პლენუმის შემადგენლობა:

გიორგი პაპუაშვილი - სხდომის თავმჯდომარე;

კონსტანტინე ვარძელაშვილი - წევრი;

ქეთევან ერემაძე - წევრი;

მაია კოპალეიშვილი - წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;

მერაბ ტურავა - წევრი;

ზაზა თავაძე - წევრი;

ოთარ სიჭინავა - წევრი;

ლალი ფაფიაშვილი - წევრი;

თამაზ ცაბუტაშვილი - წევრი.

სხდომის მდივანი: დარეჯან ჩალიგავა.

საქმის დასახელება: საქართველოს პარლამენტი წევრთა ჯგუფი (დავით ბაქრაძე, სერგო რატიანი, როლანდ ახალაია, გიორგი ბარამიძე და სხვები, სულ 42 დეპუტატი) საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: საქართველოს საარჩევნო კოდექსის მე-18 მუხლის პირველი ნაწილის, 110-ე მუხლის მე-5 ნაწილის, 110¹ მუხლის მე-3 - 42-ე პუნქტების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან, 28-ე მუხლის პირველ პუნქტთან, 49-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 50-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

საქმის განხილვის მონაწილენი: მოსარჩელე მხარის წარმომადგენლები - ლევან ბეჟაშვილი, ივანე პეტრიაშვილი, ოთარ კახიძე; მოპასუხე მხარის - საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენლები - თამარ მესხია, გიორგი კახიანი, გიგა ბუკია; მოწმეები - ირაკლი კობახიძე, არჩილ ანასაშვილი, გიორგი სეხნიაშვილი.

I
აღწერილობითი ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის პირველ ივნისს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №763) მიმართა საქართველოს პარლამენტის წევრთა ჯგუფმა (სულ 42 დეპუტატმა).

2. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 21-ე მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად, №763 კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს გადაეცა 2016 წლის პირველ ივნისს.

3. №763 კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის განმწესრიგებელი სხდომა, ზეპირი მოსმენის გარეშე, გაიმართა 2016 წლის პირველ ივნისს.

4. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვის საფუძვლად მითითებულია: საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი, 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტი, 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტი, 36-ე მუხლის პირველი პუნქტი, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტი, მე-15 და მე-16 მუხლები.

5. საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლი განამტკიცებს დისკრიმინაციის აკრძალვის კონსტიტუციურ ნორმას, ხოლო 28-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცულია არჩევნებსა და რეფერენდუმში მონაწილეობის უფლება. 49-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „საქართველოს კონსტიტუციის მე-4 მუხლით გათვალისწინებული პირობების შექმნამდე საქართველოს პარლამენტი შედგება საყოველთაო, თანასწორი და პირდაპირი საარჩევნო უფლების საფუძველზე ფარული კენჭისყრით, 4 წლის ვადით, პროპორციული სისტემით არჩეული 77 და მაჟორიტარული სისტემით არჩეული 73 პარლამენტის წევრისაგან“. 50-ე მუხლის პირველი პუნქტი განსაზღვრავს საპარლამენტო არჩევნებში პასიური საარჩევნო უფლებით მონაწილეობასთან დაკავშირებულ საკითხებს.

6. სადავო ნორმები განსაზღვრავს საქართველოს პარლამენტის არჩევნებისთვის მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრებს, აგრეთვე საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის უფლებამოსილებას, დაადგინოს მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრები იმ მუნიციპალიტეტებში, სადაც გათვალისწინებულია ორი ან ორზე მეტი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქის შექმნა.

7. კონსტიტუციური სარჩელის მიხედვით, სადავო ნორმების მიზანია არა ამომრჩეველთა თანასწორი გადანაწილება, არამედ ოპოზიციური პარტიებისთვის მაღალი მხარდაჭერის მქონე საარჩევნო უბნების გაბნევა იმგვარად, რომ შემცირდეს არასახელისუფლო პარტიების მხარდაჭერა (მოსარჩელეს მაგალითად მოჰყავს ვანისა და ხონის, ყვარლის, მთაწმინდის, საბურთალოს და სხვა ოლქები). მოსარჩელის აზრით, მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების ამგვარი განაწილება ვერ პასუხობს თანასწორი საარჩევნო გეოგრაფიის მოთხოვნებს, რაც განაპირობებს ხმათა თანაბრობიდან გონივრული გამართლების გარეშე გადახვევას და არღვევს პოლიტიკური პარტიების თანასწორობის უფლებას.

8. მოსარჩელე მხარის პოზიციით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის N1/3/547 გადაწყვეტილებისა და საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის, 28-ე მუხლის პირველი პუნქტის, 49-ე მუხლის პირველი პუნქტის და 50-ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, საქართველოს პარლამენტის ვალდებულებას წარმოადგენდა, შეძლებისდაგვარად უზრუნველეყო ამომრჩეველთა თანასწორი გადანაწილება საარჩევნო ოლქების მიხედვით, ხოლო, თუ კანონით ამომწურავად ვერ უზრუნველყოფდა ასეთ გადანაწილებას, კანონით უნდა განესაზღვრა თანასწორობიდან გადახვევის ნათელი და განჭვრეტადი წესები, თუ რა შემთხვევაში არის შესაძლებელი გადახვევა და როგორი პროცედურა და ობიექტური კრიტერიუმები უნდა იყოს გათვალისწინებული საზღვრების დადგენის პროცესში იმისათვის, რომ ამომრჩევლის თანასწორი საარჩევნო უფლება გარანტირებული იყოს. ამავდროულად, მოსარჩელეები მიუთითებენ საერთაშორისო ორგანიზაციების რეკომენდაციებზე და აღნიშნავენ, რომ მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრები უნდა განსაზღვროს დამოუკიდებელმა კომისიამ, რომელიც იმოქმედებს კანონით მკაფიოდ გაწერილი კრიტერიუმების შესაბამისად.

9. კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, საარჩევნო გეოგრაფია და საარჩევნო ოლქების საზღვრები სადავო ნორმებით დადგენილია იმგვარად, რომ არ აღიკვეთა საარჩევნო საზღვრებით მანიპულირების შესაძლებლობა, სადავო ნორმებით არ შეიქმნა მითითებული პრევენციისათვის საკმარისი საკანონმდებლო გარანტიები. მოსარჩელეთა აზრით, სადავო ნორმები შესაძლებლობას იძლევა, ე.წ. „ჯერიმანდერინგის“ გზით მოხდეს მანიპულაცია არჩევნების შედეგზე, რაც ვერ უზრუნველყოფს ამომრჩეველთა ნების თავისუფალ გამოვლენას.

10. მოსარჩელე მხარე აღნიშნავს, რომ მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების ერთი ნაწილის საზღვრები განსაზღვრულია კანონით - საქართველოს საარჩევნო კოდექსით, ხოლო დარჩენილი მაჟორიტარული ოლქების საზღვრები დგინდება საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის გადაწყვეტილებით. მოსარჩელე მხარისათვის ასევე ბუნდოვანია, თუ რა ლეგიტიმური მიზანი გააჩნია ნორმატიულ მოწესრიგებას დაქვემდებარებული ერთი საკითხის, ცალკეულ შემთხვევაში კანონით გადაწყვეტას, ხოლო სხვა შემთხვევაში ცესკოს ადმინისტრაციული აქტით.

11. მოსარჩელე მხარის პოზიციით, სადავო ნორმები საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიას გადასცემს მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების დადგენის უფლებამოსილებას სახელმძღვანელო კრიტერიუმების განსაზღვრის გარეშე. მოსარჩელის განმარტებით, ჩანაწერი „გადანაწილება უნდა შეესაბამებოდეს საერთაშორისო სტანდარტებს“ არასაკმარისია, ბუნდოვანია და ეწინააღმდეგება კანონის განჭვრეტადობის პრინციპს. კანონმა ვერ უზრუნველყო, დაედგინა, რა მიიჩნევა სტანდარტის გადახვევის საგამონაკლისო შემთხვევად და ლეგიტიმური დასაბუთებისას რა არის დასაშვები გადახრა. აღნიშნული მომავალში ქმნის საფრთხეს, რომ ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიამ ლეგიტიმური გადახრის სტანდარტი გაზარდოს.

12. საქმის არსებითად განხილვის სხდომაზე მოსარჩელე მხარემ დამატებით აღნიშნა, რომ კანონმდებლობაში საარჩევნო ოლქების საზღვრების განაწილებისათვის საჭირო ნათელი და განჭვრეტადი კრიტერიუმების არარსებობა საკუთარ თავში მოიცავს საკითხის პოლიტიკური ნიშნით გადაწყვეტის მაღალ რისკებს და ხელს უწყობს რისკების რეალიზებას. სწორედ ამგვარი რისკების არსებობის კონსტიტუციურობა უნდა გახდეს საკონსტიტუციო სასამართლოს მსჯელობის საგანი მოცემული დავის ფარგლებში. საკმარისი კრიტერიუმების არარსებობის გამო კონსტიტუციური სარჩელის დაკმაყოფილება კი, იმავდროულად, დააყენებს კანონმდებლის დღის წესრიგში თითოეული საარჩევნო ოლქის საზღვრის ახლებურად განსაზღვრის საკითხს.

13. მოსარჩელე მხარემ ასევე მიუთითა, რომ წინა არჩევნების შედეგების საფუძველზე საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენის თავიდან აცილების ერთ-ერთ გზას წარმოადგენენ მრავალმანდატიანი საარჩევნო ოლქები, რომლების ფარგლებშიც ე.წ. „ჯერიმანდერინგის“ პრობლემა შესაძლებელია მოგვარდეს არა მუნიციპალიტეტების ხელოვნური დაყოფით, არამედ ბუნებრივი გაერთიანებებითა და მანდატების რაოდენობის ზრდით. მოსარჩელე მხარის პოზიციით, აღნიშნული პრობლემის გადაწყვეტას ვერ უზრუნველყოფს საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენა მხოლოდ ხმათა თანაბრობისა და მოსაზღვრეობის პრინციპების საფუძველზე.

14. მოსარჩელე მხარე აღნიშნავს, რომ საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის განკარგულება წარმოადგენს ინდივიდუალურ სამართლებრივ აქტს, არ შეიძლება მიჩნეულ იქნეს კანონმდებლობის ნაწილად, თავად ცესკოს დადგენილებისგან განსხვავებით, რომლის მიღებაც მოითხოვს გაცილებით მაღალ კვორუმსა და ჩართულობას. ამდენად, მოსარჩელის აზრით, საარჩევნო ოლქების ნაწილის საზღვრების დადგენა ცესკოს განკარგულებით წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის 50-ე მუხლთან, რომლის თანახმად, „მაჟორიტარული სისტემით არჩევნებში მონაწილეობის წესი და პირობები განისაზღვრება საარჩევნო კანონმდებლობით“.

15. მოსარჩელე მხარის აზრით, გასაჩივრებული ნორმები არ ქმნის თანასწორ საწყისებზე არჩევნებში პარტიის მონაწილეობის უფლებას და მაჟორიტარული სისტემით არჩევნებში მონაწილეობას განსაზღვრავს უსამართლოდ, დროებითი მიზნისათვის და სადავო ნორმებს არ გააჩნია გამართლებადი, გონივრული და კეთილსინდისიერი ლეგიტიმური მიზანი. ყოველივე ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმები ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლს და 28-ე მუხლის პირველი პუნქტის, 49-ე მუხლის პირველი პუნქტის და 50-ე მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნებს.

16. მოპასუხე მხარემ საკუთარ ახსნა-განმარტებაში აღნიშნა, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული უფლებამოსილების ფარგლებში საკონსტიტუციო სასამართლომ არჩევნების კონსტიტუციურობის საკითხი უნდა განიხილოს მათი საკანონმდებლო საფუძვლების კონსტიტუციურობის ჭრილში და არა დამოუკიდებლად. შესაბამისად, მოცემული დავის ფარგლებში, სასამართლოს განხილვის საგანს უნდა წარმოადგენდეს საკანონმდებლო გარანტიების საკმარისობა, რომელიც უზრუნველყოფს როგორც ამომრჩეველთა, ასევე საარჩევნო სუბიექტთა თანასწორობას საარჩევნო პროცესში და არა ის ფაქტობრივი გარემოებები, რომელსაც ადგილი ჰქონდა საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენის დროს. მოპასუხე მხარის აზრით, საარჩევნო კოდექსის 110¹ მუხლით განსაზღვრული თითოეული საარჩევნო ოლქის საზღვრების კონსტიტუციურობის შეფასება სცდება საკონსტიტუციო სასამართლოს კომპეტენციას, რადგან აღნიშნული, იმავდროულად, გულისხმობს ფაქტობრივ გარემოებათა შეფასებასაც.

17. მოპასუხე მხარემ მიუთითა საარჩევნო კოდექსით გათვალისწინებულ დათქმაზე მაჟორიტარულ საარჩევნო ოლქებში რეგისტრირებულ ამომრჩეველთა ოდენობის საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამისობის, ოლქებში ამომრჩეველთა შეძლებისდაგვარად თანაბრად განაწილებისა და მოსაზღვრეობის პრინციპის შესახებ და აღნიშნა, რომ კანონმდებლის მხრიდან საარჩევნო ოლქების საზღვრების განსაზღვრისას მაქსიმალურად იქნა გათვალისწინებული საერთაშორისო სტანდარტები, ხმათა თანაბარწონადობისა და მოსაზღვრეობის პრინციპთა მოთხოვნები. შესაბამისად, მოსარჩელე მხარის მტკიცება კანონმდებლობაში საკმარისი კრიტერიუმების არარსებობის თაობაზე მცდარია და ეფუძნება კანონმდებლობის არასწორ ინტერპრეტაციას. საარჩევნო ოლქების სადავო განაწილება ემყარება საქართველოს კონსტიტუციასა და საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის N1/3/547 გადაწყვეტილებაში ჩამოყალიბებულ პრინციპებს, ასევე საერთაშორისო სტანდარტებს და ორგანულ კანონში - საარჩევნო კოდექსში აღნიშნული პრინციპებისა და კრიტერიუმების სახელდებით გაწერა გავლენას ვერ მოახდენს ოლქების საზღვრების დადგენისას მათი გათვალისწინების ფაქტის შეფასებაზე.

18. მოპასუხე მხარე აღნიშნავს, რომ საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენისას ამომრჩეველთა რაოდენობა და მისგან გადახრის პროცენტული მაჩვენებლები განისაზღვრა საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად, როგორც ამაზე მიუთითა საკონსტიტუციო სასამართლომ შესაბამის გადაწყვეტილებაში. რამდენადაც აღნიშნულ გადაწყვეტილებაში სასამართლოს არ უმსჯელია დამოუკიდებელ სტანდარტზე და შემოიფარგლა სწორედ საერთაშორისო სტანდარტებზე მითითებით, კანონმდებლის მხრიდან ანალოგიური დათქმა გაკეთდა საქართველოს საარჩევნო კოდექსში, რომლის გათვალისწინებაც სავალდებულოა ცენტრალური საარჩევნო კომისიისათვის მის კომპეტენციას მიკუთვნებული საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენისას. ამგვარად, საერთაშორისო სტანდარტების, ხმათა თანაბარწონადობისა და მოსაზღვრეობის პრინციპთა გათვალისწინება ცესკოსთვის ისეთივე სავალდებულო ხასიათს ატარებს, როგორც თავად კანონმდებლისათვის საზღვრების დადგენის პროცესში.

19. მოპასუხე მხარემ ყურადღება გაამახვილა მოსარჩელე მხარის არგუმენტაციაზე, რომლის თანახმად, კონსტიტუციურობის თვალსაზრისით პრობლემურად არის მიჩნეული საარჩევნო ოლქების ნაწილის საზღვრების დადგენა ცესკოს ინდივიდუალური სამართლებრივი აქტით და აღნიშნა, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 50-ე მუხლის პირველი ნაწილი ტერმინ „კანონმდებლობაში“ არ მოიაზრებს მხოლოდ ორგანულ კანონს. შეუძლებელია, საარჩევნო კოდექსმა დეტალურად განსაზღვროს ამა თუ იმ მაჟორიტარული ოლქის საარჩევნო გეოგრაფიის ზუსტი ადმინისტრაციული საზღვრები. გარდა ამისა, კონსტიტუცია საარჩევნო კანონმდებლობით რეგულირების შესაძლებლობაზე მითითებით, კანონმდებელს ანიჭებს დისკრეციას, თავად გადაწყვიტოს საარჩევნო ოლქების საზღვრები რეგულირებული იქნება ორგანული კანონის თუ ცენტრალური საარჩევნო კომისიის შესაბამისი აქტის საფუძველზე.

20. საქმის არსებითად განხილვის სხდომაზე მოპასუხე მხარემ დამატებით აღნიშნა, რომ მოსარჩელე მხარის არგუმენტაცია სადავო ნორმათა არაკონსტიტუციურობის თაობაზე საქართველოს კონსტიტუციის 49-ე და 50-ე მუხლებთან მიმართებით ემყარება კონსტიტუციის დასახელებულ დებულებათა არასწორ აღქმას. მოსარჩელე სადავო ნორმებს პრობლემურად მიიჩნევს თანასწორ საარჩევნო უფლებასთან მიმართებით, თუმცა მოპასუხე მხარის პოზიციით, არჩევნების თანასწორობა არ გამომდინარეობს კონსტიტუციის 49-ე და 50-ე მუხლებიდან როგორც ამომრჩევლისათვის, ასევე საარჩევნო სუბიექტებისათვის. კერძოდ, 50-ე მუხლი მოქალაქეთა პოლიტიკურ გაერთიანებას ანიჭებს უფლებას, კანონით დადგენილი წესით, მონაწილეობა მიიღოს არჩევნებში, რაც ისედაც გათვალისწინებულია საარჩევნო კოდექსით და სადავო ნორმებთან აღნიშნულ დანაწესს კავშირი არ აქვს.

21. მოპასუხის პოზიციით, საარჩევნო ოლქის საზღვრები შეიძლება დადგინდეს ასევე გეოგრაფიული კრიტერიუმების და ადმინისტრაციული ან ისტორიული საზღვრების საფუძველზე, რომლებიც, თავის მხრივ, ხშირად გეოგრაფიითაა განპირობებული. განაწილების დადგენილი კრიტერიუმიდან მაქსიმალური დასაშვები გადახრა დამოკიდებულია კონკრეტულ სიტუაციაზე, თუმცა იგი იშვიათად უნდა სცილდებოდეს 10% და არასოდეს არ უნდა აღემატებოდეს 15%, გარდა განსაკუთრებული გამონაკლისებისა (დემოგრაფიულად სუსტი, მაგრამ ისეთივე სტატუსის მქონე ადმინისტრაციული ერთეული, როგორიცაა ქვედა პალატაში, სულ ცოტა, ერთი წევრით წარმოდგენილი სხვა ადმინისტრაციული ერთეულები, ან ოლქი, რომელშიც ესა თუ ის ეროვნული უმცირესობა კომპაქტურადაა დასახლებული).

22. საქმის არსებითად განხილვის სხდომაზე მოწმის სახით მოწვეულმა, პოლიტიკური პარტია „ქართული ოცნება - დემოკრატიული საქართველოს“ აღმასრულებელმა მდივანმა ირაკლი კობახიძემ ყურადღება გაამახვილა კრიტერიუმებზე, რომელთა საფუძველზეც მოხდა საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენა და აღნიშნა, რომ გათვალისწინებულ იქნა რა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება და ვენეციის კომისიის შესაბამისი რეკომენდაციები, ყველაზე მნიშვნელოვან და აბსოლუტურ კრიტერიუმად განისაზღვრა ხმათა თანაბარწონადობის პრინციპი. კერძოდ, კანონმდებელმა პირველ რიგში მხედველობაში მიიღო საერთაშორისო სტანდარტებით გათვალისწინებული რაოდენობრივი გადახრის დასაშვები პროცენტულობა და საზღვრების გადანაწილების პროცესში გაცილებით მაღალ თვითშეზღუდვას მიმართა, ვიდრე ამას მოითხოვდა ზემოთ აღნიშნული რეკომენდაციები.

23. სხვა დამატებით კრიტერიუმებთან დაკავშირებით, რომლებიც გათვალისწინებული იქნა კანონმდებლის მიერ, მოწმემ მიუთითა მოსაზღვრეობის პრინციპზე, ადმინისტრაციულ და რეგიონალურ სამხარეო საზღვრებზე, ასევე ინფრასტრუქტურულ კავშირზე. კერძოდ, მოსაზღვრეობის პრინციპი პირდაპირ არის გათვალისწინებული კოდექსით და აღნიშნულისგან საგამონაკლისო შემთხვევების არსებობა უკავშირდება მოსაზღვრეობის პრინციპის ადმინისტრაციული საზღვრების მაქსიმალურად შენარჩუნების პრინციპთან შეპირისპირებას. რაც შეეხება ადმინისტრაციული და რეგიონალური სამხარეო საზღვრების გათვალისწინების საჭიროებას, მოწმემ აღნიშნა, რომ მიუხედავად საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების პირდაპირი მითითებისა, საქართველოში ჩამოყალიბებულია ერთგვარი რაიონული და მუნიციპალური იდენტობა, რომელთა გათვალისწინებაც მიზანშეწონილად იქნა მიჩნეული კანონმდებლის მიერ.

24. მოწმის მითითებით, ყველა ზემოთ აღნიშნული ფაქტორის ერთობლივად გათვალისწინება, როგორც კანონმდებელს ასევე ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას ობიექტურად უტოვებს ძალიან შეზღუდულ დისკრეციას საარჩევნო ოლქების საზღვრების გადანაწილების პროცესში და, ამგვარად, გამორიცხავს ე.წ. „ჯერიმანდერინგის“ შესაძლებლობას. გარდა ამისა, კანონმდებლის მიერ გამოყენებული თითოეული კრიტერიუმის სახელდებით გაწერის შემთხვევაშიც კი, მოწმის პოზიციით, შეუძლებელია სრულად გამოირიცხოს თავად კანონმდებლის დისკრეცია აღნიშნულ პროცესში, რადგან გარდა ხმათა თანაბარწონადობის აბსოლუტური პრინციპისა, ყველა სხვა კრიტერიუმი ატარებს ალტერნატიულ ხასიათს. შესაბამისად, შეუძლებელია, კანონმდებლობით წინასწარ და სრულად იქნეს განსაზღვრული საზღვრების განაწილების ყველა შესაძლო შემთხვევა.

25. ირაკლი კობახიძემ ასევე ისაუბრა ცენტრალური საარჩევნო კომისიის დისკრეციის ხარისხზე მისთვის მინიჭებული საარჩევნო ოლქების საზღვრების გადანაწილების უფლებამოსილების ფარგლებში და აღნიშნა, რომ, ერთი მხრივ, საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებასა და საერთაშორისო სტანდარტებში, მეორე მხრივ კი, თავად საარჩევნო კოდექსში სახელდებით მითითებული კრიტერიუმების სავალდებულო ხასიათი და მათი ერთობლივად გათვალისწინება ისევე ზღუდავს ცესკოს დისკრეციის ფარგლებს, როგორც ეს ხდება კანონმდებლის შემთხვევაში. ამასთან, მოწმის პოზიციით, აღნიშნულ საკითხში შეუძლებელია და მიზანშეუწონელია, სრულად გამოირიცხოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის დისკრეცია. თუკი გათვალისწინებული იქნება დიდ ქალაქებში შიდა მიგრაციისა და მობილობის მაღალი მაჩვენებლები, სასურველიც არის, ცესკოს ჰქონდეს დისკრეციული უფლებამოსილება, მოქნილობის გარკვეული ხარისხი, რასაც საჭიროების შემთხვევაში გამოიყენებს სავალდებულო კრიტერიუმებთან და საერთაშორისო სტანდარტებთან ოლქების საზღვრების შესაბამისობაში მოყვანის მიზნით.

26. მოწმემ ასევე აღნიშნა, რომ ცენტრალური საარჩევნო კომისია წარმოადგენს დამოუკიდებელ ორგანოს, რომლის ნაწილი აირჩევა პარლამენტის, ნაწილი კი ინიშნება კვალიფიციური საარჩევნო სუბიექტების მიერ. ცესკოს თავად საქართველოს კონსტიტუცია ანიჭებს არჩევნების ორგანიზების უფლებამოსილებას. შესაბამისად, გაუგებარია, თუ რატომ არ უნდა ჰქონდეს მას არჩევნების ერთი კონკრეტული ასპექტის მოწესრიგების შესაძლებლობა.

27. რაც შეეხება საარჩევნო ოლქების ნაწილის საზღვრების დადგენას ცენტრალური საარჩევნო კომისიის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით, ირაკლი კობახიძემ მიუთითა ნორმათა იერარქიაზე და აღნიშნა, რომ მიზანშეწონილი არ არის ორგანული კანონის დონეზე მოხდეს საზღვრების ისეთი დეტალური მოწესრიგება, რომელიც მოიცავს კონკრეტული უბნებისა თუ ქუჩების დასახელებებს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მცირე დეტალის ცვლილების განხილვაც კი უნდა მოხდეს ორგანული კანონის დონეზე. შესაბამისად, მიზანშეწონილობის კუთხით, მსჯელობა კანონმდებლის ექსკლუზიურ უფლებამოსილებას წარმოადგენს და პრობლემას არ ქმნის სამართლებრივი თვალსაზრისით.

28. საქმის არსებითად განხილვის სხდომაზე ასევე მოწმის სტატუსით მოწვეულმა ცენტრალური საარჩევნო კომისიის იურიდიული სამსახურის უფროსმა - არჩილ ანასაშვილმა აღნიშნა, რომ ცესკოს განკარგულება 4 თვითმმართველ ქალაქში საარჩევნო ოლქების საზღვრების განსაზღვრის თაობაზე უმთავრესად ეყრდნობა საქართველოს საარჩევნო კოდექსს, რომელიც განსაზღვრავს აღნიშულ ქალაქებში ოლქების მაქსიმალურ ოდენობას და იმ ძირითად კრიტერიუმებს, რომლებიც სავალდებულო ხასიათს ატარებს ცესკოს მიერ ოლქების საზღვრების დადგენის პროცესში. კერძოდ, კომისიის მიერ გათვალისწინებული იქნა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, ასევე ვენეციის კომისიის რეკომენდაციით დადგენილი ამომრჩეველთა რაოდენობის გადახრის დასაშვები პროცენტულობა და საარჩევნო კოდექსით განსაზღვრული მოსაზღვრეობის პრინციპი.

29. მოწმის მითითებით, ცენტრალური საარჩევნო კომისიის დისკრეციის ფარგლებს განსაზღვრავს საქართველოს საარჩევნო კოდექსი. კერძოდ, გარდა საერთაშორისო სტანდარტებსა და მოსაზღვრეობის პრინციპზე პირდაპირი მითითებისა, 110¹ მუხლით განსაზღვრულია საარჩევნო ოლქების საზღვრები მთელი საქართველოს მასშტაბით, რაც გავლენას ახდენს თვითმმართველი ქალაქების საარჩევნო საზღვრების გადანაწილებაზე. იმავდროულად, კოდექსის 110-ე მუხლის მე-6 პუნქტი შეიცავს დამატებით ვალდებულებას ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებისათვის შექმნილი ერთმანდატიანი ადგილობრივი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების გათვალისწინების თაობაზე. თავად საარჩევნო ოლქების საზღვრების ცვლილება კი შესაძლებელია განხორციელდეს მხოლოდ იმ საერთაშორისო სტანდარტების ცვლილებათა შემდგომ, რომელსაც დღეის მდგომარეობით ემყარება ოლქების საზღვრების გადანაწილება.

30. რაც შეეხება ცესკოს მიერ საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენას ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის საფუძველზე, მოწმემ აღნიშნა, რომ აღნიშნული უფლებამოსილება ცესკოს საარჩევნო კოდექსის თანახმად, მინიჭებული აქვს უკვე წლების განმავლობაში და საზღვრების დადგენის შესახებ კანონმდებლობაში განხორციელებულ ცვლილებებს ამ უფლებამოსილებაზე გავლენა არ ჰქონია.

31. სხდომაზე მოწმის სახით მოწვეულმა, ცენტრალური საარჩევნო კომისიის საარჩევნო პროცესების მართვის დეპარტამენტის უფროსმა - გიორგი სეხნიაშვილმა დამატებით ყურადღება გაამახვილა ცესკოს კომპეტენციას მიკუთვნებული საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენის ფაქტობრივ გარემოებებზე და აღნიშნა, რომ საზღვრების განსაზღვრის პროცესში დამატებით კრიტერიუმად იქნა გათვალისწინებული საარჩევნო უბნების საზღვრების მაქსიმალურად შენარჩუნება, რომელიც მნიშვნელოვანია როგორც ამომრჩევლისათვის, აგრეთვე საარჩევნო სუბიექტებისათვის.

32. მოწმის მითითებით, საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენის პროცესში სამუშაო ჯგუფი დაეყრდნო მხოლოდ კანონმდებლობით დადგენილ და საერთაშორისო სტანდარტებს და არც ერთ ეტაპზე გათვალისწინებული არ ყოფილა წინა არჩევნების შედეგები.

II
სამოტივაციო ნაწილი

1. კონსტიტუციურ სარჩელში სადავოდ არის გამხდარი, საქართველოს საარჩევნო კოდექსის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტის, 110-ე მუხლის მე-5 პუნქტის, 110¹ მუხლის მე-3-42-ე პუნქტების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან, 28-ე მუხლის პირველი პუნქტთან, 49-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 50-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით. სადავო ნორმები განსაზღვრავს მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრებს. ამასთან, ადგენს საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის უფლებამოსილებას, განსაზღვროს მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრები იმ მუნიციპალიტეტებში, რომლებშიც გათვალისწინებულია ორი ან ორზე მეტი საარჩევნო ოლქის შექმნა.

2. სასარჩელო მოთხოვნა შინაარსობრივად შეეხება ორ საკითხს: ა). საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 110¹ მუხლის მე-3-42-ე პუნქტებით დადგენილი მაჟოროტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების კონსტიტუციურობას, ბ). საქართველოს საარჩევნო კოდექსის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით და 110-ე მუხლის მე-5 პუნქტით საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიისთვის მინიჭებული უფლებამოსილების (დაადგინოს მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრები იმ მუნიციპალიტეტებში, სადაც გათვალისწინებულია ორი ან ორზე მეტი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქის შექმნა) კონსტიტუციურობას საარჩევნო გეოგრაფიისა და საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნათა კონტექსტში.

3. სასარჩელო მოთხოვნიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა შეაფასოს, ერთი მხრივ, უშუალოდ საარჩევნო კოდექსით დადგენილი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების, მეორე მხრივ, საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიისთვის მინიჭებული უფლებამოსილების კონსტიტუციურობა. იმის გათვალისწინებით, რომ სასარჩელო მოთხოვნის წარმოდგენილი ასპექტები შინაარსობრივად არსებითად განსხვავდება ერთმანეთისაგან, საკონსტიტუციო სასამართლო ცალ-ცალკე, მითითებული თანმიმდევრობით შეაფასებს თითოეული მათგანის კონსტიტუციურობას.

საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 110¹ მუხლის მე-3-42-ე პუნქტებით დადგენილი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების კონსტიტუციურობა საარჩევნო გეოგრაფიის ბოროტად გამოყენების, ე.წ. „ჯერიმანდერინგის“ კონტექსტში

4. საქართველოს კონსტიტუციის მე-5 მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, „ხალხი თავის ძალაუფლებას ახორციელებს რეფერენდუმის, უშუალო დემოკრატიის სხვა ფორმებისა და თავისი წარმომადგენლების მეშვეობით“. კონსტიტუციის აღნიშნული ნორმა, მათ შორის, განამტკიცებს წარმომადგენლობითი დემოკრატიის პრინციპს, ხოლო არჩევნები არის მექანიზმი, რომლის საშუალებითაც ხალხი თავის ძალაუფლებას გადასცემს თავიანთ წარმომადგენლებს. „არჩევნები უზრუნველყოფს დემოკრატიული სახელმწიფოს პრინციპის პრაქტიკულ რეალიზაციასა და მოქალაქეთა მონაწილეობას სახელმწიფო ხელისუფლების განხორციელებაში. სამართლიანი საარჩევნო პროცესი ხელს უწყობს თანამედროვე, პლურალისტური საზოგადოების ჩამოყალიბებას და ქმნის დემოკრატიული საზოგადოებრივი წესწყობილების ფუნდამენტს. დემოკრატიული საზოგადოებრივი წესწყობილება ეფუძნება თითოეული მოქალაქის თავისუფალი თვითგამორკვევისა და ღირსების პატივისცემის იდეას. თანამედროვე სახელმწიფოში ხალხის სახელით მოქმედი სახელმწიფო ორგანოების ლეგიტიმაცია უშუალოდ ხალხის ნებიდან უნდა მომდინარეობდეს. არჩევნები არის ის მექანიზმი, რომელიც სახალხო სუვერენიტეტის რეალიზაციის შესაძლებლობას ქმნის. სწორედ კონსტიტუციური სტანდარტების შესაბამისი, თავისუფალი, საყოველთაო და თანასწორი არჩევნები წარმოადგენს დემოკრატიული სისტემის საყრდენს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-2).

5. ამავე დროს, არჩევნები უნდა უზრუნველყოფდეს შესაბამისი სუბიექტების მიერ სახელმწიფო თანამდებობის დაკავებას ხალხის ნების შესაბამისად. აქედან გამომდინარე, „არჩევნები რომ კონსტიტუციის შესაბამისად ჩაითვალოს, არა მხოლოდ გაუმართლებელი დაბრკოლებები არ უნდა შეიქმნას არჩევნების გზით თანამდებობის დაკავების მსურველთათვის, არამედ უნდა უზრუნველყოს ამომრჩევლის ნების ადეკვატური ასახვა. ამდენად, არჩევნები როგორც უმნიშვნელოვანესი კონსტიტუციურ-სამართლებრივი ინსტიტუტი ემსახურება როგორც ამომრჩეველთა, ისე ასარჩევი პირების ინტერესების დაცვას, საერთო მიზნის, დემოკრატიული საჯარო მმართველობის უზრუნველსაყოფად“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 14 აპრილის №3/2/588გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - სალომე ქინქლაძე, ნინო კვეტენაძე, ნინო ოდიშარია, დაჩი ჯანელიძე, თამარ ხითარიშვილი და სალომე სებისკვერაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-10).

6. მოსარჩელეთა განმარტებით, 110¹ მუხლის მე-3-42-ე პუნქტებით, ხელისუფლებამ შექმნა მისთვის ხელსაყრელი საარჩევნო გეოგრაფია, კერძოდ, აღნიშნული სადავო ნორმები მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრებს ადგენს იმგვარად, რომ ხელსაყრელია მხოლოდ სახელისუფლებო პარტიებისთვის, და არა სხვა საარჩევნო სუბიექტებისთვის. კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების შეცვლის მთავარი პრინციპი ბოლო თვითმმართველობის არჩევნებში მონაწილე პარტიების მიერ მიღებული ხმებით მანიპულირებაა. კერძოდ, ხდება ოპოზიციის მიერ მოგებული და კარგი შედეგების მქონე უბნებისა და ოლქების გადაჯგუფება, რათა დაბალანსდეს ოპოზიციის მიერ მოგებული ხმების რაოდენობა შემდეგი პრინციპით: „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ მიერ მოგებული ან კარგი შედეგების მქონე საარჩევნო უბნები გაერთიანდა ისეთ საარჩევნო უბნებთან (ზოგიერთ შემთხვევაში მთლიან საარჩევნო ოლქებთან), რომლებიც კოალიცია „ქართულ ოცნებას“ დიდი უპირატესობით ჰქონდა მოგებული. ამ თვალსაზრისით მოსარჩელე მხარე მიუთითებს ასპინძისა და ბორჯომის, ახალციხის და ადიგენის, ყვარლის და ლაგოდეხის, ყვარლის და თელავის, ხონისა და ვანის საარჩევნო ოლქების, უბნების გაერთიანების შესახებ. მოსარჩელე მხარის აზრით, ამგვარი განაწილების მიზანს წარმოადგენდა პოლიტიკური გაერთიანება „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ ამომრჩეველთა გაბნევა.

7. სადავო ნორმების კონსტიტუციურობაზე მსჯელობისას უნდა განიმარტოს საქართველოს კონსტიტუციის შესაბამისი ნორმების შინაარსი სასარჩელო მოთხოვნასთან კავშირში. კერძოდ, უპირველესად უნდა დადგინდეს, რამდენად არის შესაძლებელი საარჩევნო გეოგრაფიის ბოროტად გამოყენება, ე.წ. „ჯერიმანდერინგის“ შესაძლო არსებობის კონსტიტუციურობის შეფასება, მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების შესაძლო პარტიული უპირატესობის მიღების მიზნით განაწილების კონსტიტუციურობის თაობაზე მსჯელობა.

8. არჩევნებთან დაკავშირებული რიგი საკითხების მოწესრიგებისას, კანონმდებელს გააჩნია ფართო მიხედულების ფარგლები. საარჩევნო სისტემის ფორმირება წარმოადგენს პოლიტიკური პროცესის ნაწილს, ხოლო საკონსტიტუციო სასამართლო არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმების კონსტიტუციურობის შესახებ ვერ იმსჯელებს პოლიტიკური მიზანშეწონილობის კონტექსტში. „საარჩევნო უფლება, თავისთავად, არ მოითხოვს რომელიმე კონკრეტული საარჩევნო მოდელის ჩამოყალიბებას. კონსტიტუციის მოთხოვნაა, რომ არსებულმა საარჩევნო მოდელმა უზრუნველყოს ხალხის ნების თავისუფალი და თანასწორი ასახვა სახელმწიფო ხელისუფლების ფორმირების პროცესში“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-4).

9. ამდენად, კანონმდებელი უფლებამოსილია, საარჩევნო საკითხები მოაწესრიგოს არსებული პოლიტიკური ნების შესაბამისად, თუმცა არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმების ჩამოყალიბებისას საქართველოს პარლამენტი შებოჭილია კონსტიტუციის მოთხოვნებით. არჩევნების კონსტიტუციური სტანდარტების შესაბამისი მოწესრიგება წარმოადგენს სახალხო სუვერენიტეტის რეალიზების უმნიშვნელოვანეს გარანტიას, აქედან გამომდინარე, არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმები უნდა თავსდებოდეს საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილ სამართლებრივ წესრიგში. ამგვარად, საკანონმდებლო ორგანოს, ფართო მიხედულების მიუხედავად, კონკრეტული საკითხის გადაწყვეტის პოლიტიკური მოტივაცია და ნება, თავისთავად, ვერ იქნება არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმების კონსტიტუციურობის კრიტერიუმი.

10. ვინაიდან სასარჩელო მოთხოვნა შეეხება საარჩევნო გეოგრაფიის ბოროტად გამოყენებას, უნდა დადგინდეს, რამდენად არსებობს კონსტიტუციური გარანტიები აღნიშნულ საკითხთან მიმართებით. ამ მიზნით, უპირველესად, უნდა განიმარტოს, ზოგადად, რა ეფექტი შეიძლება ჰქონდეს საარჩევნო გეოგრაფიას არჩევნების შედეგებზე.

11. საქართველოს კონსტიტუციის 49-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „საქართველოს კონსტიტუციის მე-4 მუხლით გათვალისწინებული პირობების შექმნამდე საქართველოს პარლამენტი შედგება საყოველთაო, თანასწორი და პირდაპირი საარჩევნო უფლების საფუძველზე ფარული კენჭისყრით, 4 წლის ვადით, პროპორციული სისტემით არჩეული 77 და მაჟორიტარული სისტემით არჩეული 73 პარლამენტის წევრისაგან“, ხოლო კონსტიტუციის მე-4 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად კი, „საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე შესაბამისი პირობების შექმნისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების ფორმირების შემდეგ საქართველოს პარლამენტის შემადგენლობაში იქნება ორი პალატა: რესპუბლიკის საბჭო და სენატი“.

12. მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემით 73 პარლამენტის წევრის ასარჩევად საქართველოს საარჩევნოო კოდექსი ითვალისწინებს ამავე რაოდენობის ერთმანდატიანი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქის შექმნას. ბუნებრივია, ჩნდება აღნიშნული მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენის საჭიროება.

13. მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემის თავისებურებებიდან გამომდინარე, იგი, თავისთავად, მოიცავს გარკვეული რაოდენობის ამომრჩეველთა ხმების „დაკარგვას“. საარჩევნო გეოგრაფიით მანიპულირების გზით, შესაძლებელია „დაკარგული“ ხმების გაზრდა, შემცირება ან/და სხვაგვარი ბალანსის დადგენა რომელიმე პარტიის სასარგებლოდ. კონკრეტული მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქის ინდივიდუალური მახასიათებლებიდან და შესაბამისი პოლიტიკური მოტივაციიდან გამომდინარე, შესაძლებელია, მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრები ჩამოყალიბდეს იმგვარად, რომ პოლიტიკური თვალსაზრისით უპირატესობას ქმნიდეს ერთი კონკრეტული საარჩევნო სუბიექტისთვის. ამდენად, საარჩევნო გეოგრაფიამ შესაძლოა მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინოს საარჩევნო პროცესის მიმდინარეობაზე და საარჩევნო უფლების რეალიზაციაზე. ამ თვალსაზრისით, ყურადღება უნდა გავამახვილოთ საარჩევნო გეოგრაფიისა და კონსტიტუციით აღიარებული საარჩევნო უფლების ცალკეული კომპონენტების ურთიერთმიმართების შესახებ.

14. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „ზოგადად, არჩევნების ადმინისტრირების პროცესში არსებობს რისკები, რომ რომელიმე პოლიტიკურმა ძალამ შექმნას მისთვის სასურველი საარჩევნო გეოგრაფია და საარჩევნო ოლქების საზღვრები დაადგინოს იმგვარად, რომ სასარგებლო იყოს რომელიმე პოლიტიკური სუბიექტისთვის... კანონმდებელი ვალდებულია, მოახდინოს საარჩევნო საზღვრებით მანიპულირების პრევენცია და, მეორე მხრივ, უზრუნველყოს, რომ ამომრჩევლებს ჰქონდეთ არჩევნების საბოლოო შედეგზე გავლენის მოხდენის თანაბარი შესაძლებლობები (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-28).

15. საარჩევნო გეოგრაფიის ბოროტად გამოყენება უარყოფითად მოქმედებს ამომრჩევლის შესაძლებლობაზე მოახდინოს ეფექტური ზეგავლენა საარჩევნო პროცესზე, ამასთან, ქმნის რომელიმე საარჩევნო სუბიექტს მიერ არამართლზომიერი უპირატესობის მიღების საფრთხეს. საარჩევნო გეოგრაფიის ბოროტად გამოყენება ართულებს სახალხო სუვერენიტეტის ეფექტურ რეალიზაციას, ამცირებს წარმომადგენლობითი ორგანოს ლეგიტიმაციას და ეჭვქვეშ აყენებს სახელმწიფოს დემოკრატიულობას. ამდენად, საარჩევნო გეოგრაფიის კონსტიტუციური კონტროლის მიღმა დატოვება არსებით საფრთხეს შეუქმნის საქართველოს კონსტიტუციით აღიარებულ არაერთ სიკეთეს, შესაბამისად, მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების კონკრეტული განაწილება, რიგ შემთხვევებში, შეიძლება წარმოადგენდეს კონსტიტუციური კონტროლის ფარგლებში შეფასებად მოცემულობას.

16. როგორც ზემოთ აღინიშნა, სახელმწიფო ვალდებულია, შექმნას იმგვარი მართლწესრიგი, რომელიც უზრუნველყოფს აქტიური თუ პასიური საარჩევნო უფლების რეალიზებას. საქართველოს კონსტიტუცია იცავს არჩევნებთან დაკავშირებულ სხვადასხვა უფლებრივ კომპონენტებს, მათ შორის, ხმათა თანასწორობას და მათ თანასწორ ეფექტუნარიანობას არჩევნების შედეგებზე. საარჩევნო გეოგრაფიის ბოროტად გამოყენება შესაძლებელია განხორციელდეს სხვადასხვა პოლიტიკური მოტივაციით, მიზნით და მეთოდის გამოყენებით. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლო არ გამორიცხავს, რომ მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების ამა თუ იმ ფორმით დადგენა შესაძლოა ზღუდავდეს საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებულ საარჩევნო უფლების რომელიმე კომპონენტს, თუმცა, თავისთავად, ამ უფლების შეზღუდვის ფაქტი ვერ იქნება საარჩევნო გეოგრაფიის ბოროტად გამოყენების დასაბუთებისთვის საკმარისი არგუმენტი.

17. ხაზი უნდა გაესვას თავისებურებებს, რომლებიც „ჯერიმანდერინგთან“ დაკავშირებულ დავას შეიძლება უკავშირდებოდეს. ეს საკითხი არ წარმოადგენს წმინდა სამართლებრივი მსჯელობის საგანს და ამგვარი დავის ჯეროვანი გადაწყვეტისათვის მნიშვნელოვანია არჩევნებთან დაკავშირებული პოლიტიკური პროცესების სამართლებრივი ანალიზი. „ჯერიმენდერინგი“ განსხვავებული პოლიტიკური ვითარების მიხედვით, შეიძლება განხორციელდეს არაერთი, წინასწარ განუჭვრეტელი სცენარითა და მეთოდით. მიუხედავად ამისა, საკონსტიტუციო სასამართლო, საარჩევნო ოლქების საზღვრების დამდგენი სამართლებრივი ნორმების კონსტიტუციურობის შესახებ დავას ვერ შეაფასებს აბსტრაქტულად, პოლიტიკური მიზანშეწონილობისა, თუ სხვა სახის სუბიექტურ კრიტერიუმებზე დაყრდნობით.

18. „ჯერიმანდერინგის“ დასასაბუთებლად მოსარჩელე მხარეს მოეთხოვება, წარმოადგინოს დამაჯერებელი მტკიცებულებები, რომლებიც უნდა ექვემდებარებოდეს სამართლებრივ შეფასებას, გადამოწმებას. საარჩევნო გეოგრაფიის ბოროტად გამოყენების საკითხის დადგენა/შეფასებისას საკონსტიტუციო სასამართლომ შეიძლება გაითვალისწინოს სხვადასხვა კრიტერიუმები, მათ შორის, საარჩევნო გეოგრაფიის შეცვლის დისკრიმინაციული მიზანი და ამგვარი შედეგის გამოწვევის პოტენციალი. აღნიშნულის დადგენის მიზნით, საკონსტიტუციო სასამართლომ შეიძლება გაითვალისწინოს გარემოებები, როგორიცაა მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების გადასინჯვის საჭიროება, თავსებადობა საარჩევნო გეოგრაფიის განსაზღვრის ძირითად პრინციპებთან (ხმათა თანაბარწონადობის, მოსაზღვრეობის, ადმინისტრაციული საზღვრების ხელშეუხებლობის, გეოგრაფიული იდენტობის, ინფრასტრუქტურული კავშირის არსებობის თუ სხვა პრინციპები), არჩევნების შედეგების მყარად ჩამოყალიბებული სტატისტიკა და სხვა.

19. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების სადავო ნორმებით დადგენილი წესით განსაზღვრისას, საქართველოს პარლამენტის ერთადერთ სახელმძღვანელო პრინციპს წარმოადგენდა ხმათა თანასწორობა. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ არც სადავო ნორმებიდან და არც განმარტებითი ბარათიდან არ იკვეთება, რატომ მიიღო პარლამენტმა მაინც და მაინც საზღვრების ამგვარი წესით განაწილების გადაწყვეტილება.

20. საქმის არსებითი განხილვისას, მოპასუხე მხარის წარმომადგენელმა და მოწმემ - ირაკლი კობახიძემ აღნიშნეს, რომ მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების გადახედვის საჭიროება გაჩნდა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილების (საქმის დასახელება „საქართველოს მოქალაქეები უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) შედეგად, კერძოდ, ხმათა თანასწორობის კონსტიტუციური უფლების რეალიზების საჭიროებიდან გამომდინარე. მათი განმარტებით, მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენისას უპირველეს კრიტერიუმს წარმოადგენდა ხმათა თანასწორობა, თუმცა დამატებით აგრეთვე გათვალისწინებულ იქნა მოსაზღვრეობის, ადმინისტრაციული საზღვრების ხელშეუხებლობის, რეგიონალური „იდენტობის“ და მყარი ინფრასტრუქტურული კავშირის არსებობის კრიტერიუმები.

21. მოპასუხე მხარის წარმომადგენელმა გაგა კახიანმა და მოწმემ - ირაკლი კობახიძემ აგრეთვე განმარტეს, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს აღნიშნული გადაწყვეტილება გაგებულ იქნა იმგვარად, რომ მაჟორიტარულ საარჩევნო ოლქებში რეგისტრირებულ ამომრჩეველთა საშუალო გადახრის მაჩვენებელი არც ერთ შემთხვევაში არ უნდა აღემატებოდეს 15%.

22. საკონსტიტუციო სასამართლო მიზანშეწონილად მიიჩნევს, უპასუხოს მათ მიერ მითითებულ პოზიციას, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილების განმარტებასთან დაკავშირებით. სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის შეფასებისას და შესაბამისი უფლების დაცვის კონსტიტუციური სტანდარტების განმარტებისას საკონსტიტუციო სასამართლო ხელმძღვანელობს მხოლოდ საქართველოს კონსტიტუციით. კონსტიტუცია თავადვე განსაზღვრავს მასში რეგლამენტირებული უფლების შინაარსსა და მოცულობას.

23. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილების თანახმად, დავის საგანს წარმოადგენდა ხმათა თანასწორობის პრობლემა სხვადასხვა მაჟორიტარულ საარჩევნო ოლქებს შორის. სამოტივაციო ნაწილის 25-ე პარაგრაფში საკონსტიტუციო სასამართლომ მიუთითა, რომ ხმების თანაბარწონადობის პრინციპი ფართოდ აღიარებული საერთაშორისო სტანდარტია. სასამართლო ხშირად მიმართავს სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ დადგენილი სტანდარტების, მაგალითების სახით, მითითებას გადაწყვეტილებაში, რათა უფრო ნათლად იქნეს წარმოჩენილი საკითხის არსი და პრობლემურობა. სასამართლომ მხოლოდ მაგალითისთვის მოიყვანა ევროპული კომისია სამართლის მეშვეობით დემოკრატიის დასაცავად - „ვენეციის კომისიის“ მიერ რეკომენდირებული კენჭისყრის თანასწორობის საარჩევნო პრინციპი და პროცენტული რაოდენობები. თუმცა ეს, იმავდროულად, არ გულისხმობს, რომ აღნიშნული საერთაშორისო რეკომენდაციები იმპერატიულ კონსტიტუციურ მოთხოვნას წარმოადგენს. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლო ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწვეტილების 25-ე პარაგრაფში მითითებული პროცენტები არ წარმოადგენს ხმათა თანაბარწონადობიდან გადახრის დასაშვებ კონსტიტუციურ სტანდარტს. საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებაში მაგალითების მითითება, ემსახურებოდა ხმათა თანაბარწონადობის პრინციპის მნიშვნელობისა და შესაფასებელი ნორმებით დადგენილი უთანასწორობის გამოკვეთას.

24. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწვეტილებაში მითითებულია, რომ მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრები ემთხვევა ადმინისტრაციული ტერიტორიული ერთეულების საზღვრებს, ამასთან, „სადავო ნორმიდან გამომდინარე, ამომრჩეველთა ერთი ნაწილის ხმის „წონა“ მრავალჯერ აღემატება მეორე ნაწილის ხმის „წონას“, ეს იწვევს მაღალი ხარისხის დისპროპორციას. ცალკეულ მუნიციპალიტეტებში რეგისტრირებული ამომრჩევლების რაოდენობის გათვალისწინებით, ამომრჩეველთა მნიშვნელოვანი ნაწილის გავლენა საარჩევნო პროცესებზე იმდენად შემცირებულია, რომ განაპირობებს საარჩევნო უფლების გაუმართლებელ, დაუსაბუთებელ შეზღუდვას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილება II-30). სხვაგვარად, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობის საფუძველს წარმოადგენდა მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების მექანიკური დაკავშირება ადმინისტრაციულ ტერიტორიულ ერთეულებთან და აქედან მომდინარე ხმათა თანაბარწონადობის მნიშვნელოვანი დისბალანსი.

25. მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების ცვლილებასთან დაკავშირებით, საკონსტიტუციო სასამართლო იზიარებს მოპასუხე მხარის პოზიციას, რომ ცვლილების საჭიროება განპირობებული იყო საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილებით. როგორც აღინიშნა, საკონსტიტუციო სასამართლომ სადავო ნორმები არაკონსტიტუციურად ცნო ხმათა თანაბარწონადობის პრინციპის დარღვევის გამო, შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი სტანდარტების იმპლემენტაცია თავისთავად მოითხოვდა მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების ცვლილებას.

26. საქმის არსებითი განხილვის სხდომაზე მოსარჩელე მხარემ აღნიშნა, რომ ხმათა თანაბარწონადობის უზრუნველსაყოფად საქართველოს პარლამენტს შეეძლო შეექმნა მრავალმანდატიანი საარჩევნო ოლქები. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილებით განსაზღვრული სტანდარტების საარჩევნო კანონმდებლობაში იმპლემენტაციისთვის არჩეული გზა არ წარმოადგენს მითითებული მიზნის მიღწევის ერთადერთ საშუალებას. თუმცა როგორც ზემოთ აღინიშნა, საარჩევნო გეოგრაფიის კონსტიტუციურობაზე საკითხის შეფასებისას საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ იმსჯელებს პოლიტიკური მიზანშეწონილობიდან გამომდინარე. შესაბამისად, შესაძლოდ არსებული რამდენიმე ალტერნატივიდან ერთის არჩევა, თავისთავად, „ჯერიმანდერინგზე“ არ მიუთითებს.

27. მოსარჩელე მხარე ასევე აღნიშნავს, რომ მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენისას ერთადერთ სახელძღვანელო პრინციპს წარმოადგენდა ხმათა თანასწორობა. ხმათა თანაბარწონადობა წარმოადგენს მნიშვნელოვან საარჩევნო უფლებას, თუმცა საკონსტიტუციო სასამართლო არ გამორიცხავს გარკვეულ შემთხვევებში საჭირო იყოს მისი თანაზომიერი შეზღუდვა სხვა კონსტიტუციურ სიკეთეთა დასაცავად. იმავდროულად, მოსარჩელე მხარემ ზოგადად მიუთითა, გარკვეული ტერიტორიულ ერთეულების ინდივიდუალური მახასიათებლებიდან გამომდინარე, შესაძლოა, აუცილებელი იყოს ხმათა თანასწორობიდან გადახვევა, ხოლო კანონი არ ითვალისწინებს ამგვარ შემთხვევებს. თუმცა მოსარჩელეს არ წარმოუდგენია არგუმენტაცია, თუ რატომ ქმნის არსებული რეგულაცია უპირატეს მდგომარეობას რომელიმე საარჩევნო სუბიექტისთვის.

28. მოსარჩელე სასარჩელო მოთხოვნის დასაბუთების მიზნით მიუთითებს 2012 წელს ჩატარებული საპარლამენტო, 2013 წელს ჩატარებულ საპრეზიდენტო და 2014 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების შედეგებზე და მოჰყავს რამდენიმე კონკრეტული მაგალითი პრობლემის თვალსაჩინოდ წარმოსაჩენად.

29. საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ საარჩევნო გეოგრაფიის შესაძლოდ ბოროტად გამოყენების დასაბუთების თვალსაზრისით, ქვეყნის თუ პოლიტიკური პარტიის საარჩევნო გამოცდილება და არჩევნების შედეგები ნამდვილად არის ერთ-ერთი ვარგისი საშუალება. შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა შეაფასოს, განსახილველ შემთხვევაში, მოსარჩელის მიერ დასახელებული არჩევნების შედეგები, რამდენად შეიძლება მიუთითებდეს საარჩევნო გეოგრაფიის ბოროტად გამოყენებაზე.

30. როგორც კონსტიტუციურ სარჩელში, ისე საქმის არსებითი განხილვის სხდომაზე მოსარჩელე მხარემ არაერთხელ მიუთითა ვანის და ხონის მაჟორიტარულ საარჩევნო ოლქზე. მოსარჩელის აზრით, აღნიშნული ოლქი შედგება ორი არამოსაზღვრე ადმინისტრაციული ერთეულისგან, ხოლო ამგვარი მოწესრიგების მიზანს მომავალ საპარლამენტო არჩევნებში გარკვეული პოლიტიკური უპირატესობის მოპოვება წარმოადგენს.

31. გარდა ვანი-ხონის მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქისა, მოსარჩელე მხარე გამოყოფს ოთხ მაჟორიტარულ საარჩევნო ოლქს: ასპინძა და ბორჯომი, ახალციხე და ადიგენი, ყვარელი და ლაგოდეხი, ყვარელი და თელავი. 2014 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების შედეგებზე დაყრდნობით, მოსარჩელე მხარე აღნიშნავს, რომ მითითებული საარჩევნო ოლქების საზღვრების არსებული წესით დადგენა იწვევს ოპოზიციური პარტიის მხარდამჭერთა ხმების გაბნევას.

32. მოპასუხე მხარისა და მოწმის - ირაკლი კობახიძის განმარტებით 2014 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნები არ იძლევა ობიექტური დასკვნის გამოტანის საფუძველს. ამასთან, აღნიშნავენ, რომ მოსარჩელე მხარის მიერ მითითებული მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების სხვაგვარი განაწილებისას პარლამენტმა იხელმძღვანელა არა მხოლოდ ხმათა თანაბარწონადობის, მოსაზღვრეობის, არამედ ადმინისტრაციული საზღვრების ხელშეუხებლობის და ე.წ. „რეგიონალური იდენტობის“ კრიტერიუმებით.

33. საქართველოს საარჩევნოო კოდექსის 110 მუხლის მე-6 პუნქტი განამტკიცებს ე.წ. მოსაზღვრეობის პრინციპს. აღნიშნული ნორმის მიხედვით, „მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქი შეიძლება მოიცავდეს ერთ მუნიციპალიტეტს ან ერთზე მეტ მოსაზღვრე მუნიციპალიტეტს სრულად (გარდა ამ კანონის 110¹ მუხლის 28-ე პუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევისა)...“, ხოლო 110¹ მუხლის 28-ე პუნქტის თანახმად, ვანისა და ხონის მუნიციპალიტეტების საზღვრებში იქმნება 1 მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქი.

34. ვანი და ხონი არ წარმოადგენს მოსაზღვრე ტერიტორიულ ერთეულებს. მოწმის ირაკლი კობახიძის განმარტებით, მითითებული მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქის ამ ფორმით ჩამოყალიბების მიზეზი გახლდათ საარჩევნო გეოგრაფიის განსაზღვრის ორი კრიტერიუმის დაპირისპირება, კერძოდ, ხმათა თანაბარწონადობის უზრუნველსაყოფად აუცილებელი იყო ან ადმინისტრაციული საზღვრების ხელშეუხებლობის დარღვევა, მაგალითად, შესაძლოა სამტრედიის მუნიციპალიტეტის საზღვრები დარღვეულიყო, რაც გაუმართლებელი იქნებოდა, მაშინ როდესაც სამტრედიის საარჩევნო ოლქში ხმათა დასაშვები გადახრა თითქმის ნოლი პროცენტია, ან/და მოსაზღვრეობის პრინციპის დარღვევა (ვანისა და ხონის გაერთიანება). საბოლოოდ, საქართველოს პარლამენტმა საკითხი გადაწყვიტა ადმინისტრაციული საზღვრების მაქსიმალური ხელშეუხებლობის სასარგებლოდ.

35. საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ მოსაზღვრეობის პრინციპის დარღვევა, გარკვეულ შემთხვევებში, შეიძლება მართლაც მიანიშნებდეს საარჩევნო გეოგრაფიის დადგენის უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებაზე. განსახილველ შემთხვევაში მოსაზღვრეობის პრინციპი დარღვეულია მხოლოდ ერთ მაჟორიტარულ საარჩევნო ოლქთან მიმართებით, ამასთან აღნიშნული გადახვევის საჭიროება დასაბუთებულია ადმინისტრაციული საზღვრების ერთიანობის შენარჩუნების ლეგიტიმური მიზნიდან გამომდინარე. იმ შემთხვევაში, თუ ასეთი საგამონაკლისო შემთხვევა იქნებოდა მრავლობითი (მოსაზღვრეობის პრინციპის დარღვევა მრავალჯერ, სხვადასხვა მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების შემთხვევაში), ანუ, თუ მოსაზღვრეობის კრიტერიუმის დარღვევა კანონმდებლის მიერ განსაზღვრული იქნებოდა არა გამონაკლისის, არამედ წესის სახით, მაშინ ეს გააჩენდა მანიპულირების ეჭვს და ობიექტური დამკვირვებლის თვალში შექმნიდა საარჩევნო გეოგრაფიის ბოროტად გამოყენების საფრთხის საფუძველს.

36. ზოგადად, მოსარჩელის მიერ მითითებული მონაცემები არჩევნებთან დაკავშირებით ასახავს სხვადასხვა კონსტიტუციური ორგანოს ასარჩევად ჩატარებული კენჭისყრის შედეგებს და ისინი არსებითად განსხვავდება ერთმანეთისაგან. აღსანიშნავია, რომ მოსარჩელე სასარჩელო მოთხოვნის გასამყარებლად, უმეტესწილად, იშველიებს 2014 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების შედეგებს, რომელიც არ არის შედარებადი და საკმარისი მომდევნო საპარლამენტო არჩევნებთან დაკავშირებით საარჩევნო გეოგრაფიის ბოროტად გამოყენების შეფასების თვალსაზრისით. ამდენად, მოსარჩელე მხარის მიერ მოყვანილი არჩევნების შედეგების ანალიზი არ იძლევა მკვეთრად გამოხატულ სურათს კონკრეტული გეოგრაფიული ერთეულის პოლიტიკური განწყობის შესახებ და ვერ იქნება მიჩნეული, როგორც სამართლებრივად ვარგისი გარემოება საარჩევნო გეოგრაფიის ბოროტად გამოყენების მტკიცებისთვის.

37. კონსტიტუციურ სარჩელში მოყვანილი არგუმენტაცია უმეტესწილად ემყარება მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების სხვა წესით განაწილების შესაძლებლობას. საკონსტიტუციო სასამართლო არ გამორიცხავს, რომ არსებობდეს საარჩევნო გეოგრაფიის უკეთ დადგენის შესაძლებლობა, თუმცა ეს გარემოება თავისთავად „ჯერიმანდერინგის“ ფაქტზე არ მიუთითებს.

38. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ არ იკვეთება მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების სადავო წესით განაწილების დისკრიმინაციული მიზანი, ამასთან, ზემოთ აღნიშნული არჩევნების შედეგების განზოგადება და, აქედან გამომდინარე, ჩასატარებელი არჩევნების შედეგების შესახებ ობიექტური, სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის შეფასებისთვის გამოყენებადი დასკვნების გაკეთება შეუძლებელია. შესაბამისად, მოსარჩელის მიერ მოყვანილი არგუმენტაცია უმეტესწილად მიემართება სუბიექტურ ეჭვებსა და პოლიტიკური მიზანშეწონილობის საკითხს, ამდენად, ვერ იქნება მიჩნეული საარჩევნო გეოგრაფიის ბოროტად გამოყენების დამაჯერებელ მტკიცებულებად.

საქართველოს საარჩევნო კოდექსის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით და 110-ე მუხლის მე-5 პუნქტით საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიისთვის მინიჭებული უფლებამოსილება, დაადგინოს მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრები იმ მუნიციპალიტეტებში, სადაც გათვალისწინებულია ორი ან ორზე მეტი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქის შექმნა
საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 110-ე მუხლის მე-5 პუნქტით ცენტრალური საარჩევნო კომისიისთვის მინიჭებული დისკრეციული უფლებამოსილების არაკონსტიტუციურად გამოყენების საფრთხე

39. საქართველოს საარჩევნო კოდექსის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტის და 110-ე მუხლის მე-5 პუნქტის კონსტიტუციურობასთან მიმართებით, იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის უფლებამოსილებას, დაადგინოს მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრები იმ მუნიციპალიტეტებში, სადაც გათვალისწინებულია ორი ან ორზე მეტი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქის შექმნა, მოსამართლების - 1) გიორგი პაპუაშვილის, კონსტანტინე ვარძელაშვილის, ქეთევან ერემაძის, მაია კოპალეიშვილის და 2)ზაზა თავაძის, ოთარ სიჭინავას, ლალი ფაფიაშვილის, თამაზ ცაბუტაშვილის აზრები ემთხვევა ერთმანეთს და პლენუმის სხდომაზე დამსწრე წევრები სადავო ნორმებს მითითებულ ნაწილში მიიჩნევენ კონსტიტუციურად. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მიერ ცალკეული მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენის უფლებამოსილება თავისთავად არ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნებს.

40. საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 110-ე მუხლის მე-5 პუნქტის იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობასთან მიმართებით, რომელიც შეეხება საარჩევნო კოდექსით ცენტრალური საარჩევნო კომისიისთვის მინიჭებული დისკრეციული უფლებამოსილების არაკონსტიტუციურად გამოყენების საფრთხეს - საარჩევნო კოდექსში საარჩევნო ოლქების შექმნის/საზღვრების განსაზღვრის/გეოგრაფიის დადგენის განჭვრეტადი კრიტერიუმების არარსებობის გამო, - პლენუმის სხდომაზე დამსწრე წევრთა ხმები გაიყო თანაბრად. მოსამართლეებმა - გიორგი პაპუაშვილმა, კონსტანტინე ვარძელაშვილმა, ქეთევან ერემაძემ, მაია კოპალეიშვილმა ამ ნაწილში მხარი დაუჭირეს სასარჩელო მოთხოვნის დაკმაყოფილებას; მოსამართლეებმა - ზაზა თავაძემ, ოთარ სიჭინავამ, ლალი ფაფიაშვილმა, თამაზ ცაბუტაშვილმა ამ ნაწილში სასარჩელო მოთხოვნის არდაკმაყოფილებას დაუჭირეს მხარი. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქრთველოს ორგანული კანონის 21-ე მუხლის მე-6 პუნქტის თანახმად, „თუ კონსტიტუციურ სარჩელზე გადაწყვეტილების მიღებისას პლენუმის ... სხდომაზე დამსწრე წევრთა ხმები თანაბრად გაიყო, კონსტიტუციური სარჩელი არ დაკმაყოფილდება“. შესაბამისად, კონსტიტუციური სარჩელი სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილში არ დაკმაყოფილდა პლენუმის სხდომაზე დამსწრე წევრთა ხმათა გაყოფის გამო. შესაბამისად, ხმების თანაბრად გაყოფის შედეგად, სადავო ნორმა კონსტიტუციასთან შესაბამისად ითვლება კანონის კონსტიტუციურობის პრეზუმფციის ძალით.

41. ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, წინამდებარე გადაწყვეტილებაში ასახულია მოსამართლეთა ორივე პოზიციის დასაბუთება. საქართველოს საარჩევნო კოდექსის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტის და 110-ე მუხლის მე-5 პუნქტის კონსტიტუციურობასთან მიმართებით, იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის უფლებამოსილებას, დაადგინოს მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრები, ასევე, საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 110-ე მუხლის მე-5 პუნქტის ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობასთან მიმართებით, ჯერ მითითებულია/წარმოდგენილია მოსამართლეების - გიორგი პაპუაშვილის, კონსტანტინე ვარძელაშვილის, ქეთევან ერემაძის, მაია კოპალეიშვილის პოზიციის დასაბუთება სრულად და შემდეგ მითითებულია/წარმოდგენილია მოსამართლეების - ზაზა თავაძის, ოთარ სიჭინავას, ლალი ფაფიაშვილის, თამაზ ცაბუტაშვილის პოზიციის დასაბუთება სრულად.

მოსამართლეების - გიორგი პაპუაშვილის, კონსტანტინე ვარძელაშვილის, ქეთევან ერემაძის, მაია კოპალეიშვილის პოზიციის დასაბუთება

42. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ საქართველოს საარჩევნო კოდექსის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტი და 110-ე მუხლის მე-5 პუნქტი საქართველოს ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას ანიჭებს მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენის უფლებამოსილებას იმ მუნიციპალიტეტებში, სადაც გათვალისწინებულია ორი ან ორზე მეტი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქის შექმნა. მოსარჩელე მხარის აზრით, აღნიშნული უფლებამოსილების განხორციელებისას ცენტრალური საარჩევნო კომისიისათვის კანონმდებელს გაწერილი არა აქვს სპეციალური საკანონმდებლო კრიტერიუმები, რომლებიც შეზღუდავდა ცესკოს უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებას, ამდენად, აღნიშნული ნორმები ასევე ქმნის საარჩევნო გეოგრაფიის ბოროტად გამოყენების საფრთხეს.

43. მოსარჩელის მიერ მოყვანილ აღნიშნულ არგუმენტაციაზე მსჯელობისას საკონსტიტუციო სასამართლო მიზანშეწონილად მიიჩნევს სასარჩელო მოთხოვნის ფარგლების განსაზღვრას. აღსანიშნავია, რომ კონსტიტუციურ სარჩელში სადავოდ არ არის გამხდარი საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის 2016 წლის 31 მარტის N161/2016 განკარგულება, რომლითაც განსაზღვრულ იქნა მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრები თბილისის, რუსთავის, ქუთაისის და ბათუმის მუნიციპალიტეტებში.

44. კონსტიტუციური სარჩელის არსებითი განხილვისას გამოითქვა მოსაზრება, რომ საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის აღნიშნული განკარგულება არ იქნა გასაჩივრებული, ვინაიდან, იგი არ წარმოადგენს ნორმატიულ აქტს და მასზე მსჯელობა არ მიეკუთვნება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს კომპეტენციას. აღსანიშნავია, რომ საკონსტიტუციო სამართალწარმოების მიზნებისთვის ნორმატიული აქტის შინაარსი არ ამოიწურება ნორმატიული აქტების შესახებ საქართველოს კანონით განსაზღვრული დეფინიციით. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2007 წლის 9 ნოემბრის N1/7/436 განჩინებაში (საქმეზე „შპს „კავკასუს ონლაინი“ საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის წინააღმდეგ“) იმსჯელა ფორმით ინდივიდუალური სამართლებრივი აქტის შესაძლო ნორმატიულ ბუნებასა და აღნიშნული საკითხის გამორკვევის კრიტერიუმებზე. აღსანიშნავია, რომ ცენტრალური საარჩევნო კომისიის განკარგულება რამდენჯერმე გამხდარა საკონსტიტუციო სასამარლოს მსჯელობის საგანი. მაგალითისთვის, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის N3/2/670 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ვახტანგ მენაბდე საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის წინააღმდეგ“, აგრეთვე საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 26 თებერვლის N1/3/676 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ვახტანგ მენაბდე საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის წინააღმდეგ“. მითითებულ საქმეებში სადავოდ იყო გამხდარი საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის განკარგულება. მართალია, აღნიშნული საქმეები არ იქნა მიღებული არსებითად განსახილველად, თუმცა შესაბამისი კონსტიტუციური სარჩელების არსებითად განსახილველად არმიღების საფუძველი არ გამხდარა ის გარემოება რომ ცესკოს სადავო განკარგულება არ წარმოადგენდა ნორმატიულ აქტს.

45. ამასთან, საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მიერ მიღებული გადაწყვეტილება მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების განსაზღვრის შესახებ, წარმოადგენს დამოუკიდებელი კონსტიტუციური სამართლებრივი მსჯელობის საგანს. აქედან გამომდინარე, ვინაიდან კონსტიტუციურ სარჩელში სადავოდ არ არის გამხდარი საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის 2016 წლის 31 მარტის N161/2016 განკარგულება, საკონსტიტუციო სასამართლო მოკლებულია შესაძლებლობას, იმსჯელოს აღნიშნული აქტით დადგენილი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით. საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია, იმსჯელოს, თუ რამდენად ქმნის საარჩევნო კოდექსით დადგენილი სადავო რეგულაცია კონსტიტუციის დარღვევის საფრთხეს და ამ კონტექსტში შეაფასებს საარჩევნო კოდექსით ცენტრალური საარჩევნო კომისიისთვის მინიჭებული დისკრეციული უფლებამოსილების კონსტიტუციურობის საკითხსაც.

46. მოსარჩელე მხარე განმარტავს, რომ გაურკვეველია, რატომ განისაზღვრება მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების ერთი ნაწილი საქართველოს საარჩევნო კოდექსით, ხოლო მეორე საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მიერ. ამასთან, მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ კანონმდებელი ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას არ უდგენს სახელმძღვანელო კრიტერიუმებს, რაც ქმნის დისკრეციული უფლებამოსილების არაკონსტიტუციურად გამოყენების საფრთხეს.

47. სადავო ნორმებიდან გამომდინარე, ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას მინიჭებული აქვს დისკრეციული უფლებამოსილება, განკარგულებით განსაზღვროს მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქები იმ მუნიციპალიტეტებში, სადაც გათვალისწინებულია ორი ან ორზე მეტი მაჟორიტარული ოლქის შექმნა. საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისია ადგენს 30 მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქის საზღვრებს.

48. აღნიშნული სასარჩელო მოთხოვნის კონსტიტუციურობის შესახებ მსჯელობისას უნდა განიმარტოს საქართველოს კონსტიტუციის 50-ე მუხლის პირველი პუნქტი. აღნიშნული ნორმის მე-3 წინადადების თანახმად, „მაჟორიტარული სისტემით არჩევნებში მონაწილეობის წესი და პირობები განისაზღვრება საარჩევნო კანონმდებლობით“. ამდენად, უნდა დადგინდეს, რა იგულისხმება საქართველოს კონსტიტუციის აღნიშნულ ჩანაწერში. ამ თვალსაზრისით, უპირველესად უნდა შემოწმდეს, რამდენად ადგენს კონსტიტუციის აღნიშნული ნორმა რაიმე ფორმალური სახის მოთხოვნას არჩევნების მომწესრიგებელ სამართლებრივ აქტებთან მიმართებით. კერძოდ, ხომ არ ითვალისწინებს მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების კანონით ან/და ორგანული კანონით მოწესრიგების ვალდებულებას.

49. საქართველოს კონსტიტუციის ტექსტის ანალიზი ცხადყოფს, რომ ძირითადი კანონი სხვადასხვა ფორმით ახდენს საქართველოს კანონმდებლობაზე მითითებას და იმ შემთხვევაში, როდესაც სურს გარკვეული საკითხების იმპერატიულად კანონით ან ორგანული კანონით მოწესრიგება, პირდაპირ მიუთითებს აღნიშნულის შესახებ. მაგალითისთვის: საქართველოს კონსტიტუციის მე-4 მუხლის მე-4 პუნქტი, მე-11 მუხლი, მე-12 მუხლის მე-3 პუნქტი, 52-ე მუხლის მე-6 პუნქტი. აღსანიშნავია, რომ თავად 50-ე მუხლის პირველი პუნქტის მე-2 წინადადება განსაზღვრავს საპარლამენტო არჩევნებთან დაკავშირებულ საკითხს, რომლის მოწესრიგებაც სავალდებულოა ორგანული კანონით, კერძოდ, ამომრჩევლების ხელმოწერების მინიმალური რაოდენობა. თუმცა ამავე პუნქტის მე-3 წინადადება მიუთითებს ზოგადად საარჩევნო კანონმდებლობაზე და არა უშუალოდ ორგანულ კანონზე ან კანონზე.

50. საქართველოს კონსტიტუციის 50-ე მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად, „პარლამენტის წევრის არჩევის წესი, აგრეთვე არჩევნებში კანდიდატად მონაწილეობის დაუშვებლობა განისაზღვრება კონსტიტუციითა და ორგანული კანონით“. აღნიშნული ნორმა სიტყვასიტყვითი გაგებით, ერთი შეხედვით იძლევა იმგვარი განმარტების შესაძლებლობას, რომ საქართველოს პარლამენტის არჩევნებთან დაკავშირებული ყველა პროცედურა უნდა მოწესრიგდეს ორგანული კანონით. საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ ამგვარი განმარტება არ შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციის რეალურ შინაარსს. თუ უზენაესი კანონის ნებას წარმოადგენს საპარლამენტო არჩევნებთან დაკავშირებული ყველა საკითხის ორგანული კანონით მოწესრიგება, მაშინ ასეთი განმარტების შემთხვევაში, ჩნდება კითხვა, რა მიზნით მიუთითებს კონსტიტუციის 50-ე მუხლის პირველ პუნქტი მაჟორიტარული სისტემით ჩასატარებელ არჩევნებში მონაწილეობის წესის და პირობების საარჩევნო კანონმდებლობით განსაზღვრის შესაძლებლობაზე. აღნიშნული ტერმინი, ბუნებრივია, არ მოიცავს მხოლოდ ორგანულ კანონს. ამასთან, როგორც ზემოთ, საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაზე დაყრდნობით აღინიშნა, ცესკოს განკარგულება, მისი გამოცემის წესის მიუხედავად, შესაძლოა, ნორმატიული ბუნების მატარებელი იყოს. დავას არ იწვევს ის გარემოება, რომ საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისია საქმიანობის სამართლებრივი ფორმების გამოყენების გარეშე ვერ შეძლებს, ორგანული კანონით მასზე დაკისრებული მნიშვნელოვანი ფუნქციების შესრულებას. ამდენად, მხოლოდ ის გარემოება, რომ განკარგულება გამოცემის წესის მიხედვით არ არის ნორმატიული აქტი და ამით სადავო ნორმა არაგანჭვრეტადია, საფუძველს მოკლებულია.

51. ამასთან, საკონსტიტუციო სასამართლო მიუთითებს, რომ საარჩევნო უფლების შეზღუდვა შეიძლება მხოლოდ კონსტიტუციის შესაბამისად და მის საფუძველზე. შესაბამისად, უფლების შეზღუდვის ძირითადი საყრდენი უნდა იყოს საკანონმდებლო რეგულაცია, რომელიც გამომდინარეობს კონსტიტუციიდან და, შესაბამისად, კანონმდებლის მხრიდან დელეგირებული უფლებამოსილების ფარგლებში, ცესკოს მიერ გამოცემული აქტები უნდა შეესაბამებოდეს კონსტიტუციას და მის შესასრულებლად მიღებულ ორგანულ კანონს. თუ ორგანული კანონი არ ადგენს უფლების კონსტიტუციის შესაბამისად შეზღუდვის ყველა საფუძველს და საყრდენს, მაშინ საარჩევნო ადმინისტრაციის მიერ მიღებული ნებისმიერი რეგულაცია, შესაძლოა, ეწინააღმდეგებოდეს უფლების შეზღუდვის კონსტიტუციურ შინაარსს.

52. საქართველოს საარჩევნო კოდექსის თანახმად, საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისია წარმოადგენს საქართველოს საარჩევნო ადმინისტრაციის უმაღლეს ორგანოს, რომელიც თავისი უფლებამოსილების ფარგლებში უზრუნველყოფს არჩევნების, რეფერენდუმისა და პლებისციტის გამართვას საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე. ამდენად, აღნიშნული ორგანოს მიერ კანონმდებლობით გათვალისწინებულ შემთხვევებში, საარჩევნო პროცესის რეგულირების მიზნით გამოცემული სამართლებრივი აქტები მიეკუთვნება საარჩევნო კანონმდებლობას. შესაბამისად, მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენის უფლებამოსილების ცენტრალური საარჩევნო კომისიისთვის გადაცემა, ფორმალური თვალსაზრისით, თავსებადია საქართველოს კონსტიტუციის 50-ე მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნებთან.

53. მართალია, მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების ორგანული კანონით განსაზღვრა ქმნის სტაბილურობისა და პოლიტიკური დელიბერაციის მეტ გარანტიებს, მაგრამ კანონმდებლის მიერ ორგანული კანონის საფუძველზე ცესკოსთვის მაჟორიტარული ოლქების საზღვრების დადგენის უფლებამოსილების მინიჭება, ასევე წარმოადგენს ლეგიტიმურ ალტერნატივას. მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლოა უცნაური ან არაგონივრული იყოს საარჩევნო ოლქების ნაწილის ორგანული კანონით დადგენა, ხოლო მეორე ნაწილის ცესკოს მიერ, თუმცა ამგვარი „უცნაურობა“ არ განაპირობებს სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობას.

54. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ ცალკეული მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენის უფლებამოსილების საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიისთვის მინიჭება განპირობებულია ობიექტური საჭიროებით, ფორმალური თვალსაზრისით სრულ შესაბამისობაშია საქართველოს კონსტიტუციასთან და ამგვარი უფლებამოსილების საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიისთვის მინიჭება, თავისთავად, არაკონსტიტუციურ რეგულირებას არ წარმოადგენს.

55. ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ სასამართლო ეჭქვეშ არ აყენებს ცესკოს მიერ შექმნილი საარჩევნო ოლქების კონსტიტუციურობის პრეზუმფციას. ეს საკითხი, როგორც უკვე აღინიშნა, არც ყოფილა საკონსტიტუციო სასამართლოს განხილვის საგანი. საკონსტიტუციო სასამართლომ შეაფასა რამდენად შეიცავს სადავო ნორმა საარჩევნო ოლქების საზღვრების განსაზღვრის/გეოგრაფიის დადგენის განჭვრეტად კრიტერიუმებს.

56. მოსარჩელე მხარე აღნიშნავს, რომ საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის დისკრეციული უფლებამოსილება არის შეუზღუდავი. იმ მუნიციპალიტეტებში, სადაც გათვალისწინებულია ორი ან ორზე მეტი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქის შექმნა იმის გამო, რომ სარჩევნო კოდექსი არ შეიცავს განჭვრეტად კრიტერიუმებს, 110-ე მუხლის მე-5 პუნქტი საქართველოს ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას ანიჭებს განუსაზღვრელ უფლებამოსილებას მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების/გეოგრაფიის დადგენისას.

57. საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 110-ე მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად, „ცესკოს განკარგულებით მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქები იქმნება და მათი საზღვრები განისაზღვრება ამ მუხლისა და ამ კანონის 110¹ მუხლის შესაბამისად, იმ მუნიციპალიტეტებში, რომლებშიც გათვალისწინებულია ორი ან ორზე მეტი საარჩევნო ოლქის შექმნა, თუ მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრები ამ კანონით განსაზღვრული არ არის“.

58. სხვაგვარად, გასარკვევია, ითვალისწინებს თუ არა სადავო ნომა მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების შექმნის განჭვრეტად კრიტერიუმებს საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიისათვის და რამდენად არის გამორიცხული ცესკოს მიერ საკუთარი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების საფრთხე. შესაბამისად, სასამართლო უფლებამოსილია, ამ საკითხის გადაწყვეტისათვის მიმართოს დასახელებული ნორმის ანალიზს და ისე შეაფასოს, რამდენად მკაფიოა ის რეგულაციები, რომლებიც ამ ნორმითვეა დადგენილი.

59. საქართველოს კონსტიტუციის მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „...სახელმწიფო ხელისუფლება ხორციელდება კონსტიტუციით დადგენილ ფარგლებში“, შესაბამისად, მოსაზრება, რომ დისკრეციული უფლებამოსილება ცესკოს სრულ შესაძლებლობას აძლევს თავისი მიხედულებით დაადგინოს საარჩევნო ოლქების საზღვრები, საფუძველს მოკლებულია, რადგან ადამიანის უფლებები და კონსტიტუციური პრინციპები წარმოადგენს სწორედ დისკრეციული უფლებამოსილების მიზნებისა და ფარგლების განმსაზღვრელ გარემოებას. ამის გაუთვალისწინებლობა ქმნის დისკრეციული უფლებამოსილების გადაჭარბების ან არამიზნობრივად გამოყენების საფრთხეს. დისკრეციული უფლებამოსილება სწორედ კანონმდებლის მიერ განსაზღვრული რამდენიმე შესაძლებლობიდან კონკრეტული ვითარების მოსაწესრიგებლად ყველაზე უფრო მისაღები სამართლებრივი შედეგის არჩევას გულისხმობს. დისკრეციული უფლებამოსილება სამართლებრივად შებოჭილი თავისუფლებაა. დისკრეციული უფლებამოსილების გამოყენება ყოველთვის გულიხმობს გადაწყვეტილების შედეგის დასაბუთებას, რომლის მეშვეობით ირკვევა, მიღებული იქნა თუ არა უშეცდომო გადაწყვეტილება. შესაბამისად, დისკრეციული უფლებამოსილების განხორციელების შედეგად მიღებული სამართლებრივი შედეგი უნდა ემყარებოდეს კონკრეტულ სამართლებრივ საფუძვლებს.

60. 110-ე მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, „მაჟორიტარულ საარჩევნო ოლქებში რეგისტრირებულ ამომრჩეველთა რაოდენობა უნდა შეესაბამებოდეს საერთაშორისო სტანდარტებს და უზრუნველყოფდეს ამ საარჩევნო ოლქებში ამომრჩეველთა შეძლებისდაგვარად თანაბარ განაწილებას“. მითითებული ნორმა გამოყოფს ამომრჩეველთა რაოდენობრივ კრიტერიუმს და ადგენს ორ გარემოებას, თუ როდის არის დაკმაყოფილებული რაოდენობრივი კრიტერიუმის მოთხოვნა. კერძოდ, თუ ის შეესაბამება საერთაშორისო სტანდარტს და უზრუნველყოფილია ამომრჩეველთა თანაბარწონადობა. ანუ საერთშორისო სტანდარტთან შესაბამისობის მოთხოვნა, ისევე როგორც ამომრჩეველთა ხმების თანაბარი განაწილება მითითებული ნორმის თანახმად, როგორც ვხედავთ, მიემართება საარჩევნო ოლქებში ამომრჩეველთა რაოდენობას (რაოდენობრივი კრიტერიუმებია). ამაზე მოპასუხის წარმომადგენელმაც აღნიშნა, რომ კანონმდებლის მიზანი იყო ხმების თანაბარი განაწილება.

61. 110-ე მუხლის მე-6 პუნქტის თანახმად, „მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქი შეიძლება მოიცავდეს ... ერთი მუნიციპალიტეტის ან მოსაზღვრე მუნიციპალიტეტის ერთმანეთის მოსაზღვრე ადგილობრივ მაჟორიტარულ საარჩევნო ოლქებს, ხოლო ამ მუხლის მე-5 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში - აგრეთვე ერთმანეთის მოსაზღვრე ადგილობრივ მაჟორიტარულ საარჩევნო ოლქებს სრულად ან ნაწილობრივ“. ამ ნორმაზე დაყრდნობით, მოპასუხის წარმომადგენელმა და მოწმეებმაც აღნიშნეს, რომ ცესკოს მიერ საარჩევნო ოლქების შექმნისას გათვალისწინებული იქნა მოსაზღვრეობის კრიტერიუმი.

62. როგორც ვხედავთ, ცესკოსთვის ამოსავალი კრიტერიუმები იყო თანაბარწონადობა და მოსაზღვრეობა. კითხვაზე, თუ რა კრიტერიუმებით იხელმძღვანელა კიდევ ცესკომ, პარლამენტის წარმომადგენელმა და მოწმედ მოწვეულმა პირებმა დამატებით რამდენიმე კრიტერიუმი მიუთითეს. მათი ახსნა-განმარტებიდან გამომდინარე, შეიძლება ვიფიქროთ, რომ ცესკომ იხელმნძღვანელა სხვა კრიტერიუმებითაც, რომლებიც ორგანულ კანონში არ არის მითითებული. კერძოდ, ყურადღება მიექცა ადმინისტრაციულ დაყოფას, გეოგრაფიულ ადგილმდებარეობას, ოლქების ადმინისტრირების მოხერხებულობას, დასაშვები გადახრის მაჩვენებელს, ქალაქების გეოგრაფიულ მდებარეობას, ადგილობრივი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების გეოგრაფიას, ადმინისტრაციული საზღვრების გათვალისწინებას. ეს ან სხვა რომელიმე კრიტერიუმი შესაძლოა მნიშვნელოვანი იყოს ცესკოს მიერ საარჩევნო ოლქების შექმნისას, თუმცა აღნიშნული, იმავდროულად, ცხადყოფს, რომ ორგანული კანონი არ გამორიცხავს ცესკოს მიერ საარჩევნო ოლქების ჩამოყალიბებას სხვა ისეთ კრიტერიუმზე დაყრდნობით, რომელიც არ არის კანონით განსაზღვრული და რომელსაც ცესკო მიზანშეწონილად მიიჩნევს. ყოველივე ეს ცესკოს ანიჭებს გაუმართლებლად ფართო დისკრეციას, ქმნის საფრთხეს, რომ ცესკომ ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში კონსტიტუციის მოთხოვნათა შეუსაბამოდ გამოიყენოს დისკრეციული უფლებამოსილება, დაუსაბუთებლად შეცვალოს ან გამოიყენოს ესა თუ ის კრიტერიუმი, მათ შორის, მაშინაც, როდესაც ცესკო მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენისას 110-ე მუხლის მე-6 პუნქტის თანახმად მიიღებს გადაწყვეტილებას ერთმანეთის მოსაზღვრე ადგილობრივი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების სრულად ან ნაწილობრივი გაერთიანების შესახებ.

63. როგორც საქმის არსებითი განხილვისას გაირკვა, ცესკოს კომპეტენციის შემთხვევაში ორგანული კანონის მითითებული რეგულაცია, ხმათა თანაბარწონადობიდან გადახრის დასაშვები სტანდარტის გამოყენების საკითხთან მიმართებით, მოკლებულია სიცხადეს. მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების ორგანული კანონით სახელდებით განსაზღვრის შემთხვევაში, ობიექტურ დამკვირვებელს შესაძლებლობა აქვს შეაფასოს ოლქების საზღვრები შეესაბამება თუ არა კონსტიტუციით დადგენილ კრიტერიუმს - ხმათა თანაბარწონადობას. არსებობს მოლოდინი იმისა, რომ კანონმდებელი, როგორც საარჩევნო ოლქების განმსაზღვრელი ორგანო, იხელმძღვანელებს ერთიანი პრინციპით, მათ შორის, ხმათა თანაბარწონადობით.

64. საქმის არსებითი განხილვისას ცესკოს წარმომადგენლებმა აღნიშნეს, რომ მათ ხმათა თანაბარწონადობა (ერთი ამომრჩეველი - ერთი ხმა) დაიცვეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილების (საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) შესაბამისად. იმავდროულად, საქმის არსებითი განხილვისას გამოჩნდა, რომ ცესკო და კანონმდებელი ხმათა დასაშვები გადახრის სხვადასხვა მაჩვენებლით სარგებლობდა. კერძოდ, მოწმემ გიორგი სეხნიაშვილმა განმარტა, რომ ოლქების საზღვრების დადგენისას სვადასხვა დასაშვები გადახრა გაითვალისწინეს, „10 თუ 12 ოლქია 10% გადაცილებული, მაგრამ მაქსიმუმი არის 13 %, დანარჩენი ყველა არის 10%-ში... მოსაზღვრეობა იყო აუცილებლად გასათვალისწინებელი. კიდევ ერთი აუცილებელი კრიტერიუმი, რომელიც გადავწყვიტეთ, რომ უნდა გაგვეკეთებინა, იყო ის, რომ ამომრჩეველს საარჩევნო უბნების საზღვრები არ უნდა შეცვლოდა, შეიძლებოდა ოლქი შეცვლოდა, მაგრამ უბანი არ უნდა შეცვლილიყო. ძირითადად ვცდილობთ, რომ ნუმერაცია და უბანი არ შეიცვალოს და ჰქონდეს იგივე“. იმავდროულად, მოწმემ ირაკლი კობახიძემ განმარტა, რომ „15 %-იან ზღვარში არის ჩასმული თითოეული საარჩევნო ოლქი, რომელიც ჩამოყალიბდა კანონის საფუძველზე ... გამონაკლისით საერთოდ არ უსარგებლია ჩვენს კანონმდებელს, ყველა ოლქი არის ჩამოყალიბებული 15 %-იანი გადახრის ფარგლებში“. ამდენად, აშკარაა რომ ოლქების განსაზღვრისას, ერთი მხრივ, კანონმდებელი და მეორე მხრივ, ცესკო განსხვავებული რაოდენობრივი კრიტერიუმით ხელმძღვანელობდნენ. როგორც ზემოთ აღინიშნა, ჩვენ არ მიგვაჩნია, ყველა საარჩევნო ოლქის საზღვარი აუცილებლად ორგანული კანონით უნდა იქნეს განსაზღვრული, თუმცა ამავდროულად მივიჩნევთ, რომ საარჩევნო პროცესის სათანადო და გამართული ადმინისტრირებისათვის აუცილებელია მკაფიო და ერთგვაროვანი კრიტერიუმებით, სახელმძღვანელო პრინციპებით სარგებლობა.

65. უნდა აღინიშნოს, რომ ამომრჩეველთა რაოდენობრივი მაჩვენებელი და მცირე ცდომილება თავისთავად მნიშვნელოვანი შესაძლებლობაა მანიპულირების რისკის შესამცირებლად, თუმცა არ არის საკმარისი ამ თვალსაზრისით, მხოლოდ ეს ვერ იქნება გარანტია მანიპულირების გამორიცხვისათვის.

66. საპარლამენტო არჩევნები წარმოადგენს ერთ-ერთ მთავარ მოვლენას სახელმწიფოს პოლიტიკურ ცხოვრებაში, შესაბამისად, მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესიდან გამომდინარე, სახელმწიფომ მაქსიმალურად უნდა უზრუნველყოს მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების დამდგენი ორგანოს საქმიანობის გამჭვირვალობა. ამ თვალსაზრისით განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება გადაწყვეტილების მიღების მკაფიოდ გაწერილ წესს, პროცესის ინკლუზიურობას და დისკრეციული უფლებამოსილების შეზღუდვას შესაბამისი კრიტერიუმებით.

67. ამასთან, გასათვალისწინებელია, რომ მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრები უნდა გამოირჩეოდეს სიმყარით დროის ინტერვალთან მიმართებით, ვინაიდან არსებითმა ცვლილებებმა შესაძლოა გაზარდოს სხვადასხვა სახის პოლიტიკური მანიპულაციების საფრთხე და გააჩინოს გარკვეული კითხვები საარჩევნო პროცესთან დაკავშირებით. ამ თვალსაზრისით, ზედმეტად ფართო დისკრეციული უფლებამოსილების განხორციელების პროცესში საარჩევნო ოლქების საზღვრების ცვლილების შესაძლებლობამ, საარჩევნო ადმინისტრაციას თავისთავად შეიძლება უბიძგოს არაჯანსაღი მანიპულირებისკენ. მაშასადამე, საარჩევნო ოლქების საზღვრების ცვლილებები პროგნოზირებადი და ახსნადი უნდა იყოს.

68. კანონმდებელმა 110¹ მუხლი არსებული სახით ჩამოაყალიბა და ორგანული კანონით სახელდებით მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქები განსაზღვრა 2015 წლის 23 დეკემბერს (იხ. საქართველოს ორგანული კანონი საქართველოს ორგანულ კანონში „საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“ ცვლილების შეტანის შესახებ, 23 დეკემბერი, 2015 წ, N4706-რს). ანუ კანონმდებელმა მორიგი საპარლამენტო არჩევნების სავარაუდო თარიღამდე თითქმის თერთმეტი თვით ადრე განსაზღვრა კონკრეტული საარჩევნო ოლქები, მოახდინა თვითშეზღუდვა. შესაბამისად, სასამართლო მიიჩნევს, რომ ნორმის მიღებიდან 2016 წლის ოქტომბრის არჩევნებამდე არსებული პერიოდი ლეგიტიმურ საფუძველს ქმნის საიმისოდ, ობიექტურმა დამკირვებელმა იფიქროს, რომ საარჩევნო ოლქების გეოგრაფიების განსაზღვრისას მანიპულაციების რისკები შემცირებულია. ამ მხრივ, საყურადღებოა, 110-ე მუხლის მე-4 პუნქტი, რომლის თანახმად, „მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქები იქმნება და მათი საზღვრები განისაზღვრება ამ კანონითა და ცესკოს განკარგულებით, ხოლო ამ საარჩევნო ოლქების ნომრები განისაზღვრება ცესკოს განკარგულებით არაუგვიანეს საქართველოს პარლამენტის მორიგი არჩევნების წლის 1 ივნისისა და არაუადრეს წინა წლის 1 დეკემბრისა“. აღნიშნული ნორმა, ერთი მხრივ, კრძალავს საარჩევნო ოლქების არჩევნების წინა წლის პირველ დეკემბრამდე დადგენას, ხოლო, მეორე მხრივ, შესაძლებლობას აძლევს საარჩევნო ადმინისტრაციას ოლქების საზღვრები დაადგინოს არჩევნებამდე 4-5 თვით ადრე, რაც თავისთავად ზრდის კონკრეტული პოლიტიკური ძალის სასარგებლოდ მანიპულაციების საფრთხეს. როგორც პრაქტიკა აჩვენებს, ცესკოს მიერ მრავალოლქიან მუნიციპალიტეტებში მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების განსაზღვრა მოხდა 2016 წლის 31 მარტს (იხ. 2016 წლის 31 მარტის N161/2016 განკარგულება). ამასთან, მოპასუხის წარმომადგენელმა აღნიშნა, რომ 31 მარტს გამოიცა განკარგულება და 1 ივნისამდე ცესკოს ჰქონდა შესაძლებლობა, დაეზუსტებინა ეს ოლქები.

69. როგორც ვხედავთ, ორგანული კანონით არ არის გაწერილი ნორმატიული ინფორმაცია იმასთან დაკავშირებით, თუ რა მიზეზით და როგორი პერიოდულობით შეიძლება დაზუსტდეს საარჩევნო ოლქების საზღვრები და რა ვადებითაა ამ მხრივ ცესკო შეზღუდული. ანუ არსებობს თუ არა იმის რისკი, რომ ცესკომ საარჩევნო ოლქის საზღვრების დაზუსტების მიზეზით მოახდინოს არაჯანსაღი მანიპულაცია. აღნიშნულის გათვალისწინებით, ჩნდება კითხვა, რის საფუძველზე შეუძლია გამორიცხოს ობიექტურმა დამკვირვებელმა, რომ ყოველი მომდევნო არჩევნების წინ 4-5 თვით ადრე საარჩევნო ოლქები არ შეიცვლება/დაზუსტდება პოლიტიკური მიზანშეწონილობიდან გამომდინარე ან როგორ უნდა დარწმუნდეს, თუ ეს ცვლილება განხორციელდა, მათ აუცილებლობაში. იმისათვის რომ გამოირიცხოს ყოველგვარი ლეგიტიმური ეჭვი, იყენებს თუ არა ცესკო თავის უფლებამოსილებას მანიპულაციებისთვის, აუცილებელია, კანონმდებელმა მკაფიოდ განსაზღვროს, თუ რა კონკრეტული კრიტერიუმებით უნდა იხელმძღვანელოს ცესკომ საარჩევნო გეოგრაფიის განსაზღვრისას. კანონმდებლობა არ უნდა აძლევდეს შესაძლებლობას საარჩევნო ადმინისტრაციას, არჩევნებამდე დარჩენილ ესოდენ მცირე ინტერვალში დაადგინოს/შეცვალოს საზღვრები გარდა გამონაკლისი შემთხვევებისა, როდესაც საზღვრების ცვლილება აუცილებელია ტექნიკური ხარვეზების აღმოსაფხვრელად ან/და გარდაუვალია ამომრჩევლის ნების გამოვლენის უზრუნველსაყოფად. ამასთან, გასათვალისწინებელია, რომ ორგანული კანონით მხოლოდ ხმების თანაბრობის და მოსაზღვრეობის განსაზღვრა არ იძლება საშუალებას, მანიპულაციების რისკები გამოირიცხოს როდესაც საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენა/ცვლილება ხორციელდება არჩევნებამდე დარჩენილ მცირე პერიოდში.

70. აღნიშნულის გათვალისწინებით, 110-ე მუხლის მე-5 პუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც შესაძლებლობას ანიჭებს ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას არაგანჭვრეტადი კრიტერიუმებით შექმნას/შეცვალოს მუნიციპალიტეტებში მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების გეოგრაფია/საზღვრები, ქმნის ცესკოსთვის მინიჭებული დისკრეციული უფლებამოსილების არაკონსტიტუციურად გამოყენების საფრთხეს და არაკონსტიტუციურია.

71. ამასთან, კიდევ ერთხელ მივუთითებთ, რომ აღნიშნულით ეჭვქვეშ არ დგება ცესკოს მიერ შექმნილი საარჩევნო ოლქების კონსტიტუცირობის პრეზუმფცია. ასევე, მართალია, არსებობს პრეზუმფცია, რომ ცესკო ბოროტად არ ისარგებლებს მისთვის ორგანული კანონით მინიჭებული ფართო დისკრეციული უფლებამოსილებით, თუმცა ორგანულ კანონში იმ კრიტერიუმების მკაფიოდ მიუთითებლობა, რომლებიც ცესკოსთვის ოლქების ჩამოყალიბებისას მნიშვნელოვანია, ქმნის ქმედების არაკონსტიტუციურობის საფრთხეს.

72. იმავდროულად, ვითვალისწინებთ რა, რომ მითითებული საკითხის ორგანულ კანონში ასახვა მოითხოვს საკანონმდებლო ცვლილებების განხორციელებას, აუცილებლად მივიჩნევთ გადაწყვეტილების აღსასრულებლად გონივრულად საკმარისი დროის გათვალისწინებას. ასეთ ობიექტურად საკმარის ვადად მიგვაჩნია 2017 წლის 31 იანვრამდე პერიოდი.

მოსამართლეების - ზაზა თავაძის, ოთარ სიჭინავას, ლალი ფაფიაშვილის, თამაზ ცაბუტაშვილის პოზიციის დასაბუთება

73. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ საქართველოს საარჩევნო კოდექსის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტის და 110-ე მუხლის მე-5 პუნქტი საქართველოს ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას ანიჭებს მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენის უფლებამოსილებას იმ მუნიციპალიტეტებში, სადაც გათვალისწინებულია ორი ან ორზე მეტი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქის შექმნა. ხსენებული სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურობის სამტკიცებლად მოსარჩელე მხარე ეყრდნობა ორ არგუმენტს. იგი მიუთითებს, რომ კონსტიტუციის თანახმად, საარჩევნო საკითხები ორგანული კანონით უნდა მოწესრიგდეს, შესაბამისად, საქართველოს პარლამენტი არ არის უფლებამოსილი საარჩევნო ოლქების საზღვრების მოწესრიგება ცესკოს მიანდოს. მოსარჩელე მხარე ასევე აღნიშნავს, რომ საქართველოს კანონმდებლობა არ განსაზღვრავს კრიტერიუმებს, რომლებიც შეზღუდავდა სადავო ნორმით მინიჭებული უფლებამოსილების განხორციელებისას ცესკოს მიერ უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებას. ამდენად, მხარის აზრით, ხსენებული სადავო ნორმა ქმნის საარჩევნო გეოგრაფიის ბოროტად გამოყენების საფრთხეს. საკონსტიტუციო სასამართლო ცალკე შეაფასებს მოსარჩელის მიერ მითითებული არგუმენტები რამდენად განაპირობებს სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურობას.

74. საქართველოს კონსტიტუციის 48-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „საქართველოს პარლამენტი არის ქვეყნის უმაღლესი წარმომადგენლობითი ორგანო, რომელიც ახორციელებს საკანონმდებლო ხელისუფლებას“, აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს პარლამენტს გააჩნია ზოგადი უფლებამოსილება, მოახდინოს ამა თუ იმ საკითხის საკანონმდებლო მოწესრიგება, შემოიღოს სავალდებულო წესები და საკუთარი შეხედულებისამებრ განსაზღვროს ამა თუ იმ სახელმწიფო ორგანოთა უფლებამოსილებები (გარდა კონსტიტუციით დადგენილი გამონაკლისებისა). შესაბამისად, უნდა დადგინდეს, რამდენად ზღუდავს საქართველოს კონსტიტუცია პარლამენტის მიერ საარჩევნო ოლქების განსაზღვრის უფლებამოსილების ცესკოზე დელეგირებას.

75. მაჟორიტარული სისტემით ჩატარებული საქართველოს პარლამენტის არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმების შექმნასთან დაკავშირებით საქართველოს კონსტიტუციაში გვხვდება რამდენიმე მითითება. კერძოდ, საქართველოს კონსტიტუციის 50-ე მუხლის პირველი პუნქტის მე-3 წინადადების თანახმად, „მაჟორიტარული სისტემით არჩევნებში მონაწილეობის წესი და პირობები განისაზღვრება საარჩევნო კანონმდებლობით“. ამავე მუხლის მე-2 პუნქტის მე-3 წინადადების თანახმად კი, „მაჟორიტარული სისტემით ჩატარებული არჩევნების შედეგად პარლამენტის წევრთა მანდატების განაწილების წესი განისაზღვრება საარჩევნო კანონმდებლობით“. საქართველოს საარჩევნო კანონმდებლობა თავის თავში მოიაზრებს საარჩევნო პროცესის მომწესრიგებელი აქტების ერთობლიობას და იგი არ შემოიფარგლება მხოლოდ და მხოლოდ ორგანული კანონით. საარჩევნო კანონმდებლობა მოიაზრებს როგორც საქართველოს პარლამენტის აქტებს, ასევე მათ საფუძველზე უფლებამოსილების დელეგირების შედეგად სხვა სახელმწიფო ორგანოების მიერ მიღებულ ნორმატიულ აქტებს. ამდენად, კონსტიტუციის ხსენებული დებულება იმპერატიულად არ ადგენს აღნიშნული საკითხის კონკრეტული სახის ნორმატიული აქტით მოწესრიგების ვალდებულებას და კონსტიტუცია საქართველოს პარლამენტს არ უკრძალავს მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების განსაზღვრის უფლებამოსილების ცესკოსთვის დელეგირებას.

76. საქართველოს საარჩევნო კოდექსის თანახმად, საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისია წარმოადგენს საქართველოს საარჩევნო ადმინისტრაციის უმაღლეს ორგანოს, რომელიც თავისი უფლებამოსილების ფარგლებში უზრუნველყოფს არჩევნების, რეფერენდუმისა და პლებისციტის გამართვას საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე. ამდენად, აღნიშნული ორგანოს მიერ, კანონმდებლობით გათვალისწინებულ შემთხვევებში საარჩევნო პროცესის რეგულირების მიზნით გამოცემული სამართლებრივი აქტები მიეკუთვნება საარჩევნო კანონმდებლობას. შესაბამისად, მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენის უფლებამოსილების ცენტრალური საარჩევნო კომისიისთვის გადაცემა, ფორმალური თვალსაზრისით, თავსებადია საქართველოს კონსტიტუციის 50-ე მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნებთან.

77. ხსენებული საკითხის სრულყოფილი ანალიზი ასევე საჭიროებს საქართველოს კონსტიტუციის 50-ე მუხლის მე-5 პუნქტის შინაარსის განსაზღვრას. აღნიშნული დებულების თანახმად, „პარლამენტის წევრის არჩევის წესი, აგრეთვე არჩევნებში კანდიდატად მონაწილეობის დაუშვებლობა განისაზღვრება კონსტიტუციითა და ორგანული კანონით“. საქართველოს კონსტიტუციის თანახმად, საქართველოს პარლამენტი აირჩევა როგროც მაჟორიტარული ასევე პროპორციული სისტემით. შესაბამისად, ზოგადი მითითება პარლამენტის წევრის არჩევის წესის მომწესრიგებელი კანონმდებლობის შესახებ, ვერ გამორიცხავს სპეციალურად მაჟორიტარული სისტემით ასარჩევ პარლამენტარებთან დაკავშირებით დადგენილი რეგულირების მოქმედებას. შესაბამისად, საქართველოს კონსტიტუციის 50-ე მუხლის პირველი პუნქტის მე-3 წინადადების და მე-2 პუნქტის მე-3 წინადადებით დადგენილი წესი მოქმედებს მაჟორიტარული სისტემით არჩეულ პარლამენტარებთან მიმართებით, მიუხედავად იმისა, თუ როგორ იქნება განმარტებული კონსტიტუციის 50-ე მუხლში არსებული მითითება საკითხის ორგანული კანონით მოწესრიგებასთან დაკავშირებით. შესაბამისად, საქართველოს კონსტიტუციის 50-ე მუხლის მე-5 პუნქტი ვერ გამორიცხავს მაჟორიტარულ არჩევნებთან დაკავშირებით 50-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებით დადგენილი რეგულირების გავრცელებას.

78. ამავე დროს, საქართველოს კონსტიტუციის 50-ე მუხლით დადგენილი რეგულირება თავისთავად არ გამორიცხავს, თუნდაც პროპორციული წესით ჩატარებულ არჩევნებთან დაკავშირებით გარკვეული საკითხების რეგულირების უფლებამოსილების ცესკოზე დელეგირებას. საქართველოს კონსტიტუციის 50-ე მუხლის მე-5 პუნქტით დადგენილი რეგულირება გულისხმობს არჩევნებთან დაკავშირებული ფუნდამენტური საკითხების ორგანული კანონით მოწესრიგების ვალდებულებას, მათ შორის იმის განსაზღვრას, თუ რომელი უფლებამოსილების დელეგირება ხდება სხვა ორგანოზე. პარლამენტის მიერ არჩევნებთან დაკავშირებით გარკვეული საკითხების მოწესრიგების სხვა ორგანოზე გადანდობა თავისი არსით გარკვეულწილად ამ საკითხის მოწესრიგებასაც გულისხმობს. კერძოდ, სწორედ კონსტიტუციით განსაზღვრული პარლამენტის აქტი (ორგანული კანონი) ახდენს მითითებას იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ უნდა გადაწყდეს ესა თუ ის ურთიერთობა. საქართველოს კონსტიტუციით გარკვეული საკითხების კანონით მოწესრიგების მოთხოვნის უმთავრესი მიზანია, განსაზღვროს, რომ ამა თუ იმ საკითხის რეგულირება პარლამენტის უფლებამოსილებას წარმოადგენს და სწორედ საქართველოს პარლამენტია ის ორგანო, რომელსაც აქვს ლეგიტიმაცია, მიიღოს გადაწყვეტილება ხსენებულ საკითხზე. კონსტიტუციის მსგავსი დანაწესები ერთგვარად გვევლინება როგორც ხელისუფლების დანაწილების პრინციპის კონკრეტული გამოხატულებები კონსტიტუციის ამა თუ იმ ნორმაში. ამ მოთხოვნასთან ყოველთვის თავისთავადი წინააღმდეგობა ვერ ექნება პარლამენტის მიერ საკუთარი უფლებამოსილების დელეგირებას სხვა ორგანოზე. პარლამენტის მიერ უფლებამოსილების დელეგირებამ შეიძლება კონსტიტუციის დარღვევა გამოიწვიოს იმ შემთხვევებში, როდესაც მას საქართველოს კონსტიტუცია პირდაპირ კრძალავს (მაგალითად, „აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის სტატუსის შესახებ“ საქართველოს კონსტიტუციური კანონის მე-6 მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, „დაუშვებელია აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკისათვის საქართველოს უმაღლეს სახელმწიფო ორგანოთა განსაკუთრებულ გამგებლობას მიკუთვნებული უფლებამოსილებების დელეგირება“) ან/და, როდესაც დადგინდება, რომ გარკვეული უფლებამოსილების დელეგირებით საქართველოს პარლამენტი თავისი კონსტიტუციური უფლებამოსილების განხორციელებაზე ამბობს უარს. აღნიშნული სახეზე იქნება, მაგალითად, ისეთ შემთხვევაში, როდესაც კონსტიტუცია აკეთებს კონკრეტულ მითითებას საკითხის მოწესრიგებასთან დაკავშირებით (მაგალითად, საქართველოს კონსტიტუციის 50-ე მუხლის პირველი პუნქტი ცალსახად უთითებს, რომ არჩევნებში მონაწილეობისათვის წარსადგენ მხარდამჭერთა ხელმოწერების რაოდენობა უნდა განისაზღვროს ორგანული კანონით) ან/და საქართველოს პარლამენტი ახდენს მისი უფლებამოსილების ფუნდამენტურად მნიშვნელოვანი ნაწილის დელეგირებას (მაგალითად, საერთოდ არ იღებს საარჩევნო კოდექს და ა.შ.). მოცემულ შემთხვევაში საქართველოს კონსტიტუცია აკეთებს ზოგად მითითებას პარლამენტის წევრის არჩევის წესის ორგანული კანონით განსაზღვრასთან დაკავშირებით, შესაბამისად საქართველოს კონსტიტუციის მიზანს არ წარმოადგენს საპარლამენტო არჩევნებთან დაკავშირებული ყველა, მათ შორის, ფორმალური საკითხების ორგანული კანონით მოწესრიგება. საკითხის ბუნებიდან გამომდინარე, პარლამენტი უფლებამოსილია, გარკვეულ შემთხვევაში მისი მოწესრიგების უფლებამოსილების სხვა ორგანოზე დელეგირება მოახდინოს.

79. ამ თვალსაზრისით, გასათვალისწინებელია, რომ საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის სადავო უფლებამოსილება მიემართება მხოლოდ იმ მუნიციპალიტეტებს, სადაც ფაქტობრივად ქუჩების, გარკვეულ შემთხვევაში კი, საცხოვრებელი კორპუსის ნორმების დონეზე ხდება მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრებში მოქცეული საცხოვრებელი ადგილების იდენტიფიცირება. აღნიშნულს მოწმობს როგროც მოწმე ირაკლი კობახიძის ჩვენება, ასევე თავად ცესკოს 2016 წლის 31 მარტის N161/2016 განკარგულება, რომლითაც მოხდა საარჩევნო ოლქების საზღვრების განსაზღვრა. მართალია, მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების ორგანული კანონით განსაზღვრა ქმნის სტაბილურობის მეტ გარანტიებს, მაგრამ აღნიშნული საკითხის ორგანული კანონით მოწესრიგება მიზანშეუწონელი იქნებოდა საკანონმდებლო ტექნიკის თვალსაზრისით, ამასთან, შეიძლება უარყოფითად ასახულიყო საარჩევნო პროცესზე, ვინაიდან ამგვარ მუნიციპალურ ერთეულებში დადგენილი საზღვრები, თავისი სპეციფიკიდან გამომდინარე, საჭიროებს პერიოდული დაზუსტების მოქნილ მექანიზმს, რაც შესაძლოა ვერ უზრუნველყოს ორგანულმა კანონმა. მარტივი მაგალითიც კი მოწმობს ხსენებული საკითხის ორგანული კანონით რეგულირების სირთულეს, მაგალითად, ამა თუ იმ ქუჩის სახელის შეცვლა წარმოადგენს ადგილობრივი თვითმმართველობის უფლებამოსილებას, შესაბამისად, ქუჩის სახელის შეცვლის შემთხვევაში ან გარკვეული პირები დარჩებიან საარჩევნო უფლების მიღმა, ვინაიდან მათი საცხოვრებელი სახლი არ იქნება მიკუთვნებულ არც ერთ საარჩევნო ოლქს ან ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში საჭირო იქნება ორგანული კანონის შეცვლა. აშკარაა, რომ მოცემულ შემთხვევაში საარჩევნო ოლქის საზღვრების დადგენის უფლებამოსილების ცესკოსთვის გადაცემა წარმოადგენს არა პარლამენტის მიერ საკუთარი კონსტიტუციური უფლებამოსილების განხორციელებაზე უარის თქმას, არამედ საკითხის ეფექტური რეგულირების მიზნით განხორციელებულ ქმედებას. შესაბამისად, მსგავს სიტუაციაში უფლებამოსილების ცესკოზე დელეგირება არ შეეწინააღმდეგება, მათ შორის, კონსტიტუციურ დათქმას საკითხის ორგანული კანონით დარეგულირების შესახებ. აღნიშნულიდან გამომდინარე, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ მივიჩნევთ, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 50-ე მუხლის მე-5 პუნქტის დანაწესი ასევე ვრცელდება მაჟორიტარული სისტემით ჩატარებულ არჩევნებზე, ეს ვერ გამორიცხავდა პარლამენტის მიერ სადავო ნორმის საფუძველზე უფლებამოსილების ცესკოსთვის დელეგირების შესაძლებლობას.

80. მოსარჩელე მხარე ასევე აღნიშნავს, რომ მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების განსაზღვრისას საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისია არ არის შეზღუდული რაიმე სახის კრიტერიუმებით, რაც სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურობაზე მიუთითებს. ამ თვალსაზრისით, უპირველეს ყოვლისა, უნდა აღინიშნოს, რომ არასწორია მოსარჩელის მოსაზრება კრიტერიუმების არარსებობის შესახებ. საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 110-ე მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად, ცესკო საარჩევნო ოლქების საზღვრებს განსაზღვრავს თავად 110-ე და 110¹ მუხლების შესაბამისად. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საარჩევნო ოლქების საზღვრების განსაზღვრისას ცესკო ვალდებულია, დაიცვას 110-ე მუხლის მე-3 და მე-6 პუნქტების მოთხოვნები. 110-ე მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, „მაჟორიტარულ საარჩევნო ოლქებში რეგისტრირებულ ამომრჩეველთა რაოდენობა უნდა შეესაბამებოდეს საერთაშორისო სტანდარტებს და უზრუნველყოფდეს ამ საარჩევნო ოლქებში ამომრჩეველთა შეძლებისდაგვარად თანაბარ განაწილებას“. აღნიშნულიდან გამომდინარე, კანონი ადგენს ცეესკოს ვალდებულებას, საარჩევნო ოლქების საზღვრების განსაზღვრისას დაიცვას ხმათა თანასწორობის პრინციპი, რაც საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკიდან გამომდინარე კონსტიტუციურ პრინციპს წარმოადგენს. ზოგადად კანონის მიერ საერთაშორისო სტანდარტებზე მითითებაც არ წარმოადგენს ფორმალურ, შინაარსგამოცლილ დანაწესს. გარკვეულ შემთხვევაში საარჩევნო სფეროში არსებული საერთაშორისო სტანდარტები ნათლად იდენტიფიცირებადი და გამოყენებადია კანონის განმარტებისას. მაგალითად, 2015 წლის 28 მაისის N1/3/547 გადაწყვეტილებაში საკონსტიტუციო სასამართლომ მიუთითა, რომ „ხმების თანაბარწონადობის პრინციპი ფართოდ აღიარებული საერთაშორისო სტანდარტია“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის N1/3/547 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-25). ამავე დროს 110-ე მუხლის მე-6 პუნქტის თანახმად, „მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქი შეიძლება მოიცავდეს ერთ მუნიციპალიტეტს ან ერთზე მეტ მოსაზღვრე მუნიციპალიტეტს სრულად (გარდა ამ კანონის 110¹ მუხლის 28-ე პუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევისა), ერთი მუნიციპალიტეტის ან მოსაზღვრე მუნიციპალიტეტების ერთმანეთის მოსაზღვრე ადგილობრივ მაჟორიტარულ საარჩევნო ოლქებს, ხოლო ამ მუხლის მე-5 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში – აგრეთვე ერთმანეთის მოსაზღვრე ადგილობრივ მაჟორიტარულ საარჩევნო ოლქებს სრულად ან ნაწილობრივ“. ანუ, ცესკო არ არის უფლებამოსილი ერთ სარჩევნო ოლქში მოაქციოს არამოსაზღვრე ადგილობრივი საარჩევნო ოლქები. შესაბამისად, საარჩევნო კოდექსის 110-ე მუხლიდან გამომდინარე, ცესკო ვალდებულია, ოლქების განსაზღვრისას დაიცვას ხმათა თანასწორობის კონსტიტუციური პრინციპი, ერთ ოლქში არ მოაქციოს არამეზობელ ადგილობრივ საარჩევნო ოლქში არსებული ტერიტორიები და დაიცვას ამ სფეროში არსებული სხვა საერთაშორისო სტანდარტები.

81. კონსტიტუციური სარჩელის არსებითი განხილვისას გამოითქვა მოსაზრება, რომ საარჩევნო ოლქების საზღვრების განმსაზღვრელი ცესკოს განკარგულება არ იქნა გასაჩივრებული, ვინაიდან იგი არ წარმოადგენს ნორმატიულ აქტს და მასზე მსჯელობა არ მიეკუთვნება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს კომპეტენციას. აღსანიშნავია, რომ საკონსტიტუციო სამართალწარმოების მიზნებისთვის ნორმატიული აქტის შინაარსი არ ამოიწურება ნორმატიული აქტების შესახებ საქართველოს კანონით განსაზღვრული დეფინიციით. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 9 ნოემბრის N1/7/436 განჩინებაში (საქმეზე „შპს „კავკასუს ონლაინი“ საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის წინააღმდეგ“) იმსჯელა ფორმით ინდივიდუალური სამართლებრივი აქტის შესაძლო ნორმატიულ ბუნებასა და აღნიშნული საკითხის გამორკვევის კრიტერიუმებზე. აღსანიშნავია, რომ ცენტრალური საარჩევნო კომისიის განკარგულება რამდენჯერმე გამხდარა საკონსტიტუციო სასამართლოს მსჯელობის საგანი. მაგალითისთვის, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის N3/2/670 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ვახტანგ მენაბდე საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის წინააღმდეგ“, აგრეთვე საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 26 თებერვლის N1/3/676 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ვახტანგ მენაბდე საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის წინააღმდეგ“. მართალია, აღნიშნული საქმეები არ ყოფილა განხილული არსებითად, თუმცა შესაბამისი კონსტიტუციური სარჩელების არსებითად განსახილველად არმიღების საფუძველი არ ყოფილა ის, რომ ცესკოს სადავო განკარგულება არ წარმოადგენდა ნორმატიულ აქტებს და მათი კონსტიტუციურობის შეფასება არ იყო საკონსტიტუციო სასამართლოს კომპეტენციის ნაწილი.

82. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საარჩევნო ოლქების საზღვრების განმსაზღვრელი ცესკოს დადგენილება ექვემდებარება კონსტიტუციურობის დამოუკიდებლად შეფასებას საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ. აღნიშნულ კონტექსტში საკონსტიტუციო სასამართლო მიზანშეწონილად მიიჩნევს, ყურადღება გაამახვილოს მოსარჩელის არგუმენტზე, რომლის თანახმადაც, არსებობს ცესკოს მიერ უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების შესაძლებლობას. უდავოა, რომ ამა თუ იმ აღმასრულებელი, საკანონმდებლო თუ დამოუკიდებელი ორგანოს მოქმედებამ შესაძლებელია გამოიწვიოს საქართველოს კონსტიტუციური უფლების დარღვევა და ამას ვერ გამორიცხავს, მათ შორის კანონმდებლობაში ზედმიწევნით გაწერილი კრიტერიუმები სახელმწიფო ორგანოთა მოქმედების ფარგლების შესახებ. ზოგადად ადამიანის უფლებების და კონსტიტუციის შესაძლო დარღვევის ალბათობა თავისთავად არსებობს დემოკრატიულ საზოგადებაში, მათ შორის საქართველოს კონსტიტუციის მოქმედების სფეროშიც. სწორედ ამ მიზნით ქმნის საქართველოს კონსტიტუცია სასამართლო ხელისუფლებას საერთო სასამართლოებისა და საკონსტიტუციო სასამართლოს სახით. სწორედ ამ ორგანოთა ფუნქციაა, მოახდინონ აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ხელისუფლების მოქმედებათა კანონიერებისა და კონსტიტუციურობის შეფასება და აღმოფხვრან კონსტიტუციისა და კანონის დარღვევის ფაქტები. აღნიშნულიდან გამომდინარე, იმ ფონზე, როდესაც ცესკოს განკარგულების კონსტიტუციურობის კონტროლი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ ხორციელდება, ამ აქტის საფუძველზე უფლების დარღვევის ჰიპოთეტურ შესაძლებლობაზე მითითება ვერ გამოდგება კანონის არაკონსტიტუციურად ცნობის არგუმენტად. თუ მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ ცესკოს განკარგულება კონსტიტუციის საწინააღმდეგოა, იგი უფლებამოსილია, თავად ამ აქტის კონსტიტუციურობა გახადოს სადავოდ საკონსტიტუციო სასამართლოში.

83. აღსანიშნავია, რომ საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 110-ე მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად, „მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქები იქმნება და მათი საზღვრები განისაზღვრება ამ კანონითა და ცესკოს განკარგულებით, ხოლო ამ საარჩევნო ოლქების ნომრები განისაზღვრება ცესკოს განკარგულებით არაუგვიანეს საქართველოს პარლამენტის მორიგი არჩევნების წლის 1 ივნისისა და არაუადრეს წინა წლის 1 დეკემბრისა“. 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნებისათვის საარჩევნო ოლქების საზღვრები ცესკომ განსაზღვრა 2016 წლის 31 მარტის N161/2016 განკარგულებით. კანონის აღნიშნული დანაწესი გამორიცხავს ცესკოს მიერ არჩევნებამდე არსებული დროის მოკლე პერიოდში საარჩევნო ოლქების საზღვრების შეცვლის და ამ ფორმით მის განკარგულებაზე კონსტიტუციური კონტროლის თავიდან აცილების შესაძლებლობას. მოცემულ შემთხვევაში მოსარჩელეებს, ისევე როგორც ნებისმიერ ამომრჩეველს, რომელსაც გააჩნია კითხვის ნიშნები ცესკოს მიერ უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებასთან დაკავშირებით და სურდათ „ობიექტური დამკვირვებლის თვალში“ მოეხდინათ საარჩევნო პროცესისადმი სანდოობის უზრუნველყოფა, ჰქონდათ სრული შესაძლებლობა, გაესაჩივრებინათ ცესკოს 2016 წლის 31 მარტის N161/2016 განკარგულების კონსტიტუციურობის საკითხი. N763 კონსტიტუციური სარჩლის საკონსტიტუციო სასამართლოში რეგისტრაციის მომენტისათვის (2016 წლის 1 ივნისი) უკვე გასული იყო საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენისათვის ცესკოსათვის კანონით განსაზღვრული ვადა, შესაბამისად, მოსარჩელეებს ჰქონდათ იმის საკანონმდებლო გარანტია, რომ ცესკოს ხსენებული განკარგულების კონსტიტუციურობის შეფასების შემდეგ მისი შეცვლა აღარ მოხდებოდა და საარჩევნო პროცესი კონსტიტუციურ კონტროლს მიღმა არ დარჩებოდა. ამავე დროს, საქართველოს კონსტიტუცია და კანონმდებლობა ასევე იცნობს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ ჩატარებული არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმებისა და თავად არჩევნების კონსტიტუციურობის შეფასების უფლებამოსილებას, შესაბამისად, რა ეტაპზეც არ უნდა მოხდეს საარჩევნო კანონმდებლობის ცვლილება, მოსარჩელეთათვის მაინც გარანტირებულია მისი კონსტიტუციურობის კონტროლი. აღნიშნულიდან გამომდინარე, არ არსებობს ცესკოს მიერ საარჩევნო ოლქების განმსაზღვრელი აქტის ცვლილებისა და მისი დროში მანიპულირების შედეგად საარჩევნო პროცესის კონსტიტუციური კონტროლს მიღმა დატოვების შესაძლებლობა.

84. ამავე დროს, აღსანიშნავია, რომ ცესკოს მიერ გადაწყვეტილების მიღების წესს განსაზღვრავს საქართველოს საარჩევნო კოდექსი და საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი. საქართველოს საარჩევნო კოდექსის მე-4 მუხლის თანახმად, „ამ კანონით დადგენილი წესით და მისი მიზნებიდან გამომდინარე, საქართველოს საარჩევნო ადმინისტრაციის, საარჩევნო სუბიექტების, სახელმწიფო ხელისუფლებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების საქმიანობა ხორციელდება ღიად და საჯაროდ“. ამავე დროს, საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 32-ე მუხლის თანახმად, „თითოეული კოლეგიური საჯარო დაწესებულება ვალდებულია ღიად და საჯაროდ წარმართოს თავისი სხდომები, გარდა ამ კოდექსის 28-ე მუხლით გათვალისწინებული შემთხვევებისა“. აღნიშნულიდან გამომდინარე, კანონი ადგენს ცესკოს სხდომის ღიად წარმართვის ვალდებულებას, რომელზე დასწრების და, მინიმუმ, ინფორმაციის მიღების უფლება აქვს თითოეულ ამომრჩეველს. შესაბამისად, ამომრჩევლებს აქვთ შესაძლებლობა, ფლობდნენ ინფორმაციას ცესკოს მიერ გადაწყვეტილების მიღების შესახებ და საჭიროების შემთხვევაში გაასაჩივრონ მისი გადაწყვეტილება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოში.

85. N763 კონსტიტუციურ სარჩელში სადავოდ არ არის გამხდარი ცესკოს 2016 წლის 31 მარტის N161/2016 განკარგულება, რომლითაც განსაზღვრულ იქნა მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრები თბილისის, რუსთავის, ქუთაისის და ბათუმის მუნიციპალიტეტებში. შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ იმსჯელებს საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მითითებული აქტით განსაზღვრული მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების კონსტიტუციურობის თაობაზე და ვერ შეაფასებს, რამდენად წარმოადგენს აღნიშნული აქტი საარჩევნო გეოგრაფიის ბოროტად გამოყენების შედეგს ან/და რამდენად არის დაცული ხსენებული აქტის გამოცემისათვის კონსტიტუციით დადგენილი მოთხოვნები.

86. აღნიშნულიდან გამომდინარე, აშკარაა, რომ ცესკოს 2016 წლის 31 მარტის N161/2016 განკარგულების გასაჩივრების შემთხვევაში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ექნებოდა სრულფასოვანი კონსტიტუციური კონტროლის განხორციელების საშუალება. ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ კანონით დადგენილი, მათ შორის, ზემოთ ხსენებული მოთხოვნები წარმოადგენს ცესკო განკარგულების კანონიერების შეფასების კრიტერიუმს. კანონით კრიტერიუმების განსაზღვრა არ ათავისუფლებს რომელიმე სახელმწიფო ორგანოს, მათ შორის, ცესკოს კონსტიტუციის მოთხოვნების დაცვისაგან იმ მოტივით, რომ კანონმა რომელიმე მოთხოვნა არ დაუდგინა. ცესკოს მიერ მიღებული აქტის კანონთან შესაბამისობა ან შეუსაბამობა მის კონსტიტუციურობას ან კონსტიტუციასთან წინააღმდეგობას არ განაპირობებს. საქართველოს პარლამენტის მიერ საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლების შეზღუდვა სხვადასხვა კრიტერიუმების დადგენით ვერ იქნება ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მიერ მიღებული აქტის კონსტიტუციურობისა თუ არაკონსტიტუციურობის განმაპირობებელი ან/და აღნიშნულის მტკიცების რელევანტური არგუმენტი. ნებისმიერი სახელმწიფო ორგანოს მიერ მიღებული ნორმატიული აქტი ექვემდებარება კონსტიტუციურობის კონტროლს საკონსტიტუციო სასამართლოების მიერ იმისგან დამოუკიდებლად, კანონთან შესაბამისია თუ არა იგი.

87. ზემოთ ხსენებული მსჯელობა, რა თქმა უნდა, ვერ გამორიცხავს ორგანული კანონის ნორმის ისეთი ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობას, რომელიც ამა თუ იმ სახელმწიფო ორგანოს არაკონსტიტუციური მოქმედების ვალდებულებას ადგენს. ანუ მოსარჩელე ვალდებულია, დაასაბუთოს და საკონსტიტუციო სასამართლოც უნდა დარწმუნდეს, რომ კანონის საფუძველზე მოქმედების შემთხვევაში ესა თუ ის სახელმწიფო დაწესებულება კონსტიტუციას დაარღვევს. როგორც უკვე აღინიშნა, სადავო ნორმით დადგენილია ცესკოს ვალდებულება, დაიცვას ხმათა თანასწორობის პრინციპები, საარჩევნო ოლქი არ შექმნას არამოსაზღვრე ადგილობრივ საარჩევნო ოლქებში და დაიცვას საერთაშორისო სტანდარტები. მოსარჩელე არ მიუთითებს, რომ რომელიმე ამ მოთხოვნის დაცვა ცესკოს მიერ კონსტიტუციის დარღვევას თავისთავად გამოიწვევს. ამავე დროს, საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის აშკარაა, რომ ამ სამი მოთხოვნის დაცვით ცესკოს მიერ საარჩევნო გეოგრაფიის კონსტიტუციურ ფარგლებში განსაზღვრის შესაძლებლობა არსებობს, შესაბამისად, კანონი არ განაპირობებს ცესკოს მიერ კონსტიტუციის საწინააღმდეგო ქცევის დავალდებულებას. აღნიშნულიდან გამომდინარე, იმ პირობებში, როდესაც სადავო ნორმის საფუძველზე ცესკოსათვის უფლებამოსილების დელეგირების კონსტიტუციასთან შესაბამისობა ეჭვქვეშ არ დგას, სადავო ნორმები კონსტიტუციის დარღვევას არ იწვევს. ხოლო თუ კონსტიტუციის დარღვევის წყარო გახდება ცესკოს რომელიმე გადაწყვეტილება, რომელიც კანონით დადგენილი ვალდებულების ფარგლებს გარეთ ან უფლებამოსილების დარღვევით განხორციელდება, მაშინ აღნიშნული საკითხის შეფასება უნდა მოხდეს ცესკოს აქტის კონსტიტუციურობის თაობაზე დავის ფარგლებში.

III
სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის 89–ე მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნ ქტისა და მე-2 პუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის პირველი და მე-6 პუნქტის, 22-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 25-ე მუხლის პირველი, მე-2, მე-3 და მე-6 პუნქტების, 27-ე მუხლის მე-5 პუნქტის, 36-ე მუხლის, 43-ე მუხლის პირველი, მე-2, მე-4, მე-7, მე-8, და მე-11 პუნქტების, 44-ე მუხლის მე-2 და მე-4 პუნქტების, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის 24-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 29-ე მუხლის პირველი, მე-2 და მე-4 პუნქტების, 30-ე, 31-ე, 32-ე და 33-ე მუხლების საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:

1. არ დაკმაყოფილდეს კონსტიტუციური სარჩელი №763 (საქართველოს პარლამენტის წევრთა ჯგუფი (დავით ბაქრაძე, სერგო რატიანი, როლანდ ახალაია, გიორგი ბარამიძე და სხვები, სულ 42 დეპუტატი) საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ) სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება საქართველოს საარჩევნო კოდექსის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტის, 110-ე მუხლის მე-5 პუნქტის (საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიისთვის მინიჭებული უფლებამოსილების იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება ცესკოს უფლებამოსილებას დაადგინოს მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრები იმ მუნიციპალიტეტებში სადაც გათვალისწინებულია ორი ან ორზე მეტი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქის შექმნა), 110¹ მუხლის მე-3 - 42-ე პუნქტების არაკონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან, 28-ე მუხლის პირველ პუნქტთან, 49-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 50-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით .

2. N763 კონსტიტუციურ სარჩელზე გადაწყვეტილების მიღებისას, საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 110-ე მუხლის მე-5 პუნქტით ცენტრალური საარჩევნო კომისიისთვის მინიჭებული დისკრეციული უფლებამოსილების კონსტიტუციურობის თაობაზე (არაკონსტიტუციურად გამოყენების საფრთხის ნაწილში), - საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის სხდომაზე დამსწრე წევრთა ხმები თანაბრად გაიყო. შესაბამისად, კონსტიტუციური სარჩელი №763 (საქართველოს პარლამენტის წევრთა ჯგუფი (დავით ბაქრაძე, სერგო რატიანი, როლანდ ახალაია, გიორგი ბარამიძე და სხვები, სულ 42 დეპუტატი) საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ) სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილში არ დაკმაყოფილდა საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან, 28-ე მუხლის პირველ პუნქტთან, 49-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 50-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

3. გადაწყვეტილება ძალაშია საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებ გვერდზე გამოქვეყნების მომენტიდან.

4. გადაწყვეტილება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

5. გადაწყვეტილების ასლი გაეგზავნოს მხარეებს, საქართველოს პრეზიდენტს, საქართველოს უზენაეს სასამართლოს და საქართველოს მთავრობას.

6. გადაწყვეტილება დაუყოვნებლივ გამოქვეყნდეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე და გაეგზავნოს „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“.

პლენუმის შემადგენლობა:

გიორგი პაპუაშვილი

კონსტანტინე ვარძელაშვილი

ქეთევან ერემაძე

მაია კოპალეიშვილი

ზაზა თავაძე

ოთარ სიჭინავა

ლალი ფაფიაშვილი

თამაზ ცაბუტაშვილი