კოლეგიის შემადგენლობა:

ვასილ როინიშვილი – კოლეგიის თავმჯდომარე;

ევა გოცირიძე – წევრი;

გიორგი თევდორაშვილი – წევრი;

გიორგი კვერენჩხილაძე – წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე.

სხდომის მდივანი: სოფია კობახიძე.

საქმის დასახელება: გოგი გვიდიანი საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 106-ე მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტისა და „ადვოკატთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების შესახებ“ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის საერთო კრებაზე 2010 წლის 11 დეკემბერს დამტკიცებული დებულების მე-40 მუხლის პირველი პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

I
აღწერილობითი ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 27 იანვარს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №1671) მომართა გოგი გვიდიანმა. №1671 კონსტიტუციური სარჩელი, არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველ კოლეგიას გადმოეცა 2022 წლის 27 იანვარს. №1671 კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი კოლეგიის განმწესრიგებელი სხდომა, ზეპირი მოსმენის გარეშე, გაიმართა 2023 წლის 14დეკემბერს.

2. №1671 კონსტიტუციურ სარჩელში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მომართვის სამართლებრივ საფუძვლებად მითითებულია: საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 31-ე და 31¹ მუხლები და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი.

3. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 106-ე მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტის მიხედვით, „მხარეები თავისუფლდებიან მტკიცებულებათა წარმოდგენისაგან ისეთი ფაქტების დასადასტურებლად, რომლებსაც თუმცა ემყარება მათი მოთხოვნები, თუ შესაგებელი, მაგრამ დამტკიცებას არ საჭიროებენ. უფრო კონკრეტულად, სადავო ნორმის მიხედვით, მხარეები თავისუფლდებიან მტკიცებულებათა წარმოდგენისაგან ისეთი ფაქტების დასადასტურებლად, რომლებიც დადგენილია ერთ სამოქალაქო საქმეზე სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით, თუ სხვა სამოქალაქო საქმეების განხილვისას იგივე მხარეები მონაწილეობენ. „ადვოკატთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების შესახებ“ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის საერთო კრებაზე 2010 წლის 11 დეკემბერს დამტკიცებული დებულების მე-40 მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიის საპროცესო კოლეგიის გადაწყვეტილებები არ საჩივრდება.

4. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებულია სასამართლოსადმი მიმართვისა და საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის უფლება.

5. №1671 კონსტიტუციური სარჩელიდან ირკვევა, რომ მოსარჩელისთვის პრობლემურია სხვადასხვა, ერთმანეთთან დაკავშირებული, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო განჩინებით/გადაწყვეტილებით დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებანი, რომელთა მტკიცებულებად გამოყენება ხდება დაინტერესებული პირების მხრიდან ადმინისტრაციული სამართალწარმოების პროცესში, ხოლო სასამართლო, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 106-ე მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტის გათვალისწინებით, არ შედის ამგვარი ფაქტობრივი გარემოებებისა და წარდგენილი საპირისპირო მტკიცებულებების განხილვაში. სწორედ ამიტომ, მოსარჩელე არაკონსტიტუციურად მიიჩნევს სადავო ნორმის იმ ნორმატიულ შინაარსს, რომლის თანახმადაც, ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში არა მარტო მხარე თავისუფლდება სხვა, სამოქალაქო და ადმინისტრაციულ საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებით დადგენილი ფაქტების მტკიცებისაგან, არამედ, ასეთ ფაქტებს სასამართლო დადასტურებულად მიიჩნევს წარდგენილი საპირისპირო მტკიცებულების (გარემოებების) ყოველმხრივი, სრული და ობიექტური განხილვის გარეშეც.

6. კონსტიტუციური სარჩელის ავტორს მიაჩნია, რომ ადმინისტრაციული სამართალწარმოების მხარე, სადავო ნორმითა და კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით ბოჭვის პირობებში, მოკლებულია შესაძლებლობას, კონკრეტულ ფაქტებთან დაკავშირებით წარადგინოს ეფექტიანი შედავება. მოსარჩელის განმარტებით, ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ფარგლებში, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 106-ე მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტის გამოყენებით, ხდება პროცესის ინკვიზიციური ბუნების უგულებელყოფა, რამდენადაც სადავო ნორმა არა მხოლოდ მხარეს ათავისუფლებს სხვა სამოქალაქო და ადმინისტრაციულ საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებით დადგენილი ფაქტების მტკიცებისაგან, არამედ საერთო სასამართლოს მოსამართლეს ავალდებულებს, დადასტურებულად მიიჩნიოს ცალკეული ფაქტები საპროცესო მტკიცებულებისა თუ მითითებული გარემოებების ყოველმხრივი, სრული და ობიექტური განხილვის გარეშე.

7. მოსარჩელე მხარე, აგრეთვე მიუთითებს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო და ადმინისტრაციული პალატების პრაქტიკაზე და განმარტავს, რომ სადავო ნორმა, პრაქტიკაში გამოყენების თვალსაზრისით, არ აკმაყოფილებს საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილ ფორმალურ და მატერიალურ წინაპირობებს. კერძოდ, მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ ბუნდოვანი, ამოუწურავი და განუჭვრეტადია ის გარემოებები, რომელთა არსებობის შემთხვევაშიც, საერთო სასამართლო პრეიუდიციული ძალის მქონე ფაქტების გადახედვის საჭიროებას დაინახავს, რაც, თავის მხრივ, შეუძლებელს ხდის სასამართლოს მხრიდან თვითნებობის გამორიცხვას.

8. კონსტიტუციური სარჩელის ავტორის განმარტებით, სადავო ნორმის სავარაუდო ლეგიტიმური მიზანი შესაძლოა, იყოს ეფექტიანი მართლმსაჯულების განხორციელება, სასამართლო რესურსის დაზოგა, საქმის გონივრულ ვადაში განხილვა, სამართლებრივი განსაზღვრულობისა და სტაბილურობის პრინციპების უზრუნველყოფა. მიუხედავად ამისა, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ არსებული შეზღუდვის პირობებში, კითხვის ნიშნის ქვეშ დგება მართლმსაჯულების მთავარი – საქმეზე ობიექტური ჭეშმარიტების დადგენის, მიზნის მიღწევის შესაძლებლობა. მოსარჩელის აზრით, საქმეზე ობიექტური ჭეშმარიტება ვერ იქნება დადგენილი მაშინ, როდესაც კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებით არასწორად ან/და შეცდომით დადგენილი ფაქტი უტყუარად იქნება მიჩნეული სხვა ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში. ამდენად, მოსარჩელის მოსაზრებით, სადავო ნორმით გათვალისწინებული შეზღუდვა არ არის ყველა შემთხვევაში ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის გამოსადეგი საშუალება.

9. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებით დადგენილი ფაქტებისადმი სხვა ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში პრეიუდიციული ძალის მინიჭების გარეშე, ამგვარი ფაქტების მიმართ მხოლოდ კანონისმიერი პრეზუმფციის არსებობა შესაძლებელს ხდის ლეგიტიმური მიზნის ნაკლებად მზღუდავი საშუალებით მიღწევას. მსგავს შემთხვევაში, შეცდომის სხვა საქმეში განმეორების რისკი მინიმუმამდე იქნება დაყვანილი. აღნიშნულის პარალელურად, იარსებებს ერთხელ უკვე დაშვებული შეცდომის გამოსწორების ეფექტიანი საშუალება. მოსარჩელის აზრით, მართლმსაჯულების ეფექტიანობის მიზანი მიღწევადია მიმდინარე სამართალწარმოებაში ერთი მხარის მტკიცების ტვირთისგან გათავისუფლებისა და მხოლოდ საპირისპირო მხარის მიერ წარდგენილი მტკიცებულებების განხილვისა და შეფასების შემთხვევაშიც ისე, რომ კანონიერ ძალაში შესულ გადაწყვეტილებასა და მის საფუძველზე დამყარებულ ურთიერთობას არაფერი დაემუქრება, თუკი კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადგენილი ფაქტები ჭეშმარიტებასა და ობიექტურობას შეესაბამება.

10. მოსარჩელე მხარე, სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვის არაპროპორციულობის წარმოსაჩენად, მიუთითებს, რომ თუ სამოქალაქო სამართალწარმოების ფარგლებში დადგენილ ფაქტებს/გარემოებებს ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში პრეიუდიციული მნიშვნელობა მიენიჭება, ამით სრულიად იგნორირებული იქნება ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ინკვიზიციური ხასიათი. თავის მხრივ, ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში სასამართლოს აქტიური მონაწილეობა გავლენას ახდენს საქმის სამართლიანად გადაწყვეტისათვის მნიშვნელოვანი ფაქტებისა და გარემოებების დადგენაზე. ამდენად, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ თუ კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დასრულებულ სამოქალაქო/ადმინისტრაციულ საქმეში არასწორად იქნა ფაქტი/გარემოება დადგენილი და მისი გაზიარება მოუწევს ადმინისტრაციულ სასამართლოს სხვა საქმის განხილვის დროს, ერთი მხრივ, დაირღვევა სამართლიანი სასამართლო მოსმენის უფლება და, მეორე მხრივ, ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ინკვიზიციურობის კანონისმიერი მოთხოვნა.

11. ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ, ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ფარგლებში, სხვა ადმინისტრაციულ/სამოქალაქო საქმეზე მიღებული სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადგენილი ფაქტებისთვის პრეიუდიციული ძალის მინიჭება წარმოადგენს სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლებაში გაუმართლებელ ჩარევას და ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტს.

12. №1671 კონსტიტუციური სარჩელის ფარგლებში, მოსარჩელის მიერ განცალკევებულ სამართლებრივ პრობლემად არის მიჩნეული „ადვოკატთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების შესახებ“ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის საერთო კრებაზე 2010 წლის 11 დეკემბერს დამტკიცებული დებულების მე-40 მუხლის პირველი პუნქტი, რომელიც გამორიცხავს საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიის საპროცესო კოლეგიის გადაწყვეტილებების გასაჩივრების შესაძლებლობას.

13. კონსტიტუციური სარჩელის ავტორი მიუთითებს, რომ კანონმდებელმა საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის საერთო კრებას გადასცა მხოლოდ „ადვოკატთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების შესახებ“ დებულების დამტკიცების და არა საპროცესო კოლეგიის გადაწყვეტილებების გასაჩივრების წესის ან/და გასაჩივრების უფლების შეზღუდვის უფლებამოსილება. მოსარჩელის განმარტებით, „ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-8 მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტით დადგენილია, რომ ძირითად უფლებათა და თავისუფლებათა განხორციელებისა და დაცვის პირობებისა და წესის განსაზღვრა მხოლოდ საქართველოს საკანონმდებლო აქტით არის შესაძლებელი. შესაბამისად, იმ პირობებში, როდესაც გასაჩივრებული დებულება არ წარმოადგენს საკანონმდებლო აქტს, სადავო ნორმის საფუძველზე, დაუშვებელია, მასზე იერარქიულად მაღლა მდგომი საკანონმდებლო ნორმების საწინააღმდეგოდ, სასამართლოსადმი მიმართვის უფლების შეზღუდვის დაწესება. მოსარჩელე მხარე, ასევე მიუთითებს „ადვოკატთა შესახებ“ საქართველოს კანონზე, რომელიც არ შეიცავს ეთიკის კომისიის, მათ შორის, საპროცესო კოლეგიის გადაწყვეტილების გასაჩივრების აკრძალვის წესს. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სასამართლოსათვის მიმართვის უფლების შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ საკანონმდებლო აქტით ან ასეთი აქტით უფლებამოსილების პირდაპირ და ცალსახა დელეგირების შემთხვევაში.

14. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, სადავო ნორმა შესაძლოა, სასამართლოს გადატვირთულობისგან დაცვას ემსახურებოდეს, თუმცა დადგენილი შეზღუდვა არ არის ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის არც გამოსადეგი და არც აუცილებელი საშუალება. მოსარჩელე მხარის პოზიციით, ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიის საპროცესო კოლეგიის გადაწყვეტილების გასაჩივრების მექანიზმის შემოღება თავად დასახელებულ უწყებაში, ერთი მხრივ, შეამცირებდა მხარის კანონიერი ინტერესის სავარაუდო დარღვევის მომეტებულ რისკს, ხოლო, მეორე მხრივ, მიღწეული იქნებოდა სადავო ნორმის სავარაუდო ლეგიტიმური მიზანიც. მოსარჩელე საკუთარი უფლების შეზღუდვის ნაკლებად მზღუდავ საშუალებად მიიჩნევს, აგრეთვე ისეთ მოწესრიგებას, რომლის ფარგლებშიც, ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისიის საპროცესო კოლეგიის გადაწყვეტილებათა დიფერენცირების პირობებში, გასაჩივრების შესაძლებლობა მხარეს ექნებოდა მხოლოდ ისეთ შემთხვევაში, როდესაც სადავო იქნებოდა ადამიანის კონსტიტუციური უფლებების სრულყოფილი რეალიზაციის საკითხი. მოსარჩელე სადავო ნორმით დადგენილ შეზღუდვაზე ნაკლებად მზღუდავ და ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის მსგავსად გამოსადეგ საშუალებად მიიჩნევს, აგრეთვე საპროცესო კოლეგიის გადაწყვეტილების თუნდაც ერთჯერადი გასაჩივრების შესაძლებლობას საერთო სასამართლოების სისტემაში. ამდენად, მოსარჩელის პოზიციით, სადავო ნორმა არაპროპორციულად ზღუდავს პირის უფლებებისა და ინტერესების სასამართლოს წინაშე დაცვის შესაძლებლობას, არსებითად ეწინააღმდეგება მართლმსაჯულების უზრუნველყოფისა და ხელმისაწვდომობის კონსტიტუციურ მოთხოვნებს და არღვევს საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტს.

15. №1671 კონსტიტუციურ სარჩელში, მოსარჩელე მხარე, საკუთარი არგუმენტაციის გასამყარებლად, მიუთითებს საქართველოს საერთო სასამართლოების, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსა და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკაზე, ისევე, როგორც საზღვარგარეთის სახელმწიფოთა რელევანტურ კანონმდებლობაზე.

II
სამოტივაციო ნაწილი

1. კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მისაღებად აუცილებელია, იგი აკმაყოფილებდეს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, „კონსტიტუციური სარჩელისადმი კანონმდებლობით წაყენებულ პირობათაგან ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესია დასაბუთებულობის მოთხოვნა. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, კონსტიტუციური სარჩელი დასაბუთებული უნდა იყოს. მოსარჩელემ კონსტიტუციურ სარჩელში უნდა მოიყვანოს ის მტკიცებულებანი, რომლებიც, მისი აზრით, ადასტურებენ სარჩელის საფუძვლიანობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 19 ოქტომბრის №2/6/475 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ალექსანდრე ძიმისტარიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის აუცილებელია, მასში გამოკვეთილი იყოს აშკარა და ცხადი შინაარსობრივი მიმართება სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის იმ დებულებებს შორის, რომლებთან დაკავშირებითაც მოსარჩელე მოითხოვს სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/469 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახაბერ კობერიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). წინააღმდეგ შემთხვევაში, კონსტიტუციური სარჩელი მიიჩნევა დაუსაბუთებლად და, შესაბამისად, არ მიიღება არსებითად განსახილველად.

2. №1671 კონსტიტუციური სარჩელით სადავოდ არის გამხდარი, მათ შორის, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 106-ე მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით. სადავო ნორმის მიხედვით, მხარეები თავისუფლდებიან მტკიცებულებათა წარმოდგენისაგან ისეთი ფაქტების დასადასტურებლად, რომლებსაც თუმცა ემყარება მათი მოთხოვნები თუ შესაგებელი, მაგრამ დამტკიცებას არ საჭიროებენ. ერთ-ერთ ამგვარ ფაქტს განეკუთვნება ფაქტი, რომელიც დადგენილია სხვა სამოქალაქო საქმეზე სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით, თუ ამ სამოქალაქო საქმეების განხილვისას იგივე მხარეები მონაწილეობენ.

3. მოსარჩელე მხარე არაკონსტიტუციურად მიიჩნევს სადავო ნორმის იმ ნორმატიულ შინაარსს, რომლის თანახმადაც, ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში არა მარტო მხარე თავისუფლდება სხვა, სამოქალაქო და ადმინისტრაციულ საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებით დადგენილი ფაქტების მტკიცებისაგან, არამედ ასეთ ფაქტებს სასამართლო დადასტურებულად მიიჩნევს წარდგენილი საპირისპირო მტკიცებულების (გარემოებების) ყოველმხრივი, სრული და ობიექტური განხილვის გარეშე. მოსარჩელის არგუმენტაციით, ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ფარგლებში, სხვა სამოქალაქო/ადმინისტრაციულ საქმეზე დადგენილი ფაქტებისადმი/გარემოებებისადმი პრეიუდიციული ძალის მინიჭებით ირღვევა მხარის უფლება, სადავოდ გახადოს ის ფაქტები/გარემოებები, რაც არასწორად იქნა დადგენილი სასამართლოს მხრიდან სხვა სამართალწარმოების ფარგლებში მიღებული კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებით. ამდენად, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ, ახალი სამართალწარმოების ფარგლებში, მხარეს უნდა გააჩნდეს სხვა საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადგენილი ფაქტების/გარემოებების ხელახლა დამტკიცების შესაძლებლობა, სასამართლოს კი ‒ ამგვარი მტკიცებულებების გამოკვლევის ვალდებულება.

4. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის უფლება უზრუნველყოფილია“. აღნიშნული კონსტიტუციური დებულებით განმტკიცებულია სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლება, რომელიც „... პირველ რიგში, ნიშნავს სახელმწიფო ხელისუფლების ყველა იმ გადაწყვეტილების (ქმედების) სასამართლოში გასაჩივრებას და სამართლებრივ შეფასებას, რომელიც ადამიანის უფლებებს არღვევს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის №1/466 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-14).

5. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით აღიარებული უფლება, შინაარსობრივად – ადამიანის უფლებების სრულყოფილ სამართლებრივ დაცვას ემსახურება. ბოლოს ხსენებული, უპირველეს ყოვლისა, გულისხმობს საკანონმდებლო ორგანოს მიერ იმგვარი წესრიგის შექმნის ვალდებულებას, რომელიც უზრუნველყოფს პირის უფლებას დროულ, სამართლიან და ეფექტიან სასამართლო განხილვაზე (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 დეკემბრის №3/2/577 გადაწყვეტილება საქმეზე ა(ა)იპ „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრი (EMC)“ და საქართველოს მოქალაქე ვახუშტი მენაბდე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-3,4). შესაბამისად, სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლება უნდა იყოს არა ილუზიური, არამედ ქმნიდეს პირის უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვისა და დარღვეული უფლების აღდგენის ეფექტიან მექანიზმს (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 დეკემბრის №3/5/768,769,790,792 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს პარლამენტის წევრთა ჯგუფი (დავით ბაქრაძე, სერგო რატიანი, როლანდ ახალაია, ლევან ბეჟაშვილი და სხვები, სულ 38 დეპუტატი), საქართველოს მოქალაქეები – ერასტი ჯაკობია და კარინე შახპარონიანი, საქართველოს მოქალაქეები – ნინო კოტიშაძე, ანი დოლიძე, ელენე სამადბეგიშვილი და სხვები, აგრეთვე, საქართველოს პარლამენტის წევრთა ჯგუფი (ლევან ბეჟაშვილი, გიორგი ღვინიაშვილი, ირმა ნადირაშვილი, პეტრე ცისკარიშვილი და სხვები, სულ 38 დეპუტატი) საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-133).

6. შესაბამისად, სასამართლოსადმი მიმართვის გზით უფლებისა და თავისუფლებების/კანონიერი ინტერესების დაცვა ის არსებითი მექანიზმია, რომელიც უზრუნველყოფს სახელმწიფოს უფლებაშემზღუდველ ქმედებათა კონტროლს. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით კი გარანტირებულია ისეთი სამართლებრივი სისტემის არსებობა, რომელიც უზრუნველყოფს საქმის ეფექტიან და სამართლიან განხილვასა და გადაწყვეტას.

7. იმავდროულად, მიუხედავად სამართლიანი სასამართლო განხილვის კონსტიტუციური უფლების უაღრესად დიდი მნიშვნელობისა, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, იგი არ არის აბსოლუტური ხასიათის და, შესაბამისი წინაპირობების არსებობისას, დასაშვებია დაექვემდებაროს კონსტიტუციურსამართლებრივად გამართლებულ შეზღუდვებს. შესაბამისად, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილ უფლებასთან კონსტიტუციური სარჩელის დასაბუთებულად მიჩნევისათვის, საკმარისი არ არის კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვაზე ზოგადი მითითება. კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის, როდესაც სადავო ნორმა არ არის აშკარად თვითმიზნური და გააჩნია ცხადი ლეგიტიმური მიზნები, მოსარჩელეს მოეთხოვება თავად შეზღუდვის არაგონივრულობის, არაკონსტიტუციურობის წარმოჩენა.

8. როგორც აღინიშნა, განსახილველ საქმეზე სადავოდ გამხდარი საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 106-ე მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტი ერთ სამოქალაქო საქმეზე სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადგენილ ფაქტებს ისეთ მტკიცებულებად განიხილავს, რომლებიც, დამატებითი მტკიცებულებების წარდგენის გზით, მხარეთა მხრიდან დამტკიცებას არ საჭიროებს, თუ სხვა სამოქალაქო საქმის განხილვისას იგივე მხარეები მონაწილეობდნენ (იხ., აგრეთვე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2016 წლის 26 თებერვლის განჩინება საქმეზე №ას-58-56-2016). თავის მხრივ, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილიდან გამომდინარე, აღნიშნული დანაწესი ვრცელდება, აგრეთვე ადმინისტრაციული წესით განსახილველ საქმეებზეც (იხ., საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2019 წლის 12 სექტემბრის განჩინება საქმეზე №ბს-1201(კ-18)).

9. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, სადავო ნორმის საფუძველზე პრეიუდიციული ძალა ენიჭება კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების/განჩინების სამოტივაციო ნაწილით დადგენილ არა ყველა, არამედ მხოლოდ იმ ფაქტს/გარემოებას, რომელიც იურიდიულად ამართლებს ხსენებული გადაწყვეტილების/განჩინების სარეზოლუციო ნაწილს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, აღნიშნული ფაქტი თუ გარემოება არ მიიჩნევა პრეიუდიციული ძალის მქონედ და იგი ორდინალური წესით ექვემდებარება მტკიცების საგანში შეყვანას (იხ., საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2023 წლის 13 თებერვლის განჩინება საქმეზე №ას-1421-2022 13; საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2016 წლის 26 თებერვლის განჩინება საქმეზე №ას-58-56-2016; საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2012 წლის 12 ივლისის განჩინება საქმეზე №ას-146-140-2012). გარდა ამისა, საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განმარტებით, „... გადაწყვეტილების პრეიუდიციულობა ორმხრივ სავალდებულო აკრძალვას გულისხმობს, რომელიც კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებით დადგენილი და დადასტურებული ფაქტების სხვაგვარად შეფასებას უკრძალავს სასამართლოს, ხოლო საქმეში მონაწილე პირებს – ამავე გადაწყვეტილებით დადგენილ ფაქტებთან და სამართლებრივ ურთიერთობებთან შედავებას, თუ სხვა საქმეში იგივე პირები ან მათი უფლებამონაცვლეები მონაწილეობენ“ (იხ., საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2022 წლის 11 ნოემბრის განჩინება საქმეზე №ას-456-2020).

10. ამგვარად, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 106-ე მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტის მიხედვით, ერთ სამოქალაქო/ადმინისტრაციულ საქმეზე სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადგენილ ფაქტებს, რომლებსაც გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილი ეფუძნება, პრეიუდიციული მნიშვნელობა გააჩნია სხვა ადმინისტრაციული საქმის განხილვის პროცესში. აღნიშნული განაპირობებს იმას, რომ, როგორც წესი, ერთი მხრივ, მხარეები თავისუფლდებიან პრეიუდიციულად მიჩნეული ფაქტების მტკიცებისაგან, ხოლო, მეორე მხრივ, სასამართლოა მოკლებული კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებით დადგენილი და დადასტურებული ფაქტების სხვაგვარად შეფასების შესაძლებლობას.

11. მსგავსი საკანონმდებლო გადაწყვეტის რაციონალი შესაძლოა, მდგომარეობდეს ერთხელ უკვე განხილული და სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადასტურებული ფაქტების მხარის/სასამართლოს მიერ ხელახლა მტკიცების/შეფასებისგან დაცვის გზით, სასამართლო ხელისუფლების დროითი, ადამიანური და ორგანიზაციულ-ადმინისტრაციული რესურსის დაზოგვის და სასამართლოს გადატვირთულობისაგან დაცვის, საქმის გონივრულ ვადაში განხილვის, ისევე, როგორც კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს გადაწყვეტილებისადმი დაინტერესებული მხარეებისა თუ საზოგადოების სანდოობისა და, საბოლოოდ, სამართლებრივი განსაზღვრულობის პრინციპის უზრუნველყოფაში.

12. იმ შემთხვევაში, თუ მხარეებს ექნებათ სასამართლოს მიერ კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებების მუდმივად კითხვის ნიშნის ქვეშ დაყენების შესაძლებლობა, საფრთხე შეექმნება გადაწყვეტილების საბოლოობასა და სანდოობას (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 5 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება „ისრაელის მოქალაქეები ‒ თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-25, 27). სასამართლოს გადაწყვეტილებისადმი ნდობას კი, ბუნებრივად, განაპირობებს, მათ შორის, ის გარემოება, რომ მასში შეფასებული ფაქტობრივი გარემოებები აღარ ექვემდებარება [პირდაპირ თუ ირიბად] გადასინჯვას. გარდა ამისა, მსგავსი ფაქტებისათვის პრეიუდიციული ძალის მინიჭება და მათი იმავე მხარეებს შორის მიმდინარე სხვა სამართალწარმოების ფარგლებში ხელახლა გამოკვლევის დაუშვებლობა, აგრეთვე ემსახურება მტკიცებულებათა სათანადო გამოყენებადობის უზრუნველყოფას, საქმის სამართლიანად გადაწყვეტას. ამრიგად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ მისი მიზანმიმართულების გათვალისწინებით, სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვა არ არის აშკარად თვითმიზნური და ემსახურება აშკარად გამოკვეთილი და ღირებული ლეგიტიმური მიზნების რეალიზაციას.

13. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განმარტებით, „სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადგენილ ფაქტებს პრეიუდიციული მნიშვნელობა გააჩნია, ანუ ... მასში დადგენილი ფაქტები მხარისთვის და სასამართლოსთვის წარმოადგენენ მატერიალურ-სამართლებრივ მტკიცებულებას, რომელიც გარკვეული სამართალურთიერთობის არსებობას პრეზუმირებს მანამ, სანამ მისი გაქარწყლება კანონით დადგენილი წესით არ მოხდება. პრეზუმირებული ფაქტები ერთმნიშვნელოვნად განაპირობებს იმას, რომ მხარე, რომელიც თავის მოთხოვნას თუ შესაგებელს ასეთ ფაქტებზე აფუძნებს, თავისუფლდება მტკიცების ტვირთისგან და იგი უბრუნდება მოწინააღმდეგე მხარეს, რომელსაც მისი გაქარწყლება ევალება“(იხ., საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2017 წლის 22 დეკემბრის განჩინება საქმეზე №ას-1255-1175-2017). სამოქალაქო საქმეზე სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით პრეიუდიციულად დამტკიცებული ფაქტების გაქარწყლების პროცესუალურ შესაძლებლობად საქართველოს უზენაესი სასამართლო საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 421-ე–423-ე მუხლებით გათვალისწინებულ – კერძოდ კი, გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის ან ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა გამო საქმის წარმოების განახლების მექანიზმებს განიხილავს (იხ., საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2017 წლის 22 დეკემბრის განჩინება №ას-1255-1175-2017).შესაბამისად, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს გადაწყვეტილებით დადასტურებული ფაქტების პრეიუდიციის მიუხედავ, მხარეს მაინც რჩება მისი გაქარწყლების შესაძლებლობა.

14. პარალელურად, საქართველოს უზენაესი სასამართლო სადავო ნორმის მოქმედებას განმარტავს ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ინტერესების ჭრილშიც. კერძოდ, „ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში პრეიუდიციულ ძალას იძენს სამოქალაქო საქმეზე დადგენილი ის ფაქტობრივი გარემოებები, რომელთა დადგენა მხოლოდ სამოქალაქო სამართალწარმოების ფარგლებშია შესაძლებელი ან თანაბრად შეიძლება როგორც სამოქალაქო, ასევე, ადმინისტრაციული დავის განხილვისას. ამდენად, ის გარემოებები, რომლებიც ექსკლუზიურად და იმპერატიულად მხოლოდ ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ფარგლებში დადგენასა და დადასტურებას ექვემდებარება, თუმცა, მიუხედავად ამისა, სამოქალაქო სამართალწარმოებისას კონკრეტული დავის განხილვის პროცესში მაინც დადგინდა, ყოველგვარი მოკვლევისა და დადგენის გარეშე ადმინისტრაციული სამართალწარმოების მიზნებისათვის გაზიარებული ვერ იქნება, შესაბამისად, მას ვერც პრეიუდიციული ძალა მიენიჭება“ (იხ., საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2019 წლის 28 მარტის განჩინება საქმეზე №ბს-420-420(კ-18)). საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ, აგრეთვე აღნიშნა, რომ „ადმინისტრაციული სამართალწარმოება ... ინკვიზიციურობის პრინციპს ეფუძნება. აღნიშნული განაპირობებს ადმინისტრაციული წესით განმხილველი სასამართლოს არა მხოლოდ უფლებამოსილებას, არამედ იმავდროულად ვალდებულებასაც, მოიკვლიოს საგნობრივად მისი განსჯადი საქმის გადაწყვეტისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე მტკიცებულებები. შესაბამისად, სამართლებრივ საფუძველს მოკლებულია, პრეიუდიციული ძალა მიენიჭოს საგნობრივად ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ფარგლებში განსახილველი საკითხის (საკითხების) მიმართ სამოქალაქო წესით განმხილველი სასამართლოს მიერ მხოლოდ მხარეთა მხრიდან წარდგენილი მტკიცებულებებით დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებს, რამდენადაც ადმინისტრაციულ დავათა კატეგორიას მიკუთვნებულ საკითხთან დაკავშირებული და სამოქალაქო წესით დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებებისათვის ადმინისტრაციული სამართალწარმოების მიზნებისათვის პრეიუდიციული ძალის მინიჭება, ფაქტობრივად, სპობს ინკვიზიციურობის პრინციპის ქმედითობას ადმინისტრაციულ პროცესში, აცლის სასამართლოს შესაძლებლობას, მტკიცებულებათა მოძიების, ფაქტების მოკვლევის მიმართ აქტიური ჩართულობით დაადგინოს ადმინისტრაციულ დავათა კატეგორიას მიკუთვნებული კონკრეტული სადავო საკითხის განსაზღვრისა და გადაწყვეტისათვის საჭირო ფაქტობრივი გარემოებები“ (იხ., საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2019 წლის 28 მარტის განჩინება საქმეზე №ბს-420-420(კ-18)). შესაბამისად, ექსკლუზიურად ადმინისტრაციული სამართალწარმოების გზით დადგენას დაქვემდებარებული, თუმცა სამოქალაქო სამართალწარმოების გზით კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებით დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებები არ იძენს პრეიუდიციულ ძალას ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში და საქმის განმხილველი სასამართლო მათ ორდინალური წესით იკვლევს.

15. მაშასადამე, მართალია, სადავო ნორმის მოქმედების პირობებში, როგორც საქმის განმხილველი სასამართლო, ასევე მხარეები შეზღუდული არიან პრეიუდიციით, თუმცა არც ბოლოს ხსენებულია მოკლებული კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებით დადგენილი ფაქტების გაქარწყლების აბსოლუტურ შესაძლებლობას და არც ადმინისტრაციულ სასამართლოს ეკისრება, ყველა შემთხვევაში, ამგვარი ფაქტების უპირობოდ, შინაარსობრივი შეფასების გარეშე გაზიარების ვალდებულება.ერთი მხრივ, სამართალწარმოების მხარეს, შესაბამისი პროცესუალური საფუძვლით, რჩება პრეიუდიციული ძალის მქონე ფაქტების/გარემოებების გაქარწყლების შესაძლებლობა, ხოლო, მეორე მხრივ, ცალკეულ შემთხვევებში, ადმინისტრაციული სასამართლოს მიერ ამგვარი ფაქტები/გარემოებები ჩვეულებრივ მტკიცებულებად მიიჩნევა და ორდინალური წესით გამოკვლევას ექვემდებარება.

16. იმავდროულად, თავისთავად იმ დაშვებაზე აპელირება, რომ თავდაპირველ სამოქალაქო საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით ფაქტები არასწორად იქნება დადგენილი a priori სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობის სამტკიცებლად არ გამოდგება. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომ საქართველოს კონსტიტუცია ქმნის ადამიანის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის კონსტიტუციურ გარანტიებს, მათ შორის, საერთო სასამართლოების ინსტანციური სისტემის გათვალისწინების გზით. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებული უფლება არსებობს სწორედ საქართველოს კონსტიტუციით დამკვიდრებულ ინსტიტუციურ სისტემაში. კერძოდ, უფლება სამართლიან სასამართლო განხილვაზე მოიაზრებს ინდივიდუალური უფლებების დაცვის შესაძლებლობას საქართველოს კონსტიტუციის ინსტიტუციური სისტემით განსაზღვრული სასამართლო ხელისუფლების ორგანოების მეშვეობით (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 დეკემბრის №3/5/768,769,790,792 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს პარლამენტის წევრთა ჯგუფი (დავით ბაქრაძე, სერგო რატიანი, როლანდ ახალაია, ლევან ბეჟაშვილი და სხვები, სულ 38 დეპუტატი), საქართველოს მოქალაქეები – ერასტი ჯაკობია და კარინე შახპარონიანი, საქართველოს მოქალაქეები ‒ ნინო კოტიშაძე, ანი დოლიძე, ელენე სამადბეგიშვილი და სხვები, აგრეთვე, საქართველოს პარლამენტის წევრთა ჯგუფი (ლევან ბეჟაშვილი, გიორგი ღვინიაშვილი, ირმა ნადირაშვილი, პეტრე ცისკარიშვილი და სხვები, სულ 38 დეპუტატი) საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-68).

17. საქართველოს კონსტიტუციის 59-ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, საქართველოს საერთო სასამართლოები განეკუთვნებიან სასამართლო ხელისუფლების შემადგენელ ნაწილს, რომლებიც, აღნიშნული მუხლის მე-3 პუნქტის პირველი წინადადების საფუძველზე, პასუხისმგებელნი არიან ქვეყანაში მართლმსაჯულების განხორციელებაზე. „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, მართლმსაჯულება არის სასამართლო ხელისუფლების განხორციელების ერთ-ერთი ფორმა, რომელსაც სამოქალაქო, ადმინისტრაციული და სისხლის სამართალწარმოებათა მეშვეობით ახორციელებენ საერთო სასამართლოები. ამასთანავე, ხსენებული კანონის მე-2 მუხლის პირველი პუნქტი განსაზღვრავს საერთო სასამართლოების სისტემას, რომლის მიხედვითაც, საქართველოს საერთო სასამართლოებია: რაიონული (საქალაქო) სასამართლო, სააპელაციო სასამართლო, საქართველოს უზენაესი სასამართლო. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარეობს საერთო სასამართლოების ზოგადი კომპეტენცია, განახორციელონ მართლმსაჯულება და, თავიანთი განსჯადი საქმეების ფარგლებში, გადაწყვიტონ კანონიერების საკითხები (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 27 ივლისის №2/10/1264 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – გიორგი მამალაძე, გიორგი ფანცულაია და მია ზოიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-18). აღნიშნული, თავის მხრივ, გულისხმობს კონკრეტულ საქმეზე ცალკეული ფაქტობრივი გარემოებების დადგენას, სამართლის ნორმის განმარტებას, ისევე, როგორც ცალკეულ ფაქტობრივ გარემოებებთან სამართლის ნორმის მისადაგებას.

18. შესაბამისად, საქართველოს კონსტიტუცია ქმნის ინდივიდუალური უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის მექანიზმს, რომლის ფარგლებშიც, მხარეს საერთო სასამართლოების ინსტანციური სისტემის გამოყენებით, გააჩნია ქვედა ინსტანციის სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილების ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოში გასაჩივრების შესაძლებლობა. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „...გასაჩივრების უფლება ასრულებს პრევენციულ ფუნქციას და, ერთი მხრივ, წარმოადგენს მოსამართლის მხრიდან თვითნებობის თავიდან აცილების მექანიზმს და მოსამართლეს უბიძგებს, თავიდან აიცილოს შესაძლო შეცდომები, ხოლო, მეორე მხრივ, ქმნის დაშვებული შეცდომების გამოსწორების შესაძლებლობას. ამასთანავე, გასაჩივრების უფლების სრულყოფილი რეალიზაცია ხელს უწყობს ერთგვაროვანი პრაქტიკის ჩამოყალიბებას და მნიშვნელოვან როლს ასრულებს სამართლებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფაში“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 27 თებერვლის №2/2/558 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-55). ამდენად, გასაჩივრების მექანიზმის/უფლების არსებობის ერთ-ერთი უმთავრესი დანიშნულება სწორედ ქვედა ინსტანციის სასამართლოს მიერ დაშვებული შეცდომების გამოსწორებაა.

19. ზემოხსენებულიდან გამომდინარე, ნათელია, რომ საქართველოს საერთო სასამართლოების ინსტანციური სისტემის გათვალისწინებითა და ქვედა ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილების ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოში გასაჩივრების შესაძლებლობის/უფლების კონსტიტუციურ/საკანონმდებლო დონეზე აღიარებით, საკანონმდებლო ორგანო მიზნად ისახავს მართლმსაჯულების განხორციელების პროცესში შეცდომების დაშვების რისკის შემცირებას. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსაზრებით, სასამართლო ხელისუფლების ორგანიზაციისა და გასაჩივრების მექანიზმის ამგვარი ინსტიტუციური დიზაინი per se უნარიანია, უზრუნველყოს სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლების რეალიზაცია. საპირისპიროდ, მოსარჩელე მხარეს არ წარმოუდგენია არგუმენტაცია, რომელიც წარმოაჩენდა, რომ საერთო სასამართლოების სისტემის სასამართლოების მიერ, მართლმსაჯულების განხორციელების პროცესში, შეცდომების დაშვების პრევენციის განხილული მექანიზმი არაეფექტიანია და მისთვის საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლით გარანტირებული უფლების რეალიზაციისათვის აუცილებელ წინაპირობას წარმოადგენს სხვა სამოქალაქო/ადმინისტრაციულ საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს გადაწყვეტილებით დადგენილი ფაქტების, მიმდინარე ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში, ხელახალი შეფასება.

20. განსახილველ შემთხვევაში, მოსარჩელე არაკონსტიტუციურად მიიჩნევს, ადმინისტრაციული სასამართლოს მხრიდან სხვა სამოქალაქო/ადმინისტრაციულ საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადგენილი ფაქტობრივი გარემოების ხელახლა, ყოველმხრივი, სრული და ობიექტური გამოკვლევის ვალდებულების არარსებობას, ზოგადად, უმთავრესად, სასამართლოს მხრიდან ფაქტების შეცდომით დადგენის რისკზე მითითებით. მოსარჩელეს არ წარმოუდგენია არგუმენტაცია, რომელიც მიმართული იქნებოდა საერთო სასამართლოების კონკრეტული ტიპის ან კონკრეტული პროცედურით (მაგ., როდესაც კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებით ფაქტების დადასტურება დაუსწრებელი გადაწყვეტილების შედეგია, ან კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილება ეფუძნება სასამართლოს მიერ დადასტურებულ იმ ფაქტებს, რომლებიც, სხვადასხვა ფაქტორის გათვალისწინებით, მხარეს თავდაპირველ სამართალწარმოებაში სადავოდ არ გაუხდია და სხვ.) მიღებული გადაწყვეტილებებით დადგენილი ფაქტების/გარემოებებისათვის პრეიუდიციული ძალის მინიჭების არაკონსტიტუციურობის მტკიცებისაკენ. ამ პირობებში, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ №1671 კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელე მხარეს არ წარმოუდგენია სათანადო არგუმენტაცია, რომელიც, ერთი მხრივ, სადავო რეგულირებით დადგენილი ბალანსის, არსებული საკანონმდებლო გადაწყვეტის არაკონსტიტუციურობას, ხოლო, მეორე მხრივ, მოსარჩელე მხარისათვის, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს დადგენილი გადაწყვეტილებით დადასტურებული ფაქტების/გარემოებების, ყველა შემთხვევაში, ხელახლა შეფასების საჭიროებას წარმოაჩენდა. სწორედ ამიტომ, ამ მხრივ, კონსტიტუციური სარჩელი დაუსაბუთებლად უნდა იქნეს მიჩნეული.

21. №1671 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორის აზრით, სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობას განაპირობებს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციული პალატის პრაქტიკის ბუნდოვანებაც. კერძოდ, მოსარჩელის განმარტებით, წინასწარ არ არის განსაზღვრული ის, როდის ეკისრება ადმინისტრაციულ სასამართლოს ვალდებულება, პრეიუდიციული ძალის მქონედ მიიჩნიოს სხვა სამოქალაქო/ადმინისტრაციულ საქმეზე მიღებული კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადგენილი ფაქტი/გარემოება და როდის ფასდება ისინი მტკიცებულებების გამოკვლევისათვის დადგენილი ორდინალური საპროცესო წესის შესაბამისად. სწორედ ამიტომ, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ საერთო სასამართლოებისათვის მსგავსი ფართო და განუსაზღვრელი დისკრეციის მინიჭება წარმოშობს სამოსამართლო თვითნებობის რისკებს.

22. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო, ამ კონტექსტშიც, ყურადღებას ამახვილებს ზემოთ განხილულ, საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის №ბს-420-420(კ-18) საქმეზე 2019 წლის 28 მარტს მიღებულ განჩინებაზე, რომელიც განსაზღვრავს შემთხვევებს, მათ შორის, რომელთა არსებობის პირობებშიც, საქმის განმხილველმა სასამართლომ უნდა გადაწყვიტოს გააჩნია თუ არა ცალკეულ სამოქალაქო/ადმინისტრაციულ საქმეზე მიღებული კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებით დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებს პრეიუდიციული ძალა მიმდინარე ადმინისტრაციული სამართალწარმოების მიზნებისათვის (დეტალურად, იხ., წინამდებარე საოქმო ჩანაწერის სამოტივაციო ნაწილის მე-14 პარაგრაფი). საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, მოსარჩელის სასარჩელო მოთხოვნის ნაწილში, ხსენებული სტანდარტები, ისევე, როგორც სადავო ნორმის მოქმედების ფარგლები არ არის აშკარად ბუნდოვანი. ადმინისტრაციული სასამართლოს მიერ სხვა საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადგენილი ფაქტებისადმი პრეიუდიციული ძალის მინიჭების გადაწყვეტა და ყოველი ინდივიდუალური შემთხვევისათვის დადგენილი სამართლებრივი სტანდარტების მისადაგება კი საერთო სასამართლოს პრეროგატივას განეკუთვნება. ამასთანავე, ის, რომ მოსარჩელე მხარე არ იზიარებს საერთო სასამართლოს მიერ ხსენებული სამართლებრივი სტანდარტების მისი საქმის ფაქტობრივ გარემოებებთან მისადაგებას, არ წარმოადგენს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ შესაფასებელ მოცემულობას. ამდენად, კონსტიტუციური სარჩელის ავტორის მიერ საქართველოს უზენაესი სასამართლოს პრაქტიკის ბუნდოვანებაზე მითითება, მოცემულ შემთხვევაში, არ გამოდგება ნორმის არაკონსტიტუციურობის დასასაბუთებლად.

23. ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო ასკვნის, რომ №1671 კონსტიტუციური სარჩელი სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 106-ე მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით, დაუსაბუთებელია და არსებობს მისი არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტისა და 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.

24. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ №1671 კონსტიტუციური სარჩელი, სხვა მხრივ, აკმაყოფილებს „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31​¹ მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების მოთხოვნებს და არ არსებობს აღნიშნული კანონის 31​³ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის საფუძველი.

III
სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის და „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 27¹ მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტების, 31-ე მუხლის, 31¹ მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, 31² მუხლის მე-8 პუნქტის, 31³ მუხლის პირველი პუნქტის, 31⁵ მუხლის პირველი, მე-2, მე-3, მე-4 და მე-7 პუნქტების, 31⁶ მუხლის პირველი პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, 43-ე მუხლის პირველი, მე-2, მე-5, მე-8, მე-10 და მე-13 პუნქტების საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:

1. მიღებულ იქნეს არსებითად განსახილველად №1671 კონსტიტუციური სარჩელი („გოგი გვიდიანი საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წინააღმდეგ“) სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება „ადვოკატთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური წარმოების შესახებ“ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის საერთო კრებაზე 2010 წლის 11 დეკემბერს დამტკიცებული დებულების მე-40 მუხლის პირველი პუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

2. არ იქნეს მიღებული არსებითად განსახილველად №1671 კონსტიტუციური სარჩელი („გოგი გვიდიანი საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის წინააღმდეგ“) სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 106-ე მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

3. საქმეს არსებითად განიხილავს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი კოლეგია.

4. საქმის არსებითი განხილვა დაიწყება „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 22-ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად.

5. საოქმო ჩანაწერი საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

6. საოქმო ჩანაწერი გამოქვეყნდეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე 15 დღის ვადაში, გაეგზავნოს მხარეებს და „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“.

კოლეგიის შემადგენლობა:

ვასილ როინიშვილი

ევა გოცირიძე

გიორგი თევდორაშვილი

გიორგი კვერენჩხილაძე