თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

კონსტიტუციური სარჩელის დასაშვებობა:

მიგვაჩნია, რომ კონსტიტუციური სარჩელი:

ა) ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹-ე მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;

ბ) შეტანილია უფლებამოსილი სუბიექტის - საქართველოს სახალხო დამცველის მიერ (საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის მიხედვით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო სახალხო დამცველის სარჩელის საფუძველზე იხილავს ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობას კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან მიმართებით);

გ) სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტითა და მე-15 მუხლის პირველი პუნქტით;

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა;

ზ) სადავო კანონქვემდებარე ნორმატიულ აქტის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე, რომელიც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული არ არის.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

სასარჩელო მოთხოვნის დასაბუთება

შეკრების თავისუფლება, როგორც აზრის გავრცელების საშუალება, დემოკრატიული საზოგადოების ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი საფუძველია. მშვიდობიანი შეკრების უფლება ფუნდამენტური შესაძლებლობაა, ინდივიდებმა, მიუხედავად მათი სტატუსისა, გამოხატონ გრძნობები, შეხედულებები[1] და პროტესტი სხვადასხვა საკითხის მიმართ, გააკრიტიკონ საზოგადოებაში გაბატონებული შეხედულებები, წარადგინონ ალტერნატიული ან/და არაპოპულარული მოსაზრებები და მოახდინონ უმცირესობათა თუ მარგინალური ჯგუფების ინტერესების ადვოკატირება. ამდენად, შეკრება ჯანსაღი პოლიტიკური და საზოგადოებრივი პროცესის შემადგენელი ნაწილია, რომელიც ხელს უწყობს საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანი საკითხების განხილვას,[2] ცნობიერების ამაღლების, ცვლილებებისა თუ რეფორმების პროცესს და წარმოადგენს ხელისუფლებაზე ზემოქმედების ერთ-ერთ ყველაზე ძლიერ საშუალებას.[3]

აქტუალური მოვლენების შესახებ შეხედულებების და მოსაზრებების გამოხატვისას, ხშირად გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს დროულობას, რაც პროტესტის ეფექტიანობას უზრუნველყოფს, ხოლო დაყოვნებამ შესაძლოა სრულად დაუკარგოს აზრი რეაქციას.[4] სწორედ მსგავსი შესაძლებლობაა სპონტანური შეკრება, რომელიც გარკვეული შემთხვევის/ინციდენტის მყისიერი პასუხია, არ ატარებს წინასწარ დაგეგმილ ხასიათს და ხშირ შემთხვევაში, შესაძლოა, არ ჰყავდეს გამოკვეთილი ორგანიზატორი.

„შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონი ითვალისწინებს ადგილობრივი თვითმმართველობის აღმასრულებელი ორგანოს 5 დღით ადრე წინასწარი გაფრთხილების ვალდებულებას შეკრების ორგანიზებისა და ჩატარების შესახებ, როდესაც ის ტრანსპორტის სავალ ადგილას იმართება ან ტრანსპორტის მოძრაობას აფერხებს.[5] თუმცა იმ პირობებში, როცა კანონი სპონტანური შეკრების ცნებას არ განმარტავს და არც წინასწარი გაფრთხილების ვალდებულებიდან ადგენს რაიმე გამონაკლისს, დროის სიმცირიდან ან სხვა ობიექტური გარემოებებიდან გამომდინარე, სპონტანური აქციის ორგანიზებისას, მსგავსი პროცედურის დაცვა შეუძლებელია.[6] პრაქტიკული თვალსაზრისით, ამგვარი მოცემულობა გამორიცხავს სპონტანური შეკრების გამართვის ლეგალურ შესაძლებლობას ტრანსპორტის სავალ ადგილას, ან როდესაც ის ტრანსპორტის მოძრაობას აფერხებს.

საქართველოს სახალხო დამცველმა არაერთხელ მიუთითა დასახელებულ საკანონმდებლო ხარვეზზე და პარლამენტს სათანადო საკანონმდებლო ცვლილების მიღებისკენ მოუწოდა.[7]

შეკრების თავისუფლების დაცვის მნიშვნელობიდან გამომდინარე, სახალხო დამცველის მიერ მომზადდა სპეციალური ანგარიშიც,[8] რომლის მიზანია აღნიშნული უფლების მარეგულირებელი სამართლებრივი ჩარჩოსა და მისი აღსრულების სისტემის შეფასება - თუ რამდენად უზრუნველყოფს იგი უფლებაში ჩარევის ლეგიტიმურობისა და პროპორციულობის მოთხოვნათა დაცვას. აღნიშნული ანგარიშის ერთ-ერთ მთავარ რეკომენდაციას სწორედ სპონტანური შეკრების მარეგულირებელი ნორმების მიღება და მისი გამართვის წესთან დაკავშირებული საკითხების საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად მოწესრიგება წარმოადგენდა.[9]

ვენეციის კომისიამაც არაერთხელ გააკრიტიკა საქართველოს კანონმდებლობაში სპონტანური შეკრების გამართვასთან დაკავშირებული ზემოხსენებული ხარვეზი და უფრო მოქნილი გაფრთხილების პროცედურის აუცილებლობაზე მიუთითა.[10]

მხედველობაშია მისაღები, რომ საქართველოს კონსტიტუციით დაცულია როგორც წინასწარ დაგეგმილი, ისე სპონტანური შეკრებები და მანიფესტაციები, რადგან შეკრების ცნების ელემენტებისთვის გაფრთხილების შეტანა ან ნებართვა არ არის სავალდებულო წინაპირობა. თუმცა, სპონტანური შეკრების საკანონმდებლო რეგულირების გარეშე დატოვება, ეჭვქვეშ აყენებს სპონტანური შეკრების გამართვის ლეგალურ შესაძლებლობას ტრანსპორტის სავალ ადგილას, ან როდესაც ის ტრანსპორტის მოძრაობას აფერხებს და ზღუდავს საქართველოს კონსტიტუციით დაცულ შეკრების თავისუფლებას.

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, როდესაც შეკრებების ან მანიფესტაციის მონაწილეთა რაოდენობა სხვათა გადაადგილებას აფერხებს, უპირატესობა კონსტიტუციის 21-ე მუხლით დაცულ უფლებას ენიჭება, ვინაიდან სხვაგვარად შეკრების და მანიფესტაციის თავისუფლება ხელმიუწვდომელი იქნებოდა მრავალრიცხოვანი შეკრების მონაწილეთათვის, რომლებიც სხვათა უფლებების დაცვის მიზნით, იძულებული იქნებიან საერთოდ უარი თქვან შეკრების უფლების რეალიზებაზე. შესაბამისად, შეკრების (მანიფესტაციის) უფლებას უპირატესობა უნდა მიენიჭოს, თუ მისი რეალიზება სხვათა უფლებების შეზღუდვის გარეშე შეუძლებელია, როდესაც გზის სავალი ნაწილის გადაკეტვა ობიექტურ აუცილებლობას წარმოადგენს.

როგორც უკვე აღინიშნა, სადავო ნორმა, რომელიც წინასწარი გაფრთხილების ვალდებულებას განსაზღვრავს, არ ითვალისწინებს რაიმე საგამონაკლისო წესს და ტრანსპორტის სავალ ადგილას შეკრების გამართვისას, ყველა შემთხვევაში ითვალისწინებს წინასწარი გაფრთხილების 5-დღიან ვადას.

საკონსტიტუციო სასამართლომ, საქმეში ბესიკ ქათამაძე, დავით მჟავანაძე და ილია მალაზონია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, არაკონსტიტუციურად სცნო სადავო ნორმა, რომლის მიხედვით, ბანერების, ლოზუნგების და პლაკატების განთავსების ადგილის უფლებამოსილ ორგანოსთან წინასწარი შეთანხმების სისტემიდან საგამონაკლისო წესი არ არსებობდა სპონტანური და დროებითი პროტესტის დროს.

სასარჩელო მოთხოვნით სადავოდ გამხდარ ნორმასთან დაკავშირებით განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ამ საქმის განხილვა, რადგან, სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობის საფუძველი სწორედ ის იყო, რომ ნორმა აბსოლუტურად გამორიცხავდა სპონტანური პროტესტის განხორციელების შესაძლებლობას.

აღსანიშნავია, რომ ამ საქმეში შენობა-ნაგებობების ფასადებზე პლაკატის, ლოზუნგისა და ბანერის განთავსებისათვის ადმინისტრაციული სამართალდარღვევათა კოდექსი ითვალისწინებდა პასუხიმგებლობას იმ შემთხვევაში, თუ ფასადზე მათი განთავსებისთვის ნებართვა არ იყო გაცემული, რომლის შესახებაც გადაწყვეტილება, ნებართვის გამცემ ორგანოს, 5 დღის ვადაში უნდა მიეღო.

საკონსტიტუციო სასამართლოს განცხადებით, „აღნიშნული საკანონმდებლო დანაწესი არ ითვალისწინებს რაიმე გამონაკლისს სპონტანური გამოხატვისთვის, ამდენად, შენობა-ნაგებობების ფასადებზე, პლაკატის, ლოზუნგისა და ბანერის განთავსების გზით შეხედულებებისა და მოსაზრებების სპონტანურად გამოხატვის განხორციელება იმ ადგილებში, რომლებიც საამისოდ არ არის გამოყოფილი, არსებული საკანონმდებლო რეგულირების ფარგლებში აბსოლუტურად გამოირიცხება. შესაბამისად, შეხედულებებისა და მოსაზრებების გამოხატვა პლაკატის, ლოზუნგის ან ბანერის სპონტანურად განთავსების მეშვეობით სრულიად იზღუდება, რაიმე გამონაკლისის გარეშე. ნათელია, რომ, როდესაც საქმე ეხება სპონტანურ რეაქციას მიმდინარე მოვლენებთან დაკავშირებით, არათუ 5 დღით, არამედ რამდენიმე საათით პროტესტის გადავადებაც კი შესაძლოა, გადამწყვეტი ან არსებითი აღმოჩნდეს და ეჭვქვეშ დააყენოს პროტესტის სიმწვავე და ეფექტურობა.“[11]

შესაბამისად, სასამართლოს აზრით, განსახილველ შემთხვევაში სახეზე იყო გამოხატვის თავისუფლების საკმაოდ ინტენსიური შეზღუდვა, რომელიც გამორიცხავს სპონტანური პროტესტის პირობებში აზრის გამოხატვას ცალკეული მედიუმის (შენობების ფასადების) გამოყენებით.[12] თანაც, ზიანი, რომელიც დაკავშირებულია მუნიციპალიტეტის იერსახის ხანმოკლე და სწრაფად აღდგენად ვიზუალურ სახეცვლილებასთან, არ აღწევს სერიოზულობის იმ ხარისხს, რომ მან გაამართლოს სპონტანური გამოხატვის შესაძლებლობის სრულად წართმევა. დემოკრატიულ საზოგადოებაში გამოხატვის თავისუფლების ამგვარი ინტენსიური შეზღუდვის საპირწონე ვერ იქნება ამა თუ იმ შენობა-ნაგებობისა და მუნიციპალიტეტის იერსახის ხანმოკლე, დროებითი სახეცვლილება.[13] შესაბამისად, სასამართლომ მიიჩნია, რომ სადავო ნორმა არათანაზომიერად ზღუდავდა კონსტიტუციით გარანტირებულ უფლებას.

სადავო ნორმის ნორმატიული შინაარსი

კონკრეტული სადავო ნორმის შემთხვევაშიც გვაქვს ანალოგიური მდგომარეობდა, რადგან კანონი არ ითვალისწინებს/სრულად გამორიცხავს სპონტანური შეკრების ლეგალურ არსს და ნორმის საფუძველზეც ხდება შეკრების თავისუფლებაში ინტენსიური ჩარევა. შესაბამისად, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-8 მუხლის პირველი პუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც სრულად გამორიცხავს სპონტანური შეკრების გამართვას, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ პუნქტს.

შეკრების თავისუფლების სრულფასოვან რეალიზაციას, ხშირ შემთხვევაში, გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს დემოკრატიული, კანონის უზენაესობაზე დაფუძნებული სახელმწიფოს განვითარებისა და საზოგადოებაში არსებითი ხასიათის ცვლილებების სტიმულირებისთვის. სწორედ ამიტომ, დემოკრატიულ ქვეყნებში შეკრებების ხასიათი, მათი ორგანიზების მეთოდები, გამოხატვის ფორმები და მანიფესტანტების ქცევა მნიშვნელოვნად ტრანსფორმირდა ბოლო ათწლეულის განმავლობაში.

„შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონი 1997 წელს არის მიღებული. იგი ადგენს უფლების შინაარსსა და ფარგლებს, განსაზღვრავს მის სუბიექტებს, მათ უფლება-მოვალეობებს და შეკრების თავისუფლების განხორციელებასთან დაკავშირებულ ძირითად შეზღუდვებს, ამასთან, უფლების სრულფასოვანი რეალიზების მიზნით, კანონი სახელმწიფოს გარკვეულ ვალდებულებებს აკისრებს. შესაბამისად, სწორედ აღნიშნული კანონი გვთავაზობს სრულ საკანონმდებლო ჩარჩოს შეკრების თავისუფლების რეალიზაციისთვის.

მიუხედავად იმისა, რომ კანონში ასახულმა წესებმა არაერთხელ განიცადა ტრანსფორმაცია როგორც საკანონმდებლო ცვლილებების, ისე საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებების შედეგად, კანონმდებლობა რიგ შემთხვევებში ვერ პასუხობს დემოკრატიული სახელმწიფოს თანამედროვე გამოწვევებს და ამის გამო საზოგადოებრივი ცხოვრების განვითარების შედეგად ჩამოყალიბებული შეკრების თავისუფლების რეალიზაციის სხვადასხვა ფორმებს^[14] ეფექტიანი საკანონმდებლო რეგულირების მიღმა ტოვებს. კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს სპონტანური შეკრების ცნებას და ერთდროულ შეკრებებს მხოლოდ ფრაგმენტულად არეგულირებს. შესაბამისად, კანონში არ არის განსაზღვრული სხვადასხვა სახის სპეციფიკური შეკრების მომწესრიგებელი ნორმები,^[15] რაც კანონის ნორმათა სისტემური ანალიზითაც ნათლად ჩანს.

„შეკრებებისა და მანიფესტაციების“ შესახებ კანონის მიხედვით, შეკრება განიმარტება, როგორც მოქალაქეთა ჯგუფის შეკრება ჭერქვეშ ან გარეთ, მიტინგი საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებში, სოლიდარობის ან პროტესტის გამოხატვის მიზნით;^[16] ხოლო მანიფესტაცია არის მოქალაქეთა დემონსტრაცია, მასობრივი საჯარო გამოსვლა, ქუჩაში მსვლელობა სოლიდარობის ან პროტესტის გამოხატვის მიზნით, ან მსვლელობა პლაკატების, ლოზუნგების, ტრანსპარანტების და სხვა სახვითი საშუალებების გამოყენებით;^[17]

შესაბამისად, კანონი იცნობს და იცავს ზემოთ აღნიშნულ შეკრების ფორმებს. არსებული მოწესრიგების გათვალისწინებით, მანიფესტაცია შეკრების ერთ-ერთი სახეა, რომელსაც კანონი ცალკე გამოყოფს და განმარტავს, თუმცა შეკრების სხვა ფორმების განსაზღვრებას კანონმდებლობა არ გვთავაზობს.

კანონით, შეკრებისა და მანიფესტაციის გამართვისათვის, გათვალისწინებულია მუნიციპალიტეტის აღმასრულებელი ორგანოს წინასწარი გაფრთხილების აუცილებლობა,^[18] იმ შემთხვევაში თუ შეკრება ან მანიფესტაცია ტრანსპორტის სავალ ადგილას იმართება ან ტრანსპორტის მოძრაობას აფერხებს. ასევე, მსგავსი შეკრება მანიფესტაციის ორგანიზებისა და ჩატარებისთვის სავალდებულოა რწმუნებულის მიერ სათანადო გაფრთხილების შეტანა მუნიციპალიტეტის აღმასრულებელ ორგანოში შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარების ადგილის მიხედვით. აქვე, უნდა აღინიშნოს, რომ კანონის მიხედვით, რწმუნებული არის შეკრების/მანიფესტაციის ინიციატორის მიერ ნდობით აღჭურვილი პირი.

რაც შეეხება გაფრთხილებას, მას ხელს აწერენ შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზებისა და ჩატარებისთვის პასუხისმგებელი პირები. კანონის მიხედვით, პასუხისმგებელი პირები არიან შეკრების ან მანიფესტაციის რწმუნებული და ორგანიზატორი;^[19]

ასევე, უშუალოდ, გაფრთხილებაში უნდა აღინიშნოს:^[20]

შეკრების ან მანიფესტაციის ფორმა, მიზანი, ჩატარების ადგილი ან სვლაგეზი, დაწყებისა და დამთავრების დრო, თარიღი, მონაწილეთა სავარაუდო რაოდენობა; მარწმუნებლის ვინაობა; პასუხისმგებელი პირების ვინაობა, საცხოვრებელი ადგილი, საკონტაქტო ტელეფონის ნომერი, გაფრთხილების შეტანის თარიღი და დრო.

ასევე, გაფრთხილებას თან უნდა ერთოდეს რწმუნების დამადასტურებელი საბუთი და წერილობით უნდა აღინიშნოს პასუხისმგებელი პირების მიერ აქციის მსვლელობისას სასწრაფო სამედიცინო დახმარების უზრუნველყოფის ფორმა.^[21]

ამდენად, კანონი მოითხოვს ვრცელ ორგანიზაციულ საკითხებს შეკრებისა და მანიფესტაციის გამართვისათვის და მხოლოდ მსგავსი ტიპი შეკრებისა და მანიფესტაციის გამართვის სფეროს შემოსაზღვრავს და შესაბამისად, ამ კანონით მხოლოდ „გაფრთხილების“ შემდგომ ორგანიზებული ტიპის შეკრებაა დაცული, რადგან სხვა სახის შეკრების გამართვის შესაძლებლობას კანონი უბრალოდ არ ითვალისწინებს.

ზემოაღნიშნულ მოთხოვნებთან ერთად, კანონით ასევე გათვალისწინებულია ის ვადა თუ რამდენ ხანში უნდა მოხდეს გაფრთხილების წარდგენა შეკრების ჩატარების შესახებ, რწმუნებულის ან პასუხიმგებელი პირების მიერ. გაფრთხილება შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზებისა და ჩატარების შესახებ მუნიციპალიტეტის აღმასრულებელ ორგანოში შეტანილი უნდა იქნეს მის ჩატარებამდე არაუგვიანეს 5 დღისა.^[22] შესაბამისად, კანონი კონკრეტულ ვადას აწესებს, იმ შემთხვევაში, როდესაც გაფრთხილების აუცილებლობის მოთხოვნა დგას დღის წესრიგში, ეს კი განსაკუთრებით იმ სიტუაციაზე ვრცელდება, როდესაც საჭირო ხდება შეკრება-მანიფესტაციის ტრანსპორტის სავალ ადგილზე გამართვა ან შეკრებით ტრანსპორტის მოძრაობის შეფერხება ხდება.

ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, შეკრება ან მანიფესტაცია ტარდება გაფრთხილებაში აღნიშნულ დროსა და ადგილას, მასში მითითებული მიზნისა და სვლაგეზის შესაბამისად.^[23] კანონი სხვა ტიპის შემთხვევებს არ ითვალისწინებს და ყოველგვარი რეგულაციის გარეშე ტოვებს ისეთ შეკრებებს რომელსაც წინასწარ ორგანიზებული ხასიათი არ აქვთ და სპონტანური პროტესტის გამოხატვას ემსახურება.

კონკრეტული ნორმა აწესებს იმპერატიული ფორმულირებას, რომლის მიხედვითაც შეკრება უნდა გაიმართოს იმ დროს და იმ ადგილას, ასევე იმ სვლაგეზის შესაბამისად, როგორც ეს მითითებულია შეკრების თაობაზე გაფრთხილების განაცხადში. აღსანიშნავია, რომ შეკრებას, თვითორგანიზაციის მაღალი ხარისხი გააჩნია; სხვადასხვა გარემოებების გათვალისწინებით, შესაძლებელია, რომ შეკრებამ განიცადოს გარკვეული მოდიფიცირება როგორც მის დაწყებამდე, ისე მისი მიმდინარეობის დროს. დაგეგმილი შეკრება ცალკეულ შემთხვევაში შესაძლებელია სპონტანურ შეკრებაში გადაიზარდოს.

„შეკრებებისა და მანიფესტაციების“ შესახებ კანონი ითვალისწინებს ზოგად ვალდებულებას, რომ შესაბამისი მუნიციპალიტეტის აღმასრულებელი ორგანო ვალდებულია უზრუნველყოს შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზებისა და ჩატარებისთვის სათანადო პირობები და განსაზღვროს ტრანსპორტის სავალი ალტერნატიული მარშრუტი.^[24] მაგრამ კანონი ასევე ითვალისწინებს, რომ დაუშვებელია ტრანსპორტის სავალი ნაწილის ხელოვნურად გადაკეტვა, თუ ამას არ მოითხოვს შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეთა რაოდენობა. აღნიშნულის შემთხვევაში, მუნიციპალიტეტის აღმასრულებელი ორგანო უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილება ტრანსპორტის სავალი ნაწილის გახსნის ან/და ტრანსპორტის მოძრაობის აღდგენის შესახებ, თუ შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეთა რაოდენობის გათვალისწინებით შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარება სხვაგვარად შესაძლებელია. იმ შემთხვევაში, როდესაც მუნიციპალიტეტის აღმასრულებელი ორგანო არ ახორციელებს ან ვერ ახორციელებს ამ პუნქტით გათვალისწინებულ უფლებამოსილებას, საქართველოს მთავრობა უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილება ტრანსპორტის სავალი ნაწილის გახსნის ან/და ტრანსპორტის მოძრაობის აღდგენის შესახებ.^[25] მაგრამ, მოძრაობის აღდგენის შესახებ გადაწყვეტილების მიღება დაუშვებელია, თუ შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეთა რაოდენობის გათვალისწინებით, შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარება სხვაგვარად შეუძლებელია და დაცულია ამ კანონით დადგენილი ყველა წესი.^[26]

აღნიშნული ნორმები, რა თქმა უნდა, ვრცელდება მხოლოდ კანონით გათვალისწინებულ შეკრება/მანიფესტაციის შემთხვევებზე, რაც იმას ნიშნავს, რომ იმ შემთხვევაში თუ შეკრებას არ აქვს ორგანიზებული ხასიათი და ხალხის რაოდენობის გათვალისწინებით მოხდა სატრანსპორტო გზის გადაკეტვა, ეს კანონსაწინააღმდეგო შემთხვევას ქმნის და უფლებამოსილ ორგანოებს შესაძლებლობა აქვთ შეკრების მონაწილეებს მოსთხოვოს სატრანსპორტო გზის გათავისუფლება ან საერთოდაც შეკრების შეწყვეტის შესახებ გადაწყვეტილება მიიღონ.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეში პოლიტიკური გაერთიანება „თავისუფალი საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ განაცხადა,რომ „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ კანონის შინაარსიდან გამომდინარე, აშკარად და არაორაზროვნად იკითხება, როდის არსებობს მომიტინგეთა მიერ გზის გადაკეტვის უფლება და როდის შეიძლება სახელმწიფოს წარმომადგენელთა მიერ გზის გახსნის მოთხოვნა. კერძოდ 11¹ მუხლის პირველი პუნქტი [...] ნათლად განსაზღვრავს იმ პრინციპს, როდესაც ტრანსპორტის სავალი ნაწილის გადაკეტვის უფლება არსებობს და, შესაბამისად, ყველა სხვა შემთხვევაში სახელმწიფო უფლებამოსილია, მოითხოვოს მისი გახსნა.^[27]

კანონით ასევე გათვალისწინებული სახელმწიფოს ზოგადი ვალდებულება, რომ დაწესებულებებს, თანამდებობის პირებსა და მოქალაქეებს უფლება არა აქვთ, ხელი შეუშალონ ამ კანონით დადგენილი წესის დაცვით შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზაციასა და ჩატარებას, მოქალაქეთა მიერ საკუთარი შეხედულებების საჯაროდ გამოხატვას,^[28] ნათლად გამოხატავს, რომ იგი ვრცელდება მხოლოდ კანონით გათვალისწინებულ შეკრებებზე და რეგულაციები არ იცავს სპონტანური შეკრების ბუნებას, მიუხედავად იმისა, რომ სპონტანური შეკრება თავად კონსტიტუციით არის დაცული.

„შეკრებებისა და მანიფესტაციების“ შესახებ კანონის სისტემური ანალიზით ნათლად გამოჩნდა, რომ იმ შემთხვევაში თუ შეკრება მანიფესტაცია იმართება ტრანსპორტის სავალ ადგილას და, მაგალითად, ხალხის რაოდენობის გამო, ტრანსპორტის მოძრაობას აფერხებს, კანონიერი იქნება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ შეკრება ატარებს წინასწარ ორგანიზებულ ხასიათს, რაც პირდაპირ დაკავშირებულია კანონით გათვალისწინებული გაფრთხილების არსებობასთან და გათვალისწინებული პროცედურების დაცვასთან.

სპონტანური შეკრების ბუნებიდან გამომდინარე, უბრალოდ შეუძლებელია ზემოთ აღნიშნული პროცედურების დაკმაყოფილება. პირველ რიგში, სპონტანურ შეკრებას არ ჰქონდეს პირდაპირ გამოხატული ორგანიზატორი და არც პასუხიმგებელი პირები, რომლებიც უზრუნველყოფდნენ კანონით გათვალისწინებულ წინასწარ გაფრთხილებას. სპონტანური შეკრების მთავარი მიზანი სწრაფი რეაგირება და ამ ფორმით პროტესტის გამოხატვაა, შესაბამისად, ის მოვლენა, რომელსაც პროტესტი მოჰყვება, შესაძლოა საერთო არ არსებობდეს სპონტანური შეკრებიდან 5 დღით ადრე, რომ შეკრების მონაწილეებს შესძლებოდათ ორგანიზაციული საკითხების მოგვარება. შეკრების გამართვამდე, გაფრთხილების შეტანისათვის არაუგვიანეს 5-დღიანი ვადის დაწესებისას კანონი ყოველგვარ საფუძველს აცლის სპონტანური შეკრების არსებობას და ავტომატურად კანონსაწინააღმდეგო ხასიათს სძენს მას, განსაკუთრებით კი იმ შემთხვევაში, როდესაც სპონტანური შეკრებისას ხდება სატრანსპორტო მოძრაობის შეფერხება და უშუალოდ ტრანსპორტის სავალ ნაწილზე შეკრების გამართვა, მიუხედავად იმისა, რომ მსგავსი შეკრება დაცულია საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლით.

წინააღმდეგობა კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ პუნქტთან

საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, წინასწარი ნებართვისა და გაფრთხილების გარეშე, შეკრების და საკუთარი აზრის საჯაროდ გამოხატვის უფლება გააჩნია ყველა პირს, ამავე მუხლით დაწესებული გამონაკლისის გარდა.

კონსტიტუციის აღნიშნული დებულება განამტკიცებს ადამიანთა უფლებას მშვიდობიან, საჯარო შეკრებაზე. იგი „უფლებით მოსარგებლე პირს (მისი პოლიტიკური, სოციალური, რელიგიური და ა.შ.) გრძნობებისა და შეხედულებების გამოხატვის შესაძლებლობას აძლევს. შეკრება და მანიფესტაცია შეიძლება იყოს პოლიტიკური საქმიანობის განუყოფელი ელემენტი, ემსახურებოდეს აზრის გამოხატვას, ინფორმაციის მიღებასა და გავრცელებას და ა.შ.^[29]

პირველ რიგში, უნდა აღინიშნოს, რომ მოსარჩელე მხარე სადავო ნორმის განხილვისას მიუთითებს მშვიდობიან შეკრებაზე. საერთაშორისო სტანდარტით, მხოლოდ მშვიდობიანი შეკრება არის დაცული.^[30] სამართლებრივ სტანდარტს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება იძლევა, რომლის თანახმადაც, კონსტიტუციით დაცულ სფეროში მხოლოდ მშვიდობიანი და არაძალადობრივი ხასიათის შეკრება ხვდება, რამდენადაც დაუშვებელია, კონსტიტუციური უფლება თავად კონსტიტუციით დაცული დემოკრატიული წესწყობილების ხელყოფისკენ იყოს მიმართული და ქმნიდეს კანონსაწინააღმდეგო ქმედების განხორციელების საფუძველს.^[31] შესაბამისად, პრინციპული მნიშვნელობა აქვს იმ ფარგლების განსაზღვრას, რომლის დარღვევის შემთხვევაშიც შეკრება სცდება უფლებით დაცულ სფეროს და არამშვიდობიანად მიიჩნევა.

აღსანიშნავია, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს შეფასებით, აკრძალვას არ ექვემდებარება ხელისუფლების მიმართ გამოთქმული კრიტიკა, მათ შორის, მმართველობის ფორმის შეცვლის მოთხოვნა და ხელისუფლების ან მის გადადგომასთან დაკავშირებული მოწოდებები.^[32] პოლიტიკური შინაარსის შეკრებებს დაცულობის მაღალ ხარისხს უკავშირებს შეკრების თავისუფლების სახელმძღვანელო პრინციპები^[33] და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, რომელიც გაუმართლებლად მიიჩნევს ხელისუფლების უფლებამოსილებას, აკრძალოს დემონსტრაცია იმ მიზეზით, რომ მისი გზავნილი არის არასწორი, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც კრიტიკის სამიზნე შეკრების გამართვაზე ნებართვის გამცემი ორგანოა.^[34] პროტესტის მწვავე ფორმით გამოხატვა ხშირად ხელისუფლების ან/და საზოგადოების ყურადღების მიპყრობის ერთადერთი ან ყველაზე ეფექტიანი საშუალებაა, შესაბამისად, ცალკეულ შემთხვევებში საზოგადოებრივი რეაგირების დაყოვნება შესაძლოა, სრულიად არაეფექტური აღმოჩნდეს დასახული მიზნების მისაღწევად და მთლიანად დაეკარგოს აზრი დაგვიანებულ რეაქციას.^[35]

ასევე, უფლების სუბიექტის მიერ შეკრების ფორმის, დროის და ადგილის არჩევის უფლება აღიარებულია საერთაშორისო სტანდარტით^[36] და საქართველოს კონსტიტუციით.^[37] ეს შესაძლებელს ხდის შეკრების მიმდინარეობისას კონკრეტული აზრის გამოხატვას როგორც ვერბალური, ისე არავერბალური კომუნიკაციის სხვადასხვა ფორმით,^[38] მათ შორის სპონტანური შეკრების გამართვის დროსაც.

მნიშვნელოვანია, აღინიშნოს, რომ შეკრების თავისუფლების სრულფასოვნად რეალიზების უზრუნველსაყოფად, ეროვნული კანონმდებლობა სახელმწიფოს ორი სახის ვალდებულებას აკისრებს:

ხელი არ შეუშალოს კანონით დადგენილი წესის დაცვით შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზებასა და ჩატარებას, მოქალაქეთა მიერ საკუთარი შეხედულებების საჯაროდ გამოხატვას;^[39] არ დაადგინოს ისეთი ნორმები, რომლებიც არის აშკარად არაგონივრული, შესასრულებლად მძიმე და არსებითად აზრს უკარგავს უფლებით სარგებლობას (ნეგატიური ვალდებულება);^[40] უზრუნველყოს შეკრების მშვიდობიანად წარმართვა და ამ მიზნით, მიიღოს ყველა საჭირო ზომა, მათ შორის, შესაბამისი კანონმდებლობის შექმნისა და მისი ეფექტიანი აღსრულების გზით^[41] (პოზიტიური ვალდებულება). სახელმწიფოს ასევე ევალება დაიცვას მშვიდობიანი შეკრება მესამე პირთა მხრიდან ჩადენილი ძალადობრივი ქმედებებისგან.^[42]

პოზიტიური ვალდებულება კანონმდებლისთვის უპირველესად გულისხმობს ცხადი და ადეკვატური საკანონმდებლო ბაზის შექმნას, რომელიც განსაზღვრავს სხვა შტოების უფლებამოსილებების განხორციელების ორიენტირს და შესაბამისად აღსრულდება სამართალშემფარდებელის და სასამართლოს მიერ. საკონსტიტუციო სასამართლომ პირდაპირ მიუთითა, რომ ზოგადად, კანონმდებელს მოეთხოვება, რაც შეიძლება კონკრეტულად და ცხადად მოახდინოს ნებისმიერი უფლების შეზღუდვის რეგლამენტაცია, თუმცა ეს, რა თქმა უნდა, არ გამორიცხავს ზოგადი ნორმების არსებობის საჭიროებას. ადამიანთა ყოფა-ცხოვრების დინამიკურმა ხასიათმა შეიძლება განაპირობოს ახალი, წინასწარ განუჭვრეტადი საფრთხის წარმოშობა ან გააქროს გარკვეული რისკები, რომლებიც წარსულში არსებობდა.^[43]

შეკრების თავისუფლებით სარგებლობის შემთხვევაში, განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს, რომ სპეციალური კანონი ამ უფლებით ეფექტიან სარგებლობას უზრუნველყოფდეს. ამგვარად, სპეციალური კანონი არ უნდა იყოს ცალმხრივად მიმართული მხოლოდ უფლების შეზღუდვისკენ საზოგადოებრივი უსაფრთხოების და მართლწესრიგის დაცვის მიზნით, არამედ, იგი უნდა რჩებოდეს მშვიდობიანი შეკრების უფლებით შეძლებისდაგვარად ეფექტიანად სარგებლობის გარანტად. შესაბამისად, ნათელია, რომ საკანონმდებლო ბაზაში სპონტანური შეკრების რეგულაციის გარეშე დატოვება და ავტომატურად მისი ლეგალური გამორიცხვა ნიშნავს, რომ სახელმწიფო არ ასრულებს იმ პოზიტიურ ვალდებულებას, რასაც კონსტიტუცია პირდაპირ მოითხოვს.

ასევე, უნდა აღინიშნოს, რომ ვენეციის კომისიის მიერ მომზადებულ დასკვნაში სპონტანურ შეკრებად განმარტებულია, რაიმე შემთხვევის, ინცინდენტის თუ სხვა შეკრებისა ან/და გამოსვლის საპასუხოდ ორგანიზებული შეკრება/მანიფესტაცია, რომლის ორგანიზატორიც ბუნებრივად იყო მოკლებული შესაძლებლობას, კანონით დადგენილ ვადაში განეხორციელებინა წინასწარი შეტყობინება, ან როდესაც ასეთ შეკრებას საერთოდ არ ჰყავს ორგანიზატორი. მსგავსი ტიპის შეკრებები დემოკრატიული საზოგადოებებისთვის უცხო არაა და მათი ჩატარების შესაძლებლობა კრიტიკულად მნიშვნელოვანია, რადგან შეკრების გადადებამ შესაძლოა მნიშვნელოვნად დაასუსტოს მისგან მომდინარე/მისი ორგანიზატორების მიერ გასაჟღერებელი მესიჯები.^[44]

სპონტანური აქციების შემთხვევაში ორი საკითხი საჭიროებს დამატებით განმარტებას: ა) შეიძლება თუ არა სპონტანურ შეკრებას საერთოდ არ ჰყავდეს ორგანიზატორი და ბ) რამდენად უნდა გავრცელდეს ასეთი ტიპის აქციებზე წინასწარ შეტყობინების ვალდებულება. ბუნებრივია, ისევე როგორც წინასწარ დაგეგმილ, სპონტანურ შეკრებასაც შესაძლოა ჰყავდეს ერთი, ან რამდენიმე ორგანიზატორი. თუმცა, თანამედროვე საზოგადოებებში, როდესაც იზრდება მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების ხელმისაწვდომობა და მარტივდება კომუნიკაცია კერძო პირებს შორის (იქნება ეს სატელეფონო საუბრები, ტექსტური შეტყობინებები, ინტერნეტი და ა.შ.), სრულებით შესაძლებელია, სპონტანური შეკრება განხორციელდეს აშკარა ორგანიზატორების გარეშე. ხოლო ის ფაქტი, რომ მაგალითად სატელეფონო კომუნიკაციით მოქალაქეები ერთმანეთს მოუწოდებენ კონკრეტულ ტერიტორიაზე მისვლისკენ, თავისთავად ვერ შეფასდება ორგანიზატორობად.^[45]

რაც შეეხება წინასწარ შეტყობინებას, ვენეციის კომისიის დასკვნაში აღნიშნულია, რომ სპონტანური შეკრებების დროს ეროვნული კანონმდებლობები უნდა ითვალისწინებდეს გარკვეულ გამონაკლისებს ზოგადად შეტყობინების თაობაზე, ანდაც აწესებდეს სპეციფიკურ, უფრო მოკლე ვადებს წინასწარი შეტყობინების გასაკეთებლად.^[46] როგორც აღინიშნა, ამ მხრივ ქართული კანონმდებლობა რაიმე სპეციალურ წესს არ შეიცავს.

წინასწარი გაფრთხილების ვალდებულების ობიექტური გარემოებების გამო შეუსრულებლობის პირობებში, სპონტანური შეკრების შეუფერხებლად გამართვის შესაძლებლობაზე მიუთითებს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკაც. სასამართლომ უფლების დარღვევად შეაფასა - საქმეში Lashmankin and Others v. Russia - წინასწარი გაფრთხილების ვალდებულების დამდგენი მკაცრად რეგლემენტირებული კანონმდებლობის ავტომატური გამოყენება, რომელიც არ ადგენს გამონაკლისს და არ იძლევა უფლების განხორციელებისა და კონვენციით გათვალისწინებული სტანდარტის შესაბამისად დაბალანსების საშუალებას.^[47]

ევროპულმა სასამართლომ გადაწყვეტილებაში საქმეზე, Bukta and Others v. Hungary, მიუთითა, რომ განსაკუთრებულ შემთხვევებში, როდესაც პოლიტიკურ მოვლენასთან დაკავშირებით, შეკრების ფორმით მყისიერი პასუხი გამართლებულია, მშვიდობიანი შეკრების შეწყვეტა მხოლოდ იმ მიზეზით, რომ არ არსებობდა წინასწარი შეტყობინება, მაშინ, როდესაც მონაწილეები რაიმე სხვა უკანონო მოქმედებას არ სჩადიან, შეკრების თავისუფლებაზე არაპროპორციული შეზღუდვის დაწესებას უტოლდება.^[48]

ასევე, სასამართლომ საქმეზე, Éva Molnár v. Hungary, დამატებით განმარტა, რომ სპონტანური შეკრების გამართვის უფლება წინასწარი შეტყობინების ვალდებულებას მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევებში გადაწონის, კერძოდ, როდესაც კონკრეტულ მოვლენაზე პასუხის დაყოვნება მას დაგვიანებულს ხდის.^[49]

რაც შეეხება სატრანსპორტო გადაადგილებისათვის დაბრკოლების შექმნას, როდესაც კონკრეტული მიზნით საჭირო ხდება სპონტანური შეკრების გამართვა, რომელიც კონსტიტუციით დაცულ ერთ-ერთ ფორმას წარმოადგენს, მის მონაწილეებს აქვთ შესაძლებლობა აირჩიონ ის ადგილმდებარეობა, თუნდა გზის სავალ ნაწილთან, რომელიც სატრანსპორტო მოძრაობის შეფერხებას იწვევს, იმ შემთხვევაში თუ შეკრების მიზნებს სწორედ მსგავსი გამოხატვის ფორმა ემსახურება.

უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს კონსტიტუციით არ არის დაცული per se ქუჩის გადაკეტვის ან მისი ბლოკირების შესაძლებლობა. ამგვარ ქმედებას კონსტიტუციით დაცულ უფლებებთან მიმართება ექნება იმ შემთხვევაში, თუ ის აზრის გამოხატვის შინაარსს ან/და ფორმას უკავშირდება. სახელმწიფოს მხრიდან კონსტიტუციის თავდაპირველი რედაქციის 25-ე მუხლით დაცულ უფლებაში ჩარევის ინტენსივობა, შეზღუდვების სიმკაცრე დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ რა ფორმით და რა მიზნით ხორციელდება ქმედება. სიტყვას ან ქმედებას, თუ მას არ გააჩნია პოლიტიკური, სოციალური, მხატვრული ან სხვა ღირებულება, კონსტიტუციით დაცული სფეროდან გამოდის, როდესაც ის საზოგადოებრივ წესრიგს, უსაფრთხოებას, სხვათა უფლებებსა და თავისუფლებებს უპირისპირდება.

„შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ კანონის ნორმებზე მსჯელობისას საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ ტრანსპორტის სავალ ნაწილზე შეკრების ჩატარების უფლების შეზღუდვა გაუმართლებელი იქნებოდა მაშინ, თუ გზის დაკავება მონაწილეთა სიმრავლის გამო ხდება, როდესაც შეკრება (მანიფესტაცია) სხვაგვარად ვერ გაიმართება იმ ადგილას, რომელიც შეკრების მიზანს არსებითად უკავშირდება, სადაც პროტესტის ან სოლიდარობის ადრესატი იმყოფება და ა.შ. სასამართლოს განცხადებით, შეკრების (მანიფესტაციის) უფლებას უპირატესობა უნდა მიენიჭოს, თუ მისი რეალიზება სხვათა უფლებების შეზღუდვის გარეშე შეუძლებელია, როდესაც გზის სავალი ნაწილის გადაკეტვა ობიექტურ აუცილებლობას წარმოადგენს.^[50]

იმ შემთხვევაში, როდესაც შეკრების მონაწილეთა რაოდენობა სხვათა გადაადგილებას შეუძლებელს ხდის, უპირატესობა შეკრების თავისუფლებას ენიჭება. „საკმარისი რაოდენობის“ შესაფასებლად, უფლებამოსილმა პირმა აშკარა და თვალსაჩინო კრიტერიუმებით უნდა იხელმძღვანელოს და შეკრების მონაწილეთა უფლებაში მხოლოდ მაშინ ჩაერიოს, როდესაც მათი რაოდენობა აშკარად არ არის საკმარისი იმისთვის, რათა შეკრება მონაწილეთა მიერ შერჩეულ ადგილას, ტრანსპორტის სავალი ნაწილის სრული ან ნაწილობრივი გადაკეტვით განხორციელდეს; ამასთან, მსგავსი ჩარევა ყველა შემთხვევაში მართლზომიერი და აუცილებელი უნდა იყოს.^[51]

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკა ტრანსპორტის სავალი ადგილის დაკავებას მშვიდობიანი შეკრების ფარგლებში განიხილავს და შესაბამისად, სახელმწიფოს მის მიმართ შემწყნარებლობის გარკვეული ხარისხის გამოჩენას აკისრებს.^[52] თავის მხრივ, ეუთოს/დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებათა ოფისის მიდგომის თანახმად, ტრანსპორტისთვის შექმნილი დაბრკოლებების თავიდან აცილება არ არის ლეგიტიმური მიზანი მშვიდობიანი შეკრების უფლებაში ჩარევისთვის და ამდენად, შეზღუდვის დაწესება მხოლოდ ამ გარემოების საფუძველზე, დაუშვებელია.^[53]

საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნებისა და საერთაშორისო სტანდარტების გათვალისწინებით ნათელია, რომ სპონტანური შეკრებისას სატრანსპორტო გზის გადაკეტვა ან მოძრაობის შეფერხება, ისევე უნდა იყოს დაცული, როგორც ეს წინასწარი გაფრთხილების არსებობის დროს ხდება. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკა ცხადყოფს, რომ არ არსებობს წინასწარი ნებართვის სავალდებულო მოთხოვნა და მშვიდობიანი პროტესტის გამოხატვის დროული შესაძლებლობა უფრო წონადი ინტერსია.

ასევე, საკანონმდებლო დონეზე სპონტანური შეკრების საკითხის საერთოდ რეგულირების გარეშე დატოვება, წინასწარი გაფრთხილების კონტექსტში, პრობლემას ქმნის პოლიციის მიერ შეკრების მართვის თვალსაზრისითაც. აღსანიშნავია, რომ წინასწარი გაფრთხილება გვევლინება ძირითად სამართლებრივ და პრაქტიკულ მექანიზმად, რაც პოლიციას შეკრების მართვის თვალსაზრისით, პრაქტიკაში ყველაზე ეფექტიანი და გამართლებული, მოლაპარაკებებზე დაფუძნებული მართვის სტრატეგიის (negotiated management strategy) რეალიზაციის შესაძლებლობას აძლევს.^[54] დემოკრატიულ ქვეყნებში წინასწარი გაფრთხილების ვალდებულება ხელისუფლების წარმომადგენლებსა და შეკრების ორგანიზატორებს შორის კომუნიკაციის დამყარების წინაპირობას და პოლიციის მხრიდან მისი სწორად გამოყენების შემთხვევაში, შემდგომი თანამშრომლობის ფორმატს ქმნის.

სპონტანური შეკრების დროს, სპეციალური ნორმების არარსებობის პირობებში, პოლიციას უწევს იმოქმედოს ზოგადი წესებით, რომლებიც სპონტანური შეკრების ზუსტ და ადეკვატურ რეგლამენტაციას არ იძლევა. გარდა ამისა, პრაქტიკაში პრობლემას ქმნის ის გარემოებაც, რომ სპონტანური შეკრების დროს, დროის სიმცირის გამო, უმეტეს შემთხვევაში, რთულია სათანადო ხარისხის ინფორმაციის შეგროვება და, შესაბამისად, რისკების შეფასება, უცნობია ორგანიზატორების ვინაობა ან/და ლიმიტირებულია მათთან პირდაპირი კომუნიკაციის, მათზე ზეგავლენის მოხდენის შესაძლებლობა. პოლიციას სტრატეგიული გადაწყვეტებისა და ტაქტიკური მეთოდების შეზღუდული არჩევანი აქვს და იმის გათვალისწინებით, როცა საქართველოს კანონმდებლობა ცალკე რეგულაციებს არ იცნობს, ძირითადად იძულების ღონისძიებების გამოყენებით უწევს შეკრების მართვა.^[55]

შეკრებების დროს პოლიციის სამოქმედო ინსტრუქცია, რომელიც საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის 2015 წლის 30 დეკემბრის №1002 ბრძანებით არის დამტკიცებული, შეიცავს სპონტანური შეკრების განმარტებას. თუმცა იგი თავისი სამართლებრივი ბუნებიდან გამომდინარე, მოკლებულია შესაძლებლობას, დაადგინოს გამონაკლისები კანონით დადგენილი მოწესრიგებისგან ან კანონის ინტერპრეტაციის გზით, განავრცოს მისი ფარგლები. იმის გამო, რომ პოლიციის მოქმედება ასეთი შეკრებების მართვის დროს, როგორც უკვე აღინიშნა, ძირითადად დაკავშირებულია მოქალაქეთა უფლებების შემზღუდავი საპოლიციო ღონისძიებების (მათ შორის, იძულების ღონისძიებების) გამოყენებასთან, მას გადაწყვეტილებისა და მოქმედების მაღალი სამართლებრივი ლეგიტიმაცია სჭირდება, რისი მინიჭებაც საქართველოს სამართლებრივ სისტემაში მხოლოდ კანონს შეუძლია.

საკანონმდებლო ხარვეზს პირდაპირ ადასტურებს მის საფუძველზე არსებული პრაქტიკული შემთხვევებიც. აღსანიშნავია, რომ სახალხო დამცველის აპარატმა, შეკრების თავისუფლებაზე ანგარიშის მომზადებისას გაანალიზა არამხოლოდ შეკრების თავისუფლების მარეგულირებელი კანონმდებლობა, არამედ შეისწავლა მისი პრაქტიკაში რეალიზაციის კუთხით არსებული ტენდენციები და გამოწვევები და შეაფასა კანონმდებლობის აღსრულების მექანიზმების ეფექტიანობა.

აღნიშნული პრობლემის მაგალითია 2018 წლის 12 მაისის ღამეს საგამოძიებო მოქმედებების გასაპროტესტებლად ღამის კლუბ „ბასიანის“ მიმდებარე ტერიტორიაზე გამართული სპონტანური შეკრება. აგრეთვე, 2019 წლის 1 აპრილს, ჭავჭავაძის გამზირზე მუშების დაღუპვის გასაპროტესტებლად გამართული სპონტანური შეკრება, რომლის 6 მონაწილის დაკავებას საფუძვლად დაედო, მათ შორის, ტრანსპორტის გადაადგილებისთვის განზრახ დაბრკოლებების შექმნა.

ამ კონტექსტში, საყურადღებოა 2019 წლის 19 ოქტომბერს მცოცავი ოკუპაციის გასაპროტესტებლად, ნატახტარის გზაზე მიმდინარე შეკრებაც, რომლის მონაწილეებს, მიუხედავად მცირე რაოდენობისა, არ მიეცათ საშუალება, რამდენჯერმე ერთიანად გადაეკვეთათ ქვეითთა არარეგულირებული გადასასვლელი (ე.წ. „ზებრა“).^[56] მონაწილეთა განმარტებით, მათი მიზანი ტრანსპორტის სავალი ნაწილის გადაკეტვა კი არა, ე.წ. „ზებრაზე“ რამდენჯერმე გადასვლა და პროტესტის მსგავსი ფორმით გამოხატვა იყო. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს განმარტებით, რამდენადაც მოცემულ შემთხვევაში არ ყოფილა დაცული ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოს წინასწარი გაფრთხილების ვალდებულება, ვერ მოხერხდა იმ სამართლებრივი მექანიზმების გამოყენება, რომელთათავისაც, გაფრთხილების შემდეგ, შესაძლოა, მიემართათ შემხვედრი ინტერესების დაბალანსების მიზნით.^[57]

ყოველივე ეს არსებული საკანონმდებლო ვაკუუმის აღმოფხვრისა და საკითხის სათანადო რეგულირების აუცილებლობაზე მიუთითებს, იმისათვის, რათა სპონტანური შეკრების მონაწილეებმა შეძლონ წინასწარ ორგანიზებული შეკრების მონაწილეების მსგავსი გარანტიებით სარგებლობა, ხოლო პოლიციას ჰქონდეს მოქმედებების მკაფიოდ ჩამოყალიბებული სამართლებრივი საფუძვლები და მაღალი ლეგიტიმაცია. ამ რეგულირებით, ტრანსპორტის სავალ ადგილას სპონტანური შეკრების გამართვა, თუნდაც მონაწილეთა მცირე რაოდენობის პირობებში, თითოეულ შემთხვევაში, მხოლოდ მაშინ უნდა დაექვემდებაროს შეზღუდვას, როდესაც ეს აუცილებელია სხვათა უფლებების უზრუნველსაყოფად და არა მარტოოდენ ფორმალური საფუძვლით.^[58]

თანაზომიერების შეფასება

თანაზომიერების პრინციპიდან გამომდინარე, უფლების შეზღუდვის გასამართლებლად, უპირველეს ყოვლისა, უნდა არსებობდეს ლეგიტიმური მიზანი. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „ლეგიტიმური მიზნის არარსებობის პირობებში, ადამიანის უფლებაში ნებისმიერი ჩარევა თვითნებურ ხასიათს ატარებს და უფლების შეზღუდვა საფუძველშივე გაუმართლებელი, არაკონსტიტუციურია“^[59]

კონკრეტულ შემთხვევაში, სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვა ემსახურება სხვათა უფლებების დაცვის, საზოგადოებრივი წესრიგისა და უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ლეგიტიმურ მიზანს, რაც რა თქმა უნდა, მნიშვნელოვან საჯარო ინტერესს წარმოდგენს.

ლეგიტიმური მიზნის არსებობა თავისთავად არ ნიშნავს, რომ უფლებაში ჩარევა გამართლებულია. შეზღუდვის თანაზომიერებისათვის ასევე აუცილებელია, დაკმაყოფილებული იყოს გამოსადეგობის მოთხოვნაც.^[60] ამ შემთხვევაში შესაძლოა ითქვას, რომ დაწესებული წინასწარი გაფრთხილებისათვის დაწესებული 5-დღიანი ვადა უზრუნველყოფს ლეგიტიმური მიზნის მიღწევისათვის გამოსადეგ საშუალებას, რათა წინასწარი გაფრთხილებით, შესაბამისი ორგანო ცდილობს ალტერნატიული საშუალებების დაწესებას მაშინ როდესაც კონკრეტული სატრანსპორტო გზის გადაკეტვა ან მასზე მოძრაობის შეფერხება ხდება, მაგრამ აღნიშნული არ უნდა ხდებოდეს უფლების გადამეტებულად შეზღუდვის ხარჯზე.

გამოსადეგობასთან ერთად შემზღუდველი ღონისძიება უნდა წარმოადგენდეს შეზღუდვის აუცილებელ (უფლების ყველაზე ნაკლებად მზღუდავ) საშუალებას.^[61] თანაზომიერების პრინციპის საწინააღმდეგოა ნებისმიერი ღონისძიება, რომელიც იმაზე მეტად ზღუდავს უფლებას, ვიდრე ეს ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად არის აუცილებელი. სადავო ნორმის შემთხვევაში არ არის გათვალისწინებული საგამონაკლისო წესი, რაც ავტომატურად იმაზე მიუთითებს, რომ კანონი არ აღიარებს სპონტანური შეკრების ცნებას და მსგავსი შეკრების სატრანსპორტო ადგილას გამართვას სრულიად გამორიცხავს, რაც ვერ ჩაითვლება ნაკლებმზღუდველ საშუალებად და ვერ აკმაყოფილებს თანაზომიერების პრინციპის ამ მოთხოვნას.

შეკრების (მანიფესტაციის) უფლების რეალიზება შეიძლება ბუნებრივად დაუპირისპირდეს საგზაო მოძრაობის წესებს, იწვევდეს სხვათა უფლებების შეზღუდვას. მიუხედავად ამისა, შეკრების (მანიფესტაციის) უფლების მნიშვნელობის ხაზგასასმელად, კონსტიტუცია საგანგებოდ აღნიშნავს, რომ სახელმწიფოს არ აქვს სანებართვო სისტემის დაწესების უფლება.^[62]

შეკრების უფლების რეალიზაციისას თითოეული ინდივიდის თავისუფლების ფარგლები შეზღუდულია სხვათა უფლებებით, საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და უშიშროების დაცვის საჭიროებით. თუმცა, როგორც ზემოთ აღინიშნა, მრავალრიცხოვანი შეკრება საგზაო მოძრაობის წესების დარღვევისა და სხვათა უფლებების შეზღუდვის გარეშე შეიძლება ვერ განხორციელდეს. სწორედ ამიტომ, კონსტიტუცია შეკრების მონაწილეებს გზის სავალ ნაწილზე შეკრების უფლებას ანიჭებს.

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-8 მუხლის პირველი პუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც გამორიცხავს სპონტანური შეკრების გამართვას, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ პუნქტს.

[1]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის №1/3/538 გადაწყვეტილება საქმეზე, „პოლიტიკური გაერთიანება „თავისუფალი საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1;

[2] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის №2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის“, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“, საქართველოს მოქალაქეები – ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-25;

[3]ეუთო/დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისი (OSCE/ODIHR), შეკრების თავისუფლების მონიტორინგის სახელმძღვანელო, 2011, გვ. 7;

[4] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 4 ივლისის №1/5/1271 გადაწყვეტილება საქმეზე, „ბესიკ ქათამაძე, დავით მჟავანაძე და ილია მალაზონია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-32;

[5] შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ კანონის, მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტი, მე-8 მუხლი, 1-ლი და მე-2 პუნქტები;

[6] შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ კანონის მე-5 და მე-8 მუხლები;

[7] საქართველოს სახალხო დამცველის 2011 წლის საპარლამენტო ანგარიში, გვ. 68; 2012 წლის საპარლამენტო ანგარიში, გვ. 487-492; 2013 წლის საპარლამენტო ანგარიში, გვ. 360; 2014 წლის საპარლამენტო ანგარიში, გვ. 491-492; 2015 წლის საპარლამენტო ანგარიში, გვ. 533; 2016 წლის საპარლამენტო ანგარიში, გვ. 465; 2018 წლის საპარლამენტო ანგარიში, გვ. 163. 2019 წლის საპარლამენტო ანგარიში, გვ 248. 2020 წლის საპარლამენტო ანგარიში, გვ 249;

[8] საქართველოს სახალხო დამცველის სპეციალური ანგარიში: მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლება. იხ: https://www.ombudsman.ge/res/docs/2020061620213679437.pdf ;

[9] საქართველოს სახალხო დამცველის სპეციალური ანგარიში: მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლება. გვ 65;

[10] ევროპული კომისია დემოკრატიისთვის კანონის მეშვეობით (ვენეციის კომისია), საბოლოო მოსაზრება (№547/2009; CDL-AD (2011)029) „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონში განხორციელებული ცვლილებების თაობაზე, 17 ოქტომბერი 2011, პარ. 28; ვენეციის კომისია, შუალედური მოსაზრება (№547/2009, CDL-AD(2010)009) „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის პროექტის თაობაზე, 15 მარტი 2010, პარ. 36; ვენეციის კომისია, კომენტარები (№547/2009; CDL(2009)152) „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის თაობაზე, 1 ოქტომბერი 2009, პარ. 22; ხელმისაწვდომია ვებგვერდზე: https://bit.ly/2V5wWv2 ;

[11] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 4 ივნისის №1/5/1271 გადაწყვეტილება საქმეზე „ბესიკ ქათამაძე, დავით მჟავანაძე და ილია მალაზონია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-33;

[12] II-35;

[13] II-40;

[14] ეუთო/დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისის (OSCE/ODIHR) შეკრების თავისუფლების მონიტორინგის სახელმძღვანელოს თანახმად, შეკრების ცნება თავის თავში მოიაზრებს ინდივიდების როგორც სტატიკურ, ისე მოძრავ თავყრილობებს, რასაც შესაძლოა ჰქონდეს აქციის, მიტინგის, ფლეშმობის, მსვლელობის, მარშის ან/და სხვაგვარი სახე. გვ. 11-12;

[15] აღნიშნულ პრობლემაზე მიუთითებს ვენეციის კომისიის ერთ ერთი მომხსენებელიც, დეტალურად იხილეთ: კომენტარები (№547/2009; CDL(2009)153) „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის თაობაზე, 1 ოქტომბერი 2009, პარ. 15;

[16] მე-3 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტი;

[17] მე-3 მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტი;

[18] მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტი. „გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ტრანსპორტის მოძრაობა გადაკეტილია შეკრებისგან ან მანიფესტაციისგან დამოუკიდებელი მიზეზის გამო.“;

[19] მე-3 მუხლის „ვ“ ქვეპუნქტი. ასევე, „ორგანიზატორი“ არის შეკრების ან მანიფესტაციის ინიციატორის მიერ აქციის ორგანიზების ხელმძღვანელობისთვის გამოყოფილი პირი;

[20] მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტი;

[21] მე-8 მუხლის მე-3 პუნქტი;

[22] მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტი;

[23] მე-8 მუხლის მე-9 პუნქტი;

[24] მე-12 მუხლის 1-ლი პუნქტი;

[25] 11¹-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი;

[26] 11¹-ე მუხლის მე-2 პუნქტი;

[27] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 4 ივნისის №1/5/1271 გადაწყვეტილება საქმეზე „ბესიკ ქათამაძე, დავით მჟავანაძე და ილია მალაზონია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-20;

[28] მე-12 მუხლის მე-2 პუნქტი;

[29]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის №2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება, II-4;

[30] ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენცია, მუხლი 11; საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ, მუხლი 21; ეუთო/დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისი (OSCE/ODIHR) და ვენეციის კომისია; შეკრების თავისუფლების სახელმძღვანელო პრინციპები, მეორე გამოცემა, 2010, პარ. 25;

[31] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის №2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება, II-90;

[32] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის №2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება, II-106;

[33] ეუთო/დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისი (OSCE/ODIHR) შეკრების თავისუფლების სახელმძღვანელო პრინციპები, მეორე გამოცემა, 2010, პარ. 94;

[34] ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 2014 წლის 12 ივნისის გადაწყვეტილება საქმეზე, Primov and Others v. Russia, პარ. 135;

[35] mutatis mutandis იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის №2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება;

[36] ევროპის საბჭო/ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის მე-11 მუხლის გზამკვლევი, შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლება, პირველი გამოცემა, 31 დეკემბერი 2019, პარ. 20;

[37] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის №2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება, II- 4;

[38] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 4 ივლისის №1/5/1271 გადაწყვეტილება საქმეზე, „ბესიკ ქათამაძე, დავით მჟავანაძე და ილია მალაზონია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-7;

[39] შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ კანონი, მე-12 მუხლის მე-2 პუნქტი;

[40] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის №2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება, II-29;

[41] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის №1/3/538 გადაწყვეტილება საქმეზე, „პოლიტიკური გაერთიანება „თავისუფალი საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-8;

[42] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის №1/3/538 გადაწყვეტილება საქმეზე, „პოლიტიკური გაერთიანება „თავისუფალი საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-8;

[43] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის №1/3/538 გადაწყვეტილება საქმეზე „პოლიტიკური გაერთიანება „თავისუფალი საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ,“ II-9;

[44] Final Opinion On The Amendments To The Law On Assembly And Manifesta ons Of Georgia – Adoped by

the Venice Commission at its 88th Plenary Session (Venice, 14-15 October 2011) – Opinion no.547/2009, CDLAD(

2011)029 –Strasbourg, 17 October, 2011; par. 126;

[45] Opinion no.547/2009, CDLAD(2011)029 –Strasbourg, 17 October, 2011; par. 127;

[46]Opinion no.547/2009, CDLAD(2011)029 –Strasbourg, 17 October, 2011; par. 128;

[47] პარ. 451-456;

[48] პარ. 36;

[49] პარ. 38;

[50] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის №2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება, II-38,39;

[51] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის №2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება, II- 45;

[52] იხ. ადამიანის უფლებათა ევროპული კომისიის 1989 წლის 6 მარტის გადაწყვეტილება საქმეზე, G. v. the Federal Republic of Germany, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 2015 წლის 15 ოქტომბრის გადაწყვეტილება საქმეზე, Kudrevičius and Others v. Lithuania, პარ. 98 და პარ. 169; იხ. წინამდებარე დოკუმენტის 2.2.2 თავი (შეკრების მშვიდობიანი ხასიათი);

[53] ეუთო/დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისი (OSCE/ODIHR), ეუთოს წევრ შერჩეულ ქვეყნებში მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლების მონიტორინგის ანგარიში (მაისი 2017 - ივნისი 2018), 19 სექტემბერი 2019, პარ. 129, ხელმისაწვდომია ვებგვერდზე: https://bit.ly/33tl2vD ;

[54] Donatella Della Porta, Herbert Reiter, Policing Protests: The Control of Mass Demonstrations in Western Democracies, University of Minnesota Press. Minneapolis, London, 1998, pp. 18, 40, 72;

[55]საქართველოს სახალხო დამცველის სპეციალური ანგარიში: მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლება. გვ 10. ინტერვიუ შინაგან საქმეთა სამინისტროს საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის დირექტორის მოადგილესთან, ჩაწერილია 2019 წლის 11 ნოემბერს;

[56] ინფორმაცია ხელმისაწვდომია ვებგვერდზე: https://bit.ly/35MVH19 ;

[57] საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს 2019 წლის 31 ოქტომბრის №2914679 წერილი;

[58] შეკრების თავისუფლების შეზღუდვის მსგავსი სტანდარტი დადგენილია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის №2/482,483,487,502 გადაწყვეტილებაში, II.36;

[59] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 5 ნოემბრის N3/1/531 გადაწყვეტილება „ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-15;

[60] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 მაისის №3/3/600 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-48;

[61] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/4/550 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ნოდარ დვალი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-26;

[62] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 4 ივლისის №1/5/1271 გადაწყვეტილება საქმეზე, „ბესიკ ქათამაძე, დავით მჟავანაძე და ილია მალაზონია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-82.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა