და მეორე, კანონში ცვლილებები უნდა იყოს მოსალოდნელი და წინასწარ განჭვრეტადი. კონვენციის მე-7 მუხლის მიხედვით მხოლოდ კანონით შეიძლება იყოს დადგენილი სასჯელი. ტერმინი “სამართალი“ რომელიც კონვენციის მე-7 მუხლში არის მითითებული ატარებს იმავე მნიშვნელობას, რასაც კონვენციის სხვა ადგილებში ნახსენები იგივე სიტყვა - მასში მოიაზრება, როგორც დაწერილი ასევე დაუწერელი სამართალი. მას სასამართლო არსებითად განმარტავს და არ აძლევს ფორმალურ შინაარსს.[11]

კონვენციის მე-7 მუხლით დადგენილი პრინციპი, რომლის მიხედვითაც მხოლოდ „კანონის“ საფუძველზე შეიძლება განიმარტოს დანაშაული და სასჯელი

დანაშაული და სასჯელი უნდა იყოს განსაზღვრული კანონით ნიშნავს, რომ სისხლის სამართლმა ცხადად უნდა განმარტოს დანაშაული და სანქცია, რომ იგი ხელმისაწვდომი და განჭვრეტადი იყოს.[12] სასამართლო ამოწმებს ადამიანის ბრალდებულად გამოცხადების მომენტისთვის რამდენად არსებობდა იმ დროისთვის მოქმედი მისთვის ბრალის წარდგენის სამართლებრივი საფუძველი - სამართლებრივი საფუძველი, რომელიც ქმედებას აცხადებს დასჯადად.[13] ქმედება, რომელიც დანაშაულად მიიჩნევა უნდა იყოს შიდა კანონმდებლობით ხელმისაწვდომი და განჭვრეტადი. პრინციპი, რომლის მიხედვითაც დანაშაული და სანქცია უნდა იყოს კანონით დადგენილი გულისხმობს, რომ სისხლის სამართლის კანონი ცხადად უნდა განმარტავდეს დანაშაულს და სასჯელს, იმგვარად, რომ იგი ხელმისაწვდომი და განჭვრეტადი უნდა იყოს. დანაშაულის მნიშვნელობა უნდა იყოს საკმარისად ცხადი და განჭვრეტადი, იმისთვის რათა ადამიანმა წინასწარ შეძლოს თავისი ქცევის განსაზღვრა და მისი კანონის შესაბამისად მისადაგება.[14]

როდესაც ნორმაში მოცემული სიტყვები არ არის საკმარისად ცხადი და ის გაურკევევლი და ბუნდოვანია, ასეთ დროს უნდა შემოწმდეს მისი ინტერპრეტაცია როგორ ხდება სასამართლოს მიერ. ადამიანს ასევე უნდა ქონდეს წვდომა კონსტიტუციისა და შესაბამის კანონთან, რომელიც თავის მხრივ არ უნდა იყოს ბუნდოვანი რეგულაციები.[15] განჭვრეტადობის პრინციპი მოითხოვს სახელმწიფოსგან რომ კანონი მოიცავდეს ღონისძიებას საჯარო პირების თვითნებური ჩარევების დაცვისგან. კანონი ცხადად უნდა განსაზღვრავდეს დაცვას თვითნებური სისხლის სამართლებრივი დევნისგან, ბრალდებისგან თუ დასჯისგან. ამასთან, განჭვრეტადობის პრინციპის მიზანია, რომ ადამიანებმა შეძლონ თავიანთი ქცევის ადაპტირება წინასწარ.

“ქმედების დასჯადად გამოცხადების შესახებ გადაწყვეტილების მიღება კანონმდებლის ექსკლუზიურ უფლებამოსილებას წარმოადგენს. შესაბამისად, მან ეს უფლებამოსილება ისე უნდა გამოიყენოს, რომ საშუალება არ მიეცეს სამართალშემფარდებელს, სამოსამართლეო პრაქტიკის საფუძველზე, თავად შექმნას სისხლისსამართლებრივად დასჯადი ქმედების შემადგენლობა… აღნიშნულიდან გამომდინარე, ასეთი ზოგადი ნორმის საფუძველზე სისხლისსამართლებრივი დასჯადობის დაწესება არღვევს საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის დანაწესს, რომლის თანახმადაც, პირის მიმართ პასუხისმგებლობის დაკისრება შეიძლება მოხდეს მხოლოდ კანონის საფუძველზე.”[16] სისხლის სამართლის პოლიტიკა და პასუხისმგებლობის დამდგენი ქმედებების შესახებ ნორმაშემოქმედებითობა საქართველოს კონსტიტუციით მიეკუთვნება პარლამენტის ექსკლუზიურ კომპეტენციას. “ქმედების სამართალდარღვევად განსაზღვრა, სახდელის დაწესება და მისი სიმძიმის განსაზღვრა სახელმწიფოს (კანონმდებლის) ექსკლუზიურ კომპეტენციას წარმოადგენს.”[17] გერმანიის საკონსტიტუციო სასამართლო ადგენს, რომ დემოკრატიის და კანონის უზენაესობის (Rechtsstaatsprinzi) პრინციპები მოითხოვს, რომ არსებითად მნიშვნელოვანი საკითხები მოწესრიგდეს პარლამენტის მიერ.[18]

სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპის შემადგენელი ნაწილია, რომ ადამიანებისთვის პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმები იმ კონსტიტუციური ორგანოების მიერ იქნას დადგენილი, რომლებსაც ეს კომპეტენცია აქვთ მინიჭებული - ეს კომპეტენცია არ შეიძლება გადაეცეს სხვა ორგანოებს, თუნდაც პარლამენტის თანხმობის შემთხვევაში. კონსტიტუცია ადამიანის უფლებების არ მხოლოდ მატერიალურ არამედ ფორმალური დაცვის გარანტიებს უზრუნველყოფს ამ საშუალებით, რომ ძალაუფლების კონცენტრაცია არ აღმოჩნდეს რომელიმე კონსტიტუციური ორგანოს თვითნებობის საშუალება. ამდენად, კონსტიტუცია რომელიმე კონსტიტუციურ ორგანოს ფორმალურ მოთხოვნებს უწესებს არა მხოლოდ იმიტომ მან არ მიითვისოს გარკვეული ძალაუფლება, არამედ იმ მიზნითაც, რომ მან არ გადასცეს მისი ექსკლუზიური უფლებამოსილება სხვა ორგანოებს. კონსტიტუცია მათ შორის საკანონმდებლო ორგანოს ბოჭავს და უწესებს შეზღუდვებს, რომ გარკვეული ფუნქციების შესრულებაზე არ თქვას უარი - სადავო ნორმების შემთხვევაშიც სწორედ ამ მოთხოვნას არღვევს პარლამენტი. იგი უარს ამბობს ექსკლუზიურად მისთვის მინიჭებული ფუნქციის - ქმედების სამართალდარღვევად განსაზღვრაზე. დანაშაულთან ბრძოლა მნიშვნელოვანი ბერკეტია საზოგადოებრივი თუ კერძო სიკეთეების მისაღწევად, მაგრამ იგი ასევე მოიცავს ვალდებულებებს სახელმწიფო თვითმიზნურად არ შეიჭრეს ადამიანის თავისუფლებაში. კონსტიტუციით განსაზვრულზე უფრო მეტი უფლებამოსილების გადაცემა აღმასრულებლის ორგანოზე წარმოადგენს თვითნებობის საფუძველს და ეწინააღმდეგება სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპს. ამდენად, ნორმაშემოქმედების გადაცემის საკონსტიტუციო კონტროლი არა მხოლოდ მთავრობას აკონტროლებს, არამედ პარლამენტსაც, რომელიც შეზღუდულია იმით რომ არ თქვას უარი კონსტიტუციით მონიჭებულ უფლებამოსილებაზე და არ გადაანდოს იგი სხვა ორგანოს.

მოცემულ შემთხვევაში სადავო ნორმები არ აწესებს პირდაპირ რომელი ქმედება ითვლება დანაშაულად, არამედ მიუთითებს კანონზე, ხოლო ეს კანონი თავის მხრივ მიუთითებს გარკვეულ წესებზე - ნორმატიული აქტების მითითების გარეშე. ამდენად, პასუხისმგებლობის დაწესება ადამიანზე ხდება იმგვარად, რომ კონკრეტული ქმედება სადავო ნორმებში არ არის იდენტიფიცირებული - სხვა საკანონმდებლო აქტებითაც ამგვარი ქმედების ინდეტიფიცირება შეუძლებელია. სადავო ნორმები ბლანკეტურად უთითებს ნორმატიულ აქტებზე და დასჯადად აცხადებს ყველა იმ ქმედებას, რომელიც ამ აქტებით არის დაწესებული. სადავო ნორმების ამგვარი ბლანკეტური ხასიათის შედეგია, რომ პასუხისმგებლობის დაწესება ხდება არა იმ ქმედებისთვის, რომელიც საკანონმდებლო ორგანომ მიიჩნია მიზანშეწონილად, არამედ იმ ქმედებებისთვის, რომელსაც მთავრობა ან რომელიმე სამინისტრო მიიღებს კარანტინის ან იზოლაციის წესებად. სადავო ნორმაში მოცემული ჩანაწერი „“საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ საკითხებთან დაკავშირებით დადგენილი იზოლაციის ან/და კარანტინის წესის დარღვევა“ არის ბლანკეტური ჩანაწერი და ბუნდოვანია თუ რა ქმედებები შეიძლება ამის ქვეშ მოიაზრებოდეს. იზოლაციის ან/და კარანტინის წესი შეიძლება დაადგინოს მთავრობამ ან მთავრობის მიერ განსაზღვრულმა სამინისტრომ. ამგვარმა ბლანკეტურმა მითითებამ შექმნა განუსაზღვრელი არეალი, რომელიც შეიძლება გახდეს ადამიანის პასუხისმგებლობის საფუძველი. სადავო ნორმაში მოცემული კი არ არის რაიმე კონკრეტული ქმედების მოწესრიგება (მაგალითად, იმის დადგენა თუ რა არის „აკრძალული საგანი“,[19]) არამედ სადავო ნორმების შემადგენლობა სრულად არის დამოკიდებული რეგულაციებზე - თუმცა, სადავო ნორმებით ისიც არ არის მითითებული თუ რომელი რეგულაციები ჩაითვლება იზოლაციის ან/და კარანტინის წესის დამდგენ ნორმატიულ აქტად.

ამდენად, სადავო ნორმები არღვევს საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტით გათვალისწინებულ კანონით დადგენის მოთხოვნას და აქვთ ბუნდოვანი, განუჭვრეტადი შინაარსი.

ნაწილი II

საქართველოს კონსტიტუციის მე-12 მუხლთან, მე-14 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან; მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან; 21-ე მუხლის პირველ პუნქტთან; 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის პირველ წინადადებასთან მიმართებით არაკონსტიტუციურია შემდეგი ნორმები- (1) საქართველოს კანონის „საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის“ 248¹-ე მუხლის „“საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ საკითხებთან დაკავშირებით დადგენილი იზოლაციის ან/და კარანტინის წესის დარღვევა, ჩადენილი საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 42¹⁰ მუხლით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ჩადენისათვის ადმინისტრაციულსახდელდადებული ან/და ამ მუხლით გათვალისწინებული დანაშაულისათვის ნასამართლევი პირის მიერ, - ისჯება შინაპატიმრობით ვადით ექვსი თვიდან ორ წლამდე ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით სამ წლამდე.“ (2) საქართველოს კანონის „საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის“ 42¹⁰-ე მუხლი „“საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ საკითხებთან დაკავშირებით დადგენილი იზოლაციის ან/და კარანტინის წესის დარღვევა - გამოიწვევს ფიზიკური პირის დაჯარიმებას 2 000 ლარით, ხოლო იურიდიული პირისა - 10 000 ლარით.“

პირველი, მოსარჩელე მხარეს მიაჩნია რომ არაკონსტიტუციურია პასუხისმგებლობის დაწესება საქართველოს კანონის „საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის“ 248¹-ე მუხლის სიტყვებით „“საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ საკითხებთან დაკავშირებით დადგენილი იზოლაციის ან/და კარანტინის წესის დარღვევა, ჩადენილი საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 42¹⁰ მუხლით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ჩადენისათვის ადმინისტრაციულსახდელდადებული ან/და ამ მუხლით გათვალისწინებული დანაშაულისათვის ნასამართლევი პირის მიერ“ და საქართველოს კანონის „საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის“ 42¹⁰-ე მუხლის სიტყვებით „“საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ საკითხებთან დაკავშირებით დადგენილი იზოლაციის ან/და კარანტინის წესის დარღვევა“ გათვალისწინებული ქმედებებისთვის, საქართველოს კონსტიტუციის მე-12 მუხლთან, მე-14 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან; მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან; 21-ე მუხლის პირველ პუნქტთან; 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის პირველ წინადადებასთან მიმართებით.

სადავო ნორმები დასჯადად აცხდებს იმ უფლებებთან დაკავშირებულ საკითხებს, რომლებიც “საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 45³-ე მუხლით არის გათვალისწინებული. მართალია ამ ნორმაში პირდაპირ არ არის მითთებული ის ქმედებები, რომლებიც იზოლაციის ან კარანტინის წესების დარღვევად შეიძლება ჩაითვალოს, მაგრამ მითითებულია ზოგადად ის კონსტიტუციური უფლებები, რომლებსაც შეზღუდვები ეხება, მათ შორის: პირთა მიმოსვლას, საკუთრების უფლებას, პროფესიული ან ეკონომიკური საქმიანობას, პირთა თავშეყრას. სადავო ნორმების მიხედვით ნებისმიერ ამ უფლებასთან დაკავშირებული იზოლაციისა ან კარანტინის წესის შედეგად შემოღებული შეზღუდვები ისჯება ჯერ ადმინისტრაციული წესით ფიზიკური პირი 2000 ლარით, ხოლო იურიდიული პირი 10 000 ლარით. განმეორებით იზოლაციის ან კარანტინის წესის დარღვევა, მიუხედავად იმისა თუ რომელიც უფლების სფეროთი არის დაცული თავად ქმედების შინაარსი - ისჯება სისხლისსამართლის წესით შინაპატიმრობით ვადით ექვსი თვიდან ორ წლამდე ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით სამ წლამდე. ამდენად, საკუთრებასთან, მეწარმეობის თავისუფლებასთან, გადაადგილებასთან, სოციალური ღონისძიებების ჩატარების მიზნით თავშეყრასთან (რომელიც პიროვნების განვითარების უფლებით არის დაცული) თუ ღამის საათებში (21:00 სთ-დან 05:00 საათამდე) გამოხატვის თავისუფლების ფარგლებში შეკრებასთან დაკავშირებით სადავო ნორმები აწესებს ადმინისტრაციულ და სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას, რაც წარმოადგენს ამ უფლებებით დაცული სფეროს შეზღუდვას.

სადავო ნორმებით იმ ქმედებებისთვის ეკისრებათ პირებს პასუხისმგებლობა, რაც თავისთავად საქართველოს კონსტიტუციით დაცულ სფეროს წარმოადგენს და ამასთანავე, არავითარ საფრთხეს არ წარმოადგენს სხვა პირებისთვის.

პასუხისმგებლობის დაწესების დროს სახელმწიფომ უნდა იხელმძღვანელოს იმით, თუ რამდენად არის კონკრეტული ქმედება საფრთხის შემცველი საზოგადოებისთვის. მაგალითად, რა საფრთხის შემცველი უნდა იყოს ადამიანი, რომელიც ღამის 02:00 საათზე მანქანით მიდის სახლში ან ეზოში ძაღლს ასეირნებს? რამდენად საფრთხეს შეიცავს ადამიანი, რომელმაც ზედეზედ ორჯერ გაიყვანა ძაღლი სასეირნოდ ღამის 12:00 საათზე, რომ ის 2000 ლარით დაჯარიმდეს და მეორედ კი სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობა დაეკისროს. ან რამდენად საფრთხის შემცველია გასართობი დაწესებულების ფუნქციონირება? თუკი ადამიანი ინფიცირებული არ არის, იგი ვერ იქნება საფრთხე სხვა ადამიანებისთვის - შეუძლებელია მან დააინფიციროს ვინმე, როდესაც ღამის 02:00 საათებში ქუჩაში ასეირნებს ძაღლს ან საკუთარი მანქანით გადაადგილებისას. ამდენად, სადავო ნორმები პასუხისმგებლობას იწვევს არაინფიცირებული ადამიანების იმ კონსტიტუციური უფლებების განხორციელების დროს, რაც სასარჩელო მოთხოვნაში არის დაყენებული. თავად შეზღუდვის ინტენსივობა და ფარგლები დამოკიდებულია მთავრობის გადაწყვეტილებაზე, რომელიც ყოველ კვირა ცვალებადია. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლომ სადავო ნორმებთან მიმართებით უნდა შეაფასოს უფრო დიდი სურათი: რამდენად შეიძლება სადავო ნორმებით დადგენილი ქმედებებისთვის სისხლისსამართლებრივი და ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა დაწესდეს? შესაძლებელია რომ ქვეყანაში 10 ინფიცირებულის არსებობის შემთხვევაშიც კი სადავო ნორმების შედეგად ადამიანებს ეკისრებოდეთ პასუხისმგებლობა, ვინაიდან ასეთი ვითარების შემთხვევაში კანონმდებელი არ ბოჭავს მთავრობას შეზღუდვების დაწესებაში - სრულად მინდობილი აქვთ ეპიდემიური სიტუაციის მართვა და ინფიცირების პროცენტული მაჩვენებელით არ ბოჭავს კანონმდებელი. მხოლოდ დროის პერიოდის მიხედვით არის შეზღუდვა დაწესებული - “საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 45³-ე მუხლის მოქმედების ვადა რამდენჯერმე ამოიწურა და იგი პარლამენტმა კვლავ გააგრძელა. ამგვარად ვადის დადგენა ვერ ბოჭავს მთავრობას, ვინაიდან ამ ვადის ამოწურვამდე შეიძლება მომენტალურად გაუმჯობესდეს ეპიდემიური სიტუაცია, დაეცეს ინფიცირების მაჩვენებელი და შესაბამისად, არ იყოს საჭირო შეზღუდვების დაწესება. ბლანკეტურად ვადის დაწესებისას კი მაღალი ინტენსივობის შეზღუდვები მაინც აგრძელებს მოქმედებას, მაშინ როდესაც ინფიცირების პროცენტული მაჩვენებლით არ არის მთავრობა შეზღუდული. მაგალითად, 22 მარტისთვის არსებული სტატისტიკით დადებითობის დღიური მაჩვენებელი 2,2%-ია, ბოლო 14 დღის 1,55%, ბოლო 7 დღის- 1,63 %.[20] არსებული მონაცემების გათვალისწინებით, რომელიც იმასაც გამორიცხავს, რომ ე.წ. კომენდანტის საათის დაწესება და გადაადგილების თავისუფლების შეზღუდვა არა თუ რაიმე ლეგიტიმური მიზნის მიღწევას, არამედ პირიქით გახსნილი დაწესებულებების პირობებში ადამიანთა კონცენტრაციის მატებისკენ უბიძგებს, ვინაიდან ისინი კონკრეტული დროით არიან შეზღუდული. ამგვარი თვითმიზნური და არათანაზომიერი რეგულაციის დარღვევისთვის ადამიანებისთვის სანქციის დაკისრება წარმოადგენს ყველა იმ უფლების დარღვევას, რომელიც სადავო ნორმებით არის შეზღუდული. მათ შორის, გადაადგილების თავისუფლების შეზღუდვა 21:00-05:00 საათებში არ ემსახურება რომელიმე კონსტიტუციური ლეგიტიმური მიზნის მიღწევას, არ არის გამოსადეგი და აუცილებელი საშუალება - არამედ, იგი ადამიანის გადაადგილების თავისუფლებაში მძიმე ჩარევას წარმოადგენს. აღნიშნული თავისუფლების (21:00-05:00 საათებში გადაადგილების თავისუფლების) განხორციელებისას ისეთი მძიმე სანქციების დაწესება, რაც ადმინისტრაციულ და სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას ადგენს არაკონსტიტუციურად უნდა იქნას ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით.

საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ კანონი არ ადგენს მოთხოვნებს იმასთან დაკავშირებით თუ როგორ არის შეზღუდული covid-19 - ის გავრცელების შეზღუდვის მოტივით მოქმედი ნორმები - კერძოდ, ინფიცირების რა მაჩვენებელი შეიძლება ჩაითვალოს მიზანშეწონილად კონკრეტული ინტენსივობის შეზღუდვების დაწესებისას. თავად ვირუსის არსებობა არ სპობს ან აჩერებს ადამიანის უფლებების მოქმედებას - კონსტიტუცია ამგვარ დათქმას ცალსახად არ ითვალისწინებს.

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „განსახილველ შემთხვევაში, სადავო ნორმა ადმინისტრაციული სანქციის ინდივიდუალიზაციის შესაძლებლობას არ იძლევა, რაც, ერთი მხრივ, ეწინააღმდეგება სანქციის ინდივიდუალიზაციის კონსტიტუციურსამართლებრივ პრინციპს, მეორე მხრივ კი − საკუთრების უფლების დაცულობის კონსტიტუციურ სტანდარტს, რომელიც კრძალავს მასში გაუმართლებელ ჩარევას. გასაჩივრებული ღონისძიება იმაზე დიდი ინტენსივობით ზღუდავს საკუთრების კონსტიტუციურ უფლებას, ვიდრე აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში ღირებული საჯარო ლეგიტიმური მიზნის უზრუნველსაყოფად. სადავო ნორმა, რომელიც აწესებს სამართალდარღვევის იარაღის კონფისკაციას, როგორც აუცდენელ სანქციას, პრაქტიკულად ავალდებულებს ადმინისტრაციული საქმის განმხილველ სასამართლოს, იმ შემთხვევებშიც გამოიყენოს ეს ღონისძიება, როდესაც იგი არ არის აუცილებელი შესაბამისი ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად და წარმოადგენს მკვეთრად არათანაზომიერ, არაპროპორციულ საშუალებას დასახულ მიზანთან მიმართებაში. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო ასევე აღნიშნავს, რომ ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის იარაღის სავალდებულო კონფისკაციის ღონისძიება, იმავდროულად, არ არის შესაბამისობაში სასამართლოს დამოუკიდებლობის პრინციპთან, რომელიც გულისხმობს სასამართლოს უფლებასა და ვალდებულებას, საქმე გადაწყვიტოს საქმის ფაქტებისა და შინაგანი რწმენის საფუძველზე. აბსოლუტურად განსაზღვრული სანქცია კი, რომელიც საერთოდ არ ითვალისწინებს მოსამართლის მიხედულების თავისუფლების გარკვეულ არეალს, აღუკვეთს მას შესაძლებლობას, შეაფასოს სანქციით გათვალისწინებული ღონისძიების გამოყენების აუცილებლობა, გამართლებულობა და შესატყვისობა ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში.“[21]

მოცემულ შემთხვევაში სადავო ნორმით გათვალისწინებული შემადგენლობა არ იძლევა ინდივიდუალური გარემოებების გათვალისწინებას - იმის დადგენას თუ რამდენად წარმოადგენს საფრთხეს კონკრეტული ადამიანი სხვისი ჯანმრთელობისთვის, არამედ ბლანკეტურად იზოლაციისა და კარანტინის წესის დარღვევა იწვევს სისხლის სამართლის წესით სასჯელის დაწესებას. განზრახვის, კონკრეტული ადამიანის მიერ საზოგადოების ჯანმრთელობისთვის საფრთხის შექმნის თუ სხვა ინდივიდუალური გარემოებების გათვალისწინება გამორცხულია სადავო ნორმიდან, რაც მას სადამსჯელო თვითმიზნურ ღონისძიებას წარმოადგენს, ვიდრე კონსტიტუციით გათვალისწინებული ლეგიტიმური მიზნის მიღწევას.

ნაწილი III

საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით არაკონსტიტუციურია საქართველოს კანონის „საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის“ 248¹-ე მუხლით „“საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ საკითხებთან დაკავშირებით დადგენილი იზოლაციის ან/და კარანტინის წესის დარღვევა, ჩადენილი საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 42¹⁰ მუხლით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ჩადენისათვის ადმინისტრაციულსახდელდადებული ან/და ამ მუხლით გათვალისწინებული დანაშაულისათვის ნასამართლევი პირის მიერ, - ისჯება შინაპატიმრობით ვადით ექვსი თვიდან ორ წლამდე ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით სამ წლამდე.“

მოსარჩელე მხარე სადავოდ ხდის საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 248¹-ე მუხლის სიტყვების „ისჯება შინაპატიმრობით ვადით ექვსი თვიდან ორ წლამდე ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით სამ წლამდე“ იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობას, რომელიც ითვალისწინებს სისხლისსამართლებრივი სასჯელის სახით შინაპატიმრობისა და თავისუფლების აღკვეთის გამოყენებას „საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის“ 248¹-ე მუხლის მიხედვით “საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ საკითხებთან დაკავშირებით დადგენილი იზოლაციის ან/და კარანტინის წესის დარღვევისას, ჩადენილი საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 42¹⁰ მუხლით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ჩადენისათვის ადმინისტრაციულსახდელდადებული ან/და ამ მუხლით გათვალისწინებული დანაშაულისათვის ნასამართლევი პირის მიერ, საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკით, „სასჯელის კონსტიტუციურობის შეფასება ეფუძნება შემდეგ გარემოებებს: 1) მოწმდება აშკარა არაპროპორციულობა დანაშაულის სიმძიმესა და მისთვის გათვალისწინებულ სასჯელს შორის - კანონმდებლობით ამა თუ იმ ქმედებისთვის დაკისრებული სასჯელი გონივრულ და პროპორციულ დამოკიდებულებაში უნდა იყოს კონკრეტული დანაშაულით გამოწვევად ზიანთან, რომელიც ადგება/შეიძლება მიადგეს პირებს/საზოგადოებას. სასჯელი ჩაითვლება აშკარად არაპროპორციულად და არაადამიანურ, სასტიკ სასჯელად, თუ მისი ხანგრძლივობა მკვეთრად, უხეშად დისპროპორციულია ქმედების უმართლობის ხარისხთან, გამოწვევად საფრთხეებთან. 2) კანონი უნდა იძლეოდეს შესაძლებლობას, მოსამართლემ სასჯელის დაკისრებისას გაითვალისწინოს კონკრეტული საქმის გარემოებები, ქმედებით გამოწვეული ზიანი, დამნაშავის ბრალეულობის ხარისხი და სხვა, რათა ფაქტობრივად გამოირიცხოს ყოველ ინდივიდუალურ შემთხვევაში ყველა რელევანტური ფაქტორის/გარემოების გაუთვალისწინებლად არაპროპორციული სასჯელის შეფარდება.“[22]

სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის დაწესება იმ ქმედებისთვის, რომელიც საქართველოს კონსტიტუციით არის დაცული, თავისი არსით ეწინააღმდეგება სასჯელის მიზნებს. სადავო ნორმაში თავმოყრილია ყველანაირი ქმედება, რომელსაც მთავრობა მიიღებს შეზღუდვად თავისი ნორმატიული აქტით - ამ ნორმით ერთნაირად ისჯება ინფიცირებული და არაინფიცირებული პირების ქმედებები, ღამის საათებში ძაღლის გასეირნება და ინფიცირებული პირის, რომელმაც იცის რომ ინფიცირებულია და განზრახ მგზავრობს საჯარო ტრანსპორტით ქმედება და სხვა.

კონსტიტუციით დაცული უფლების განხორციელებისთვის არცერთ ვითარებაში არ შეიძლება ადამიანს დაეკისროს სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობა - იგი არ ემსახურება სასჯელის მიზნებს, როგორც ღამის 12:00 საათზე არ შეიძლება ძაღლის ზედიზედ ორჯერ გასეირნება იყოს დასჯადი სისხლის სამართლის წესით. ამდენად, 21:00-05:00 საათების პერიოდში ადამიანი რომელიც თავისი მანქანით ბრუნდება სახლში ან სუფთა ჰაერზე სასეირნოდ არის გამოსული არ შეიძლება იყოს სისხლის სამართლის დამნაშავე, რადგან არათუ არ არსებობს ზიანი ამ ადამიანის ინდივიდუალური ბრალით, არამედ ახორციელებს კონსტიტუციით დაცულ უფლებას. სადავო ნორმით გათვალისწინებული ამგვარი ქმედებებისთვის სასჯელის სახით შინაპატიმრობით ვადით ექვსი თვიდან ორ წლამდე ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით სამ წლამდე არაპროპორციულია.

იმის საილუსტრაციოდ რომ წინამდებარე საქმეში სადავოდ გამხდარი ნორმების საფუძველზე დადგენილი პასუხისმგებლობის ზომა არაპროპორციულია მნიშვნელოვანია პარალელები გავავლოთ შინაარსობრივად მსგავსი დელიქტებისათვის რა პასუხისმგებლობა გაითვალისწინა კანონმდებელმა სისხლის სამართლის კოდექსში. სისხლის სამართლის კოდექსში შინაარსობრივად სადავო ნორმასთან ყველაზე ახლოს მდგომი დელიქტი მოცემულია კოდექსის 132-ე მუხლში, რომლის მიხედვითაც დასჯადია განსაკუთრებით საშიში დაავადების შეყრა. აღნიშნული ნორმა შედგება სამი ნაწილისგან, კერძოდ პირველი ნაწილის მიხედვით დასჯადია სხვისთვის განსაკუთრებით საშიში ინფექციური დაავადების შეყრის საფრთხის შექმნა(საფრთხის დელიქტი), მეორე ნაწილის მიხედვით დასჯადია სხვისთვის განსაკუთრებით საშიში ინფექციური დაავადების შეყრა(შედეგიანი დელიქტი), ხოლო მესამე ნაწილი პასუხისმგებლობას ითვალისწინებს მეორე ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაულის დამამძიმებელ გარემოებებს. ლიტერატურაში არსებული კომენტარების მიხედვით, იმისათვის რომ პირმა ჩაიდინოს 132-ე მუხლით გათვალისწინებული დანაშაული სახეზე უნდა იყოს ინფექციური დაავადების შეყრის რეალური და კონკრეტული საფრთხე[23]. ასეთი საფრთხის არსებობის შემთხვევაში კი პასუხისმგებლობის ზომად 132-ე მუხლის პირველი ნაწილი ითვალისწინებს ჯარიმას ან გამასწორებელი სამუშაოს ვადით ექვს თვემდე ან შინაპატიმრობას ვადით ექვსი თვიდან ერთ წლამდე ანდა თავისუფლების აღკვეთას ვადით ერთ წლამდე. ხოლო, მაშინ როდესაც არსებობს მიზეზობრივი კავშირი პირის ქმედებასა და დამდგარ შედეგს შორის 132-ე მუხლის მეორე ნაწილი პასუხისმგებლობის ყველაზე მძიმე ფორმად ითვალისწინებს თავისუფლების აღკვეთას ვადით ორ წლამდე. თავის მხრივ, ის თუ რას წარმოადგენს განსაკუთრებით საშიში დაავადება დადგენილია საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2013 წლის 27 მაისის N01-18/ნ ბრძანებით, რომლის მიხედვითაც განსაკუთრებულ საშიშ დაავადებას მიეკუთვნება მათ შორის მძიმე მწვავე რესპირაციული სინდრომთან ასოცირებული კორონავირუსი – SARS-CoV.

სისხლის სამართლის კოდექსის 248 პრიმა მუხლი მართალია ადგენს იზოლაციის ან/და კარანტინის წესის დარღვევას, თუმცა კანონის განმარტებითი ბარათიდან[24] ნათელია, რომ აღნიშნული დანაშაულის ობიექტია ადამიანის ჯანმრთელობის დაცვა covid-19-ისგან, ამავეს ადასტურებს ის, რომ აღნიშნული დანაშაული კოდექსში მოთავსებულია მოსახლეობის ჯანმრთელობისა და საზოგადოებრივი ზნეობის წინააღმდეგ დანაშაულთა თავში. კანონმდებელმა განიზრახა, რომ covid-19-ით გამოწვეული პანდემიის გავრცელებისთვის შეექმნა ახალი დანაშაული - იზოლაციისა და კარანტინის წესის დარღვევის სახით, რომელიც რეალურად მიზნად ისახავს იმ ღონისძიებებისთვის სასჯელის დაკისრებას, რომელიც დაკავშირებულია covid-19-ის წინააღმდეგ საბრძოლველად დაწესებული წესების დარღვევასთან. მისი დარღვევისთვის კი პასუხისმგებლობის მაქსიმალურ ზომად გაითვალისწინა თავისუფლების აღკვეთა 3 წლამდე ვადით. აღნიშნული დანაშაულის შემადგენლობისთვის საკმარისია სახეზე იყოს იზოლაციისა და კარანტინის წესის ხელმეორედ დარღვევა, რამაც ყველაზე მძიმე შემთხვევაში შესაძლოა მართლაც გამოიწვიოს სამართალდამრღვევის მიერ სხვისთვის covid-19-ის შეყრა, რისთვისაც პირს მაქსიმუმ შესაძლოა დაეკისროს თავისუფლების 3 წლამდე ვადით აღკვეთა. მაშინ, როდსაც იგივე ხარისხის დანაშაულისთვის 132-ე მუხლი ითვალისწინებს თავისუფლების აღკვეთას მაქსიმალური 2 წლამდე ვადით. მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ შესაძლოა იზოლაციისა და კარანტინის წესის ორჯერ დარღვევის შემთხვევაში სახეზე საერთოდ არ იყოს მოსახლეობის ჯანმრთელობისთვის საფრთხის შექმნის რეალური და კონკრეტული საფრთხე, მაგალითად, მაშინ, როდესაც არაინფიცირებული პირი ღამის 00:00 საათზე საცხოვრებელი სახლიდან ძაღლის გასასეირნებლად გარეთ გადის, უკეთია პირბადე და იცავს დისტანციას, არ არსებობს არანაირი საფრთხე, რომელიც მან შეუძლია შეუქმნას მოსახლეობის ჯანმრთელობას. ამის მიუხედავად სადავო ნორმა აღნიშნული ქმედების ორჯერ განმეორებისთვის ბლანკეტურად ითვალისწინებს სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას, რაც მაქსიმუმ შესაძლოა 3 წლამდე თავისუფლების აღკვეთით დაისაჯოს, მაშინ როდესაც სხვისთვის განსაკუთრებით საშიში ინფექციური დაავადების შეყრის რეალური და კონკრეტული საფრთხის შექმნისთვის კანონმდებლობა მაქსიმუმ 1 წლით თავისუფლების აღკვეთას ითვალისწინებს (სსკ-ის 132-ე მუხლის პირველი ნაწილი). გარკვეულ ინფექციურ დაავადებასთან ბრძოლის მოტივით განურჩევლდ ვითარებისა, ინფიცირებული თუ არაინფიცირებული პირისა, ყველა ადამიანებისთვის სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის დაკისრება არისთვითმიზნური და არაპროპორციული ღონისძიება.

არაინფიცირებული ადამიანი საფრთხეს არ წარმოადგენს საზოაგდოებისთვის არც საჯარო სივრცეში და არც კერძო მანქანით ღამის საათებში გადაადგილების დროს. ამდენად, Covid-19-ით არაინფიცირებული ადამიანისთვის, რომელიც საზოგადოებისთვის არავითარ საფრთხეს არ წარმოადგენს სასჯელის დაწესება არაპროპორციულია და ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის მე-2 პუნქტს.

ნაწილი IV

საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებთან, მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან; 21-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის პირველ წინადადებასთან მიმართებით არაკონსტიტუციურია (1) საქართველოს კანონის „საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ 45³-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველი და მეორე წინადადებები „იზოლაციის ან/და კარანტინის წესს ადგენს საქართველოს მთავრობა ან საქართველოს მთავრობის მიერ განსაზღვრული სამინისტრო. ამ წესით შეიძლება განისაზღვროს შესაბამისი საკარანტინო ღონისძიებებიც, რომლებიც აღნიშნულ შემთხვევაში ამ წესის ნაწილია“ და ასევე (2) საქართველოს კანონის „საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ“ 45³-ე მუხლის მე-2 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი: „ამ კანონით ან/და ამ კანონის შესაბამისად მიღებული/გამოცემული ნორმატიული აქტით განსაზღვრული ღონისძიებები, რომლებიც დროებით გამოიყენება პანდემიის ან/და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისთვის განსაკუთრებით საშიში ეპიდემიის დროს მოსახლეობის ჯანმრთელობის დაცვის მიზნით და შეიძლება გულისხმობდეს საქართველოს სხვა ნორმატიული აქტებით დადგენილისგან განსხვავებულ მოწესრიგებას, მათ შორის, შესაბამისი შეზღუდვების დროებით დაწესებას, საჯარო დაწესებულებების, აღმასრულებელ ხელისუფლებაში შემავალი სხვა დაწესებულებების, საჯარო სამართლის იურიდიული პირების, სხვა იურიდიული პირების საქმიანობასთან/ადმინისტრირებასთან, საჯარო სერვისების მიწოდებასთან, პირთა მიმოსვლასთან, საკუთრებასთან, შრომასთან, პროფესიულ ან ეკონომიკურ საქმიანობასთან, უკანონო მიგრაციასთან/საერთაშორისო დაცვასთან ან/და სოციალური ღონისძიებების ჩატარების მიზნით პირთა თავშეყრასთან დაკავშირებით.“ აღნიშნული სადავო ნორმები პირდაპირ მიუთითებს, რომ ზღუდავს რიგ კონსტიტუციურ უფლებებს, მათ შორის, მიმოსვლის თავისუფლებას, საკუთრების უფლებას, მეწარმეობის თავისუფლებას, თავშეყრის თავისუფლებას. სადავო ნორმები ადგენენ და აძლევენ საფუძველს აღნიშნული კონსტიტუციური უფლებების შესაზღუდად. ხოლო, დაწესებული შეზღუდვების დარღვევის შემთხვევაში დადგენილია, როგორც ადმინისრაციული ასევე სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობა. ამ სადავო ნორმებთან მიმართებით, როგორც უკვე აღინიშნა არ საჩივრდება კანონით დადგენის მოთხოვნები, არამედ მხოლოდ მათი მატრიალური შინაარსის არაპროპორციულობა.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით ასევე არაკონსტიტუციურია „იზოლაციისა და კარანტინის წესების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 23 მაისის N322 დადგენილებით დამტკიცებული „იზოლაციისა და კარანტინის წესების“ მე-2 მუხლის 6¹-ე პუნქტი: „საცხოვრებელ ადგილზე მოსახლეობის დარჩენის უზრუნველსაყოფად, ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე იკრძალება 21:00 საათიდან 05:00 საათამდე პირთა გადაადგილება, როგორც ქვეითად, ისე სატრანსპორტო საშუალებით, ასევე საჯარო სივრცეში ყოფნა.“ აღნიშნული ნორმა მთავრობის მიერ დადგენილ საათებში ზღუდავს გადაადგილების თავისუფლებას. ამ წესის პირველ ჯერზე დარღვევისა ადამიანს ეკისრება ადმინისტრაციული, ხოლო მეორედ დარღვევისას კი სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობა. პირველ რიგში აღსანიშნავია, რომ შეზღუდვას აქვს ბლანკეტური ხასიათი და დროის საათების მიხედვით ყველას ეზღუდება გადაადგილება, გარდა იმ შემთხვევისა თუ ნორმატიული აქტით დადგენილი საფუძვლების შესაბამისად პირი არ ფლობს საშვს, ან თავად მთავრობა არ გადაწყვეტს რა შემთხვევაში შეიძლება მოიხსნას იგი (მაგ. ფეხბურთის საყურებლად). სხვა შემთხვევებში ადამიანებს გადაადგილება ეზღუდებათ და ამ წესის დარღვევის შემთხვევაში ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა, ხოლო განმეორებით ჩადენის შემთხვევაში სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობა ეკისრებათ. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ პირველი, ამგვარი ბლანკეტური შეზღუდვა არღვევს გადაადგილების თავისუფლებას და მეორე, უკვე მყარად არსებული დაბალი ინფიცირების მაჩვენებელი აჩვენებს, რომ გადაადგილების თავისუფლების ამგვარი მძიმე შეზღუდვა არათანაზომიერ ღონისძიებას წარმოადგენს. კერძოდ, 28 თებერვლის მონაცემებით დადებითობის დღიური მაჩვენებელი 0.89 %, ბოლო 14 დღის მანძილზე -1.9%, ხოლო 7 დღის მანძილზე 1.44% იყო. 9 მარტის მონაცემებით დადებითობის დღიური მაჩვენებელი 2.32%-ია, ბოლო 14 დღის მანძილზე 1.50%, ხოლო 7 დღის მანძილზე -1.83%. 10 მარტის მონაცემებით დადებითობის დღიური მაჩვენებელი 1.61%, ბოლო 14 დღის განმავლობაში -1.50%, ხოლო 7 დღის მანძილზე -1.83%.[25] 22 მარტის მონაცემებით დადებითობის დღიური მაჩვენებელი 2.2%, ბოლო 14 დღის -1.55%, ბოლო 7 დღის - 1.63%.[26] 7 დღიანი ინფიცირების მრუდი აჩვენებს, რომ საქართველოში 11 იანვრიდან შეინიშნება ინფიცირებულთა რაოდეობის შემცირება, ხოლო თებერვლის დასაწყისიდან ინფიცირების ეს მაჩვენებელი მნიშვნელოვნად მცირდება.[27] დაახლოებით 2 თვიანი პერიოდი აჩვენებს, რომ ინფიცირების მაჩვენებელი მნიშვნელოვნად იკლებს საქართველოში - რაც საკმარისი პერიოდია იმისთვის, რომ კონკრეტული ღონისძიების შემსუბუქების გადაწყვეტილება იქნას მიღებული. განსაკუთრებით აღსანიშნავია, რომ რიგი შეზღუდვების მოხნის მიუხედავად აღნიშნული ინფიცირების მაჩვენებელი არ იზრდება - ამდენად, დაუსაბუთებელია რიგი შეზუდვების მოხსნის პირობებში გადაადგილების თავისუფლების შეზღუდვა. მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ ინფიცირების დაბალი მაჩვენებელი არის იმის მყარი მტკიცებულება, რომ გადაადგილების თავისუფლების შეზღუდვა მოცემული მომენტისთვის არის მიზნის მიღწევის გამოუსადეგარი, ასევე არააუცილებელი საშუალება და უფლების შემზღუდველი არათანაზომიერი ღონისძიება. ამასთან, საკონსტიტუციო სასამართლომ შეზღუდვის ინტენსივობასთან დაკავშირებით უნდა მიაქციოს ყურადღება, რომ 21:00-05:00 საათებში გადაადგილების თავისუფლებას ზღუდავს ასევე მასთან დაკავშირებულ სხვა კონსტიტუციურ უფლებებს, როგორიცაა შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლება, რელიგიის თავისუფლება, მეწარმეობის თავისუფლება და სხვა. ამ უფლებების განხორციელება და პრაქტიკაში რეალიზება მჭიდროდ არის დაკავშირებული გადაადგილების თავისუფლებასთან. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლომ შეზღუდვის ინტენსივობის შეფასებისას უნდა იმსჯელოს არა მხოლოდ ამ უფლების შეზღუდვის სიმძიმეზე, არამედ ყველა იმ უფლების განხორციელების შეზღუდვაზე, რომელიც გადაადგილების თავისუფლების გვერდით შეზღუდვას წარმოადგენს.

მთავრობა N322-ე დადგენილებით მიზნად ისახავს, რომ ყველა მის მიერ გამოყენებული ღონისძიება მხოლოდ ვირუსთან ბრძოლას ემსახურება. თუმცა, იგი ვალდებული არ არის და ფაქტობრივად არცერთი დოკუმენტით დეკლარირებულად არ ასაბუთებს კონკრეტული მონაცემების საფუძველზე თუ როდის დგას ვირუსთან ბრძოლის კონკრეტული ინტენსივობის ღონისძიებებით მოქმედების საჭიროებება და გამოყენების აუცილებლობა - მაგალითად, თუ ქვეყანაში 10 ინფიცირებულია, ასეთ დროს პროპორციულია რიგი უფლებების შეზღუდვა? თუ 20 ინფიცირებული ან 50 წარმოშობს ამგვარ საჭიროებას? ვინ აკონტროლებს რომ ვირუსთან ბრძოლა დასრულებულია, ვინ იღებს ამგვარ გადაწყვეტილებას ან რომელი ობიექტური მონაცემით დგინდება? - სადავო ნორმები არაპროპორციულ ჩარევას ახდენს ადამიანის უფლებებში იმის გამო, რომ ცხადად არ არის დეკლარირებული ინფიცირების რა რაოდენობისას არის დასაშვები კონკრეტული ინტენსივობის ღონისძიების გამოყენება. სადავო ნორმებით შეზღუდვის აბსოლუტური დასაშვებობა მის თვითმიზნურად გამოყენებას აყენებს რისკის ქვეშ. ამასთან, სადავო ნორმა განუჭვრეტადი და ბუნდოვანია, რადგან სადავო ნორმები უფლებების ზოგადი შეზრუდვის გარდა არ ადგენს ობიექტურ გარემოებებს ინფიცირების რა მაჩვენებლის დროს, როგორი ინტენსივობით შეიძლება შეეზღუდოთ კონსტიტუციური უფლებები. ნორმის ამგვარი ბუნდოვანების პირობებში ადამიანებს არ შეუძლიათ თავიანთი ქცევა მიუსადაგონ შეცვლილ გარემოებებს, განუჭვრეტადი ხდება მათი მოქმედებები, როგორც საჯარო, ასევე კერძო ურთიერთობებში. მაგალითად, ნებისმიერი ბიზნეს ობიექტი, რომელიც ფუნქციონირებს მეწარმეობის თავისუფლების ფარგლებში - მისთვის ბუნდოვანი ხდება როდის შეეზრუდება კონსტიტუციური უფლებები - შესაბამისად, შეზღუდულია გადაწყვეტილების მიღების დროს გააკეთოს თუ არა საქონლის დისტრიბუცია, აიღოს თუ არა სესხი ბანკიდან, გააგრძელოს თუ არა ქირით ფართის აღება, აიღოს თუ არა დამატებით ვალდებულებები მომსახურების გასაწევად, დაიქირავოს/გაათავისუფლოს თუ არა დაქირავებული პერსონალი და სხვა. ამდენად, სადავო ნორმა ადგენს უპირობოდ შეზღუდვის საფუძველს, მაგრამ ამ საფუძველში არ არის განმარტებული თუ რა ობიექტური მაჩვენებლის დროს შეიძლება შეიზღუდოს ადამიანის უფლებები - ინფიცირების რა მაჩვენებელი მიიჩნევა უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმურ საფუძვლად? ინფიცირების რა მაჩვენებლის დროს არის აუცილებელი კონკრეტული ინტენსივობის ღონისძიების გამოყენება? და ინფიცირების რა მაჩვენებელი არის საჭირო, რომ შეპირისპირებულ ინტერესებს შორის თანაზომიერი ბალანსი იყოს შენარჩუნებული უფლებების მზღუდავი ღონისძიებების გამოყენებისას? სადავო ნორმაში მხოლოდ უფლების მზღუდავი ღონისძიების დადგენა იმგვარად, რომ იგი არ ითვალისწინებს თვითმიზნური შეზღუდვისგან დაცვის გარანტიებს, თავისთავად წარმოადგენს უფლებაში ჩარევის არაპროპორციულ საშუალებას.

შემზღუდველი ნორმატიული აქტი უნდა ითვალისწინებდეს მოქალაქისთვის თავისი ქმედების ადაპტირებისა და წინასწარ განჭვრეტის შესაძლებლობას - კერძოდ, ნორმაშემოქმედმა უნდა უზრუნველყოს ისეთი ნორმატიული ბაზა, რომელიც ადამიანს მისცემს შეცვლილ გარემოებებთან ადაპტაციის, თავისი სამეწარმეო საქმიანობის წარმართვისა და დაგეგმვის შესაძლებლობას, ფინანსური პასუხისმგებლობებისა და ვალდებულებების აღების შესაძლებლობას. მხოლოდ მთავრობა არ არის ის მზრუნველი ინსტიტუტი, რომელიც ადამიანების ბედზე შეიძლება ღელავდეს - არამედ, თავად ადამიანებმა უკეთ იციან თავიანთი მდგომარეობის გაუარესების შედეგები. ამდენად, ნორმატიული ბაზა უნდა იყოს ცხადად განჭვრეტადი, რომ ადამიანებმა თავიანთი საქმიანობა წარმართონ, ისე როგორც ამას ინდივიდუალური შემთხვევა მოითხოვს. მხოლოდ ის ფაქტი, რომ წელიწადზე მეტი დროის განმავლობაში (რამდენჯერმე გაგრძელდა სადავო ნორმის მოქმედების ვადა) პარლამენტმა ნორმაშემოქმედების უფლებამოსილების დელეგირება გარკვეული დროით განუსაზღვრა მთავრობას - ეს არ ნიშნავს მისი განჭვრეტადობის განსაზღვრას, რამდენიმე მიზეზით: (1) წელიწადზე მეტ დროში მთავრობის დადგენილების ცვლილებები, რომელიც რაიმე ობიექტურ მონაცემებს არ ეყრდნობა განუჭვრეტელს ხდის მის მოქმედებას. არ არსებობს რომელიმე ვადა, რომლის განმავლობაშიც მთავრობის მოქმედების განუჭვრეტელობა და ბუნდოვანება კონსტიტუციურად ჩაითვლება. მისი კონტროლი და შემოწმება უნდა ხდებოდეს ობიექტური მონაცემებით, რათა კეთილშობილური მიზნებით მოქმედებამ არ გამოიწვიოს - პირიქით, გაუმართლებელი და ავტოკრატიული ქცევა. ამდენად, მხოლოდ ბლანკეტურად მთავრობისთვის დროის მიცემა, იმგვარად, რომ იგი ობიექტურ გარემოებასთან (მაგალითად, ინფიცირებულთან რაოდენობას) არ არის დაკავშირებული მაღალ რისკებს აჩენს, რომ ადამიანის უფლებების შემზღუდველი ღონისძიებები გამოყენებული იქნება მაშინაც კი, როდესაც ამის საჭიროება არ დგას. (2) ნებისმიერ ვადის განმავლობაში ადამიანებს უნდა შეეძლოთ მთავრობის მიერ მისაღები ღონისძიებების განჭვრეტა, რომლებიც პირდაპირ თუ ირიბად ეხება კონსტიტუციური უფლებების შეზღუდვას და გარკვეულ შემთხვევაში კი შეჩერებას. თავისთავად პარლამენტის მიერ გარკვეული ვადის მიცემა მთავრობისთვის არ ხსნის განჭვრეტადობის პრობლემას. (3) ბუნდოვანია რითი ხელმძღვანელობს მთავრობა, როდესაც შერჩევითად ხსნის ობიექტებს და ასევე, შერჩევითად არჩევს სხვადასხვა გეოგრაფიულ წერტილებს. მაგალითად, როდესაც ბათუმში ხსნის გარკვეულ ობიექტებს, ხოლო თბილისში არა. ამდენად, მთავრობის მოქმედება არ ეფუძნება რაიმე ობიექტურ მსაზღვრელს, როდესაც იგი ობიექტების გახნსნის ან დაკეტვის გადაწყვეტილებას იღებს, ან ქვეყნის სხვადასხვა ლოკაციებზე განსხვავებული ინტენსივობის შეზღუდვებს ადგენს. ერთი მხრივ ამან შეიძლება შერჩევითი მიდგომა გამოიწვიოს, ხოლო მეორე მხრივ კი განუჭვრეტადია ადამიანებისთვის მთავრობის მოქმედებები.

საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის დაცვა კეთილშობილური მიზანია - თუმცა, ასეთი მიზნის არსებობის შემთხვევაშიც კი სახელმწიფოს არ ენიჭება აბსოლუტური მოქმედების დისკრეცია. პანდემიის დამარცხება შეიძლება გახდეს თვითმიზნური თუკი კანონმდებლობით არ იქნება ცხადად და განჭვრეტადად დადგენილი თუ ინფიცირების რა მაჩვენებლის დროს, რომელი ღონისძიებების გამოყენება არის პროპორციული. ინფიცირების მაჩვენებელი უნდა იყოს განსაზღვრული არა მხოლოდ მთელი ქვეყნის მაშტაბით, არამედ კონკრეტული ადმინისტრაციული ერთეულების მიხედვით. მთავრობის N322 დადგენილებაში ვხედავთ სხვადასხვა ადმინისტრაციული ერთეულებისთვის უფრო მკაცრ ან უფრო მსუბუქ ღონისძიებებს, მაგრამ არ არის რაიმე საკანონმდებლო ობიექტური მაჩვენებელი, რის მიხედვით მოხდა კონკრეტულ ადგილებში უფრო მსუბუქი ან უფრო მკაცრი ღონისძიების დაწესება - ამგვარმა განუჭვრეტადმა და აბსოლუტურმა დისკრეციამ მაღალი რისკით შესაძლოა ადამიანების და იურიდიული პირების დისკრიმინაცია მოახდინოს გეოგრაფიული არეალის მიხედვით. ამდენად, საკანონმდებლო ნორმების განუჭვრეტადობა აყენებს რამდენიმე მნიშვნელოვან კონსტიტუციურ პრობლემას: (1) კანონმდებლობით დაუდგენელი კრიტერიუმების გარეშე (ინფიცირების მაჩვენებლის გარეშე) აბსოლუტური ძალაუფლება რჩება აღმასრულებელ ხელისუფლებას რა დროს და რა ინტენსივობით შეზღუდვები დააწესოს. გადაწყვეტილების მიღება ხდება აღმასრულებლის პირადი შეხედულებით და არა სამართლებრივი საფუძვლით; (2) ადამიანებისთვის განუჭვრეტადია მათი ცხოვრების მიმდინარეობა - მათი შემოსავლები და პირადი კეთილდღეობა დამოკიდებულია მთავრობის გადაწყვეტილებაზე, რომელიც ნორმატიული საფუძვლით არ არის შებოჭილი, არამედ მთავრობის ნებას არის მინდობილი. შეუძლებელია ადამიანმა შეძლოს იმის განჭვრეტა თუ რა გადაწყვეტილებას მიიღებს მთავრობა, როდესაც მისი გადაწყვეტილება ნორმატიული საფუძვლით პირდაპირ არ არის გათვალისწინებული. ყველა ისეთი შეზღუდვა, რომელიც ობიექტური კრიტერიუმებით არ არის შებოჭილი წარმოადგენს ადამიანის უფლებების არაპროპორციულ შეზღუდვას. ადამიანებმა უკეთ იციან თუ რა ჭირდებათ იმისთვის, რომ მძიმე ვითარებაშიც კი არსებობისთვის საჭირო შემოსავლები მიიღონ. თუ მთავრობა იქნება ექსკლუზიური ძალაუფლებით აღჭურვილი, ნორმატიული საფუძვლით შებოჭვის გარეშე - ინდივიდი დაკარგავს თავისი ცხოვრების მართვის და მისთვის საუკეთესო გადაწყვეტილების მიღების შესაძლებლობას. (3) ნორმატიული საფუძვლის არ არსებობის პირობებში, როდესაც არ არის განსაზღვრული რა დონის ინფიცირების დროს როგორი შეზღუდვებია საჭირო - მაღალი რისკია, რომ ადამიანების კონსტიტუციური უფლებები იმაზე მეტად იქნება შეზღუდული ვიდრე ეს საჭიროა მიზნის მისაღწევად. საერთაშორისო პრაქტიკა აჩვენებს, რომ ადმინისტრაციული ერთეულების მიხედვით (მაგ. გერმანია, იტალია, აშშ და სხვა.) განსაზღვრულია შესაბამისი ფერები, ინფიცირებულთა პროცენტული მაჩვენებელი, რომელიც სახელმძღვანელოა, როგორც მოსახლეობისთვის, ასევე მთავრობისთვის შეზღუდვების გამოყენების დროს. კანონის საფუძვლით მთავრობის ამგვარი შეზღუდვა ამცირებს რისკებს, რომ მთავრობის მიერ შეზღუდვების გამოყენება არ იქნება არაპროპორციული და ამავე დროს მოსახლეობისთვის იქნება ცხადი და განჭვრეტადი თუ რა შეზრუდვების მოლოდინები შეიძლება მათ ქონდეს. საქართველოში პანდემიის მართვის პრაქტიკა აჩვენებს, რომ ადამიანები შეზღუდვების დაწესების შესახებ იგებდნენ უმოკლესი ვადით ადრე - რაც ართულებს ადამიანების მიერ, როგორც ბიზნესის მართვას, ასევე კერძო ცხოვრების დაგეგმვას იმგვარად, რომ არ დაზარალდნენ. ამდენად, ნორმატიული ბაზა უნდა იყოს ცხადად განჭვრეტადი, რომ ადამიანებმა თავიანთი საქმიანობა წარმართონ, ისე როგორც ამას მათი ინდივიდუალური შემთხვევა მოითხოვს.

თუკი, მთავრობა N322 -ე დადგენილებით მიზნად ისახავს, რომ ყველა მის მიერ გამოყენებული ღონისძიება მხოლოდ ვირუსთან ბრძოლას ემსახურება, იგი ასევე ვალდებულია დეკლარირებულად ახსნას და მიუთითოს კონკრეტული მონაცემებით როდის დგას ვირუსთან ბრძოლის კონკრეტული საჭიროებების გამოყენების აუცილებლობა - მაგალითად, თუ ქვეყანაში 10 ინფიცირებულია, ასეთ დროს პროპორციულია რიგი უფლებების შეზღუდვა? თუ 20 ინფიცირებული ან 50 წარმოშობს ამგვარ საჭიროებას? ვინ აკონტროლებს, რომ ვირუსთან ბრძოლა დასრულებულია, ან ვინ იღებს ამგვარ გადაწყვეტილებას, მაშინ როდესაც კანონდებლობით პირდაპირ არ არის დეკლარირებული ინფიცირების რა რაოდენობა საჭიროებს როგორი ინტენსივობის საშუალებების გამოყენებას. სადავო ნორმებით უფლებების შეზღუდვის დადგენა აღნიშნული კრიტერიუმების დაწესების გარეშე კონსტიტუციური უფლებების თვითმიზნური შეზღუდვის მაღალ რისკებს აჩენს.

მაგალითად,ჰააგის სასამართლოს გადაწყვეტილებით კომენდანტის საათი ადამიანების თავისუფალ გადაადგილებას ზღუდავს და დაუყოვნებლივ უნდა მოიხსნას. ნიდერლანდებში გადაადგილება 21:00 სთ-დან 04:30 საათამდე იკრძალებოდა. სასამართლომ მიიჩნია, რომ კომენდანტის საათის დასაწესებელი საგანგებო ვითარება არ არსებობს. ამდენად, სასამართლოსთვის მნიშვნელოვანია შეხედოს კონკრეტული ობიექტური მსაზღვრელი არსებობს თუ არა კანონმდებლობაში, რომელიც დაწესებული ინტენსივობის შეზღუდვებს გაამართლებდა - ასეთი მსაზღვრელის არსებობა სასამართლოსთვისაც იმის მანიშნებელია, რომ აკონტროლოს აღმასრულებელი ხელისუფლება და თუკი, იგი მაღალი ინტენსივობის შეზღუდვებს იყენებს - გააუქმოს. საქართველოს შემთხვევაში კი ვინაიდან არცერთი შეზღუდვა არ ეფუძნება ნორმატიული საფუძვლით განსაზღვრულ რაიმე ობიექტურ მონაცემს იგი იძევა ადამიანის უფლებების თვითმიზნურად შეზღუდვის რისკებს. ასევე, მაგალითად, გერმანიაში მანჰაიმის ადმინისტრაციული სასამართლოს გადაწყვეტილებით, იმის გამო რომ ეპიდემიოლოგიური სიტუაცია გამოსწორდა, კომენდანტის საათის საჭიროება აღარ არსებობს, ვინაიდან ბოლო 7 დღის მონაცემებით 100 000 მოსახლეზე ინფიცირების მაჩვენებელი 163-დან 76-მდე შემცირდა.[28] აღნიშნული მაგალითი, რომელიც ევროპულ გამოცდილებას ეფუძნება არის ცხადი ილუსტრაცია იმისა, თუ როგორ შეიძლება იყოს შეზღუდვები ერთდროულად განჭვრეტადი, მხოლოდ გარკვეულ შემთხვევებში გამოყენებადი და როგორ ხორციელდება მასზე სასამართლო კონტროლი.

მაგალითად, გერმანიაში კანონმდებლობით არის გათვალისწინებული ინფექციური დაავადებების პრევენციისა და კონტროლის საკითხები (Infection Protection Law – IfSG). პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმები კანონშია მოცემული და ისინი სრულად განსაზღვრავენ იმ ქმდების შინაარსს, რომლისთვისაც პირს შეიძლება სანქცია დაეკისროს. იზოლაციის შესახებ პასუხისმგებლობის დაკისრება ხდება მხოლოდ მას შემდეგ, რაც პირი დაარღვევს მის მიმართ გამოტანილ ინდივიდუალურ სამართლებრივი აქტით. იზოლაციის წესები კი თავად ამ კანონის 30-ე მუხლით არის მოწესრიგებული. თავისუფლების აღკვეთა მხოლოდ ისეთი დაავადებებისთვის არის გათვალისწინებული, როგორიცაა ფილტვის შავი ჭირი და ამ დაავადების მატარებელი ადამიანი არღვევს იზოლაციის წესებს. გერმანიის კანონმდებლობით არის დადგენილი რომ შეზღუდვის ღონისძიების დაწესება უნდა ეფუძნებოდეს ინფექციის გავრცელების მაჩვენებელს დასახლებული ადგილების მიხედვით. ამდენად, შეზღუდვა არა ქვეყნის მთლიან მაჩვენებელს, არამედ მიწების მიხედვით დაყოფას ეფუძნება.[29] კერძოდ, ეს მაჩვენებელი ითვლება 7 დღის განმავლობაში 100 000 მაცხოვრებლის მიხედვით. თუკი 7 დღის განმავლობაში ინფიცირების მაჩვენებელი 100 000 მოსახლიდან 50 ადამიანს გადააჭარბებს, აღმასრულებელს შეეძლება სრული დაცვითი ღონისძიებების ამოქმედება. თუ 7 დღის განმავლობაში იქნება 100 000 მოსახლიდან 35-ზე მეტი ინფიცირების მაჩვენებელი, მაშინ ისეთი ღონისძიებები უნდა გატარდეს, რომელიც სწრაფად შეამცირებს გავრცელებას. ხოლო, თუ 7 დღის განმავლობაში 100 000 მოსახლიდან ინფიცირების მაჩვენებელი 35-ზე ნაკლებია, მაშინ ისეთი ღონისძიება უნდა გატარდეს, რომელიც მხოლოდ ინფექციის კონტროლს ემსახურება.[30] გარდა ამისა, კანონი ითვალისწინებს, რომ ინდივიდუალური სოციალური თუ ეკონომიკური გარემოებების გათვალისწინებით შესაძლებელია ზოგიერთი ადგილიდან მოიხსნას დაწესებული შეზღუდვები, რადგან მხედველობაში იღებენ ადამიანების ეკონომიკურ მდგომარეობას. მთავრობის დადგენილება უნდა მოიცავდეს არგუმენტირებულ დასაბუთებას და ასევე მისი მოქმედება უნდა იყოს დროში შეზღუდული (მაქსიმუმ 4 კვირიანი ვადით). კანონი პირდაპირ ჩამოთვლის ღონისძიებებს, რომლებიც მთავრობა დადგენილებით შეიძლება აკრძალოს. ამასთან, კანონი განასხვავებს ინტენსივობის მიხედვით შეზღუდვებს. კერძოდ, 28ა მუხლის პირველ პუნქტში ჩამოთვლილი ღონისძიებები თუ არ იქნება ეფექტური, ამის შემდგომ 28ა მუხლის მე-2 პუნქტში ჩამოთვლილი ღონისძიებების ამოქმედება შეუძლია მთავრობას (მაგ. ლოქდაუნის). ამდენად, კანონმდებელი ჩარევის ინტენსივობის მიხედვითაც ახდენს ღონისძიებების რანგირებას.[31] ხოლო იმისთვის თუ რომელი ღონისძიება რა დროს უნდა ამოქმედდეს ამის მაჩვენებელია ინფიცირების ზემოთ აღნიშნული კრიტერიუმები, რომელიც დადგენილია ამავე კანონის 28ა მუხლის მე-3 პუნქტით - და იგი ემსახურება სამი სხვადასხვა ინტენსივობის შეზღუდვების დაწესებას. სამივე ინტენსივობა ობიექტური მაჩვენებლით - ინფიცირების პროცენტულობით დგინდება. ამასთან, შეზღუდვები არ არის ერთიანი ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე, არამედ მიწების მიხედვით ხდება მისი ინდივიდუალური შემუშავება- აღნიშნული კი გამორიცხავს დისკიმინაციულ მოპყრობას სხვადასხვა ადგილებში მცხოვრები ადამინების თუ იურიდიული პირების მიმართ -ვინაიდან შეზღუდვას ობიექტური მაჩვენებელი ინფიცირების პროცენტულობა უდევს საფუძვლად და გამოირიცხება აღმასრულებლის თვითნებობა. ამასთან, რომელიმე ტერიტორიაზე მცხოვრები ადამიანების, სადაც ინფიცირების მაჩვენებელი ნაკლებია არ ვარდებიან უარეს მდგომარეობაში, რომ ქვეყნის სხვა ნაწილში ასეთი მაჩვენებელი უფრო მაღალია.

სადავო ნორმა ცალსახად ზღუდავს კერძო საკუთრებას, ვინაიდან განუჭვრეტადი და დაუდგენელია როდის შეიძლება გადაწყვეტილების მიმღებმა მიზანშეწონილად მიიჩნიონს შეზღუდვების მოხსნა. არცერთი ობიექტური კრიტერიუმი არ არის მითითებული თუ რას ნიშნავს მთავრობის N322-ე დადგენილებაში „ეკონომიკური საქმიანობის შეჩერების საფუძვლების აღმოფხვრა“, როდის შეიძლება იგი აღმოფხვრილად ჩაითვალოს - როდის შეიძლება ეპიდემიოლოგიური კვლევა დასრულებულად ან/და დარღვევები გამოსწორებულად ჩაითვალოს. აღნიშნულის შესახებ რაიმე განჭვრეტადი კრიტერიუმები ან მოთხოვნები ნოტრმატიული აქტებით არ არის დადგენილი.

სადავო ნორმების საფუძველზე დაწესებული შეზღუდვების შედეგად კვების ობიექტების/რესტორნების/ბარების/კაფეების დაახლოებით 20% დარჩა მიტანის სერვისზე, ხოლო დანარჩენი დაწესებულებები, ვისაც ასეთი სერვისის გაწევის ხარჯის შესაძლებლობა არ აქვს, დაიკეტნენ და აღარ ფუნქციონირებენ.

გარდა ამისა, სადავო ნორმების საფუძველზე ხდებოდა უფრო მძიმე ჩარევა საკუთრების უფლებაში გეოგრაფიული არეალის მიხედვით, რომელიც არ ეფუძნება რაიმე ობიექტურ კრიტერიუმს (მაგალითად, ინფიცირებულთა რაოდენობას). ბორჯომის მუნიციპალიტეტის დაბა ბაკურიანის, ყაზბეგის მუნიციპალიტეტის სოფელ გუდაურის, ხულოს მუნიციპალიტეტის კურორტ გოდერძისა და მესტიის მუნიციპალიტეტის დაბა მესტიის ტერიტორიაზე კვების ობიექტების მესაკუთრეებს სრულად ქონდათ აკრძალული ფუნქციონირება და მათ მიმართ ამგვარი შერჩევითი მიდგომა არ არის დასაბუთებული ნორმატიული საფუძვლით. შერჩევით გეოგრაფიულ არეალში ბიზნეს ობიექტებს სრულად ქონდათ შეზრუდული კერძო საკუთრება გამოიყენებინათ კეთილდღეობის მიღებისთვის, ხოლო მთავრობის ამგვარი წესები არ მხოლოდ გარკვეული პერიოდის განმავლობაში ახდენს გავლენას მესაკუთრეების მიერ კონკრეტული დაწესებულებების გამოყენებასა და სარგებლის მიღებაზე, მათ მეწარმეობის თავისუფლებაზე, არამედ ამგვარი შეზღუდვები მათ საკუთრებას ღირებულებას უკარგავს. მესაკუთრეების ამგვარი შეზღუდვა მძიმე შედეგებს იწვევს- არა მხოლოდ თავად ობიექტის გაუფასურებას, არამედ მის სრულ დახურვას და ეკონომიკური საქმიანობიდან გაქრობას.

სადავო ნორმებით დაწესებულმა არაპროპორციულმა შეზღუდვებმა მძიმე პრაქტიკული შედეგები გამოიწვია, რაც აისახა ადამიანების ფინანსურ მდგომარეობაზე და ქვეყნის ეკონომიკაზე. განსაკუთრებით განუჭვრეტადი წესები აზიანებს ადამიანების კერძო საქმიანობას და ქვეყნის ეკონომიკურ მდგომარეობას.

Oxford-ის კვლევის თანახმად, საქართველოზე მკაცრი შეზღუდვები მხოლოდ 7 ქვეყანაშია.[32] საქართველოს 14 თებერვლის მონაცემებით შეზღდვებისთვის 80.56 ქულა აქვს მინიჭებული - რომელზე უფრო მკაცრი აქვს შემდეგ ქვეყნებს: კუბა 90.74; ერიტრეა 89.81; ჰონდურასი 87.96; ირლანდია 87.96; ლიბანი 87.04; პერუ 86.11; ლესოტო 85.19; ვენესუელა 84.26; ზიმბაბვე 84.26; პორტუგალია 84.26; პალესტინა 83.33; გერმანია 83.33; შრი-ლანკა 81.94; ავსტრალია 81.94; საბერძნეთი 81.48.[33]

ამერიკის შემთხვევაში შეზღუდვები ძირითადად პირბადის ტარებას და დისტანციის დაცვას უკავშირდება - საქართველოს მსგავსი ინტენსივობით შეზღუდვების დაწესებას ადგილი არ ქონია.[34]

რა გავლენას ახდენს შეზღუდვები ადამიანთა კეთილდღეობაზე

ეკონომიკური საქმიანობების გაჩერება იწვევს იმ მძიმე შედეგებს, რომელიც საქართველოს ეკონომიკაზე უკვე ციფრებში არის გამოხატული.

საქსტატის მონაცემებით, 2020 წლის დეკემბერში საქართველოს ეკონომიკა 7.9%-ით, ხოლო საშუალო წლიური მაჩვენებლით ქვეყნის მშპ 6,1%-ით შემცირდა (როდესაც მეზობელ ქვეყნებში შემცირება გაცილებით ნაკლებად მოხდა: აზერბაიჯანი -4.3%; რუსეთი -3.1%; უკრაინა -4.4%. ხოლო ზოგიერთი ქვეყნის, მაგალითად, თურქეთის ეკონომიკა გაიზარდა 1.1%-ით. თურქეთმა 16 მილიონ ტურისტს უმასპინძლა და 12 მილიარდი დოლარი მიიღო.[35]). ყველაზე ბოლოს ქვეყნის ეკონომიკა ამგვარად 1994 წელს დაზარალდა, როდესაც 10,4%-ით შემცირდა. ნოემბერში დაწესებულმა ახალმა შეზღუდვებმა ეკონომიკის კლების პოტენციური მაჩვენებელი 1%-ით გაზარდა.[36]

უმუშევრობა და საარსებო შემწეობის მიმღებ ადამიანთა რაოდენობის ზრდა

2020 წლის მხოლოდ 3 კვარტლის ჯამური მონაცემებით, სამსახური დაკარგა 137 000 ადამიანმა, რაც დაწესებული შეზღუდვების გათვალისწინებით მოსალოდნელია, რომ უფრო მეტად გაიზარდოს. უმუშევრობის 200 ლარიანი კომპენსაცია პანდემიის პირველი ტალღის დროს სულ 162 000-მა ბენეფიციარმა მიიღო, აქედან კომპენსაციას 6 თვის განმავლობაში სულ 70 130 ადამიანი იღებდა - რაც იმას ნიშნავს, რომ ამ დროის განმავლობაში შემოსავალი სულ მცირე ამდენმა ადამიანმა დაკარგა.[37]

გაზაფხულზე 300 ლარიანი ერთჯერადი კომპენსაცია 820 000 თვითდასაქმებულიდან მხოლოდ 248 817-მა მოქალაქემ მიიღო. ხოლო პროგრამის მეორე ეტაპზე მას უფრო ცოტა, 120-125 000 მოქალაქე მიიღებს.

მასპინძლობისა და კვების მიწოდების ობიექტებში დასაქმებული ადამიანებიდან სულ მცირე 17 500 მოქალაქე დარჩა უმუშევარი. ამ მონაცემებში არ შედის ე.წ. ჩრდილოვანი ეკონომიკა, რომელიც საქართველოში მაღალია.

2020 წლის 3 კვარტლის მონაცემები დასაქმებასთან დაკავშირებით შემდეგია:

ხელოვნება/გართობა, კლება - 14.6%, დასაქმებული იყო - 29 900 ადამიანი;

სასტუმრო/რესტორანი, კლება - 31.7%, დასაქმებული იყო, 48 800 ადამიანი;

ტრანსპორტი/საწყობი, კლება -20.3%, დასაქმებული იყო 82 000 ადამიანი;

საცალო ვაჭრობა, კლება - 6.4%, დასაქმებული იყო - 195 900 ადამიანი;

ადმინისტრაციული საქმე, კლება - 34.7%, დასაქმებული იყო 22 400 ადამიანი;

მშენებლობა, კლება - 7.4%, დასაქმებული იყო - 101 400 ადამიანი.[38]

ეს რიცხვები უფრო მეტად საგანგაშოა იმის გათვალისწინებით, რომ 2016-2019 წლებში 45 000-ზე ადამიანს უკვე დაკარგული ქონდა სამუშაო ადგილი.

პანდემიის გავლენა ასევე აისახა დრამატულად სახელმწიფოსგან საარსებო შემწეობის მიმღებთა რიცხვით, რომელიც 2020 წელს 92 380-ით გაიზარდა. 2020 წლის იანვარში საარსებო შემწეობას სულ 432 218 მოქალაქე იღებდა, დეკემბერში იმავე მაჩვენებელმა 524 598 შეადგინა, რაც მოსახლეობის 14.1%-ს შეადგენს. აღნიშნული ციფრები აჩვენებს, რომ ქვეყანაში ყოველი მე-7 მოქალაქე დეკლარირებული მონაცემებით სიღარიბის მიღმაა.[39]

საქსტატის მონაცემებით 2020 წლის ბოლო კვარტალში უმუშევრობა 3.8 პროცენტით გაიზარდა და 20.4% შეადგინა. 2020 წლის მე-4 კვარტალის მონაცემებით ორიდან ერთი ზრდასრული, შრომისუნარიანი ადამიანი არც მუშაობს და არც სამსახურს ეძებს.[40]

საქართველოს ეროვნული ბანკის მონაცემებით უმოქმედო სესხების (ბანკის მიერ გაცემული არასტანდარტული, საეჭვო, უიმედო კატეგორიის სესხები) წილი სავარაუდოდ 10%-ს მიაღწევს. ასევე გაიზარდა ვადაგადაცილებული სესხების რაოდენობაც 2.8%-მდე გაიზარდა. ექსპერტების შეფასებით ვადაგადაცილებული სესხები მნიშვნელოვნად არის გაზრდილი და რომ არა ბანკის მიერ დაწესებული საშეღავატო პერიოდი, იგი უფრო მეტად გაიზრდებოდა. საშეღავათო პერიოდის დასრულების შემდგომ, როდესაც ეკონომიკა არ არის ამუშავებული, მოსალოდნელია რომ ვადაგადაცილებული სესხების რაოდენობა კიდევ მოიმატებს.[41] ეს პრობლემა და ციფრები სასამართლოსთვის გასათვალისწინებელია იმდენად რამდენადაც იმ ადამიანების ქონება, ვისი სესხებიც ვადაგადაცილებულია შეიძლება მოჰყვეს მათი ქონების და ანგარიშების დაყადაღება. სესხების გადავადება ადამიანისთვის თუ კერძო კომპანიისთვის არ არის საბოლოო გამოსავალი, მაშინ როდესაც ეკონომიკა გაჩერებული და შეღავათიანი პერიოდის შემდეგ მას ისევ ცარიელი სალაროს პირობებში უწევს სესხის დაფარვა.

ინვესტიციების შემცირება და საგარეო ვალის გაზრდა

2020 წლის 3 კვარტალში საქართველოში ინვესტიციების მოცულობა 227 მილიონი დოლარით შემცირდა 2019 წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით. თუმცა, საერთო სურათის უფრო კარგად დასანახად აღსანისანვია, რომ ინვესტიციების შემცირება ქვეყანაში 2018 წლიდან დაიწყო (2018 წელს 30%-ით შემცირდა 2017 წელთან შედარებით). 2019 წელს ინვესტიციები მხოლოდ 4 მილიონით გაიზარდა, მაგრამ იგი ეკონომიკის ჯამური ზრდის გათვალისწინებით მაინც შემცირებას ნიშნავდა.[42] 2020 წლის 3 კვარტალში კი საქართველოში ინვესტიციების ოდენობამ მხოლოდ 719 მილიონი დოლარი შეადგინა, რაც ბოლო ათი წლის განმავლობაში დაბალი მაჩვენებელია - მხოლოდ ინვესტიციები კუთხით საქართველომ 2020 წლის 3 კვარტლის მონაცემებით 1 მილიარდი დოლარი იზარალა.[43] ინვესტიციების შემცირებამ თავისი გავლენა

მოახდინა ლარის გაუფასურებაში - გასულ წელს დოლართან მიმართებით 14.3%-ით, ხოლო ევროსთან 25.1%-ით გაუფასურდა. ინფლაციის გათვალისწინებით კი პირველადი მოხმარების პროდუქტებზე ფასები იზრდება დაახლოებით 6%-ით (ზეთი და ცხიმი +23%; პურპროდუქტები +7.1%; რძე, ყველი, კვერცხი +8%, ხორცპროდუქტები +3.7%). ხოლო ჯანდაცვის მომსახურება დაახლოებით 9%-ით არის გაზრდილი ფასები.[44] რეკორდულ მაჩვენებელს უტოლდება 2021 წლის ბიუჯეტით გათვალისწინებული საგარეო ვალი - 5.2 მილიარდი, რომელიც ჯამში საქართველოს სახელმწიფო ვალის ზღვრულ მოცულობას 32.1 მილიარდს გაუტოლდება. აღსანიშნავია, რომ ეს მაჩვენებელი უახლოვდება ეკონომიკური თავისუფლების აქტით განსაზღვრულ მშპ 60%-იან ზღვრულ ოდენობას. საქართველოს საინვესტიციო მიმზიდველობას და საკრედიტო რეიტინგის გაუმჯობესების შანსებს გაუარესებს მაღალი ვალის მქონე ქვეყნების სიაში გადასვლა.[45]

ნაკლებად მზღუდავი საშუალება

პირბადის გაკეთება - ნებისმიერი პირბადის - ამცირებს კორონა ვირუსით ინფიცირების რისკს, მაგრამ რამდენიმე შრიანი სამედიცინო პირბადის გაკეთება მნიშვნელოვნად ზრდის, როგორც პირბადის მატარებლის, ასევე სხვების დაცვას.[46] ახალი კვლევები აჩვენებს, რომ პირბადის (2 ან მეტ შრიანი) ტარება ორივეს, როგორც ინფიცირებულის, ასევე არაინფიცირებულის მიერ 96,5%-ით ამცირებს ვირუსის გადაცემას. პირბადე ეფექტიანია თუ ადამიანებს იგი სწორად აქვთ მორგებული.[47] დაავადების კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის კვლევის წამყვანი ავტორის განცხადებით, მონაცემები აჩვენებს, რომ პირბადის ტარება ამცირებს ახალი ინფექციების გავრცელებას.[48]

ვაიმარის საოლქო სასამართლოს 2021 წლის 21 იანვარს გამოიტანა გადაწყვეტილება covid-19 შეზღუდვებთან დაკავშირებით, რომელიც ეწინააღმდეგებოდა ადამიანის ღირსებას და იყო არაპროპორციული ღონისძიება. ამ საქმეში ვაიმარის მოქალაქე გასამართლდა და €200 ჯარიმა დაეკისრა იმისთვის, რომ 2020 წლის აპრილში 7 ადამიანთან ერთად აღნიშნა დაბადების დღე სახლის ეზოში. კანონის უზენაესობა მოითხოვს, რომ კანონი უნდა იყოს განსაზღვრული. კანონი არ შეიძლება ბლანკეტურ მითითებას აკეთებდეს ბრძანებებზე და აღმასრულებელს ანიჭებდეს მისი ბოროტად გამოყენების შესაძლებლობას.

ვაიმარის სასამართლოს განმარტებით, ადამიანებს შორის კონტაქტის შეზღუდვა წარმოადგენს გერმანიის კონსტიტუციის პირველი მუხლის პირველი პარაგრაფით გათვალისწინებული ადამიანის ღირსების დარღვევას - ადამიანებს შორის კონტაქტის ზოგადი აკრძალვა სამოქალაქო უფლებებში მძიმე ჩარევას წარმოადგენს. თავად ადამიანების გადასაწყვეტია თუ ვის და რა ვითარებაში შეხვდებიან ერთმანეთს. ადამიანების თავისუფალი ნება შეხვდნენ ერთმანეთს არის საზოგადოების ელემენტარული საფუძველი. სახელმწიფო უნდა იყოს შეზღუდული ნებისმიერი მიზანმიმართული და შემზღუდველი ინტერვენციის განხორციელებისგან. მოქალაქე თუ რამდენ ადამიანს მოიწვევს თავის სახლში ან შეხვდება საჯარო ადგილას, წავა სასეირნოდ, სპორტზე, საყიდლებზე და დაჯდება პარკში სახელმწიფოს საქმეს არ წარმოადგენს.

ვეიმარის სასამართლომ განმარტა, რომ კანონის ზოგადი ხასიათი იყო საფრთხე მოქალაქეებისთვის - ადამიანებს შორის კონტაქტის ზოგადი აკრძალვა ინფექციისგან დაცვის მიზნებისთვის, სახელმწიფო ყველა მოქალაქეს ეპყრობა, როგორც პოტენციურ საფრთხეს სხვა პირების ჯანმრთელობისთვის. თუ ყველა მოქალაქე ჩაითვლება საფრთხედ, რომლისგანაც სხვები უნდა იქნას დაცული, ამ მოქალაქეს ამავე დროს ერთმევა შესაძლებლობა განსაზღვროს რა რისკები შეიძლება შეუქმნას მან თავის თავს, რაც არის მისი ფუნდამენტური უფლების ნაწილი. საღამოს მოქალაქე ესტუმრება თუ არა კაფეს ან ბარს, გადაწყვეტილებას იღებს იმ რისკების გათვალისწინებით, რომ სოციალიზების და ცხოვრებით დატკბობის სანაცვლოდ ის შეიძლება დაინფიცირდეს, ან იღებს გადაწყვეტილებას, რომ იყოს ფრთხილად, რადგან აქვს სუსტი იმუნური სისტემა და ამჯობინებს სახლში დარჩენას - აღნიშნული გადაწყვეტილებიდან რომელიმე მოქალაქე თავად ვერ ირჩევს, ვინაიდან ადამიანებს შორის კონტაქტზე დაწესებულია ზოგადი აკრძალვა.

სასამართლომ გაითვალისწინა ის ეკონომიკური ზიანიც, რომელიც ადამიანებმა განიცადეს ბიზნესის დაკარგვით, სამუშაო ადგილებისა და ხელფასების დაკარგვით, გაკოტრებით.

სასამართლომ შეაფასა რამდენად ფარავდა და შეესაბამებოდა სახელმწიფოს მიერ გაწეული დახმარება ადამიანების მიერ განცდილ ზარალს. მთავრობის მიერ შეთანხმებული გეგმის მიხედვით 353.3 მილიარდი ევროს გრანტი და 819.7 მილიარდი ევროს უზრუნველყოფა, რაც ჯამში 1 ტრილიონ ევროზე მეტ დახმარებას წარმოადგენს. გერმანიის მთავრობის განცხადებით, აღიშნული წარმოადგენდა გერმანიის ისტორიაში ყველაზ დიდ დახმარებას. მიუხედავად იმისა, რომ სახელმწიფოს დახმარება უმეტესად ფარავს სესხებს, ის მაინც ვერ პასუხობს იმ დიდი ზიანს, რაც კერძო სექტორმა განიცადა. ამდენად, კერძო სექტორის მიერ განცდილი ზარალი უფრო დიდია, ვიდრე სახელმწიფოს კომპენსაცია ან გაწეული დახმარება. მთავრობის გადაწყვეტილების შედეგად გერმანიის მთავრობას ასეთი ეკონომიკური ზიანი არასდროს განუცდია. თუმცა, მთავრობის მიერ გაწეული დახმარება შეამცირებს იმ ეკონომიკურ ზიანს, რომელიც კერძო სექტორმა განიცადა. თუმცა, ამგვარი დახმარება ვერ შეამცირებს ეკონომიკისთვის მიყენებულ ზიანს, ვინაიდან გაცემული დახმარებები ტვირთად აწვება ბიუჯეტს და შესაბამისად გადასახადის გადამხდელსაც. ამდენად, ყველა ეს ხარჯი უნდა იქნას დაანაგრიშებული, როდესაც ვითვლით სრული ჩაკეტვის უარყოფით მხარეეებს.

მოსამართლემ ასევე ხაზი გაუსვა სრული ჩაკეტვის ისეთ შედეგებს, როგორიცაა: ბაშვებისა და ქალების მიმართ ძალადობის გაზრდას; დეპრესიისა და მენტალური ჯანმრთელობის პრობლემების გაზრდას covid-19-ით გამოწვეული სოციალური შეზღუდვების გამო; გაზრდილი სუიციდი - მათ შორის, უმუშევრობისა და გაკოტრების შედეგად; ჯანმრთელობის პრობლემების გაუარესება ვარჯიშის ნაკლებობის შედეგად; ქირურგიული ოპერაციებისა და პაციენტის მკურნალობის შეფერხება covid-19 პაციენტების გამო.[49]

ამდენად, მოსარჩელე მხარეს მიაჩნია, რომ სადავო ნორმების განუჭვრეტადი შინაარსი იძლევა კონსტიტუციური უფლებების თვითმიზნურად შეზღუდვის შესაძლებლობას/რისკებს, რაც წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებთან, მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან; 21-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის პირველ წინადადებასთან მიმართებით.

[1] საკონსტიტუციო სასამართლოს N1/1/428,447,459 გადაწყვეტილება, II-4

[2] საკონსტიტუციო სასამართლოს №2/4/532,533 გადაწყვეტილება, II-3

[3] საკონსტიტუციო სასამართლოს №3/2/1473 გადაწყვეტილება, II-10

[4] საკონსტიტუციო სასამართლოს №3/1/633,634 გადაწყვეტილება, II-30

[5] საკონსტიტუციო სასამართლოს N2/7/779 გადაწყვეტილება, II-29

[6] საკონსტიტუციო სასამართლოს N1/1/428,447,459 გადაწყვეტილება, II-5

[7] საკონსტიტუციო სასამართლოს N2/2/516, 542 გადაწყვეტილება, II-29

[8] საკონსტიტუციო სასამართლოს N3/2/416 გადაწყვეტილება, II-38.

[9] საკონსტიტუციო სასამართლოს N3/2/416 გადაწყვეტილება, II-43.

[10] საკონსტიტუციო სასამართლოს N2/3/406,408 გადაწყვეტილება, II-36

[11]https://www.echr.coe.int/Documents/Research_report_quality_law_requirements_criminal_law_Art_7_ENG.PDF

[12] G.I.E.M. S.R.L. and Others v. Italy [GC], nos. 1828/06 and 2 others, § 242, 28 June 2018)

[13] https://www.echr.coe.int/Documents/Research_report_quality_law_requirements_criminal_law_Art_7_ENG.PDF

[14] https://www.echr.coe.int/Documents/Research_report_quality_law_requirements_criminal_law_Art_7_ENG.PDF

[15] პარ. 15 https://www.echr.coe.int/Documents/Research_report_quality_law_requirements_criminal_law_Art_7_ENG.PDF

[16] საკონსტიტუციო სასამართლოს N2/2/516,542 გადაწყვეტილება, II-37

[17] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 10 ნოემბრის №4/482,483,487,502 საოქმო ჩანაწერი, II-8

[18] Nigel Foster & Satish Sule, German Legal System and Laws, (4th ed. Oxford University Press, 2010) 212

[19] https://www.constcourt.ge/ka/judicial-acts?legal=1626

[20] https://stopcov.ge/

[21] შპს „ბექანასი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, გადაწყვეტილება N1/2/1475, II-34

[22] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს N1/4/592 გადაწყვეტილება, II-38

[23] მ.ლეკვეიშვილი, ნ. თოდუა გ. მამულაშვილი, სისხლის სამართლის კერძო ნაწილი, წიგნი ერთი, მეოთხე გამოცემა, გვ. 150

[24] https://info.parliament.ge/file/1/BillReviewContent/246670?

[25] http://postcovid.nala.ge/open_blog/2068

[26] https://stopcov.ge/

[27] სტატისტიკა იხ. https://www.worldometers.info/coronavirus/country/georgia/

[28] https://verwaltungsgerichtshof-baden-wuerttemberg.justiz-bw.de/pb/,Lde/Startseite/Medien/Corona-Verordnung_+Naechtliche+Ausgangbeschraenkungen+ab+Donnerstag+ausser+Vollzug_+Erfolgreicher+Eilantrag+gegen+Corona-Verordnung/?LISTPAGE=1213200

[29] https://www.gesetze-im-internet.de/ifsg/__28a.html

[30] https://www.gesetze-im-internet.de/ifsg/__28a.html

[31] https://www.gesetze-im-internet.de/ifsg/__28a.html

https://www.loc.gov/law/foreign-news/article/germany-amendments-to-infectious-diseases-protection-act-enter-into-force/

[32] https://ourworldindata.org/grapher/covid-stringency-index

[33] https://ourworldindata.org/grapher/covid-stringency-index?tab=table&stackMode=absolute&time=2020-01-22..latest&country=~GEO®ion=World

[34] https://www.nytimes.com/interactive/2020/us/states-reopen-map-coronavirus.html

[35] https://tabula.ge/ge/news/661592-gasul-cels-regionshi-sakartveloze-metad-mkholod

[36] https://tabula.ge/ge/news/661535-ras-nishnavs-ekonomikis-6-it-shemtsireba-rogor

[37] https://tabula.ge/ge/news/661535-ras-nishnavs-ekonomikis-6-it-shemtsireba-rogor

[38] https://tabula.ge/ge/news/661535-ras-nishnavs-ekonomikis-6-it-shemtsireba-rogor

[39] https://tabula.ge/ge/news/661535-ras-nishnavs-ekonomikis-6-it-shemtsireba-rogor

[40] https://tabula.ge/ge/news/662464-sakstati-2020-clis-bolo-kvartalshi-umushevrobam?fbclid=IwAR0Nbm5EPP6f2quN-XYOBSWzKXJaiwmty8dm3f_vlVQe-jMJUtF6BPCeNIA

[41] https://publika.ge/article/raze-mianishnebs-vadagadacilebuli-seskhebis-zrda-da-ra-aris-gamosavali/

[42] https://tabula.ge/ge/news/661535-ras-nishnavs-ekonomikis-6-it-shemtsireba-rogor

[43] https://tabula.ge/ge/news/661535-ras-nishnavs-ekonomikis-6-it-shemtsireba-rogor

[44] https://tabula.ge/ge/news/661535-ras-nishnavs-ekonomikis-6-it-shemtsireba-rogor

[45] https://tabula.ge/ge/news/658026-sajaro-sektoris-khelpasebi-60-milionit-izrdeba

[46] https://www.nytimes.com/2021/02/10/world/double-mask-protection-cdc.html

[47] https://www.nytimes.com/2021/02/10/world/double-mask-protection-cdc.html

[48] https://www.nytimes.com/2021/02/10/world/double-mask-protection-cdc.html

[49] https://ukhumanrightsblog.com/2021/01/25/german-district-court-declares-corona-ordinance-unconstitutional/

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: კი

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა