კოლეგიის შემადგენლობა:

თეიმურაზ ტუღუში – სხდომის თავმჯდომარე;

ირინე იმერლიშვილი – წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;

მანანა კობახიძე – წევრი;

თამაზ ცაბუტაშვილი – წევრი.

სხდომის მდივანი: მარიამ ბარამიძე.

საქმის დასახელება: შპს „იურიდიული ოფისი ლეგალ რაითს ჯორჯია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 365-ე მუხლის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

I
აღწერილობითი ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 30 დეკემბერს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №1557) მიმართა შპს „იურიდიული ოფისი ლეგალ რაითს ჯორჯიამ“. №1557 კონსტიტუციური სარჩელი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიას, არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად, გადაეცა 2020 წლის 31 დეკემბერს. კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიის განმწესრიგებელი სხდომა, ზეპირი მოსმენის გარეშე, გაიმართა 2021 წლის 15 ივლისს.

2. №1557 კონსტიტუციურ სარჩელში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსადმი მიმართვის სამართლებრივ საფუძვლებად მითითებულია: საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი, 34-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი; „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი.

3. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 365-ე მუხლის თანახმად, სააპელაციო საჩივარი ქონებრივ-სამართლებრივ დავაში დასაშვებია იმ შემთხვევაში, თუ დავის საგნის ღირებულება აღემატება 2 000 ლარს. ეს ღირებულება განისაზღვრება იმის მიხედვით, თუ გასაჩივრებული გადაწყვეტილების რა ზომით შეცვლაზე შეაქვს საჩივარი მხარეს.

4. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი განამტკიცებს სამართლიანი სასამართლოს უფლებას.

5. მოსარჩელე მხარე აღნიშნავს, რომ სასამართლოსთვის მიმართვის უფლება ნებისმიერი მატერიალური უფლების დაცვის პროცესუალური გარანტიაა. მისი განმარტებით, სასამართლოში დავის შემთხვევაში, პირველ რიგში, დგინდება უფლების დარღვევის ფაქტის არსებობა, რასაც შემდეგ უკავშირდება მოსარჩელის მოთხოვნის დაკმაყოფილება. შესაბამისად, პროცესუალურ-სამართლებრივად ჯერ გადასაწყვეტია უფლების ბედი, საიდანაც გამომდინარეობს სასარჩელო მოთხოვნით გათვალისწინებული მატერიალური სარგებელი. მოცემულ შემთხვევაში კი, დაუშვებელია, სადავოდ ქცეული უფლების დიფერენცირება მოხდეს მასთან დაკავშირებული მატერიალური ფასის მიხედვით და პირს შეეზღუდოს უფლება, მიმართოს სასამართლოს დარღვეული უფლების აღდგენის მიზნით.

6. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, სადავო რეგულაციის ერთადერთი ლეგიტიმური მიზანი შეიძლება იყოს სააპელაციო სასამართლოს გადატვირთვისგან დაცვა. თუმცა შემზღუდველი ღონისძიება არ არის მიზნის მიღწევის ვარგისი საშუალება, ვინაიდან, როგორც მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი სტატისტიკური მონაცემები აჩვენებს, სადავო ნორმაში 2018 წელს განხორციელებული ცვლილების შემდეგ, რის შედეგადაც 1000 ლარიდან 2000 ლარამდე გაიზარდა სააპელაციო სასამართლოში დასაშვები დავის საგნის ღირებულება, სააპელაციო საჩივრით მიმართვის დინამიკა არსებითად არ შეცვლილა.

7. შესაბამისად, მოსარჩელე მხარე აღნიშნავს, რომ სადავო ნორმა ცალსახად ქმნის სასამართლოში დარღვეული უფლების აღსადგენად მიმართვის ხელოვნურ ბარიერს, რაც წინააღმდეგობაში მოდის სამართლიანი სახელმწიფოსა და სასამართლოს ხელმისაწვდომობის პრინციპთან, რის გამოც იგი არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი.

II
სამოტივაციო ნაწილი

1. კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მისაღებად აუცილებელია, იგი აკმაყოფილებდეს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, კონსტიტუციური სარჩელი ან კონსტიტუციური წარდგინება დასაბუთებული უნდა იყოს. ამავე კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით კი განისაზღვრება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის იმ მტკიცებულებათა წარდგენის ვალდებულება, რომელიც ადასტურებს სარჩელის საფუძვლიანობას. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, „კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის აუცილებელია, მასში გამოკვეთილი იყოს აშკარა და ცხადი შინაარსობრივი მიმართება სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის იმ დებულებებს შორის, რომლებთან დაკავშირებითაც მოსარჩელე მოითხოვს სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/469 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახაბერ კობერიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). წინააღმდეგ შემთხვევაში, კონსტიტუციური სარჩელი მიიჩნევა დაუსაბუთებლად და არ მიიღება არსებითად განსახილველად.

2. განსახილველ საქმეზე სადავოდ გამხდარი ნორმის თანახმად, სააპელაციო საჩივარი ქონებრივსამართლებრივ დავაში დასაშვებია იმ შემთხვევაში, თუ დავის საგნის ღირებულება აღემატება 2 000 ლარს. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, დაუშვებელია სადავოდ ქცეული უფლების დიფერენცირება მოხდეს მასთან დაკავშირებული მატერიალური ფასის მიხედვით და პირს შეეზღუდოს უფლება, მიმართოს სასამართლოს დარღვეული უფლების აღდგენის მიზით. მისი აღნიშვნით, თავისთავად არაკონსტიტუციურია ის ფაქტი, რომ გასაჩივრების უფლების შეზღუდვა ხდება დავის საგნის ღირებულებით. შესაბამისად, აღნიშნული არგუმენტის საფუძველზე უნდა შეფასდეს, საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, რამდენად არსებობს ყველა საქმეზე გასაჩივრების კონსტიტუციური ინტერესი და, შესაბამისად, ხდება თუ არა სადავო ნორმით საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული სამართლიანი სასამართლოს უფლების შეზღუდვა.

3. უნდა აღინიშნოს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, გასაჩივრების ინტერესი პირდაპირ უკავშირდება სასამართლოს გადაწყვეტილებით უფლების შეზღუდვის ინტენსივობას. სასამართლო ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში ამოწმებს, არსებობს თუ არა სადავო ნორმებით გათვალისწინებულ შეთხვევაში გასაჩივრების მომეტებული საჭიროება და რამდენად აღემატება ხსენებული უფლების შეზღუდვის შედეგად შელახული მოსარჩელის ინტერესი სადავო ნორმით დაცულ სიკეთეებს. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „პირის ინტერესი, გაასაჩივროს სასამართლოს გადაწყვეტილება, პირდაპირ არის დამოკიდებული სასამართლოს გადაწყვეტილებით შეზღუდული უფლების ინტენსივობაზე. რაც უფრო ინტენსიურია პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილებიდან მომდინარე უფლების შეზღუდვა, მით უფრო მაღალია ხსენებული გადაწყვეტილების სააპელაციო სასამართლოში გასაჩივრების ინტერესი“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 19 ოქტომბრის №2/7/779 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე დავით მალანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-25).

4. ამავდროულად, საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკით გასაჩივრების უფლება შეიძლება შეიზღუდოს ისეთი მნიშვნელოვანი ლეგიტიმური მიზნებით, როგორიც არის პროცესის ეკონომიურობის უზრუნველყოფა და სასამართლო სისტემის გადატვირთვისგან დაცვა. საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთხელ აღუნიშნავს, რომ სასამართლოს გადატვირთულობა მნიშვნელოვან სირთულეს წარმოადგენს, რომელიც, ერთი მხრივ, აფერხებს საქმეთა დროულ განხილვას, ხოლო, მეორე მხრივ, ართულებს საქმეთა სრულყოფილად გამოკვლევას. ამდენად, სასამართლოს გადატვირთულობის პრევენცია პირდაპირ კავშირშია მართლმსაჯულების გამართულ ფუნქციონირებასთან. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ბუნებრივია, რომ უკლებლივ ყველა საქმეზე სააპელაციო სასამარლოსათვის მიმართვის უფლების დადგენა მნიშვნელოვნად გააუარესებდა ზემდგომი სასამართლოების საქმიანობის ეფექტურობას. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, „პროცესის ეკონომიურობა და სასამართლოს ხელოვნური გადატვირთვის თავიდან აცილება უმნიშვნელოვანესია მართლმსაჯულების ხარისხის უზრუნველყოფისთვის“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის №3/1/574 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-69). „სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს ისეთი სასამართლო სისტემის არსებობა, რომლის ფარგლებშიც უზრუნველყოფილი იქნება ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების ადეკვატური, დროული დაცვა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 14 დეკემბრის №2/12/1229, 1242, 1247, 1299 გადაწყვეტილება საქმეზე "საქართველოს მოქალაქეები - ხვიჩა ყირმიზაშვილი, გია ფაცურია და გვანცა გაგნიაშვილი და „შპს ნიკანი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ", II-16). აღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლოს გადატვირთვისგან დაცვა ნამდვილად წარმოადგენს ღირებულ ლეგიტიმურ მიზანს, რომლის მისაღწევად დასაშვებია საქმის სააპელაციო წესით გასაჩივრების უფლების შეზღუდვა.

5. სადავო ნორმის საფუძველზე პირს ეზღუდება პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილების სააპელაციო წესით გასაჩივრება იმ შემთხვევაში, როდესაც დავის საგნის ღირებულება არ აღემატება 2 000 ლარს. ამგვარი რეგულირება, ცხადია, ამცირებს სააპელაციო სასამართლოს მიერ განსახილველ საქმეთა რაოდენობას. სასამართლოსთვის სამუშაო ტვირთის შემცირებით, ხორციელდება მართლმსაჯულების სფეროში დროის, ადამიანური თუ მატერიალური რესურსების დაზოგვა. ეს კი ხელს უწყობს სასამართლოს განტვირთვას და მისი რესურსების ეფექტიანად გამოყენებას მართლმსაჯულების განხორციელების მიზნებისათვის. ამდენად, სადავო ნორმა, უდავოდ, ემსახურება ისეთი ლეგიტიმური მიზნის მიღწევას, როგორიც არის პროცესის ეკონომიურობის უზრუნველყოფა და სასამართლო სისტემის გადატვირთვისგან დაცვა.

6. შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, გასაჩივრების კონსტიტუციური ინტერესი ყველა საქმეზე ერთნაირი არ არის და იგი დამოკიდებულია სასამართლოს გადაწყვეტილებით შეზღუდული უფლების ინტენსივობაზე. ამდენად, გასაჩივრების უფლების შეზღუდვა, თავისთავად, ნორმის არაკონსტიტუციურობაზე არ მიუთითებს. მოსარჩელე მხარემ ნათლად უნდა დაანახოს საკონსტიტუციო სასამართლოს, რომ მას გააჩნია გასაჩივრების მომეტებული საჭიროება, რომელიც აღემატება სადავო ნორმით დაცულ სიკეთეებს. მოსარჩელეს კი, აღნიშნულის საწინააღმდეგოდ, არ წარმოუდგენია რაიმე წონადი არგუმენტი, რომელიც წარმოაჩენდა, რომ მას გააჩნია პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილების გადამოწმების ისეთი განსაკუთრებული ინტერესი, რომლის უგულებელყოფაც სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობას განაპირობებდა. ამდენად, №1557 კონსტიტუციური სარჩელი, ამ მხრივ, დაუსაბუთებელია და არსებობს მისი არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით და 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.

III
სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის და „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 27¹ მუხლის მე-2 პუნქტის, 31-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, 31¹ მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, 31² მუხლის მე-8 პუნქტის, 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, 31⁵ მუხლის პირველი, მე-3, მე-4 და მე-7 პუნქტების, 31⁶ მუხლის მე-2 პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, 43-ე მუხლის პირველი, მე-2, მე-5, მე-7, მე-8, მე-10 და მე-13 პუნქტების საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:

1. არ იქნეს მიღებული არსებითად განსახილველად №1557 კონსტიტუციური სარჩელი („შპს „იურიდიული ოფისი ლეგალ რაითს ჯორჯია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

2. განჩინება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

3. განჩინება გამოქვეყნდეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე 15 დღის ვადაში, გაეგზავნოს მხარეებს და „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“.

კოლეგიის წევრები:

თეიმურაზ ტუღუში

ირინე იმერლიშვილი

მანანა კობახიძე

თამაზ ცაბუტაშვილი