თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს კანონი ,,საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი’’

ბ. საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის საერთო კრებაზე 2010 წლის 11 დეკემბერს დამტკიცებული ,,ადვოკატთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების შესახებ დებულება’’

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი; საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის ,,ა’’ ქვეპუნქტი; ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ’’ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე’’ ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ა’’ ქვეპუნქტი, 31-ე და 31¹ მუხლები.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

კონსტიტუციური სარჩელი შედგენილია ამ სარჩელისათვის დადგენილი ყველა პირობის დაცვით, ფორმით და შინაარსით შეესაბამება კანონით დადგენილ მოთხოვნებს, წარმოდგენილი უფლებამოსილი პირის მიერ, შედგენილია ქართულ ენაზე და ხელმოწერილია, ერთვის სადავო სამართლებრივი აქტების ტექსტი, საბუთი სახელმწიფო ბაჟის გადახდის შესახებ და კონსტიტუციური სარჩელის ელექტრონული ვერსია.

კონსტიტუციური სარჩელი შეტანილია იმ ფიზიკური პირის მიერ, რომელსაც უშუალოდ და არაერთხელ შეეხო გასაჩივრებული ნორმები; საერთო სასამართლოებში და სსიპ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციაში ნაწარმოები საქმეების გადაწყვეტას, სადაც მხარეს წარმოადგენდა მოსარჩელე გოგი გვიდიანი, საფუძვლად დაედო გასაჩივრებული სამართლებრივი აქტების კონკრეტული ნორმები/ნორმატიული შინაარსი, რითაც დაირღვა მისი სამართლიანი სასამართლოს კონსტიტუციური უფლება;

წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელით მოთხოვნილია გასაჩივრებული ნორმების საქართველოს კონსტიტუციით დაცულ სამართლიანი სასამართლოს უფლებასთან შესაბამისობის შემოწმება.

სახეზე გვაქვს გასაჩივრებული ნორმების მიმართება კონსტიტუციურ - სამართლიანი სასამართლოს უფლებასთან; შესაბამისად, კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებული სადავო საკითხები გადაწყვეტილია საქართველოს კონსტიტუციით და ყველა საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი.

კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებული სადავო საკითხები არ არის გადაწყვეტილი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ.

კონსტიტუციური სარჩელის შეტანისთვის კანონით არ არის დადგენილი რაიმე ვადა, შესაბამისად, მისი შეტანის ვადა არ არის დარღვეული.

კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებულია საქართველოს საკანონმდებლო და საქართველოს კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტები; საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსზე მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე;

სადავო კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტის - საქართველოს ადვოკატთა საერთო კრებაზე დამტკიცებული დებულების კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა ასევე შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე, რომელიც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული არ არის. ამ შემთხვევაში საყურადღებოა ,,ადვოკატთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების შესახებ’’ დებულების სამართლებრივი ბუნება და მისი მიმართება საქართველოს საკანონმდებლო აქტის- ,,ადვოკატთა შესახებ’’ საქართველოს კანონთან, რომლის 28-ე მუხლის მე-12 პუნქტის თანახმად, ცალსახად დადგენილია, რომ: ,,ადვოკატის დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების წესი განისაზღვრება საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის საერთო კრების მიერ დამტკიცებული დებულებით’’; აღნიშნულის დანაწესის საფუძველზე, კანონმდებელმა, კონკრეტული სახის მოწესრიგების უფლებამოსილება გადასცა სსიპ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციას, ხოლო მიღებულმა დებულებამ პირთა განუსაზღვრელი წრისადმი მუდმივი და მრავალჯერადი გამოყენების ქცევის ზოგადი წესი დაადგინა.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, ნორმატიული აქტის სამართლებრივ ბუნებას განსაზღვრავს კონკრეტული კრიტერიუმები, კერძოდ, „ნორმატიულ აქტს აქვს საყოველთაობის პრეტენზია, იგი მიმართულია პირთა განუსაზღვრელი წრისადმი და ასეთად რჩება იგი ამ წრის გვარეობითი ნიშნით იდენტიფიკაციის შემთხვევაშიც.... ნორმატიული აქტი თავისი ბუნებით აბსტრაქტულ, საერთო ნორმას წარმოადგენს და დაკავშირებულია არა რაიმე კონკრეტულ მოვლენასთან ან შემთხვევასთან, არამედ თავის იურიდიულ მნიშვნელობას ინარჩუნებს მთელი რიგი ანალოგიური შემთხვევების მიმართ... (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 9 ნოემბრის №1/7/436 განჩინება საქმეზე „შპს „კავკასუს ონლაინი“ საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის წინააღმდეგ“, II-5).

ნორმატიული აქტების შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის მე-2-14-ე მუხლების ანალიზი, ნორმატიული აქტის დეფინიცია, ,,ადვოკატთა შესახებ’’ საქართველოს კანონი და საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკა ცხადყოფს, რომ ,,ადვოკატთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების შესახებ’’ დებულება საკონსტიტუციო სამართალწარმოების მიზნებისთვის მიჩნეულ უნდა იქნეს კანონქვემდებარე ნორმატიულ აქტად (მიუხედავად იმისა, რამდენად კანონიერია და რამდენად შეესაბამება ის კანონით დადგენილ კანონქვემდებარე აქტის მიღების წესს და კრიტერიუმებს);

კანონმდებლის მხრიდან გარკვეული უფლებამოსილების დადგენილი წესით დელეგირება, ისევე, როგორც ,,ადვოკატთა შესახებ’’ საქართველოს კანონის 28-ე მუხლის მე-12 პუნქტის დანაწესი, თავისთავად არ ეწინააღმდეგება კონსტიტუციით გარანტირებულ უფლებებს, მათ შორის სამართლიანი სასამართლოს უფლებას; მეორე საკითხია, რამდენად შეესაბამება საკონსტიტუციო სარჩელით გასაჩივრებული დებულებით დადგენილი გასაჩივრების აკრძალვა კანონმდებლის სურვილს და რამდენად შეესაბამება თვით ,,ნორმატიული აქტების შესახებ’’ საქართველოს ორგანული კანონის მე-8 მუხლის ,,ბ’’ პუნქტს, რომლის თანახმად: ,,მხოლოდ საქართველოს საკანონმდებლო აქტით შეიძლება განისაზღვროს ძირითად უფლებათა და თავისუფლებათა განხორციელებისა და დაცვის პირობები და წესი.....’’’;

განსახილველ საქმეში ყურადსაღებია საკონსტიტუციო სასამართლოს კონკრეტული განმარტებები, მაგალითად: „საკონსტიტუციო სასამართლო შეზღუდულია ნორმატიული აქტების კონსტიტუციურობის შეფასებით, რაც პრინციპულად განსხვავდება კანონიერების პრობლემის გადაწყვეტისგან. თუ საკონსტიტუციო სასამართლო ნორმატიული აქტების კონსტიტუციურობის პრობლემას გადაწყვეტს ზემდგომი, კონსტიტუციის შესაბამისი აქტის გამოყენებით და ნორმის კონსტიტუციასთან შესაბამისობის მტკიცებას საფუძვლად დაუდებს ზემდგომი, კონსტიტუციის შესაბამისი ნორმის არსებობას, ის პრაქტიკულად არ შეასრულებს თავის ფუნქციას და პირდაპირ დანიშნულებას. კოლიზიის გადაწყვეტისას ზემდგომი აქტისთვის უპირატესობის მინიჭების გზით სადავო ნორმის კონსტიტუციურად აღიარების შემთხვევაში, სასამართლო არსებითად იმსჯელებს არა სადავო ნორმის შინაარსზე, არამედ მოუწევს ზემდგომი აქტის კონსტიტუციურობის შეფასება, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ის ვერც ზემდგომი აქტის არსებობით გაამართლებს სადავო ნორმის კონსტიტუციასთან შესაბამისობას. ამით კი საკონსტიტუციო სასამართლო გასცდება სასარჩელო მოთხოვნის ფარგლებს – იმსჯელებს არა სადავო ნორმაზე, არამედ მის ზემდგომ ნორმაზე, რომლის კონსტიტუციურობის გარკვევას მოსარჩელე მას არ სთხოვს. გარდა ამისა, ასეთი პრაქტიკის დაშვების შემთხვევაში, საკონსტიტუციო სასამართლო დაივალდებულებს თავს, ყველა საქმეზე შეაფასოს სადავო ნორმის და განსაკუთრებით კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების კანონიერება – ზემდგომ აქტებთან შესაბამისობა, რაც საერთო სასამართლოების კომპეტენციაა და შესაბამისად, გამოიწვევს კომპეტენციათა აღრევას“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 27 აგვისტოს N 1/2/434 გადაწყვეტილება საქმეზე ,,სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ’’, II-9);

ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, ვინაიდან გასაჩივრებული დებულების ზემდგომი ნორმატიული აქტი - ,,ადვოკატთა შესახებ’’ საქართველოს კანონის დელეგირების შესაბამისი დანაწესი და ფორმულირება ვერ განიმარტება საკონსტიტუციო სარჩელში პრობლემურად წარმოჩენილ გასაჩივრების ამკრძალავ ნორმად, და რადგან არც მისი არაკონსტიტუციურობის ნიშნები არ იკვეთება, არ წარმოიშობა ,,ადვოკატთა შესახებ’’ საქართველოს კანონის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის საჭიროება და შესაძლებელია, სასამართლოს მიერ უშუალოდ ამკრძალავი ნორმის შემცველი დებულების კონსტიტუციურობის საკითხი იქნეს განხილული;

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

I - ფაქტობრივი გარემოებების / საერთო სასამართლოში და სსიპ ადვოკატთა ასოციაციაში მიმდინარე პროცესის მოკლე აღწერა:

1.1. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციული და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატამ 28/02/2000 წლის N3გ/ად-1-კ გადაწყვეტილებაში აღნიშნა, რომ ,,….საკასაციო პალატა თვლის, რომ ლენტეხის რაიონის გამგეობისაგან სადაო გადაწყვეტილების გამოტანისას, იმ დროს მოქმედი კანონმდებლობით, დაუშვებელი იყო სოფელ X ...-ისათვის მის საზღვრებში მოქცეული, საერთო სარგებლობის სათიბ "...-ის" ჩამორთმევა, სხვა სოფლის მცხოვრებთათვის მისი გადაცემა და ამ გზით სოფლის საზღვრების გადასინჯვა....’’ . / იხ. N1 - საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 28/02/2000 წლის N3გ/ად-1-კ გადაწყვეტილება, მე-9 გვერდი, ბოლო აბზაცი /.

აღნიშნული ჩანაწერის არ შეესაბამება რეალობას, რადგან არც ,,სათიბის ჩამორთმევას’’, არც საერთო სარგებლობას, არც რაიმე საფუძვლით სოფლის საზღვრების გადასინჯვას, დღემდე ბუნებაში ადგილი არ ჰქონია; გარდა აღნიშნულისა, სასამართლო თუ მხარეთა შეცდომის გამო, არც ნაკვეთის ადგილმდებარეობის შესახებ ინფორმაცია შეესაბამება რეალობას, თუმცა მოხმობილი კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწვეტილებით დადგენილ ფაქტად იქნა მიჩნეული, რომ კონკრეტული მიწის ნაკვეთი მდებარეობს კონკრეტულ X - სოფელში....

1.2. ცნობილია, რომ საკასაციო სასამართლო თავისი პროცესუალური როლის გათვალისწინებით არ წარმოადგენს საქმის ფაქტობრივი გარემოებების დამდგენ სასამართლოს და გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება ქვედა ინსტანციის მიერ მოკვლეულ, განხილულ და დადასტურებულ/უარყოფილ ფაქტებსა თუ გარემოებებს; საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციული და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატამ 28/02/2000 წლის N3გ/ად-1-კ გადაწყვეტილებით შეაფასა ქუთაისის საოლქო სასამართლოს 17/11/1999 წლის სამოქალაქო წესით განხილული (?) გადაწყვეტილების კანონიერება და როგორც წესი, იმისთვის, რომ საკასაციო სასამართლოს დადგენილად მიეჩნია კონკრეტული სადავო მიწის ნაკვეთის X-სოფელში მდებარეობა, ან მიწის ნაკვეთის ვინმესთვის ჩამორთმევა, ის სათანადო წესით მოკვლეული, სრულად, ობიექტურად განხილული, მტკიცების საგანში შეყვანილი და დადგენილი უნდა ყოფილიყო ქვემდგომი ინსტანციის მიერ, რასაც ადგილი არ ჰქონია; კერძოდ, ქუთაისის საოლქო სასამართლოს 17/11/1999 წლის გადაწყვეტილებიდან იკვეთება, რომ კონკრეტულ სოფელში ნაკვეთის მდებარეობის საკითხი არ იქნა მიჩნეული არსებით გარემოებად, რადგან სადავო იყო საკუთრების საკითხი და ორივე დაპირისპირებული მხარე ცხოვრობენ მოსაზღვრე სოფლებში, რომელიც ისედაც ერთ ადმინისტრაციულ ერთეულში შედიოდა; ამასთანავე, როგორც 17/11/1999 წლის საოლქო სასამართლოს პოზიციიდან იკვეთება, კანონსაწინააღმდეგოს არ წარმოადგენდა ერთი სოფლის ტერიტორიიდან მეზობელი სოფლის მაცხოვრებელთათვის მიწის რეფორმის ფარგლებში ნაკვეთის გადაცემა და სავარაუდოდ, ამის გამო არ იქნა სათანადოდ მოკვლეული და განხილული მიწის ადგილმდებარეობის საკითხიც /იხ. N2 - საოლქო სასამართლოს 17/11/1999 წლის გადაწყვეტილება, მე-4 გვერდი/;

დამატებით უნდა აღნიშნოს, რომ ნაკვეთის კონკრეტულ სოფლის საზღვრებში ადგილმდებარეობის დასადგენად, როგორც მინიმუმ, საჭიროა ნაკვეთის დაზუსტებული კოორდინატებისა და მუნიციპალიტეტის დასახლებათა/სოფლების შიდა საზღვრების კოორდინატების უშუალოდ მუნიციპალიტეტის სამართლებრივი აქტით განსაზღვრა, რასაც უმრავლესობა მუნიციპალიტეტებში არათუ 2000 წელს, არამედ დღემდე ადგილი არ ჰქონია (გამონაკლისად შესაძლებელია მივიჩნიოთ მხოლოდ თბილისის მუნიციპალიტეტი -იხ. ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ერთეულების - რაიონების საზღვრების დადგენის და შესაბამისი ღონისძიებების გატარების შესახებ მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 05/12/2014წლის N16-41 დადგენილება);

1.3. სადავო ნაკვეთის X-სოფელში მდებარეობას, საკონსტიტუციო სარჩელის ავტორის მხრიდან დასაბუთებული და არაერთი, მათ შორის საჯაროდ ცნობილი მტკიცებულებებით გამყარებული შედავების მიუხედავად, დადასტურებულ და უდავო ფაქტად მიიჩნევს საკასაციო სასამართლო ზეპირი განხილვის გარეშე, ოცდაერთი წლის შემდეგ მიღებულ 2021 წლის 07 ივნისის Nბს-177(კს-21) განჩინებაშიც კი; /იხ. N3 - საკასაციო სასამართლოს 2021 წლის 07 ივნისის Nბს-177(კს-21) განჩინება, მე-9 გვერდი/.

ამავე განჩინებაში[1] ვკითხულობთ: ,,საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ ექსპერტიზის დასკვნა არ აუქმებს კანონიერ ძალაში მყოფ, საქართველოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებას (28.02.2000წ. N3/გ/ად-1-კ). წარმოდგენილი ექსპერტიზის დასკვნა არ მოდის წინააღმდეგობაში კანონიერ ძალაში მყოფ საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 28.02.2000წ. გადაწყვეტილებასთან, ვინაიდან ასახავს მხოლოდ 1977 წლის მდგომარეობით არსებულ მონაცემებს’’;

რელურად კი საკასაციო სასამართლომ არც კი განიხილა მთელი რიგი უტყუარი და პირდაპირი მტკიცებულებები, რომელიც თან ერთვოდა კერძო საჩივარს და რომელიც ადასტურებდა 2000 წელს დადგენილ გარემოებად მიჩნეული ფაქტის აშკარა უზუსტობას; ამავდროულად, განჩინებაში მიუთითა ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა, რომელიც სრულიად სხვა კონტექსტში და მხოლოდ დამატებით მასალად იყო წარდგენილი და რომლის ანალოგი - 1977 წლის რუკა, ინახება სწორედ 28.02.2000წ. N3/გ/ად-1-კ გადაწვეტილების მასალებშიც[2]; /იხ. N4 - 28.02.2000წ. საქმის მასალებისა და ექსპერტიზის დასკვნის თანდართული რუკა, კერძო საჩივარი და სადავო გარემოებების შესაბამისი დანართი);

1.4. საკასაციოს 2021 წლის 07 ივნისის Nბს-177(კს-21) განჩინებაში ასევე ვკითხულობთ: ,,წალენჯიხის რაიონული სასამართლოს 24.08.2001წ. გადაწყვეტილებით მოსარჩელეთა მოთხოვნა დაკმაყოფილდა, რაც სააპელაციო წესით გასაჩივრდა. წალენჯიხის რაიონული სასამართლოს 12.11.2002წ. გადაწყვეტილებით ბათილად იქნა ცნობილი წალენჯიხის რაიონული სასამართლოს 24.08.2001წ. გადაწყვეტილება’’’.

რეალურად კი დასახელებული გადაწვეტილება სააპელაციო წესით არ გასაჩივრებულა, დღემდე გაურკვევლ ვითარებაში მოხდა 24.08.2001 წლის სასამართლო გადაწვეტილების გაბათილება, და უფრო მეტიც - აღნიშნული საქმის მასალები საერთო სასამართლოების არქივში საერთოდ არ იძებნება! /იხ. N5 - ცნობა საერთო სასამართლოების არქივიდან/.

1.5. ნიშანდობლივია, რომ 2021 წლის 07 ივნისის Nბს-177(კს-21) განჩინებით საკასაციო სასამართლომ განიხილა მხოლოდ კერძო საჩივარი და მიუხედავად იმისა, რომ კასატორი აპელირებდა ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს 11.08.2020 წლის კანონიერ ძალაში მყოფ წინმსწრებ განჩინებაში დაშვებულ არაერთ ფაქტობრივ უზუსტობაზე და სათანადო მტკიცებულებებით ადასტურებდა, რომ არასწორად იყო მითითებული მაგალითად გვიდიანის 22.06.1992 წ განცხადების შინაარსიც კი (ისევე როგორც სადავო ნაკვეთის X-სოფელში მდებარეობა), საკასაციო სასამართლომ აღნიშნული გარემოებები დამატებითი მოკვლევის და შეფასების გარეშე გადაიტანა განჩინების სამოტივაციო ნაწილში, როგორც კანონიერ ძალაში შესულ განჩინებაში დადგენილი ფაქტი. გარდა აღნიშნულისა, თავის მხრივ საკასაციომ დამატებითი დაუშვა სხვა ფაქტობრივი უზუსტობაც (იხ. საკონსტიტუციო სარჩელის 1.4. პუნქტი);

1.6. აღნიშნულის გარდა, კანონიერ ძალაში შესული ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს 2020 წლის 11 აგვისტოს N3/ბ-206-2020 განჩინების 41-ე გვერდზე გადმოცემულია 1992 წლის 22 ივნისის, ვითომდა გვიდიანების განცხადების შინაარსი (წყაროდ მითითებულ შესაბამის საქმის მასალებში იძებნება ადმინისტრაციული ორგანოს წარმომადგენლის პოზიციის ინტერპრეტაცია); ამავე გადაწყვეტილების 42-ე გვერდზე ისევ ხაზგასმით მოყვანილია 28/02/2000 წლის N3გ/ად-1-კ გადაწყვეტილებით ,,დადგენილი’’ ფაქტობრივი გარემოება -,,დაუშვებელი იყო სოფელ X ...-ისათვის მის საზღვრებში მოქცეული, საერთო სარგებლობის სათიბ "...-ის" ჩამორთმევა.. /იხ. N6 - ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს 2020 წლის 11 აგვისტოს N3/ბ-206-2020 განჩინება,41 გვ./.

რეალურად კი 1992 წლის განცხადებაზე გამგეობის პასუხი არ შეესაბამება სასამართლოს მიერ განჩინებაში მოყვანილ და განვითარებულ შინაარს -1992 წლის 22 ივნისის საინფორმაციო ტიპის განცხადებაზე პასუხი ადმინისტრაციული ორგანოდან, ორიგინალი სახით, დღესაც ხელთ აქვს მოსარჩელე გოგი გვიდიანს /იხ. N7 - 1992 წლის 22 ივნისის განცხადებაზე გამგეობის პასუხი;/

1.8. ფაქტობრივი გარემოებების ამ ნაწილის შეჯამების სახით უნდა ითქვას, რომ საკონსტიტუციო სარჩელის ავტორისთვის პრობლემურია სხვადასხვა, ერთმანეთთან უშუალოდ დაკავშირებული, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო განჩინებებით/გადაწვეტილებით ,,დადგენილი’’ არაერთი ფაქტობრივი გარემოება[3], რომლებიც რეალურად არ შეესაბამება ჭეშმარიტებას (მაგალითად, კონკრეტული მიწის ნაკვეთის კონკრეტულ სოფლის საზღვრებში მდებარეობის ფაქტი, ჩამორთმევის ფაქტი, კონკრეტული განცხადების შინაარსი და ა.შ.) და რომელთა უპირობოდ, დადგენილ გარემოებად გამოყენება ხდება მიმდინარე სამართალწარმოებისას სუბიექტურად დაინტერესებული პირების მხრიდან, ხოლო სასამართლო, ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში, კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული საკანონმდებლო ნორმის ფორმულირებისა და განმარტების დამკვიდრებული პრაქტიკის საფუძველზე, არც კი შედის ასეთი ფაქტობრივი გარემოებისა და წარდგენილი საპირისპირო მტკიცებულებების განხილვა/მოკვლევა/დადგენაში;

1.9. ნიშანდობლივია, რომ ქუთაისის საოლქო სასამართლოს 17/11/1999 წლის გადაწყვეტილების მიმღები და კოლეგიის თავჯდომარე გახლდათ ქ-ნ ია შვანგირაძე, რომელმაც იმხანად, მოსამართლის რანგში, სრულად დააკმაყოფილა აპელანტ გოგი გვიდიანის სარჩელი, თუმცა 2018-2021 წლებში, ამავე საქმეზე და არაერთ ინსტანციაში, სამართალწარმოებაში მონაწილეობდა მოწინააღმდეგე მხარის ადვოკატის სტატუსით; საქმის განმხილველი პირველი ინსტანციის სასამართლო აღნიშნულზე ინფორმირებული იყო, თუმცა რაიმე სახის რეაგირება არ მოუხდენია, ხოლო საკასაციო სასამართლომ ადვოკატის აცილების შუამდგომლობა არ დააკმაყოფილა სასამართლო პროცესის ზეპირი მოსმენის გარეშე ჩატარების გადაწყვეტილების გამო; /იხ. N8 - საკასაციოს განჩინება ადვოკატის აცილების არ დაკმაყოფილების შესახებ;/

1.10. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე კი, სამართალწარმოების მონაწილე გოგი გვიდინმა მიმართა ს.ს.ი.პ. „საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის“ ეთიკის კომისიას ადვოკატ, ქ-ნ ია შვანგირაძისთვის შესაბამისი სანქციის დაკისრების გზით საქმიდან ჩამოშორების მიზნით - ის აპელირებდა სამართლიანი სასამართლოს უფლების, კერძოდ შეჯიბრობითობის პრინციპის დარღვევაზე და აღნიშნავდა, რომ, სხვა ნორმებთან ერთად: - ,,დარღვეულ იქნა ადვოკატთა შესახებ საქართველოს კანონის მე-8 მუხლით იმპერატიულად დადგენილი ინტერესთა შეუთავსებლობის დაუშვებლობის მოთხოვნა: ადვოკატი ვალდებულია არ განახორციელოს ისეთი ქმედება და არ დაამყაროს ისეთი ურთიერთობა, რომელიც საფრთხეს შეუქმნის კლიენტის ინტერესებს, ადვოკატის პროფესიულ საქმიანობას ან დამოუკიდებლობას. დაუშვებელია ადვოკატის მიერ პროფესიული ფუნქციების შესრულება იმ საქმეზე, რომელზედაც მან უკვე განახორციელა მოსამართლის, პროკურორის, გამომძიებლის, მედიატორის, არბიტრის, აღმასრულებლის, მოსამართლის თანაშემწის, სასამართლო სხდომის მდივნის, თარჯიმნის, დამსწრის, მოწმის, ექსპერტის, სპეციალისტის, საჯარო მოსამსახურის ან ნოტარიუსის სტატუსით და საპროცესო კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა უფლებამოსილებანი’’. /იხ. N9 - მოსარჩელის მიმართვა ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიას/;

1.11. საბოლოო ჯამში, ადვოკატთა ასოციაციის საპროცესო კოლეგიის გადაწყვეტილებით, ადვოკატის მიმართ არ აღიძრა დისციპლინური დევნა დისციპლინური გადაცდომის არ არსებობის გამო, ხოლო მიღებული გადაწვეტილება ,,ადვოკატთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების შესახებ’’ დებულების 40.1 მუხლის საფუძველზე, არ ექვემდებარება გასაჩივრებას; /იხ. N10 -ადვოკატთა ასოციაციის საპროცესო კოლეგიის გადაწყვეტილება/;

მიუხედავად იმისა, რომ მხარე არ ეთანხმება საპროცესო კოლეგიის გადაწყვეტილებაში მითითებულ არც ფაქტობრივ და არც სამართლებრივ საფუძვლებს, არ ეძლევა მისი სასამართლოში გასაჩივრების უფლება, ამავდროულად, არც საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი და არც ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსი, სისხლის სამართლის პროცესისგან განსხვავებით (იხ. 60 მუხლი), არ შეიცავს სამართალწარმოების პროცესში ადვოკატის მონაწილეობის გამომრიცხავ ცალსახა გარემოებების ჩამონათვალს, რაც ამცირებს სასამართლო მოსმენისას ისევ ადვოკატის აცილების შუამდგომლობის დაყენებისა და დაკმაყოფილების პერსპექტივას (განსაკუთრებით, ეთიკის კომისიის საპროცესო კოლეგიის გადაწყვეტილების ფონზე);

1.12. შესაბამისად, ადვოკატთა ასოციაციის საპროცესო კოლეგიის გადაწყვეტილების გათვალისწინებით, რომელიც არც კი საჩივრდება, მხარეს ფაქტობრივად არ გააჩნია დამატებითი ეფექტური სამართლებრივი ბერკეტი, აღკვეთოს სამართალწარმოებისას შეჯიბრობითობის პრინციპის დარღვევა, რასაც სამართალწარმოებაში იმ ადვოკატის მონაწილეობა იწვევს, რომელმაც იმავე საქმეზე უკვე განახორციელა მოსამართლის უფლებამოსილება;

II. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 106-ე მუხლის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის კონკრეტული ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით;

საკანონმდებლო ნორმის ფორმულირება და პრობლემური ნორმატიული შინაარსი:

2.13. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 106-ე მუხლის ,,ბ’’ ქვეპუნქტი კანონმდებლის მხრიდან ფორმულირებულია შემდეგნაირად: ,,მხარეები თავისუფლდებიან მტკიცებულებათა წარმოდგენისაგან ისეთი ფაქტების დასადასტურებლად, რომლებსაც თუმცა ემყარება მათი მოთხოვნები, თუ შესაგებელი, მაგრამ დამტკიცებას არ საჭიროებენ. ესენია: ფაქტები, რომლებიც დადგენილია ერთ სამოქალაქო საქმეზე სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით, თუ სხვა სამოქალაქო საქმეების განხილვისას იგივე მხარეები მონაწილეობენ’’;

2.14. წარმოდგენილი სარჩელით პრობლემურად და სამართლიანი სასამართლოს კონსტიტუციური უფლების დარღვევად მიგვაჩნია სსსკ-ის 106-ე მუხლის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომლის თანახმად, მიმდინარე ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში, პროცესის ინკვიზიციური ბუნების უგულებელყოფით, სასამართლო არა თუ მხარეს ათავისუფლებს სხვა, სამოქალაქო და ადმინისტრაციულ საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებით დადგენილი ფაქტების მტკიცებისაგან, არამედ, ასეთ ფაქტებს დადასტურებულად მიიჩნევს წარდგენილი საპირისპირო მტკიცებულებისა თუ მითითებული გარემოებების ყოველმხრივი, სრული და ობიექტური განხილვის გარეშე;

2.15. საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთ გადაწვეტილებაში აქვს განმარტება გაკეთებული სადავო ნორმის ნორმატიული შინაარსის დადგენის შესახებ: ,,სადავო ნორმის შინაარსის განსაზღვრისას საკონსტიტუციო სასამართლო, სხვადასხვა ფაქტორებთან ერთად, მხედველობაში იღებს მისი გამოყენების პრაქტიკას. საერთო სასამართლოები, თავისი კომპეტენციის ფარგლებში, იღებენ საბოლოო გადაწყვეტილებას კანონის ნორმატიულ შინაარსთან, მის პრაქტიკულ გამოყენებასთან დაკავშირებით. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საერთო სასამართლოების მიერ გაკეთებულ განმარტებას აქვს დიდი მნიშვნელობა კანონის რეალური შინაარსის განსაზღვრისას. საკონსტიტუციო სასამართლო, როგორც წესი, იღებს და იხილავს საკანონმდებლო ნორმას სწორედ იმ ნორმატიული შინაარსით, რომლითაც იგი საერთო სასამართლომ გამოიყენა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 4 მარტის №1/2/552 გადაწყვეტილება საქმეზე „სს „ლიბერთი ბანკი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-16).

2.16. საერთო სასამართლოების მიერ დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, სსსკ-ის 106-ე მუხლის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის რეგულაცია ვრცელდება როგორც სამოქალაქო, ასევე ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაზე: ,,ფაქტები, რომლებიც დადგენილია ერთ სამოქალაქო საქმეზე, სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით, თუ სხვა სამოქალაქო საქმეების განხილვისას იგივე მხარეები მონაწილეობენ, აღარ საჭიროებს მტკიცებას (სსკ-ის 106-ე მუხ. „ბ“ ქვ.პ.), სასკ-ის 1.2 მუხლიდან გამომდინარე, აღნიშნული დანაწესი ვრცელდება აგრეთვე ადმინისტრაციულ წესით განსახილველ საქმეებზეც’’ (სუსგ, ბს-1201(კ-18));

ამავდროულად, საკასაციოს მიერ განმარტებულია დამატებითი მტკიცების საჭიროების არ არსებობის შემთხვევაც: ,,სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებებით დადგენილი ფაქტები საკასაციო სასამართლოსთვის დამატებით მტკიცებას არ საჭიროებენ (სსკ-ის 106-ე მუხ.)’’ (სუსგბს-282(კ-19)).

უზენაესი სასამართლოს პრაქტიკაში იძებნება ასევე პრეიუდიციული დანიშნულების განმარტებაც: ,,ადმინისტრაციული პროცესის ეკონომიურობა მესამე პირთა მოწვევის ინსტიტუტთან მიმართებაში გამოიხატება იმით, რომ ერთი სასამართლო გადაწყვეტილებით განისაზღვრება რამდენიმე ურთიერთობის შინაარსი, მიღებულ სასამართლო გადაწყვეტილებას, რომელიც რამდენიმე ურთიერთობის შინაარსს განსაზღვრავს, პრეიუდიციული დანიშნულება აქვს’’ (სუსგ,ბს-992(კს-20));

აღნიშნული ცხადყოფს, რომ მიუხედავად იმასა, თუ რა კატეგორიის საქმე (სამოქალაქო თუ ადმინისტრაციული) დასრულდა კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილებით, მასში დადგენილი ფაქტები/გარემოებები პრეიუდიციულად გამოიყენება სხვა ადმინისტრაციულ საქმეშიც, როცა მასში ერთი და იმავე მხარეები მონაწილეობენ (ეს უკანასკნელიც ფართოდ განიმარტება[4]);

2.17. საკონსტიტუციო სარჩელის ფაქტობრივ გარემოებებში (მაგ. 1.3.-1.4. პუნქტი) აღწერილი სასამართლო გადაწყვეტილებებში განვითარებული მოსაზრების საპირისპიროდ, უზენაესმა სასამართლომ ერთ-ერთ ადმინისტრაციულ საქმეზე განმარტა:

,,საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში პრეიუდიციულ ძალას იძენს სამოქალაქო საქმეზე დადგენილი ის ფაქტობრივი გარემოებები, რომელთა დადგენა მხოლოდ სამოქალაქო სამართალწარმოების ფარგლებშია შესაძლებელი ან თანაბრად შეიძლება როგორც სამოქალაქო, ასევე, ადმინისტრაციული დავის განხილვისას. ამდენად, ის გარემოებები, რომლებიც ექსკლუზიურად და იმპერატიულად მხოლოდ ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ფარგლებში დადგენასა და დადასტურებას ექვემდებარება, თუმცა, მიუხედავად ამისა, სამოქალაქო სამართალწარმოებისას კონკრეტული დავის განხილვის პროცესში მაინც დადგინდა, ყოველგვარი მოკვლევისა და დადგენის გარეშე ადმინისტრაციული სამართალწარმოების მიზნებისათვის გაზიარებული ვერ იქნება, შესაბამისად, მას ვერც პრეიუდიციული ძალა მიენიჭება. ........ ამასთან, საკასაციო სასამართლო მიუთითებს, რომ შეჯიბრებითობის პრინციპზე აგებული სამოქალაქო სამართალწარმოებისაგან განსხვავებით, ადმინისტრაციული სამართალწარმოება სწორედ საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-4 და მე-19 მუხლებით დადგენილ ინკვიზიციურობის პრინციპს ეფუძნება. აღნიშნული განაპირობებს ადმინისტრაციული წესით განმხილველი სასამართლოს არა მხოლოდ უფლებამოსილებას, არამედ იმავდროულად ვალდებულებასაც, მოიკვლიოს საგნობრივად მისი განსჯადი საქმის გადაწყვეტისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე მტკიცებულებები. შესაბამისად, სამართლებრივ საფუძველს მოკლებულია, პრეიუდიციული ძალა მიენიჭოს საგნობრივად ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ფარგლებში განსახილველი საკითხის (საკითხების) მიმართ სამოქალაქო წესით განმხილველი სასამართლოს მიერ მხოლოდ მხარეთა მხრიდან წარდგენილი მტკიცებულებებით დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებს, რამდენადაც ადმინისტრაციულ დავათა კატეგორიას მიკუთვნებულ საკითხთან დაკავშირებული და სამოქალაქო წესით დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებებისათვის ადმინისტრაციული სამართალწარმოების მიზნებისათვის პრეიუდიციული ძალის მინიჭება, ფაქტობრივად, სპობს ინკვიზიციურობის პრინციპის ქმედითობას ადმინისტრაციულ პროცესში, აცლის სასამართლოს შესაძლებლობას, მტკიცებულებათა მოძიების, ფაქტების მოკვლევის მიმართ აქტიური ჩართულობით დაადგინოს ადმინისტრაციულ დავათა კატეგორიას მიკუთვნებული კონკრეტული სადავო საკითხის განსაზღვრისა და გადაწყვეტისათვის საჭირო ფაქტობრივი გარემოებები. თავის მხრივ, სასამართლოს ჩართულობა აქტიურ გავლენას ახდენს კონკრეტული ფაქტების სწორ განსაზღვრაზე, ვინაიდან ადმინისტრაციული წესით განმხილველი სასამართლოს მონაწილეობამ შესაძლოა, საქმეზე ფაქტობრივ გარემოებათა სხვაგვარი შეფასება და დადგენა განაპირობოს....’’ (იხ. 28/03/2019 წლის სუსგ N-ბს-420-420(კ-18)).

მოცემული გადაწვეტილება ცხადყოფს, რომ ადმინისტრაციული სამართალწარმოების გამონაკლის შემთხვევებში საკასაციო სასამართლო დასაშვებად მიიჩნევს სამოქალაქო წესით განხილული და კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწვეტილებით დადგენილი ფაქტების გადახედვას (თუმცა ამ შემთხვეების სრულყოფილად განჭვრეტა და შესაბამისად, სამართალწარმოებაზე ზემოქმედების შესაძლებლობა პროცესის მონაწილე მხარეს, ფაქტიურად არ გააჩნია და ფაქტის გადახედვა დამოკიდებულია მხოლოდ სასამართლო შეხედულებაზე); ამასთანავე, გადახედვა არ ვრცელდება ყველა წარდგენილი დასაბუთებული შედავებისა თუ საპირისპირო მტკიცებულებების და არც ადმინისტრაციულ სამართალწარმოების ფარგლებში კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილებით დადგენილ ფაქტების მიმართ;

2.18. ნიშანდობლივია, რომ ის გარემოებები და ფაქტები, რომლებიც უზენაესი სასამართლოს განმარტების შესაბამისად, ექსკლუზიურად და იმპერატიულად მხოლოდ ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ფარგლებში დადგენასა და დადასტურებას ექვემდებარება, არც საკასაციო სასამართლოს მყარად დადგენილი პრაქტიკით და არც კანონმდებლობით, განსაზღვრული არ არის, ხოლო კონკრეტული გადაწყვეტილებიდან (იხ. სუსგ 2021 წლის 07 ივნისის Nბს-177(კს-21)) საერთოდ ბუნდოვანი და გაურკვეველია მაგალითად, სოფლების შიდა ადმინისტრაციულ საზღვრების ან/და კონკრეტული ნაკვეთის ადგილმდებარეობა, რატომ არ იქნა ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ფარგლებში ექსკლუზიურად დადგენად ფაქტებში მოაზრებული (?!);

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის მოყვანილი წინააღმდეგობრივი და კანონის სიტყვასიტყვითი განმარტებიდან გადახვევის პრაქტიკა, სასამართლოს განუსაზღვრელ, კანონით შეუბოჭავ დისკრეციაზე, მეტ ბუნდოვანებასა და განსაზღვრულობის არ არსებობაზე მიუთითებს, ასევე, აღნიშნულ შემთხვევაში იზრდება რისკი სასამართლო თვითნებობის, რასაც მხარე ეფექტური ბერკეტებით ვერ ეწინააღმდეგება; სასამართლო ფაქტიურად ექსკლუზიურად იღებს გადაწვეტილებას, რა ჩათვალოს გადახედვად ფაქტად და რა არა, ხოლო მხარეს აღნიშნულის წინმსწრებით განსაზღვრა ფაქტიურად არ შეუძლია, შესაბამისად სრულყოფილად ვერ მონაწილეობს ამა თუ იმ ფაქტის განხილვა/შეფასება/გადაწყვეტაში, რაც კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს ნორმის განსაზღვრულობის კონსტიტუციურობის საკითხსაც.

2.19. მიუხედავად იმისა, რომ კონსტიტუციური სარჩელის ავტორი საკასაციო სასამართლოში წარდგენილ კერძო საჩივარში აპელირებდა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 28.02.2000წ. გადაწყვეტილებით დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებების ერთი მხრივ უზუსტობასა და არა-სათანადო წესით განხილვაზე, და მეორე მხრივ, სუსგ-ის N-ბს-420-420(კ-18)პრეცენდენტის გათვალისწინებასა და კონკრეტული ფაქტების პრეიუდიციულად მიჩნევის დაუშვებლობაზე[5], საკასაციომ განმარტა: ,,საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ კერძო საჩივრის ავტორთა მიერ მოხმობილი გადაწყვეტილება (სუსგ 28.03.2019წ.საქმეზე Nბს-420-420 (კ-18)) არ არის რელევანტური ვინაიდან, აღნიშნული განჩინება ეხება სხვა ფაქტობრივი გარემოებებიდან წარმოშობილ სამართალურთიერთობებს’’. (იხ. სუსგ 2021 წლის 07 ივნისის Nბს-177(კს-21);

ამავდროულად, საკასაციო სასამართლომ არც კი განიხილა მთელი რიგი უტყუარი და პირდაპირი მტკიცებულებები, რომელიც თან ერთვოდა კერძო საჩივარს და რომელიც ადასტურებდა დადგენილ გარემოებად მიჩნეული ფაქტის უზუსტობას; უფრო მეტიც, აღნიშნულის შესახებ განჩინების აღწერილობით ნაწილშიც კი არ მიუთითა; საკასაციომ ასევე არ გაითვალისწინა რა ფორმით, საშუალებით და რის საფუძველზე იქნა დადგენილად მიჩნეული კონკრეტული ფაქტი კანონიერ ძალაში შესულ უზენაესის გადაწვეტილებაში (შედარებისთვის იხ. N4 / კერძო საჩივარი/ და სუსგ Nბს-177(კს-21);

აღნიშნული კი თავის მხრივ მიუთითებს სასამართლოს ფართო და განუსაზღვრელ დისკრეციაზე, გასაჩივრებული ნორმისთვის სამოსამართლო სამართლით მინიჭებული შინაარსის ბუნდოვანებაზე და შეიძლება ითქვას, რომ სასამართლო თვითნებობაზეც კი; ამასთანავე, ცალსახაა, რომ ადმინისტრაციულ სამართალწარმოების ფარგლებში სხვა, მათ შორის სამოქალაქო წესით განხილული საქმის ფარგლებში დადგენილი ფაქტების პრეიუდიციულად მიჩნევა, იშვიათი და განუჭვრეტადი გამონაკლისების გარდა, საერთო სასამართლოების დადგენილი პრაქტიკაა;

2.20. ადმინისტრაციულისგან განსხვავებით, გადაწყვეტილების პრეიუდიციული ფარგლები უფრო დეტალურად და კონკრეტულად განმარტებულია სამოქალაქო სამართალწარმოების წესით განხილულ საქმეებში, სადაც ვკითხულობთ: ,,სასამართლო გადაწყვეტილების პრეიუდიციული ფარგლების თაობაზე სასამართლო პრაქტიკაში არაერთგზის განიმარტა, რომ პრეიუდიციული ძალის მქონე არ არის გადაწყვეტილების/განჩინების სამოტივაციო ნაწილით დადგენილი ყველა გარემოება. პრეიუდიციული ძალა შეიძლება მიენიჭოს გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში დადგენილ იმ ფაქტობრივ გარემოებებს, რომლებიც მტკიცების საგანში შედიოდა და რომლებიც სარეზოლუციო ნაწილის დადგენის მიზნებს უშუალოდ მიემართებოდა. ეს საკითხი უნდა განისაზღვროს იმის მიხედვით, თუ გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში მითითებული, სასამართლოს მიერ დადგენილი რომელი ფაქტები ამართლებს სარეზოლუციო ნაწილში ჩამოყალიბებულ დასკვნებს’’; დამატებით იხ.: ქეთევან მესხიშვილი, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის რჩეული მუხლების კომენტარი, მუხლი 106, თბილისი, GIZ, 2020, გვერდი 572;.(იხ. სუსგ საქმე №ას-58-56-2016, 26 თებერვალი, 2016 წელი). სუსგ ას-312-312-2018;)

სამოქალაქო სამართალწარმოების წესით განხილულ საქმეზე საკასაციო ასევე განმარტავს: ,,სსკ-ის 106-ე მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, დავაში მონაწილე მხარეების მიმართ სხვა სამოქალაქო საქმეზე მიღებულ, კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილით დადგენილი ფაქტისათვის პრეიუდიციული ძალის მინიჭების საკითხის გადაწყვეტისას სასამართლო უნდა დარწმუნდეს, რომ კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილი ეფუძნება იმ ფაქტს, რომელიც იურიდიულად ამართლებს მას. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ეს ფაქტი არ შეიძლება მიჩნეულ იქნას პრეიუდიციულად და ის უნდა იქნას შეყვანილი მტკიცების საგანში (იხ. სუსგ-ები: № ას-455-769-09, 03.12 .2009 ; №ას-146-140-2012, 12 .07.2012 წ; №ას-74-68-2015, 27.02.2015 წ; № ას-1199-1159-2016, 31.03.2017წ; № ას- 1293-2018, 01.03.2019წ;№ ას-1298-2018, 22.03.2019წ.).

2.21. შესაძლებელია დავასკვნათ, რომ სადავო ნორმის შინაარსში არსებითად მეტი სიცხადეა შეტანილი სამოქალაქო სამართალწარმოების ფარგლებში დადგენილი პრაქტიკით[6], რასაც ვერ ვიტყვით ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაზე და საკასაციო სასამართლოს შესაბამის პრაქტიკაზე; განსაკუთრებით ხაზი უნდა გაესვას, იმას რომ საკასაციომ 28.03.2019 წ. Nბს-420-420 (კ-18) და 2021 წლის 07 ივნისის Nბს-177(კს-21) განჩინებებში ნაწილობრივ წინააღმდეგობრივად და არა-ამომწურავად გადაწყვიტა პრეიუდიციულობის საკითხი; ამასთანავე, არც პრაქტიკა და არც კანონმდებლობა ერთმანეთთან დაკავშირებულ, კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილებით დასრულებულ საქმეებში დაშვებული ფაქტობრივი უზუსტობის გამოსწორების რეალურ ბერკეტებს არ იცნობს, რაც სხვა საქმეში ასევე იწვევს სამართლიანი სასამართლოს უფლების დაუსაბუთებელ და გაუმართლებელ შეზღუდვას.

2.22. იურიდიულ ლიტერატურაში გავრცელებულია მოსაზრება, რომ როდესაც დავის იმავე მხარეებს შორის სხვა სასამართლოს მიერ მიღებული კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადგენილია ფაქტები, ის შესაძლებელია გაქარწყლდეს (ბათილად გამოცხადდეს) მხოლოდ პროცესუალური საფუძვლით საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 421-423-ე მუხლებზე დაყრდნობით ( იხ. დამატებით: ქეთევან მესხიშვილი, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის რჩეული მუხლების კომენტარი, მუხლი 106, თბილისი, GIZ, 2020, გვერდი 554); თუმცა გასათვალისწინებელია, რომ დასახელებულ ნორმებს გააჩნიათ სხვა დამატებითი წინაპირობები, მაგალითად მხარისთვის პოსტ-ფაქტუმ ახალი და ღირებული მტკიცებულების მოპოვება, და ამავდროულად, კონკრეტულ სამართალწარმოებაში არასწორად დადგენილი ფაქტის გამოსწორებამ იმავე საქმეზე შეიძლება მხარისთვის ხელსაყრელი გადაწყვეტილების გამოტანა არც კი გამოიწვიოს; შესაბამისად, ასეთ დროს 421-423 მ. რეგულაციები ვერ იქნება ეფექტური; საკონსტიტუციო სარჩელის ავტორის შემთხვევაში, აღნიშნული ნორმების საფუძველზე ვერ მოხდება ვერც ერთი ფაქტობრივი უსწორობის გასწორება მთელი რიგი სამართლებრივი და ფაქტობრივი წინაპირობების გამო;

2.23. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 106-ე მუხლის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის ფორმულირებისა და საერთო სასამართლოების პრაქტიკის საფუძველზე, შეჯამების სახით უნდა ითქვას, რომ:

ა) ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში პრეიუდიციული ძალა ენიჭება ყველა იმ ფაქტებს, რომლებიც დადგენილია სხვა, ადმინისტრაციულ სამართლის საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილებით; ბ) ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში პრეიუდიციული ძალა არ ენიჭება იმ ფაქტებს, რომლებიც დადგენილია სხვა, სისხლის სამართლის საქმეზე კანონიერ ძალაში შესულ განაჩენით (თუმცა აკრძალული არ არის);

გ) ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში პრეიუდიციული ძალა ენიჭება იმ ფაქტებს, რომლებიც დადგენილია სხვა, სამოქალაქო სამართლის საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილებით, თუმცა სამოსამართლო პრაქტიკის გათვალისწინებით შესაძლებელია ნორმიდან გადახვევა და გამონაკლისების დაშვება (ამავდროულად, გამონაკლისი შემთხვევების განსაზღვრულობის საკითხი პრობლემურია);

სამართლიანი სასამართლოს უფლება და უფლებაში ჩარევა:

2.24. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტების თანახმად,,,...საქმეზე ობიექტური ჭეშმარიტების დადგენა უმთავრესი ინტერესია, რომელსაც ემსახურება ქვეყნის სამართალდამცავი სისტემა, მართლმსაჯულება და რომლის უზრუნველყოფისთვისაც შესაბამისი პირობების, უპირველესად კი, ადეკვატური კანონმდებლობის, გამჭვირვალე, ეფექტური და სამართლიანი პროცედურების შექმნა ხელისუფლების უმნიშვნელოვანესი ამოცანაა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 13 ნოემბრის №1/4/557,571,576 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ვალერიან გელბახიანი, მამუკა ნიკოლაიშვილი და ალექსანდრე სილაგაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-22).

სამართლიანის სასამართლოს უფლება, კერძოდ მისი დასაბუთება და ფაქტების ყოველმხრივ გამოკვლევა, არაერთხელ გამხდარა ასევე ევროპული სასამართლოს განსჯის საკითხიც: ,,სასამართლო პრაქტიკის თანახმად, გადაწყვეტილებებში სათანადოდ უნდა მიეთითოს ამ გადაწყვეტილებების მიღების საფუძველი, რომელიც მოკლებული უნდა იყოს აშკარა თვითნებობას, რათა ჩანდეს, რომ მხარეებს სათანადოდ მოუსმინეს, და უზრუნველყოფილ იქნას მართლმსაჯულების განხორციელების საზოგადოებრივი კონტროლი (Tchankotadze v. Georgia; № 15256/05, §102; შედ: Jgarkava v. Georgia № 7932/03 §71);

2.25. ევროპული სასამართლომ საქმეზე ,,დონაძე საქართველოს წინააღმდეგ განაცხადა, რომ ,,...მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტი შიდა სასამართლოს აკისრებს ვალდებულებას, აწარმოოს მხარეთა მტკიცებულებების, არგუმენტების ეფექტიანი განხილვა, იმისათვის, რომ შეაფასოს მათი მოთხოვნების შესაბამისობა გამოსატან გადაწყვეტილებასთან...ამასთან, მხარეთა თანასწორობის პრინციპის თანახმად, რომელიც სამართლიანი სასამართლო განხილვის ფართო ცნების ერთ-ერთი შემადგენელი ელემენტია, სასამართლოები ვალდებულნი არიან, დაიცვან სრული თანასწორობა მხარეებს შორის. თითოეულ მხარეს უნდა მიეცეს გონივრული შესაძლებლობა, წარმოადგინოს თავისი საქმე იმ პირობებში, რომლებიც არ ჩააყენებენ მას აშკარად არახელსაყრელ მდგომარეობაში მოპასუხე მხარესთან შედარებით....იმ შემთხვევაში თუკი სასამართლოებს არა აქვთ შესაძლებლობა დაასაბუთონ მხარის თითოეულ არგუმენტზე უარის თქმის მოტივაცია, ისინი არ თავისუფლდებიან ვალდებულებისაგან ჯეროვნად განიხილონ და პასუხი გასცენ მათ მიერ წამოყენებულ ძირითად მოთხოვნებს (Donadze v. Georgia)2 №74644/01; §31 და 35;

ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ სხვა საქმეზე ასევე აღნიშნა, რომ ,,... სამართლიანი სასამართლოს უფლება inter alia შედგება მხარეთა უფლებისგან, წარადგინონ დასკვნები, რომლებსაც ისინი საქმესთან მიმართებით სათანადოდ მიიჩნევენ. ვინაიდან კონვენცია მიზნად ისახავს უზრუნველყოს არა თეორიული და ილუზორული, არამედ პრაქტიკული და ეფექტიანი უფლებები, აღნიშნული უფლება ეფექტიანად მიიჩნევა მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ მომჩივანს ფაქტობრივად ,,მოუსმენენ’’, რაც გულისხმობს, რომ სასამართლოები მის მიერ წარმოდგენილ დასკვნებს სათანადოდ განიხილავენ (იხ.: ტერნოვსკი, ციტირებულია ზემოთ, §66) – (ბართაია საქართველოს წინააღმდეგ, N10978/06 §27 );

2.26. სსკ-ის 105-ე მუხლით ცალსახად დადგენილია, რომ მტკიცებულები, რომლის საფუძველზე მიიღება სასამართლო გადაწყვეტილება, ექვემდებარება ყოველმხრივ, სრულ და ობიექტურ განხილვას; აღნიშნული გამყარებულია ასევე საერთო სასამართლოების პრაქტიკით;

სამართლიანი სასამართლოს უფლება, სხვა კრიტერიუმებთან ერთად, მოიცავს მხარეთა და მესამე პირების უფლებას საქმე განხილულ იქნეს ობიექტურად, შეჯიბრობითობის და თანასწორობის პრინციპების დაცვით, პროცესის ყველა მონაწილეს უნდა მიეცეს თანაბარი შესაძლებლობა დაიცვან საკუთარი უფლებები და ინტერესები, წარადგინონ მტკიცებულებები და ინფორმაცია მნიშვნელოვანი გარემოებების შესახებ, სადავოდ გახადონ ან გააქარწყლონ კონკრეტული მტკიცებულებები/ფაქტები, ისარგებლონ ეფექტური სასამართლო მოსმენით, ჭეშმარიტების დადგენის მიზნით ზეგავლენა მოახდინონ სასამართლოს მიერ მისაღებ გადაწყვეტილებაზე და ა.შ;

რადგანაც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული საპროცესო ნორმისა და კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილების ბოჭვის საფუძველზე სამართალწარმოების მხარეს ერთმევა კონკრეტულ ფაქტებთან დაკავშირებით ეფექტური შედავების წარდგენის უფლება, და რადგანაც მიმდინარე სამართალწარმოებაში კონკრეტულ გარემოებები ან/და ფაქტები დამტკიცებულად მიიჩნევა, ისინი არ გადაიხედება და წარდგენილი საპირისპირო მტკიცებულებები სასამართლოს მიერ სრულყოფილად არც კი განიხილება, ცალსახაა, რომ სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილებით დადგენილი ფაქტების პრეიუდიციული ძალის მინიჭება სხვა საქმეში, ადასტურებს სამართლიან სასამართლოს, კერძოდ, სასამართლო მოსმენის უფლებაში ჩარევასა და კონსტიტუციური საპროცესო უფლების შეზღუდვის ფაქტს.

შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი და შეზღუდვის გამართლება;

შეზღუდვის გამართლების ფორმალური წინაპირობები:

2.27. მოგეხსენებათ, რომ კონსტიტუციური უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო ნორმა უნდა აკმაყოფილებდეს როგორც ფორმალურ, ასევე მატერიალურ წინაპირობებს;

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 106-ე მუხლის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის ფორმულირებისა და თავისი სამოსამართლო სამართლით მინიჭებული შინაარსის გათვალისწინებით, მიგვაჩნია, რომ გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსი ფორმალურადაც არ არის კონსტიტუციასთან შესაბამისობაში, რადგან თავს იჩენს განსაზღვრულობის ნაკლებობა და სამართლებრივ სახელმწიფოს პრინციპთან შეუსაბამობა;

2.28. როგორც უკვე განვიხილეთ (იხ. საკონსტიტუციო სარჩელის 2.17. პუნქტი), საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატამ 28/03/2019 წლის N-ბს-420-420(კ-18) გადაწვეტილებაში დასაშვებად მიიჩნია ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 106-ე მუხლის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის საკანონმდებლო ფორმულირებიდან გადახვევა, რასაც ვერ ვიტყვით მაგალითად საკასაციო სასამართლოს ამავე პალატის 2021 წლის 07 ივნისის Nბს-177(კს-21) განჩინებაში განვითარებულ მსჯელობაზე (იხ. საკონსტიტუციო სარჩელის 1.3-1.4. პუნქტი);

საკასაციო სასამართლოს პრაქტიკიდან გამომდინარე, ბუნდოვანი და გაურკვეველია, როდის გადაუხვევს სასამართლო სსსკ-ის 106-ე მუხლის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის საკანონმდებლო ფორმულირებიდან და როდის დაუქვემდებარებს კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილებით დადგენილ ფაქტებს გადასინჯვას;

სხვადასხვა გადაწვეტილებების დაპირისპირებისას, ბუნდოვანია, თუ რა სახის გარემოებებს მოიაზრებს სასამართლო ექსკლუზიურად და იმპერატიულად მხოლოდ ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ფარგლებში დადგენასა და დადასტურებას დაქვემდებარებულ ფაქტებში ან/და გარემოებებში; აღნიშნულ ბუნდოვანებას ხელ უწყობს ასევე ის ფაქტი, რომ საკონსტიტუციო სარჩელის ავტორთან მიმართებით ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში სასამართლომ ასეთად არ მიიჩნია არც კონკრეტული მიწის ნაკვეთის კონკრეტულ გეოგრაფიულ არეალში მდებარეობის და არც მუნიციპალიტეტის დასახლებათა ადმინისტრაციული საზღვრების დადგენა/განსაზღვრის საკითხი;

ბუნდოვანი, ამოუწურავი და განუჭვრეტადია ის გარემოებები, რომელთა არსებობის შემთხვევაშიც სასამართლო პრეიუდიციული ძალის მქონე ფაქტების გადახედვის საჭიროებას დაინახავს;

სადავო ნორმასთან დაკავშირებით გარკვეულწილად წინააღმდეგობრივია როგორც ადმინისტრაციული პალატის და სამოქალაქო საქმეთა პალატის განმარტებები, ასევე იურიდიულ ლიტერატურაში გაბატონებული შეხედულებები (იხ. საკონსტიტუციო სარჩელის 2.20-2.22. პუნქტები);

ასევე, ბუნდოვანია, თუ რატომ მიიჩნია საკასაციო სასამართლომ ადმინისტრაციული წესით განხილულად 1999-2000 წლის საქმე, რომელშიც ორივე ქვემდგომ ინსტანციაში ფაქტების ,,განხილვა, გამოკვლევა’’ განხორციელდა სამოქალაქო სამართალწარმოების წესით და ასეთივე წესით მიიღო საკასაციო სასამართლომ საჩივარი წარმოებაში (?!); /შედარებისთვის იხ. 1.1.-1.2. პუნქტი და სუსგ, Nბს-177(კს-21) /;

2.29. ,,სადავო ნორმა უნდა შეესაბამებოდეს განსაზღვრულობის პრინციპს, რომელიც პირდაპირ კავშირშია სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპთან. „საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული სამართლებრივი სახელმწიფოსა და სამართლებრივი უსაფრთხოების კონსტიტუციური პრინციპები ადგენენ კანონის ხარისხობრივ მოთხოვნებს. აღნიშნული პრინციპების რეალური დაცვისთვის პრაქტიკული და გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს კანონის განჭვრეტადობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს №1/4/614,616 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - გიგა ბარათაშვილი და კარინე შახპარონიანი საქართველოს თავდაცვის მინისტრის წინააღმდეგ, II-22) „...კანონმდებელი ვალდებულია, მიიღოს ზუსტი, მკაფიო, არაორაზროვანი, განჭვრეტადი კანონმდებლობა (ნორმები), რომელიც პასუხობს კანონის განსაზღვრულობის მოთხოვნას. ეს გარემოება ერთ-ერთი გადამწყვეტი კრიტერიუმია ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასებისას. კანონმდებლის ასეთი ვალდებულება კი სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპიდან მომდინარეობს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/3/407 საქმეზე „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე - ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-11). „კანონისადმი ასეთი მოთხოვნა აუცილებელია უფლებაში ჩარევაზე უფლებამოსილი პირის (ორგანოს) შეზღუდვის, მისი თვითნებობის გამორიცხვის უზრუნველსაყოფად. აქედან გამომდინარე, კანონმდებელი ვალდებულია, საჯარო ხელისუფლებას მაქსიმალურად ნათელი, მკაფიო სამოქმედო ფარგლები დაუდგინოს. აღნიშნული ვალდებულება, პირველ რიგში, გულისხმობს, რომ თავად კანონი დეტალურად, სიცხადის საკმარისი ხარისხით განსაზღვრავდეს კონკრეტულ სფეროში საჯარო ხელისუფლების უფლებამოსილებას (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს №1/4/614,616 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - გიგა ბარათაშვილი და კარინე შახპარონიანი საქართველოს თავდაცვის მინისტრის წინააღმდეგ, II-22). (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრების - ირინე იმერლიშვილის, გიორგი კვერენჩხილაძის, მაია კოპალეიშვილის და თამაზ ცაბუტაშვილის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2017 წლის 29 დეკემბრის N3/7/679 გადაწყვეტილებაზე, §110);

2.30. ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ 106-ე მუხლის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსი არ პასუხობს განსაზღვრულობის - სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპის მოთხოვნებს, ვერ უზრუნველყოფ სასამართლოს მხრიდან თვითნებობის გამორიცხვას ან/და რისკის მინიმუმადე დაყვანას, შესაბამისად არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი;

ლეგიტიმური მიზანი:

შეზღუდვის გამართლების მატერიალური წინაპირობები:

2.31. კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილებით დადგენილი ფაქტების პრეიუდიციულად მიჩნევისას მხარეს ეზღუდება სასამართლო განხილვაში სრულყოფილად მონაწილეობის მიღება, კერძოდ შეზღუდული აქვს კონკრეტული ფაქტებზე ეფექტურად შედავების, სრულყოფილად მოკვლევა/განხილვაში მონაწილეობის და მაშასადამე, სასამართლო მოსმენის უფლება; მოცემულ შემთხვევაში, სამართლიანი სასამართლოს უფლების შეზღუდვის სავარაუდო ლეგიტიმური მიზანი, როგორ წესი, ეფექტური მართლმსაჯულების განხორციელება, სასამართლო რესურსის დაზოგვა, საქმის გონივრულ ვადაში განხილვა, სამართლებრივი განსაზღვრულობა და სტაბილურობაა;

2.32. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს (სამოქალაქო პალატის) პრაქტიკის თანახმად, პრეიუდიციულად მიჩნეული ფაქტები თავის მხრივ ეფუძნება პრეზუმფციას, რომ სასამართლომ, დადგენილი წესით, ობიექტურად და ყოველმხრივი გამოკვლევით, დაადგინა ესა თუ ის ფაქტი: ,,ივარაუდება, რომ იმ სასამართლომ, რომელმაც ერთხელ უკვე იმსჯელა მხარეებს შორის არსებულ სამართალურთიერთობაზე და დაადგინა გარკვეული ფაქტები, სასამართლოს დასკვნები ამ ფაქტებთან მიმართებაში ემყარება მტკიცებულებათა ყოველმხრივი, სრული და ობიექტური შემოწმების შედეგს. შესაბამისად, თუ იგივე ფაქტები მათი შეფასება-დადგენის კუთხით კვლავ გახდებოდა სხვა სასამართლოს მიერ სხვა სამართალწარმოების პროცესში მსჯელობის საგანი, ამით სერიოზული საფრთხე შეექმნებოდა, როგორც დასახელებული პრინციპების დაცვას, ასევე, ზოგადად მართლმსაჯულების სტაბილურობას (იხ., ილონა გაგუა „მტკიცებულებები და მტკიცების პროცესი კერძო ხასიათის სამართლებრივ დავებზე, თბ., 2020 წელი, გვ: 193-196. რედაქტორები: ზურაბ ძლიერიშვილი, ნუნუ კვნტალიანი; აგრეთვე შეად. სუსგ-ები №ას-455-769-09, 03. 12.2009 წ; №ას-146-140-2012, 12.07. 2012 წ.; №ას-74-68-2015, 27.02. 2015 წ; N ას-1190-2018, 12.04.2019წ; N ას-578-2019, 28.06.2019წ; N ას-879-2018, 23.07.2019წ; N ას-1705-2019, 27.11.2020წ: N ას-1181-2018, 18.02.2021წ; N ას-1198-2019, 25.06.2021წ.).

უფლების მზღუდავი ნორმის ზემოთ დასახელებული სავარაუდო ლეგიტიმური მიზნები პროცესის ყველა მონაწილის ინტერესებში შედის და პრობლემას არ წარმოშობს, თუ კი დასახული ლეგიტიმური მიზანი გამოსადეგი, აუცილებელი და კონსტიტუციური უფლების პროპორციული შეზღუდვით მიიღწევა;

გამოსადეგობა:

2.33. კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვის ნებისმიერი გამოყენებისას, მიღწევადი უნდა იყოს დასახული ლეგიტიმური მიზანი, სხვაგვარად ის ვერ ჩაითვლება გამოსადეგ საშუალებად და ვერ გაამართლებს დაცულ უფლებაში ჩარევას;

კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწვეტილებით დადგენილად მიჩნეული ფაქტების სხვა ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ფარგლებში ხელახალი და სრულყოფილი განხილვა/მოკვლევის შეზღუდვით, მიღწევადია სასამართლო რესურსის დაზოგვა, შემჭიდროვებულ ვადებში საქმის განხილვა, თუმცა, ფაქტებზე/გარემოებებზე ეფექტურად შედავებისა და სათანადო სასამართლო მოსმენის შეზღუდვის პირობებში, კითხვის ნიშნის ქვეშ დგება მართლმსაჯულების მთავარი მიზანი - საქმეზე დადგენილ იქნეს ობიექტური ჭეშმარიტება;

2.34. მოგეხსენებათ, რომ სამართალწარმოების მონაწილეები (მათ შორის მოსამართლე) არ არიან დაზღვეული ფაქტობრივი თუ სამართლებრივი შეცდომების დაშვებისგან, და ასეთი შეცდომების გამოსარიცხად და მინიმალურ დონემდე დაყვანისთვის, არსებობს ზედა ინსტანციების სასამართლოები; მიუხედავად ამისა, ჩვეულებრივი ადამიანური თუ სხვა გაუთვალისწინებელი ფაქტორიდან გამომდინარეც, არ არის გამორიცხული, შეცდომა დაუშვას ზედა ინსტანციის სასამართლომაც და მტკიცებულება არასწორად შეაფასოს ან/და ფაქტი არასწორად დაადგინოს, ან მხარემ არ გახადოს სადავოდ კონკრეტული გარემოება თუნდაც არასწორი ინფორმაციის ფლობის გამო;

როგორც სხვა ქვეყნების, ასევე საქართველოს რეალობაში არსებობს არაერთი საქმე, სადაც ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ სამართლიანი სასამართლოს უფლების დარღვევა დადგინდა, მათ შორის მტკიცებულებათა არასათანადო მოკვლევის, არასწორად შეფასების, არასაკმარისად დასაბუთებისა თუ სასამართლო მოსმენის გაუმართლებლად შეზღუდვის გამო; ასევე ფაქტია, რომ საქართველოს კანონმდებლობა არ შეიცავს კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწვეტილებით დადგენილი ფაქტების გადახედვის და მოკვლევის მექანიზმს გადაწვეტილების გაუქმების გარეშე, მათ შორის მაშინაც, თუ დადგენილი ფაქტი აშკარა არარეალურია - სასამართლო პრაქტიკა კი, ამ მიმართულებით არ არის ერთგვაროვანი და საკმარისად ცხადი (განსაკუთრებით ადმინისტრაციული სამართალწარმოების);

მართლმსაჯულების განხორციელებისას შეცდომის დაშვების ალბათობას იზიარებს საკონსტიტუციო სასამართლოც: ,, მართლმსაჯულების განხორციელებისას პრაქტიკულად შეუძლებელია საქმის არასწორად გადაწყვეტის, შეცდომის დაშვების რისკის აბსოლუტურად გამორიცხვა. გასაჩივრების უფლება ამცირებს შეცდომის დაშვების რისკს და, იმავდროულად, ზრდის პირის განცდას, რომ მისი საქმე გადაწყდა სამართლიანად’’(,,საქართველოს მოქალაქე დავით მალანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ ‘’№2/ 7 / 779, II-22);

2.35. თუ კი დავუშვებთ, რომ კანონიერ ძალაში შესულ სასამართლო გადაწვეტილებით დასრულებულ საქმეზე არასწორად ან/და შეცდომით (მხარისა ან/და სასამართლოს ბრალეულობით) დადგენილი ფაქტი უტყუარად იქნება სხვა ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში მიჩნეული და მხარის შედავება უგულებელყოფილი - მიღებული გადაწყვეტილებით ვერ იქნება ობიექტური ჭეშმარიტება დადგენილი და ის ვერ იქნება სამართლიანი გადაწვეტილება; შესაბამისად კი, შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი (ეფექტური მართლმსაჯულება, რაც ასევე სასამართლოს სათანადო მოსმენას, ობიექტურ, დასაბუთებულ და სამართლიან გადაწყვეტილებასაც გულისხმობს) ვერ იქნება მიღწეული და ვერ გამართლდება სამართლიანი სასამართლოს შეზღუდვა, რაც კონსტიტუციური უფლების დარღვევის ტოლფასია.

მიგვაჩნია, რომ სამართლიანი სასამართლოს კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვა იმ შემთხვევაში, როცა კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილებით არამართებულადაა დადგენილი ესა თუ ის ფაქტი და გასაჩივრებული ნორმის შინაარსით ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში მას გააჩნია პრეიუდიციული ძალა, ვერ უზრუნველყოფს მიღწეულ იქნეს დასახული - ეფექტური მართლმსაჯულების განხორციელების მიზანი; აღნიშნულიდან გამომდინარე, რადგან სადავო სახის უფლების შეზღუდვით ყველა შემთხვევაში ვერ მიიღწევა დასახული ლეგიტიმური მიზანი, შეიძლება დავსკვნათ, რომ შეზღუდვა არ არის ყველა შემთხვევაში ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის გამოსადეგი საშუალება, არღვევს კონსტიტუციურ უფლებას და გასაჩივრებული კანონის ნორმატიული შინაარსი არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი;

აუცილებლობა:

2.36. კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვა გამართლებადია, როცა შეზღუდვის საშულება, ინტენსივობა, ფორმა, ხარისხი და შინაარსი აუცილებელია დასახული ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად; სხვაგვარად რომ ვთქვათ, შეზღუდვის სავარაუდო ლეგიტიმური მიზნის მიღწევისათვის აუცილებელი უნდა იყოს გამოყენებული საშუალება; მზღუდავი ნორმა აუცილებლობის კრიტერიუმ ვერ აკმაყოფილებს, თუ კი შეზღუდვით დასახული ლეგიტიმური მიზანი მიღწევადია უფრო ნაკლებად მზღუდავი საშუალების გამოყენებით;

მოცემულ შემთხვევაში პრობლემურად მიგვაჩნია პრეიუდიციულად მიჩნეულ ფაქტებზე ადმინისტრაციულ სამართალწარმოების ფარგლებში როგორც ეფექტურად შედავების უფლების შეზღუდვის ხისტი ფორმა (რაც მის აუცილებლობაზე არ მეტყველებს), ასევე ის, რომ დასახული სავარაუდო ლეგიტიმური მიზანი მიღწევადია ნაკლებად მზღუდავი საშუალების გამოყენებით; მიგვაჩნია, რომ რადგან შეზღუდვის სავარაუდო ლეგიტიმური მიზანი ნაკლებად მზღუდავი საშუალებითაც მიღწევადია, კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვა ამ ნაწილშიც ვერ იქნება გამართლებული;

2.37. სამართალწარმოების მონაწილის/მხარის ინტერესებში, როგორც წესი, არასდროს არ შედის ჭეშმარიტად დადგენილი ფაქტების ისევ სადავოდ ქცევა და მსგავს უპერსპექტივო წამოწყებაზე, დროისა და რესურსი დახარჯვა, რადგან გაჭიანურებული პროცესით მხოლოდ და მხოლოდ პროცესის მონაწილე მხარე ზიანდება; დადგენილად მიჩნეული ფაქტების შესაბამისი მტკიცებულებებით და დასაბუთებით ისევ სადავოდ ქცევა უმეტესწილად სახეზეა, როდესაც, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწვეტილებით შეცდომით არის ესა თუ ის ფაქტი დადგენილი ან/და სასამართლო გარკვეულ სამართლებრივ შეფასებას არასწორად დადგენილი ფაქტის საფუძველზე აკეთებს; ასეთ შემთხვევაში, მოდავე მხარის თვითმიზანი არა პროცესის გაჭიანურება ან სამართლებრივი სტაბილურობის კითხვის ნიშნის ქვეშ დაყენება, არამედ საქმეზე ობიექტური ჭეშმარიტების დადგენა და სამართლიანი მართლმსაჯულების განხორციელებაა.

2.38. ადმინისტრაციული სამართალწარმოებაზე მსჯელობისას გასათვალისწინებელია, რომ სხვა სამართალწარმოებისგან განსხვავებით, ის საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-4 და მე-19 მუხლებით დადგენილ ინკვიზიციურობის პრინციპს ეფუძნება, რაც სრულად უგულებელყოფილია, თუ კი კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილება განხილულია სამოქალაქო სამართალწარმოების პირობებში, ხოლო ნაწილობრივ უგულებელყოფილი - თუ კი კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილება განხილულია ადმინისტრაციული სამართალწარმოების პირობებში;

2.39. ნიშანდობლივია, რომ კანონმდებლის მხრიდან 24.09.2010 წელს საჭიროდ იქნა მიჩნეული ,,საქართველოს ზოგიერთ საკანონმდებლო აქტში ცვლილებებისა და დამატებების შეტანის შესახებ’’ საქართველოს კანონით, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსში შეტანილი ცვლილებების შედეგად გაეუქმებინა სსკ-ის 106-ე მუხლის „გ“ ქვეპუნქტი, რომელიც მანამდე პრეიუდიციულ ძალას ანიჭებდა სისხლის სამართლის საქმეზე გამოტანილ, კანონიერ ძალაში შესულ განაჩენს ცალკეულ ფაქტთან მიმართებით;

2.40. სასამართლო მტკიცებულებებსა და მათი შეფასების საფუძველზე მიღებულ გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით, გასათვალისწინებელია ასევე საპროცესო კანონმდებლობის რიგი ჩანაწერები, მაგალითად სსკ-ის 105-ე მუხლი, რომელიც ადგენს: სასამართლოსათვის არავითარ მტკიცებულებას არა აქვს წინასწარ დადგენილი ძალა. სასამართლო აფასებს მტკიცებულებებს თავისი შინაგანი რწმენით, რომელიც უნდა ემყარებოდეს მათ ყოველმხრივ, სრულ და ობიექტურ განხილვას, რის შედეგადაც მას გამოაქვს დასკვნა საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებების არსებობის ან არარსებობის შესახებ. მოსაზრებები, რომლებიც საფუძვლად უდევს სასამართლოს შინაგან რწმენას, უნდა აისახოს გადაწყვეტილებაში.

ფაქტობრივად, მტკიცებულებებთან დაკავშირებით მოყვანილი საკანონმდებლო რეგულირება უგულებელყოფილია კონკრეტულ მიმდინარე სამართალწარმოებაში კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწვეტილებით დადგენილი ფაქტებისათვის პრეიუდიციული და არა პრეზუმირებული ძალის მინიჭებით, რადგან მათთან მიმართებით არა თუ მხოლოდ მხარე თავისუფლდება მტკიცებულებების წარდგენისაგან, არამედ მათი გაქარწყლება შეუძლებელია კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილების გაუქმების გარეშე (ანალოგიურად, საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2017 წლის 22 დეკემბრის გადაწყვეტილება, საქმეზე №ას-1255-1175-2017; იხ. დამატებით: ქეთევან მესხიშვილი, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის რჩეული მუხლების კომენტარი, მუხლი 106, თბილისი, GIZ, 2020, გვერდი 555; );

ამავდროულად, საქართველოს კანონმდებლობა არ შეიცავს საბოლოო გადაწვეტილებაში დაშვებული ფაქტობრივი შეცდომის გამოსწორების და მისი სხვა სამართალწარმოების ფარგლებში გადახედვის ეფექტურ მექანიზმს, თუნდაც სასამართლოსთვის დაშვებული შეცდომა ცხადი ან/და უკვე გამოვლენილი იყოს; როგორც წესი, სასამართლო მსგავს შემთხვევებში არც კი შედის წარდგენილ საპირისპირო მტკიცებულებათა სრულყოფილ განხილვაში და არსებითად არ ამოწმებენ სადავოდ გამხდარ ფაქტს, რისი მაგალითიცაა საკონსტიტუციო სარჩელის ავტორის მიერ წარდგენილი კერძო საჩივარი და საკასაციოს განჩინება (შედარებისთვის იხ. N4 / კერძო საჩივარი/ და სუსგ Nბს-177(კს-21); );

2.41. სადავო საკანონმდებლო ნორმის კონტექსტში, საინტერესოა ასევე კონტინენტური ევროპის რიგი და მოწინავე სამართლებრივი სისტემის მქონე ქვეყნების ანალოგიური საკანონმდებლო რეგულაციები: გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის სამოქალაქო საპროცესო კანონმდებლობის თანახმად, სამართალწარმოებისას მხოლოდ ის ფაქტები არ საჭიროებენ მტკიცებას, რომელსაც სასამართლო საყოველთაოდ ცნობილად მიიჩნევს (იხ. ZPO, §291); არსებობს ასევე გამონაკლისი შემთხვევებიც, მაგალითად როცა დავის მიმდინარეობისას ფაქტს აღიარებს მოწინააღმდეგე მხარეც კი (ZPO, §288), თუმცა მსგავსი მეთოდით დადგენილი ფაქტის ანულირებაც კი შესაძლებელია, თუ კი მხარე მიუთითებს და დაადასტურებს, რომ დადგენილი ფაქტი არ შეესაბამება რეალობას ან აღიარება უშუალოდ შეცდომის შედეგია (თუნდაც პროცესის მონაწილის მხრიდან- იხ. ZPO, §290); ჩვენს მიერ მოკვლეული ინფორმაციის თანახმად, გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის არც სამოქალაქო და არც ადმინისტრაციულ პროცესში (ZPO; VwGO;) ფაქტები, რომლებიც დადგენილია ერთ სამოქალაქო საქმეზე სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით, არ არის სხვა სამართალწარმოების მიმდინარეობის ფარგლებში პრეიუდიციული მნიშვნელობის;

ავსტრიის რესპუბლიკის სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი ითვალისწინებს კუმულატიურად რამდენიმე წინაპირობის არსებობას და კანონი ათავისუფლებს მხარეს სადავო ფაქტების დამადასტურებელი მტკიცებულებების (?!) წარდგენისგან, თუ კი იგივე გარემოება/ფაქტი დადასტურებულია სამართალწარმოების ფარგლებში, რომელშიც იგივე მხარეები მონაწილეობდნენ და ამავდროულად ა) მხარე საპირისპიროს არ მიუთითებს/ასაბუთებს ან ბ) შესაბამისი მტკიცებულების მოპოვება შეუძლებელია (იხ. ZPO § 281a); ამასთანავე, ის ფაქტები არ საჭიროებენ მტკიცებას, რომელსაც სასამართლო საყოველთაოდ ცნობილად მიიჩნევს (იხ.österreichische ZPO, §269;); მტკიცებას არ საჭიროებენ ასევე ფაქტები/გარემოებები, რომელთა არსებობაც კანონისმიერი პრეზუმფციით დასტურდება, თუმცა მსგავს შემთხვევაში შესაძლებელია შედავებაც (იხ. österreichische ZPO §.270 )

შვეიცარიის კონფედერაციის სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის თანახმად, ფაქტიურად გვაქვს ანალოგიური მოწესრიგება, კერძოდ ის ფაქტები არ საჭიროებენ მტკიცებას, რომელსაც სასამართლო საყოველთაოდ ცნობილად, აშკარად და აღიარებულად მიიჩნევს (იხ. ZPO; Art. 151);

2.42. ყოველივე აღნიშნულის ფონზე, შესაძლებელია დაისვას რიტორიკული კითხვა, შესაძლებელია კი კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწვეტილებით დადგენილი ფაქტების სხვა ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში პრეიუდიციული ძალის არ მინიჭებისა და ასეთი ფაქტების მიმართ მხოლოდ კანონისმიერი პრეზუმფციის (რომელთა მიმართ მხარე თავისუფლდება მტკიცებისაგან, თუმცა, დაპირისპირებულ მხარეს არ ერთმევა შესაბამისი მტკიცებულებებით ეფექტურად შედავების და ფაქტის გაქარწყლების უფლება) არსებობის პირობებში, მიღწეულ იქნეს შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი - ეფექტური მართლმსაჯულების განხორცილება?! რა თქმა უნდა, რომ შესაძლებელია და უფრო მეტიც, ასეთ შემთხვევაში მინიმალურ დონემდე იქნება დაყვანილი შეცდომის სხვა საქმეში განმეორების რისკი და ამავდროულად, იარსებებს ერთხელ უკვე დაშვებული შეცდომის გამოსწორების ეფექტური საშუალება ისევ სასამართლოს მეშვეობით!

ნიშანდობლივია, რომ კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილებით დადგენილი ფაქტების პრეზუმირება არ შეიცავს დამატებით ტვირთს პროცესის ყველა მხარისათვის, ხოლო სასამართლოს შესაძლებლობა ეძლევა დადგენილ ფაქტს შეუპირისპიროს მხოლოდ წარდგენილი საპირისპირო გარემოებები თუ მტკიცებულებები - რაც ისედაც დროში ამცირებს მტკიცებულებათა მოკვლევის პროცესს და შეუსაბამო ტვირთს არ აკისრებს არც სასამართლო ხელისუფლებას; გასათვალისწინებელია ასევე, რომ მტკიცებულებათა ობიექტური შეფასება მართლმსაჯულების უპირველესი ამოცანაა და აღწერილ შემთხვევაში, ძირითადი ტვირთის მატარებელი ისევ და ისევ მოდავე და შესაბამისი პრეტენზიის მქონე მხარეა, პარალელურად კი საფრთხის ქვეშ არ დგება სამართლიანი მართლმსაჯულების განხორციელება;

2.43. საქართველოს და კონტინენტური ევროპის სამართლის რიგი საკანონმდებლო მოწესრიგების, საკონსტიტუციო სარჩელის ავტორის მიერ მოხმობილი პრობლემური საერთო სასამართლო გადაწვეტილებების, საქართველოს საკასაციო სასამართლოს, განსაკუთრებით ადმინისტრაციული პალატის ნაწილობრივ ბუნდოვანი და არაერთმნიშვნელოვანი პრაქტიკის გათვალისწინებით, შესაძლებელია დავასკვნათ, რომ ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში კონკრეტული ფაქტების სადავოდ ქცევისა და სასამართლო მოსმენის უფლების შეზღუდვა და ამ შეზღუდვით სავარაუდო ლეგიტიმური მიზნის - მართლმსაჯულების ეფექტურობის მიღწევა შესაძლებელია სხვაგვარი მოწესრიგების პირობებშიც, კერძოდ კონტინენტური ევროპის სამართლის წევრი ზოგიერთი მიმოხილული ქვეყნის კანონმდებლობის ანალოგიური მოწესრიგებით ან/და კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწვეტილებით დადგენილი ფაქტების მიმართ პრეზუმირებული და არა პრეიუდიციულიძალის მინიჭებით, სადაც არ გამოირიცხება როგორც ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში ინკვიციზიურობის პრინციპის გამოყენებით ჭეშმარიტების დადგენა, ასევე დაინტერესებული მხარის მხრიდან დასაბუთებული და ახალ მტკიცებულებებზე /გარემოებებზე დამყარებული შედავების ყოველმხრივი, ობიექტური განხილვისა და შეფასების გზით, ეფექტური სასამართლო მოსმენის უზრუნველყოფა.

მართლმსაჯულების ეფექტურობის მიზანი მიღწევადია მიმდინარე სამართალწარმოებაში ერთი მხარის მტკიცების ტვირთისგან გათავისუფლებისა და მხოლოდ დაპირისპირებული მხარის მიერ წარდგენილი მტკიცებულებების მოკვლევის, განხილვის და შეფასების შემთხვევაშიც, ისე, რომ კანონიერ ძალაში შესულ გადაწვეტილებას და მის საფუძველზე დამყარებულ ურთიერთობას, თუ კი ის ჭეშმარიტებას და ობიექტურობას შეესაბამება, არაფერი დაემუქრება;

2.44. რადგან კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწვეტილებით დადგენილი ფაქტების მიმართ მხოლოდ კანონისმიერი პრეზუმფციის არსებობისა და მტკიცებულებების წარდგენისაგან მხარის გათავისუფლების პირობებშიც შესაძლებელია სავარაუდო ლეგიტიმური მიზნის - ეფექტური მართლმსაჯულების მიღწევა და ამავდროულად, მხარეს/სასამართლოს ეძლევა შესაძლებლობა სხვა საქმეზე დაშვებული შეცდომა გამოასწოროს, არ არსებობს კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილებით დადგენილი ფაქტების პრეიუდიციულად მიჩნევის აუცილებლობა; შესაბამისად, არ არსებობს სამართლიანი სასამართლოს კონსტიტუციური უფლების პრობლემურად წარმოჩენილი ფარგლებით შეზღუდვის აუცილებლობა, უფლებაში ჩარევა ვერ პასუხობს კონსტიტუციურ მოთხოვნებს და გასაჩივრებულ ნაწილში, არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი.

შეზღუდვის პროპორციულობა ვიწრო გაგებით:

2.45. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთ საქმეზე განმარტა, რომ: ,,მართლმსაჯულების უმნიშვნელოვანესი მიზანია ადამიანის უფლებების დაცვა, რაც შესაძლებელია საქმეზე მხოლოდ სწორი და ობიექტური გადაწყვეტილების მიღების გზით. მართლმსაჯულების შედეგი სამართლიანობის მიღწევა, აღდგენა, უზრუნველყოფა უნდა იყოს. „ადამიანებისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელია განცდა, რომ მათ სამართლიანად ეპყრობიან“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის გადაწყვეტილება №1/3/534 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ტრისტან მამაგულაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 3.). ამიტომ სასამართლოს გადაწყვეტილებები სწორედ ამის უზრუნველყოფისკენ უნდა იყოს მიმართული. ამ მიზნის მიღწევას ემსახურება სამართლიანი სასამართლოს უფლების არაერთი პროცესუალური გარანტია, უფლებრივი კომპონენტი, მათ შორის, სასამართლოს გადაწყვეტილების გადასინჯვის, გასაჩივრების, დავის ხელახლა წარმოების უფლება საამისოდ შესაბამისი საფუძვლების, პირობების არსებობის შემთხვევაში. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 05 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება ,,ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-20.);

2.46. საქმისთვის მნიშვნელოვანი ფაქტების მხარის მიერ წარდგენასა და სასამართლოს მხრიდან მათი სათანადო განხილვის აუცილებლობაზე მითითებულია ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოს არაერთ გადაწვეტილებაში: ,,სამართალწარმოების მხარეებს უფლება აქვთ წარადგინონ დასკვნები, რომლებსაც ისინი მათ საქმესთან მიმართებით რელევანტურად მიიჩნევენ. აღნიშნული უფლება ეფექტურად მიიჩნევა იმ შემთხვევაში თუ დასკვნებს რეალურად ,,განიხილავენ’’, რაც სასამართლოს მიერ მის სათანადო შესწავლას გულისხმობს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ,,სასამართლოს’’ აქვს ვალდებულება, სათანადოდ იმსჯელოს მხარეთა მიერ წარდგენილ დოკუმენტებზე, არგუმენტებსა და მტკიცებულებებზე (Kraska v. Switzerland, § 30; Van de Hurk v. the Netherlands, § 59; Perez v. France, § 80). იმისათვის რომ მე-6 მუხლით უზრუნველყოფილი უფლება ეფექტური იყოს, ხელისუფლებამ ,,გულისხმიერად’’ უნდა იმოქმედოს: იმ მხარესთან მიმართებით, რომელსაც ადვოკატი არ წარმოადგენს (იხ., Kerojärvi v. Finland, § 42 and Fretté v. France,§ 49); და იმ მხარესთან მიმართებით, რომელსაც ჰყავს ადვოკატი (იხ.Göç v. Turkey [GC], § 57).

2.47. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად კი: „თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნაა, რომ უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-60).

,,სამართლიანი სასამართლოს უფლებაში ჩარევის შეფასებისას განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება ჩარევის ინტენსივობას. ამასთანავე, მხედველობაშია მისაღები იმ უფლებისა თუ სამართლებრივი ინტერესის მნიშვნელობა, რომლის დაცვის შესაძლებლობაც არის შეზღუდული. ცხადია, შეფასების სტანდარტები განსხვავებული იქნება განსხვავებული მნიშვნელობის მქონე სამართლებრივი ინტერესების შემთხვევაში’’. (საქართველოს მოქალაქე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, N2/2/558, II-10).

2.48. ნორმის კონსტიტუციურობის შემოწმების ამ ეტაპზე, მნიშვნელოვანია შეფასდეს ის სამართლებრივი სიკეთე, რასაც პოტენციურად ემსახურება კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვა, და მას დავუპირისპიროთ იმ სამართლებრივი თუ საპროცესო ,,სიკეთის’’ მნიშვნელობა და ფარგლები, რომელიც ექცევა შეზღუდვის ფარგლებში და რომლის რეალიზებაც სრულყოფილად შეუძლებელია; ამასთანავე, ურთიერთდაპირისპირების მეშვეობით უნდა შეფასდე როგორც შეზღუდვის არ არსებობის, ასევე შეზღუდვის პირობებში პოტენციურად დარღვეული უფლების შინაარსი, ხასიათი და ინტენსივობა;

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, უფლების შეზღუდვის სავარაუდო ლეგიტიმური მიზანია - ეფექტური მართლმსაჯულების განხორციელება - სასამართლო რესურსის დაზოგვით, საქმის გონივრულ ვადაში განხილვით, ასევე, სამართლებრივი განსაზღვრულობა და სტაბილურობა; თითოეული დასახელებული პოტენციური მიზანი სამართლიანი სასამართლოს უფლების შემადგენელი ელემენტია;

ამასთანავე, თითოეულ დასახელებულ კომპონენტის შინაარსობრივი მხარე უმნიშვნელოა, თუ კი მართლმსაჯულება აცდება მის მთავარ დანიშნულებას და მიზანს - დაიცვას ადამიანის უფლებები საქმეზე ობიექტური ჭეშმარიტების დადგენისა და სამართლიანი გადაწვეტილების მიღების გზით; ყველა საპროცესო უფლება და სამართლიანი სასამართლოს კონსტიტუციური უფლების შემადგენელი ელემენტი სწორედ რომ სამართლიანი გადაწვეტილების მიღების მიზანს ემსახურება; ამიტომ, ისეთ პირობებში, როცა რომელიმე კონკრეტულ საქმეზე ერთხელ უკვე არასწორად იქნა ესა თუ ის გარემოება დადგენილი და აღნიშნული გამოსწორების ეფექტური მექანიზმი დაინტერესებულ მხარეს სხვა ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ფარგლებშიც კი არ გააჩნია, იზრდება სამართლიანი სასამართლოს უფლების არაერთჯერადად დარღვევის ალბათობა, რადგან სასამართლო ვერ/არ ასრულებს მის დანიშნულებას- სათანადოდ იმსჯელოს მხარეთა მიერ წარდგენილ დოკუმენტებზე, არგუმენტებსა და მტკიცებულებებზე, და გადაწვეტილება მიიღოს მნიშვნელოვანი ფაქტების/მტკიცებულებების ყოველმხრივი, სრული და ობიექტური შემოწმების შედეგად; შესაბამისად, ასეთ შემთხვევაში კითხვის ნიშნის ქვეშ დგება არა მხოლოდ კონკრეტული საპროცესო უფლებები, როგორიცაა მაგალითად: მხარის უფლება დაამტკიცოს კონკრეტული გარემოებები, წარადგინოს სათანადო მტკიცებულებები, ისარგებლოს სასამართლოს ადეკვატური მოსმენის და შეჯიბრობითობის უფლებით, იყოს მოწინააღმდეგე მხარესთან თანაბარ მდგომარეობაში და ა.შ., არამედ, სამართალწარმოება სცილდება მის მთავად დანიშნულებას - საქმეზე მიიღოს ობიექტურად ჭეშმარიტი და სამართლიანი გადაწვეტილება;

2.49. ერთი მხრივ, გასათვალისწინებელია, თუ რა ხარისხით იქნება სამართლიანი სასამართლოს უფლება ,,შელახული’’, თუ კი სხვა საქმეზე დადგენილად მიჩნეული გარემოება, მიმდინარე ადმინისტრაციულ საქმეში ისევ განხილვის საგანი გახდება და პროცესი ოდნავ მეტ დროს მოითხოვს, და მეორე მხრივ რამდენად იქნება შეზღუდული მხარის სასამართლო მოსმენის უფლება, თუ კი მას წაერთმევა კონკრეტული გარემოებების შედავების და გაქარწყლების საშუალება, სასამართლოს მოსმენის უფლება, მხარე ზემოქმედებას ვერ მოახდენს არასწორად დადგენილ ფაქტებზე და გადაწვეტილება დაეფუძნება არაზუსტ გარემოებებს, რაც თავის მხრივ გამორიცხავს საქმეზე ობიექტურად სამართლიან გადაწვეტილების მიღებას.

2.50. სადავო ნორმის შინაარსის კონსტიტუციურობის შემოწმებისას მხედველობაშია მისაღები ასევე საკასაციო სასამართლოს განმარტება, რომ სამოქალაქო სამართალწარმოებისაგან განსხვავებით, ადმინისტრაციული სამართალწარმოება სწორედ საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-4 და მე-19 მუხლებით დადგენილ ინკვიზიციურობის პრინციპს ეფუძნება. აღნიშნული განაპირობებს ადმინისტრაციული წესით განმხილველი სასამართლოს არა მხოლოდ უფლებამოსილებას, არამედ იმავდროულად ვალდებულებასაც, მოიკვლიოს საგნობრივად მისი განსჯადი საქმის გადაწყვეტისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე მტკიცებულებები. (იხ. 28/03/2019 წლის სუსგ N-ბს-420-420(კ-18));

შესაბამისად, თუ ესა თუ ის ფაქტი-გარემოება დადგენილია სამოქალაქო სამართალწარმოების ფარგლებში და მას სხვა ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში პრეიუდიციული მნიშვნელობა მიენიჭება, სრულად იგნორირებული იქნება ადმინისტრაციულ სამართალწარმოების ინკვიზიციური ხასიათიც; იმ შემთხვევაშიც კი, თუ კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილებით დასრულებულ ადმინისტრაციულ საქმეში არასწორად იქნა ფაქტი დადგენილი და მისი გაზიარება ასევე მოუწევს სასამართლოს სხვა საქმეში, ორმაგად დაირღვევა სასამართლო მოსმენის უფლებაც და ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ინკვიზიციურობის კანონისმიერი მოთხოვნაც.

თუ კი ადმინისტრაციულ საქმეზე პრეიუდიციული ძალის მქონე ფაქტების მიმართ წარდგენილია დასაბუთებული შედავება, ან სასამართლო შეცდომა აშკარაა, ან თუ მოხმობილი მტკიცებულება დადგენილი ფაქტის უზუსტობაზე მიუთითებს ან/და დადგენილად მიჩნეულ ფაქტს მხარე სადავოდ ხდის კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებაში არ განხილული მტკიცებულებების საფუძველზე, სასამართლო ვალდებულია ,,მოუსმინოს’’ მხარეს, რაც კონკრეტული ფაქტების სრულყოფილ მოკვლევა-განხილვაში გამოიხატება; აღნიშნული უფლება კი მხარეს წართმეული აქვს გასაჩივრებული საკანონმდებლო ნორმით; დაშვებული შეცდომის გამოსწორება უმნიშვნელოვანესია სამართლიანი გადაწვეტილების მისაღებად და აღნიშნულით, არ კნინდება მართლმსაჯულების ეფექტურობა - სამართალწარმოებაში შეცდომის თავიდან აცილება ხომ სამართლიანი განხილვის უპირველესი მიზანია;

შესაბამისად, სრულყოფილად მოკვლეულ, დადგენილ და ჭეშმარიტ ფაქტებზე დაფუძნებული ობიექტური და სამართლიანი სასამართლო გადაწვეტილება სამართლებრივი სტაბილურობის, უსაფრთხოების, ეფექტური მართლმსაჯულების და სამართლიანი სასამართლოს უფლების რეალიზების ერთადერთი სწორი გზაა, და აღნიშნული გამოირიცხება, თუ კი სასამართლო დაეყრდნობა ერთხელ უკვე არასწორად დადგენილ ფაქტებს და არ იარსებებს ეფექტური შედავებისა და შეცდომის გასწორების სამართლებრივი მექანიზმი;

შუალედური შეჯამება:

2.51. ყოველივე აღნიშნულის გათვალისწინებით, მიგვაჩნია, რომ განხილული შეზღუდვით სავარაუდო დაცული ინტერესი (სასამართლო რესურსი დაზოგვა და შემჭიდროებულ ვადებში საქმის განხილვა) ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში არ არის უფლების შეზღუდვის ფარგლებისა და მისით გამოწვეული სავალალო შედეგების თანაზომიერი, რადგან კითხვის ნიშნის ქვეშ დგება არა მხოლოდ მხარის სასამართლო მოსმენის უფლება, არამედ მთლიანად მართლმსაჯულების განხორციელება, ობიექტურად სამართლიანი გადაწვეტილების მიღების შესაძლებლობა და ადმინისტრაციულ სამართალწარმოების ინკვიზიციური ხასიათი; შესაბამისად, გასაჩივრებული საკანონმდებლო ნორმის ნორმატიული შინაარსი ადმინისტრაციულ სამართალწარმოების ფარგლებში მომეტებულად ზღუდავს კონსტიტუციური უფლების განხორციელების შესაძლებლობას, სამართლიანი სასამართლოს არსს და არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი.

III. საქართველოს ადვოკატთა საერთო კრების მიერ დამტკიცებული ,,ადვოკატთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების შესახებ’’ დებულების მე-40 მუხლის 1-ლი პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით;

კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტის ფორმულირება:

3.52. კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით წარმოდგენილ განმარტებებში როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ნორმატიული აქტების შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის მე-2-14-ე მუხლების ანალიზის, ნორმატიული აქტის დეფინიციისა და მისი ფართო განმარტების, ,,ადვოკატთა შესახებ’’ საქართველოს კანონის და საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის საფუძველზე, ,,ადვოკატთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების შესახებ’’ დებულება, საკონსტიტუციო სამართალწარმოების მიზნებისთვის, მიჩნეულ უნდა იქნეს კანონქვემდებარე ნორმატიულ აქტად (მიუხედავად იმისა, რამდენად კანონიერია და რამდენად შეესაბამება ის კანონით დადგენილ კანონქვემდებარე აქტის მიღების წესს და კრიტერიუმებს);

ჩვენის აზრით, არაკონსტიტუციურია ,,ადვოკატთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების შესახებ’’ დებულების მე-40 მუხლის 1-ლი პუნქტის ჩანაწერი, რომლის თანახმად სსიპ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიის ,,საპროცესო კოლეგიის გადაწყვეტილებები არ საჩივრდება’’; აღნიშნული დანაწესი განსაკუთრებით პრობლემურია საკონსტიტუციო სარჩელის ავტორთან მიმართებით, ანუ ისეთ შემთხვევებში, როცა პირი სამართლიანი სასამართლოს უფლების დარღვევაზე აპელირებს და ამ უფლების სრულყოფილად რეალიზების მიზნით, ითხოვს ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიის მიერ ადვოკატის მხრიდან შესაბამისი ნორმების დარღვევის დადგენას და მის წინააღმდეგ შემაკავებელი ეფექტური ღონისძიებების გატარებას (იხ. საკონსტიტუციო სარჩელის 1.9.-1.12. პუნქტები);

სამართლიანი სასამართლოს უფლება და უფლებაში ჩარევა:

3.53. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე პირველი პუნქტით უზრუნველყოფილია პირის კონსტიტუციური უფლება მიმართოს სასამართლოს საკუთარი უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების დასაცავად; ანალოგიურ მოწესრიგებას მოიცავს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მე-2.1 მუხლი: ყოველი პირისათვის უზრუნველყოფილია უფლების სასამართლო წესით დაცვა. ამავდროულად, აღნიშნული უფლების რეალიზებისთვის არ არის აუცილებელი სპეციალური საკანონმდებლო რეგულირება; გამონაკლისია შემთხვევა, როცა გასაჩივრების უფლება უშუალოდ შეზღუდულია ნორმატიული აქტით; აღნიშნული სამართლებრივი პოზიცია განმტკიცებულია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკით, მაგალითად: ,,საქართველოს კონსტიტუცია და კანონმდებლობა ქმედების კანონიერების შემოწმების მიზნით განსაზღვრავს საერთო სასამართლოებისათვის მიმართვის ზოგად შესაძლებლობას. ამავე დროს, სამართლიანი სასამართლოს უფლების შინაარსი და ფარგლები თავად კონსტიტუციითვეა განსაზღვრული და მისით სარგებლობა შესაძლებელია გასაჩივრების შესაძლებლობის საკანონმდებლო აქტით მოწესრიგების გარეშეც....’’ (იხ. საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 27 ივლისის №2/10/1264 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – გიორგი მამალაძე, გიორგი ფანცულაია და მია ზოიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-20, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 20 დეკემბრის N3/24/1459 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე "საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ", II-18).

3.54. საქმეზე ,,ნიკოლოზ აკოფოვი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ’’, საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა, რომ ,,პირის უფლება, მოითხოვოს სახელმწიფო მოხელეთა უფლება-შემზღუდველი აქტების კანონიერების სასამართლოს მიერ შემოწმება, დაცულია საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით. ამავე დროს, ამ უფლების შინაარსი და ფარგლები თავად კონსტიტუციითვეა განსაზღვრული და მისით სარგებლობა შესაძლებელია გასაჩივრების შესაძლებლობის საკანონმდებლო აქტით დადასტურების გარეშეც. შესაბამისად, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლით დაცულ შემზღუდველი ღონისძიების სასამართლოში გასაჩივრების უფლებასთან შინაარსობრივი მიმართების დასასაბუთებლად, მოსარჩელემ უნდა მიუთითოს იმ უფლებაშემზღუდველ ნორმატიულ აქტზე, რომელიც მას ართმევს შესაძლებლობას, მიმართოს სასამართლოს მის მიმართ გამოყენებული შემზღუდველი ღონისძიების კანონიერების შესამოწმებლად. ამგვარი ნორმატიული აქტის არარსებობის პირობებში, პირს შესაძლებლობა აქვს, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის საფუძველზე, მიმართოს სასამართლოს საკუთარი უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების დასაცავად’’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 29 აპრილის N2/3/1444 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე ,,ნიკოლოზ აკოფოვი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ’’ II-9);

3.55. საკონსტიტუციო სასამრთლოს განმარტებით, „უფლება სამართლიან სასამართლოზე არ არის აბსტრაქტული და მოიაზრებს უფლების დაცვის შესაძლებლობას კონსტიტუციის ინსტიტუციური სისტემით განსაზღვრული სასამართლო ხელისუფლების ორგანოების მეშვეობით, კონსტიტუციაში მოცემული ინსტიტუციური მოთხოვნების გათვალისწინებით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 დეკემბრის №3/5/768,769,790,792 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს პარლამენტთა ჯგუფი (დავით ბაქრაძე, სერგო რატიანი, როლანდ ახალია, ლევან ბეჟაშვილი და სხვები, სულ 38 დეპუტატი) და საქართველოს მოქალაქეები ერასტი ჯაკობია და კარინე შახპარონიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-68).

3.56. ,,პირის შესაძლებლობა, მის უფლებასთან დაკავშირებული საქმე განხილულ იქნეს საჯარო მოსმენით და ჰქონდეს საკუთარი მოსაზრებების წარდგენის შესაძლებლობა, ასევე, გაასაჩივროს მის უფლებასთან შემხებლობაში მყოფი აქტი, დაცულია სამართლიანი სასამართლოს უფლებით. შესაბამისად, ნებისმიერი რეგულაცია, რომელიც ახდენს პირის აღნიშნული შესაძლებლობების შეზღუდვას, წარმოადგენს ჩარევას სამართლიანი სასამართლოს უფლებაში....’’ (საქართველოს მოქალაქე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, N2/2/558, II-5).

3.57. საქმეზე დავით მალანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა, რომ ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ზემოთ ხსენებული პრაქტიკა და საქართველოს კონსტიტუციის შესაბამისი ნორმები ცხადყოფს, რომ სამართლიანი სასამართლოს უფლება მოიცავს უფლების დაცვის შესაძლებლობას საქართველოს კონსტიტუციით აღიარებული მართლმსაჯულების ინსტიტუციური გარანტიების, საერთო სასამართლოს სისტემის მეშვეობით. აღნიშნული, მათ შორის, გულისხმობს ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილებების გასაჩივრებას საერთო სასამართლოთა სისტემაში, ხოლო სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილების გასაჩივრებას ამავე სისტემის ზემდგომ ინსტანციაში. …“ ( №2/ 7 / 779, II-9).

ანალოგიური განმარტება გაკეთებული აქვს ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოს: ,,... სასამართლო კვლავ აცხადებს, რომ მე-6 მუხლის 1-ლი პარაგრაფი უზრუნველყოფს ყველას ჰქონდეს უფლება ნებისმიერი საჩივრით, რომელიც ეხება მის სამოქალაქო უფლებებს და მოვალეობებს მიმართოს სასამართლოს, (იხ.TeltronicCATV v. Poland , no. 48140/99, §§ 45 and 64, 10 January 2006; Golder v. the United Kingdom, judgment of 21 February 1975, Series A no. 18, pp. 13-18, §§ 28-36)ö;

3.58. განსახილველ შემთხვევაში, ვინაიდან ნორმატიული აქტის შესაბამისი ფორმულირებით სახეზე გვაქვს გასაჩივრების ერთჯერადი უფლების ცალსახა დაუშვებლობა და აკრძალვა, მხარეს ერთმევა შესაძლებლობა მიმართოს სასამართლოს საკუთარი უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების დასაცავად; ყოველივე კი ერთმნიშვნელოვნად ადასტურებს კონსტიტუციით გარანტირებულ სამართლიანი სასამართლოს უფლებაში ჩარევას და სხვა უფლებათა რეალიზების შეზღუდვას.

შეზღუდვის გამართლება;

შეზღუდვის გამართლების ფორმალური წინაპირობები:

3.59. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „კონსტიტუციითა და მისი ძირითადი პრინციპებით სახელმწიფო ხელისუფლების ბოჭვა, მათ შორის, მოიცავს ნორმატიული აქტების კონსტიტუციის მოთხოვნებთან შესაბამისობას როგორც ფორმალური, ისე მატერიალური თვალსაზრისით“ (mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 15 თებერვლის №3/1/659 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ომარ ჯორბენაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-27).

3.60. საადვოკატო საქმიანობასთან დაკავშირებულ რიგ საკითხებთან მიმართებით კანონმდებელმა საჭიროდ ჩათვალა უშუალოდ საკანონმდებლო ნორმატიული აქტით მოეწესრიგებინა სასამართლოში გასაჩივრების წესი, ამავდროულად არ დაუწესებია რაიმე სახის სასამართლოში გასაჩივრების აკრძალვა, მაგალითად: ,,ადვოკატის შესახებ’’ საქართველოს კანონით მოწესრიგებულია საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სადისციპლინო პალატაში საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიის გადაწყვეტილების ადვოკატის მხრიდან გასაჩივრების წესი (იხ. 35¹ მუხლი), ადვოკატთა ასოციაციის აღმასრულებელი საბჭოს ასოციაციაში გაწევრიანებაზე უარის გასაჩივრების წესი (21.4 მუხლი); ნიშანდობლივია, რომ კანონმდებელმა ამავე კანონის 24-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,გ’’ ქვეპუნქტით, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის საერთო კრებას გადასცა მხოლოდ „ადვოკატთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების შესახებ“ დებულების დამტკიცების უფლებამოსილება და არანაირი პირდაპირი მითითება საპროცესო კოლეგიის (ან სხვა) გადაწყვეტილებების სასამართლოში გასაჩივრების შეზღუდვაზე ან გასაჩივრების წესის დადგენაზე არ გაუკეთებია;

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მე-2.1 მუხლით, ერთი მხრივ, ყოველი პირისათვის უზრუნველყოფილია უფლების სასამართლო წესით დაცვის შესაძლებლობა, და მეორე მხრივ, ,,ნორმატიული აქტების შესახებ’’ საქართველოს ორგანული კანონის მე-8 მუხლის ,,ბ’’ პუნქტით ცალსახად დადგენილია, რომ ,,მხოლოდ საქართველოს საკანონმდებლო აქტით შეიძლება განისაზღვროს ძირითად უფლებათა და თავისუფლებათა განხორციელებისა და დაცვის პირობები და წესი.....’’’; ნათელია, რომ საკონსტიტუციო სარჩელით გასაჩივრებული დებულება არ წარმოადგენს საკანონმდებლო აქტს, თუმცა მოხმობილი და იერარქიულად მაღლა მდგომი საკანონმდებლო ნორმების საწინააღმდეგოდ, ის მაინც აწესებს ძირითადი უფლების (სამართლიანი სასამართლოს) განხორციელების წესს, კერძოდ ადგენს სასამართლოს მიმართვის შეზღუდვას და ცალსახად ეწინააღმდეგება იერარქიულად მასზე მაღლა მდგომი კონსტიტუციური აქტების შესაბამის ჩანაწერს;

გასათვალისწინებელია ასევე ,,ადვოკატთა შესახებ,, საქართველოს კანონი, რომელიც არ შეიცავს ეთიკის კომისიის, მათ შორის საპროცესო კოლეგიისგადაწყვეტილებების გასაჩივრების აკრძალვის წესს; ამასთანავე, ამავე კანონიდან არ იკვეთება საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის საერთო კრებისთვის კანონმდებლის უფლებამოსილების - სასამართლო მიმართვის შეზღუდვის დელეგირების ნება, რაც კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს საქართველოს ადვოკატთა საერთოკრების სადავო აკრძალვის დაწესების უფლებამოსილებით აღჭურვას.

3.61. თუ გავითვალისწინებთ ზემოთ მიმოხილულ გარემოებებს და ფაქტს, რომ „ადვოკატთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების შესახებ“ დებულება თავისი შინაარსით წარმოადგენს კანონქვემდებარე ნორმატიულ აქტს, და საკონსტიტუციო სარჩელით გასაჩივრებულ დებულების კონკრეტულ ჩანაწერი მხარეს ართმევს სასამართლო მიმართვის უფლებას, შესაძლებელია დასკვნის გამოტანა, რომ ,,ადვოკატთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების შესახებ’’ დებულების მე-40 მუხლის 1-ლი პუნქტი ფორმალური წინაპირობების გათვალისწინებით არ შეესაბამება სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპს, რადგან: შეზღუდვა დაწესებულია არაუფლებამოსილი ორგანოს მიერ, გარკვეულწილად იწვევს სახელმწიფო ორგანოთა კომპეტენციათა აღრევას, არსებითად ეწინააღმდეგება იერარქიულად მაღლა მდგომი აქტების შინაარს, აკნინებს ნორმატიული აქტების იერარქიის მნიშვნელობას[7] (იხ. საკონსტიტუციო სარჩელის 3.60) და გამორიცხავს სასამართლო გზით კანონიერი ინტერესის დაცვის უფლებას.

3.62. სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპის, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო და ,,ნორმატიული აქტების შესახებ’’ საქართველოს ორგანული კანონის, ასევე სამართლიანი სასამართლოს კონსტიტუციური უფლების დანიშნულებიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ სასამართლოსათვის მიმართვის აკრძალვა შესაძლებელია დაწესდეს მხოლოდ საკანონმდებლო აქტით ან ასეთი აქტით პირდაპირი და ცალსახა დელეგირებისა პირობებში; წინააღმდეგ შემთხვევაში კი, შეზღუდვა ვერ იქნება სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპის შესაბამისი, განსაკუთრებით მაშინ, თუ მზღუდავი ნორმის მიმღები ორგანო - ამ შემთხვევაში ადვოკატთა საერთო კრება, შესაბამისი უფლებამოსილებით არ არის აღჭურვილი.

ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, ვინაიდან საქართველოს ადვოკატთა საერთოკრების სასამართლო მიმართვის აკრძალვის დაწესების უფლებამოსილებით აღჭურვა ცალსახად არ იკვეთება, ,,ადვოკატთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების შესახებ’’ დებულების მე-40 მუხლის 1-ლი პუნქტი მიღებულია არაუფლებამოსილი ორგანოს მიერ, ეწინააღმდეგება სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპს და არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი.

შეზღუდვის გამართლების მატერიალური წინაპირობები;

ლეგიტიმური მიზანი:

3.63. სსიპ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიის საპროცესო კოლეგიის გადაწყვეტილებების არ გასაჩივრების და აღნიშნულით, სამართლიანი სასამართლოს უფლების რეალიზების შეზღუდვის სავარაუდო/თეორიული ლეგიტიმური მიზანი შესაძლებელია იყოს სასამართლო გადატვირთულობის პრევენციით ისევ და ისევ სასამართლო ხელისუფლების ეფექტურობის ხარისხის გაზრდა.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „იმ შემთხვევაში, თუ შეზღუდვა ლეგიტიმურ მიზანს ლოგიკურად არ უკავშირდება _ შეზღუდვა გაუმართლებელია. მხოლოდ ასეთი კავშირის არსებობის შემთხვევაში გადადის სასამართლო სადავო ნორმის კონსტიტუციასთან შესაბამისობის შეფასების შემდეგ საფეხურზე: დაცულია თუ არა პროპორციულობა ინდივიდის უფლებასა და საჯარო ინტერესებს შორის“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 11 აპრილის №1/1/468 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-44). ამგვარად, შეზღუდვა რომ თანაზომიერად და შესაბამისად, კონსტიტუციურად ჩაითვალოს, უპირველეს ყოვლისა, უნდა არსებობდეს ლოგიკური კავშირი დასახულ ლეგიტიმურ მიზანსა და გამოყენებულ საშუალებას შორის’’. (საქართველოს მოქალაქე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, N2/2/558, II-25).

მოცემული შეზღუდვის პირობებში, როცა მხარეს სრულად აკრძალული აქვს გასაჩივრების ერთჯერადი უფლება (თუნდაც ზემდგომში), არ ეძლევა მისი კანონიერი ინტერესების სასამართლოს მეშვეობით დაცვისა და სასამართლოს წინაშე წარდგომის უფლება, შეზღუდვის შინაარსი უტოლდება სამართლიანი სასამართლოს უფლების ხელყოფის ფაქტს და არსებითად ეწინააღმდეგება მართლმსაჯულების უზრუნველყოფისა და ხელმისაწვდომობის კონსტიტუციურ მოთხოვნას; შესაბამისად კი, საუბარი ვერ იქნება ეფექტურ მართლმსაჯულების მიზანზე, როცა მართლმსაჯულება არც კი ხორციელდება კონკრეტული პირის მიმართ; აღწერილ მოცემულობაში და რეგულაციის პირობებში, მართლმსაჯულება, პირდაპირი მნიშვნელობით, არ არის მხარისთვის ხელმისაწვდომი არც ერთ დონეზე და არც ერთ ეტაპზე, შესაბამისად, მისი ეფექტურობის მიზნის დასახვა, ლოგიკას მოკლებული და არაკონსტიტუციურია;

აღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ შეზღუდვის სავარაუდო ლეგიტიმურ მიზანსა და შეზღუდვის საშუალებას შორის არ არის არსებითი, პირდაპირი და ლოგიკური კავშირი, ხოლო მოპასუხის მხრიდან სხვა ლეგიტიმური მიზნის დასახელების შემთხვევაში, დაზუსტებულ პოზიციას წარმოვადგენთ დამატებით;

გამოსადეგობა:

3.64. იმისთვის, რომ კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვა გამართლებულ იქნეს, შეზღუდვის საშუალებით მიღწევადი უნდა იყო დასახული ლეგიტიმური მიზანი; განსახილველ შემთხვევაში კითხვის ნიშნის ქვეშ დგება შეზღუდვის ფორმის გამოსადეგობა, რადგან გასაჩივრების აბსოლუტური აკრძალვის პირობებში ესა თუ ის პრობლემური საკითხი ვერც კი იქცევა სასამართლო განსჯის საგნად, შესაბამისად კი არათუ ეფექტური მართლმსაჯულება, არამედ მართლმსაჯულების განხორციელება სახეზე საერთოდ არ გვაქვს;

სასამართლოს გადატვირთულობა საქართველოში ნებისმიერი მართლმსაჯულების განმახორციელებლი ინსტიტუტის რეალური გამოწვევაა, თუმცა დემოკრატიულ და სამართლებრივ სახელმწიფოში არც სასამართლოს და არც რომელიმე სახელმწიფო ორგანოს არ აქვს მართლმსაჯულების განხორციელებაზე უარის თქმის და მისი ხელმისაწვდომობის აბსოლუტური შეზღუდვის დაწესების უფლება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, სასამართლო გადატვირთულობის თავიდანა აცილების მოტივი შესაბამისი კომპეტენციით აღჭურვილ ორგანოს ნებისმიერი აქტის გასაჩივრების აკრძალვის დაწესების შესაძლებლობა გაუჩნდება, ხოლო სასამართლოს გზით პირთა უფლებების და თავისუფლებების დაცვის შესაძლებლობა მინიმალურ სტანდარტსაც ვერ დააკმაყოფილებს, რაც არათავსებადია დემოკრატიულ და სამართლებრივ სახელმწიფოსთვის;

მიგვაჩნია, რომ გამოსადეგობის პრობლემაც აღწერილ კონტექსტშიც იჩენს თავს და შეზღუდვა ვერ აკმაყოფილებს კონსტიტუციურ სტანდარტს.

აუცილებლობა:

3.65. როგორც ცნობილია, კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვა გამართლებადია, როცა შეზღუდვის საშულება, ინტენსივობა და ფორმა აუცილებელია დასახული ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად, ხოლო თუ კი დასახული ლეგიტიმური მიზანი მიღწევადია უფრო ნაკლებად მზღუდავი საშუალებით, შემზღუდავი ნორმის ფარგლები ვერ იქნება გამართლებული და მისი აუცილებლობაც სახეზე არ გვექნება.

ცალსახაა, რომ განსახილველ შემთხვევაში დასახული სავარაუდო ლეგიტიმური მიზანი მიღწევადია ნაკლებად მზღუდავი რეგულაციის პირობებში:

- ეთიკის კომისიის საპროცესო კოლეგიის გადაწვეტილებების გასაჩივრების მექანიზმის შემოღება თვითონ სსიპ-ის სტრუქტურაშივე, შეამცირებდა კონსტიტუციური უფლებების და თავისუფლებების, მხარის კანონიერი ინტერესების სავარაუდო დარღვევის მომეტებულ რისკს, თანაც ანალოგიურად, მიღწეული იქნებოდა სავარაუდო ლეგიტიმური მიზანიც - სასამართლოს გადატვირთულობის შემცირება;

- სასამართლოს გადატვირთულობის შემცირების მიზანი მიღწევადია ასევე ისეთ შემთხვევაშიც, თუ კი სსიპ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიის საპროცესო კოლეგიის გადაწვეტილებების დიფერენცირება მოხდებოდა და დასაშვები იქნებოდა მხოლოდ ისეთი გადაწვეტილებების გასაჩივრება, სადაც ადამიანის კონსტიტუციური უფლებების სრულყოფილი რეალიზების შეფერხების საკითხი იქნებოდა სადავო,

- ან/და საპროცესო კოლეგიის გადაწვეტილებების თუნდაც ერთჯერადი გასაჩივრება იქნებოდა შესაძლებელი საერთო სასამართლოების სისტემაში;

მიგვაჩნია, რომ მოცემულ შემთხვევაში გასაჩივრების აბსოლუტური აკრძალვის აუცილებლობა არ შეიძლება არსებობდეს, რადგან ის ეწინააღმდეგება სამართლიანი სასამართლოს უფლების შინაარს, რაც სასამართლოს ეფექტურობის მოტივით ვერ გამართლდება; სამართალწარმოების ეფექტურობა მიღწევადია სხვა არაერთი და უშუალოდ სამართალწარმოების ფარგლებში არსებული მზღუდავი ნორმის მოქმედებით, რომელიც გასაჩივრებული ნორმისგან განსხვავებით, იდეაშივე არ გამორიცხავს სამართლიანი სასამართლოს უფლების რეალიზებას და საქმეზე მართლმსაჯულების განხორციელებას;

შესაბამისად, ,,ადვოკატთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების შესახებ’’ დებულების 40.1 მუხლი ვერ პასუხობს კონსტიტუციურ მოთხოვნებს, შეზღუდვის ხისტი ფორმა არ არის აუცილებელი საშუალება ლეგიტიმური მიზნის მიღწევისათვის, არსებითად ლახავს სასამართლოს მიმართვის და მართლმსაჯულების განხორციელების უფლებას და არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი.

პროპორციულობა ვიწრო გაგებით:

3.66. დემოკრატიულ და სამართლებრივ სახელმწიფოში კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვა მხოლოდ მაშინ შეიძლება იყოს გამართლებული, თუ კი შეზღუდვის შინაარსი და ინტენსივობა არსებითად არ ლახავს შეზღუდული კონსტიტუციური უფლების არსს ან არ გამორიცხავს ამ უფლების კონსტიტუციურ ფარგლებში რეალიზების შესაძლებლობას.

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთ საქმეში განუმარტავს, რომ დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე; შეზღუდვით დაცული სიკეთე და მისაღწევი ლეგიტიმური მიზანი, როგორც მინიმუმ, პროპორციული უნდა იყოს შეზღუდული უფლებისა და შელახული სამართლებრივი სიკეთის.

ერთი მხრივ საერთო სასამართლოების გადატვირთულობის პრევენციის მიზნით სასამართლო მიმართვის აბსოლუტური შეზღუდვით დაცული სიკეთისა და მეორე მხრივ, მხარის სამართლიანი სასამართლოს-კონსტიტუციური უფლებით ვერ სარგებლობით პოტენციურად შელახული მთელი რიგი უფლებების შეპირისპირებისას, ცალსახად იკვეთება სასამართლოს ხელმისაწვდომობის უპირატესობა;

სასამართლოში პირის კანონიერი უფლებების და ინტერესების დაცვის შეუძლებლობა გამორიცხავს არამარტო სამართლიანი სასამართლოს შემადგენელი არაერთი კონსტიტუციური პრინციპის ეფექტურ რეალიზებას, არამედ სხვა კონსტიტუციური უფლებების და ინტერესების დაცვის შესაძლებლობასაც, რაც მართლმსაჯულების განხორციელებას და სხვა სამართლებრივი სიკეთის სასამართლოში დაცვას აცლის საფუძველს; ცალსახაა, რომ სასამართლოს გადატვირთულობის შემცირება ვერ იქნება წონადი არგუმენტი სასამართლოში მხარის ინტერესების დაცვის შეუძლებლობის პირობებში.

3.67. განსახილველ შემთხვევაში, როცა სასამართლოში ერთჯერადი გასაჩივრების უფლებაც კი სსიპ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიის საპროცესო კოლეგიის გადაწყვეტილებებთან მიმართებითმხარეს ცალსახად წართმეული აქვს და აღნიშნული კოლეგიის გადაწვეტილებები არ ექვემდებარება არანაირ სამართლებრივ რევიზიას თუ კანონისმიერ შემოწმებას, როცა სამართლიანი სასამართლოს კონსტიტუციური უფლების, კერძოდ სასამართლოსადმი მიმართვის რეალიზება დაუშვებელია, როცა სასამართლოს გზით სხვა სამართლებრივი სიკეთეების და კონსტიტუციური უფლებების დაცვა შეუძლებელია, როცა სამართლიანი სასამართლოს და საპროცესო უფლებების ყველა კომპონენტი ფიქციად იქცევა, არა თუ კონსტიტუციური უფლების მომეტებული შეზღუდვასთან გვაქვს საქმე, არამედ სახეზეა სამართლიანი სასამართლოს უფლების და მისი თანმდევი რიგი საპროცესო უფლებების რეალიზების შეუძლებლობა და კონსტიტუციური უფლების ფიქციად ქცევა.

საკონსტიტუციო სარჩელის ავტორს არ გააჩნია რაიმე სახის ეფექტური ბერკეტი უზრუნველყოს სამართლიანი სამართალწარმოების ჩატარება საერთო სასამართლოების სიტემაში, აღკვეთოს კონკრეტულ სამართალწარმოების ფარგლებში კონკრეტული ადვოკატის მონაწილეობა, ჩამოაცილოს ის წარმოებას და ამ გზით აღმოჩნდეს თანაბარ შეჯიბრებით პირობებში მოწინააღმდეგე მხარესთან; საპროცესო კოლეგიის გადაწყვეტილების გასაჩივრების შესაძლებლობის შემთხვევაში კი მას გაუჩნდება ეფექტური სამართლებრივი შესაძლებლობა მიმართოს საერთო სასამართლოს და მოითხოვოს კოლეგიის გადაწვეტილების გაუქმება/გადასინჯვა;

3.68. ,,ადვოკატთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების შესახებ’’ დებულების 40.1 მუხლით დადგენილი საპროცესო კოლეგიის გადაწყვეტილების გასაჩივრების აკრძალვა არ ემსახურება ღირებულ და თანაზომიერ ლეგიტიმურ მიზანს, არაპროპორციულად ზღუდავს პირს, რომელსაც სურს თავისი უფლებები და ინტერესები დაიცვას ობიექტური სასამართლოს წინაშე, შეზღუდული უფლებები აშკარად აღემატება დაცულ სამართლებრივ სიკეთეს, გასაჩივრების ერთჯერადად შეუძლებლობით არ პასუხობს კონსტიტუციური წესრიგისა და სამართლებრივი სახელმწიფოს მოთხოვნებს, არსებითად ეწინააღმდეგება სამართლიანი სასამართლოს შინაარს, შესაბამისად, არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი.

[1] იხილეთ N3-2021 წლის 07 ივნისის Nბს-177(კს-21) განჩინების მე-12 გვერდი.

[2] შესაბამისად ბუნდოვანია, როგორ არ მოდის წინააღმდეგობაში ექსპერტის დასკვნაზე თანდართული რუკა 28/02/2000 წლის გადაწყვეტილებასთან, როცა სწორედ ანალოგიური რუკით იხელმძღვანელა სასამართლომ პრობლემური გადაწვეტილების მიღების დროს და სხვა სახის საზღვრები დღემდე არავის დაუდგენია.

[3] საკონსტიტუციო სარჩელში მითითებულია არასწორად დადგენილი ფაქტებისა და განჩინებების მხოლოდ ნაწილი.

[4] სასამართლო ფაქტს სამართალწარმოების ფარგლებში პრეიუდიციულ ძალას ანიჭებენ იმ შემთხვევაშიც, როდესაც კანონიერ ძალაში შესულ და მიმდინარე სამართალწარმოებაში, ერთი და იმავე მხარეების/უფლებამონაცვლეების გარდა, მონაწილეობენ სხვა მხარეები, მათ შორის სხვადასხვა ადმინისტრაციული ორგანო;

[5] პირველ და მეორე ინსტანციაში, 1999-2000-იან წლებში, საქმე ნაწარმოები იყო სამოქალაქო სამართალწარმოების წესით, ხოლო უზენაესი სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილება მიღებულია 2000 წელს ადმინისტრაციული წესით

[6] თანაც თანხვედრაში არ მოდის ადმინისტრაციულ სამართალწარმოების ფარგლებში ჩამოყალიბებულ პრაქტიკასთან (შედარებისთვის იხ. საკონსტიტუციო სარჩელის 2.20. პუნქტი).

[7] რამდენადაც კონსტიტუციითა და საკანონმდებლო აქტებით მხარეს გარანტირებული აქვს სასამართლოს მიმართვის უფლება, ხოლო კანონქვემდებარე აქტი - დებულება, გამორიცხავს ამ უფლებათა რეალიზებას.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა