თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხ. I პუნქტი, მე-60 მუხლის IV პუნქტის “ა“ ქ/პუნქტი; „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის I ნაწილის „ე“ პუნქტი; 31 მუხლი, 31 პრიმა მუხლი, 39-ე მუხლის I ნაწილის „ა“ პუნქტი;

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

აღნიშნული კონსტიტუციური სარჩელი აკმაყოფილებს „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქ. კანონის მე-18 მუხლის მოთხოვნებს, ვინაიდან:

ა) ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქ. კანონის მე-16 მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს.

სარჩელში წარმოდგენილი მოთხოვნა და დასაბუთება ემყარება არა მოსარჩელეთა მიერ სადავო ნორმების შინაარსის სუბიექტურად არასწორ აღქმას და გამომდინარეობს არა ალბათობებითა და ვარაუდებით ფანტაზიის სფეროდან, არამედ ემყარება სადავო ნორმების გამოყენების სასამართლო პრაქტიკას, რომელიც დამკვიდრებულია საერთო სასამართლოების სისტემაში. შესაბამისად, სარჩელში აღწერილი პრობლემა არა ინდივიდუალური ხასიათისაა, არამედ სასამართლოები სწორედ რომ მსგავს განმარტებებს ახდენენ მათ მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებებში და მიუთითებენ, რომ სწორედ სადავო ნორმა იძლევა იმის საშუალებას, იმის მიუხედავად, რომ პროცესზე ხდება საქმის არსებითი გამოკვლევა, მიიღონ გადაწყვეტილება რომ ადმინისტრაციული ორგანოსთვის საქმის გამოსაკვლევად დაბრუნ საქმე, რაც დროის არაგონივრულკი ვადით იწვევს გაჭიანურებას. საკონსტიტუციო სარჩელზე მტკიცებულების სახით დართული, დავით გუგეშაშვილის და დავით ჩაჩუას საქმეზე მიღებული თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის გადაწყვეტილება ადასტურებენ სარჩელის საფუძვლიანობას და მიუთითებენ სადავო ნორმებთან დაკავშირებით საერთო სასამართლოების განმარტებაზე.

აღსანიშნავია ასევე ის ფაქტი, რომ საერთო სასამართლოების მიერ სადავო ნორმის გამოყენების პრაქტიკა ფართოდ არის გავრცელებული, რაც დასაქმებულ პირებს აყენებს მძიმე მდგომარეობაში. სამსახურიდან უსამართლოდ გათავისუფლებულ პირებს უწევთ, ერთი და იგივე სასარჩელო მოთხოვნით ორჯერ ან/და მეტჯერ ხელახლა მიმართონ საერთო სასამართლოებს, რაც ჯერ ისადაც გაჭიანურებული სასამართლო განხილვების პროცესის პირობებში, საქმის განხილვა პერიოდი წლების განმავლობაში მიმდინარეობს. საკონსტიტუციო სასამართლოში საქმის განხილვამდე წარმოვადგენთ სადავო ნორმასთან დაკავშირებით, საერთო სასამართლოების პრაქტიკის დამადასტურებელ მტკიცებულებებს.

ამდენად, მოსარჩელეთა ხელთ არსებული ყველა ის მტკიცებულება, რომლებიც ადასტურებს სარჩელის საფუძვლიანობას, წარმოდგენილია დავით გუგეშაშვილის, დავით ჩაჩუას და სხვათა საქმეზე სასამართლოების მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები, რომლებიც შეიცავს და ასახავს სასამართლოს პოზიციას და სარჩელის დასაბუთებაც შინაარსობრივად შეეხება სწორედ სადავო ნორმის გამოყენების სასამართლო პრაქტიკას, რომელიც საშუალებას აძლევს სასამართლოს, რომ მიიღოს გადაწყვეტილება ადმინისტრაციული ორგანოსთვის გამოსაკვლევად საქმის უკან დაბრუნების თაობაზე.

შესაბამისად, წინამდებარე სარჩელი არის დასაბუთებული, გასაჩივრებულია ნორმა, რომლის შინაარსი, რომელიც, მოსარჩელეთა აზრით, არაკონსტიტუციურია. ამასთან, არაკონსტიტუციურად ცნობა მოთხოვნილია კონსტიტუცაში დასახელებულ ნორმებთან (საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის I პუნქტი, 18-ე მუხლის I პუნქტი, 26-ე მუხლის I პუნქტი, 9-ე მუხლის I პუნქტი) მიმართებით, რის შესახებაც უფლებამოსილება გააჩნია ფიზიკურ პირს, დავით გუგეშაშვილს. ყოველივე ზემოთ თქმულის გათვალისწინებით, არ არსებობს სარჩელის არსებით სხდომაზე მიუღებლობის საფუძველი.

ბ) შეტანილია უფლებამოსილი სუბიექტების მიერ. როგორც სარჩელზე დართული სასამართლო გადაწყვეტილებით დგინდება, მოსარჩელეების, დავით გუგეშაშვილის და დავით ჩაჩუას საქმეში სასამართლომ სწორედ სადავო ნორმების შინაარსზე და მათი გამოყენების პრაქტიკაზე მითითებით უარი განაცხადა სასარჩელო მოთხოვნის სრულ დაკმაყოფილებაზე და ადმინისტრაციულ ორგანოს უკან დაუბრუნა საქმე. ამდენად, მითითებული სადავო ნორმებით პირდაპირ ირღვევა დავით გუგეშაშვილის და დავით ჩიჩუას ფუნდამენტური უფლებები, რაც გარანტირებულია საქ. კონსტიტუციით და აღნიშნული სადავო ნორმის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობა პირდაპირ ინტერესშია როგორც მოსარჩელეთა, ასევე საქ. კონსტიტუციით გათვალისწინებული ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების რეალიზებასთან;

ამასთანავე, სარჩელით მოთხოვნილია სადავო ნორმატიული აქტის შემოწმება და შეფასება კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან მიმართებით.

გ) სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის 31-ე მუხლის I , 18-ე მუხლის I , 26-ე მუხლის I და 9-ე მუხლის I პუნქტებით;

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა და, შესაბამისად, არც მისი არასაპატიო მიზეზით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში;

ზ) სადავო საპროცესო ნორმის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32-ე მუხლის მეოთხე ნაწილის მიხედვით: „4. თუ სასამართლო მიიჩნევს, რომ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი გამოცემულია საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის გარემოების გამოკვლევისა და შეფასების გარეშე, იგი უფლებამოსილია სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად ბათილად ცნოს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი და დაავალოს ადმინისტრაციულ ორგანოს, ამ გარემოებათა გამოკვლევისა და შეფასების შემდეგ გამოსცეს ახალი. სასამართლო ამ გადაწყვეტილებას იღებს, თუ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობისათვის არსებობს მხარის გადაუდებელი კანონიერი ინტერესი.“[1]

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2021 წლის 21 დეკემბრის Nბს-587(კ-20) გადაწყვეტილების მიხედვით აღნიშნული ნორმის გამოყენების წინაპირობაა: „სასამართლოს მხრიდან საქმის გარემოებების გამოკვლევისა და სადავო საკითხის არსებითად გადაწყვეტის შეუძლებლობა.“ სასამართლო ასეთ უფლებამოსილებას იყენებს „იმ შემთხვევაში, როცა სასამართლო წესით ვერ ხერხდება ფაქტობრივი გარემოებების დადგენა და შეფასება. მათი დადგენა მხოლოდ ადმინისტრაციულ ორგანოს შეუძლია მისთვის კანონით მინიჭებული უფლებამოსილებიდან გამომდინარე ან აღნიშნული საკითხი მის დისკრეციას განეკუთვნება. შესაბამისად, შეუძლებელი ხდება სასამართლოს მიერ სადავო ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მატერიალური კანონიერების შეფასება.“[2] აღნიშნულიდან ნათლად იკვეთება სადაო ნორმის მიზანი, რომელსაც წარმოადგენს ადმინისტრაციული ორგანოსთვის იმ შესაძლებლობის მიცემა, რომ გამოასწოროს მის მიერ დაშვებული შეცდომა. ამასთან ერთად, სამომავლოდ, ადმინისტრაციული ორგანოსთვის არის იმის მაგალითი, რომ მსგავსი შეცდომა მეორეჯერ არ განმეორდეს და გადაწყვეტილების მიღების პროცესში ყველა გარემოება იქნეს გათვალისწინებული.

ამდენად, უზენაესი სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით სადაო მუხლი გამოიყენება მაშინ, როდესაც სასამართლო წესით ვერ დგინდება კონკრეტული გარემოებები და მხარის გადაუდებელი კანონიერი ინტერესია აქტის ბათილად ცნობა.[3] განმარტებიდან ნათელი ხდება, რომ მხარის კანონიერი და გადაუდებელი ინტერესი უნდა იყოს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობა. სასამართლო მოცემულ მოთხოვნას აკმაყოფილებს, მაგრამ მიუხედავად ამისა, დავას არ აგრძელებს და საქმეს უკან, ადმინსიტრაციულ ორგანოში აბრუნებს, იმ მიზნით, რომ დაიწყონ გარემოებების გამოკვლევა და ახალი აქტის გამოცემისას გამოასწორონ დაშვებული შეცდომები.

საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მეორე მუხლის მეხუთე ნაწილის მიხედვით: „5. სასამართლო, გარდა კანონით გათვალისწინებული შემთხვევისა, არ მიიღებს სარჩელს ადმინისტრაციული ორგანოს მიმართ, თუ მოსარჩელემ საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსით დადგენილი წესით არ გამოიყენა ადმინისტრაციული საჩივრის ერთჯერადად წარდგენის შესაძლებლობა.“ ეს კი იმას ნიშნავს, რომ პირმა სასამართლომდე აქტის გამომცემ ორგანოს უნდა მიმართოს საჩივრით და შემდგომ დაიწყოს სასამართლოში დავა. შესაბამისად, თუ კი ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ერთგვარი შეცდომა იყო დაშვებული, მათ ამის გამოსწორების შესაძლებლობა უკვე ჰქონდათ, მაშინ, როდესაც საჩივრით მიმართეს. რაც იმას ნიშნავს, რომ შეეძლოთ ხელმეორედ მომართვისას უკეთ გამოეკვლიათ გარემოებები. შესაბამისად, ეს ყველაფერი დაკავშირებულია პროცესის გახანგრძლივებასთან. კერძოდ, საკოსნტიტუციო სასამართლოს მიხედვით: „ადმინისტრაციული ორგანო, სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე, ხდება ვალდებული, თავიდან ჩაატაროს მარტივი ადმინისტრაციული წარმოება და დამატებით გამოიკვლიოს სადავო საკითხი. თუმცა გასათვალისწინებელია, რომ ამგვარი პროცესი, ბუნებრივია, გაცილებით ხანგრძლივი შეიძლება იყოს, ვიდრე ადმინისტრაციულ ორგანოში საქმის განხილვა.“[4] პროცესის ხანგრძლივობა კი აზიანებს მოსარჩელის ინტერესებს. ამის მიზეზი კი არის ის, რომ მოსარჩელისთვის დაუყოვნებლივი სამართლებრივი შედეგების აუცილებლობის გათვალისწინება არ ხდება, რომელიც არა მხოლოდ აქტის გაუქმებაში, არამედ საჭირო და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებაში გამოიხატება.

ადმინისტრაციული ორგანოსთვის საქმის გამოსაკვლევად დაბრუნებით, საკითხის გადაწყვეტა დროში იმაზე მეტად შეიძლება გაიწელოს, ვიდრე ზემოთ მოყვანილ მაგალითში. კერძოდ, თუ კი ადმინისტრაციულმა ორგანომ იგივე გადაწყვეტილება მიიღო გამოკვლევის შემდგომ, რაც მანამდე, ეს მხარეს აიძულებს აღნიშნულ საკითხზე კიდევ ერთხელ წავიდეს სასამართლოში. მოცემული კი იწვევს იმას, რომ პირს უწევს სასამართლოში საბოლოოდ მისვლამდე ძალიან გრძელვადიანი პროცედურების გავლა, რამაც შესაძლოა მძიმე შედეგი იქონიოს მის მდგომარეობაზე.

შედეგების თვალსაჩინოებისთვის შეგვიძლია განვიხლოთ შემდეგი მაგალითი: ადმინისტრაციული ორგანოდან ადამიანი/დასაქმებული პირი გაათავისუფლეს. აღნიშნული პირი მიმართავს ადმინისტრაციულ ორგანოს, რის შემდგომაც სასამართლოში მიდის სადაოდ. სასამართლო აღნიშნულ აქტს აუქმებს და საქმეს გამოსაკვლევად ისევ ადმინისტრაციულ ორგანოს უბრუნებს. ადმინისტრაციული ორგანო იგივე იღებს გადაწყვეტილებას და პირი სადაოდ ისევ სასმართლოში ბრუნდება. ამ პერიოდის მანძილზე პირი არ მუშაობს მის სამუშაო ადგილზე, მიუხედავად იმისა, რომ აქტი ბათილია, რადგან ადმინისტრაციულ ორგანოსა და სასამართლოში მიმდინარეობს საკითხების გამოკვლევა საბოლოო გადაწყვეტილების მისაღებად. აღნიშნული პირი კი მოლოდინის რეჟიმშია სანამ ახალი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ სამართლებრივი აქტი არ გამოვა და შემდგომ ამაზე გადაწყვეტილებას ისევ სასამართლო არ მიიღებს. საბოლოოდ, სასამართლომ სასურველი გადაწყვეტილებაც რომ მიიღოს, შესაძლოა იმდენად დიდი დრო იყოს გასული, რომ პირვანდელ სამუშაოზე პირის აღდგენა შეუძლებელი გახდეს სხვადასხვა მიზეზით (მაგ: პირს აღარ გააჩნდეს უნარი ამ სამუშაოზე მუშაობისთვის, აღარ არსებობდეს არც აღნიშნული და არც მსგავსი თანამდბებობა და ა.შ.). საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიხედვით: „მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლებიდან სასამართლოს დავალების შედეგად ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მისი აღდგენის საკითხის განხილვის მომენტამდე, როგორც წესი, დროის გარკვეული პერიოდი გადის. შესაძლებელია, ამ დროში ფაქტობრივი მდგომარეობა მნიშვნელოვნად შეიცვალოს და უსაფუძვლოდ გათავისუფლებული მოხელის სამსახურში აღდგენა შეუძლებელი გახადოს. ამდენად, სადავო ნორმაში მითითებული სამსახურში აღდგენის ფაქტი შესაძლოა, უსაფუძვლოდ გათავისუფლების ყველა შემთხვევაში არ დადგეს და არსებობდეს შემთხვევები, როდესაც დადგინდება, რომ პირი უსაფუძვლოდ განთავისუფლდა, თუმცა რიგი ობიექტური გარემოებების გამო შეუძლებელია მისი სამსახურში აღდგენა.“ [5]ყველა მსგავს შემთხვევაში ზარალდება ის პირი, რომელიც გათავისუფლებულ იქნა სამსახურიდან და წლების მანძილზე უწევს ლოდინი საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე.

ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ ასეთ შემთხვვეაში აზრი ეკარგება სასამართლომდე ადმინისტრაციული ორგანოსთვის მიმართვას. თუ კი ადმინისტრაციულმა ორგანომ თავისი შეცდომის გამოსწორება უნდა შეძლოს, ამის შესაძლებლობა გასაჩივრებისთანავე ეძლევა მას. მესამედ ადმინსიტრაციული ორგანოებისთვის საქმის დაბრუნება, მათ ბევრად პრივილეგირებულ მდგომარეობაში აყენებს გათავისუფლებულ პირთან შედარებით.

ამასთან ერთად უნდა აღინიშნოს, რომ საჯარო სამართლის შესახებ საქართველოს კანონის ძველი რედაქციის 127-ე მუხლის მეექვსე ნაწილი ითვალისწინებდა, რომ სასამართლოს მიერ აქტის ბათილად ცნობა პირის დაუყოვნებლივ სამსახურში აღდგენას არ იწვევდა, თუ კი ამ ორგანოს ახალი აქტის გამოცემა ევალებოდა. მოცემული კი აზარალებდა მოსარჩელეს. აღნიშნული მუხლი დღეის მდგომარეობით აღარ გამოიყენება იმ მიზეზით, რომ აღმოხვრილიყო ის მანკიერი პრაქტიკა, რომელიც სადო ნორმამ შექმნა. ის მოსარჩელეს არ აძლევდა შესაძლებლობას სამუშაოს სამართლიანად დაბრუნებოდა. თუმცა დღეს პრაქტიკა იგივე რჩება. სადაო ნორმის გამოყენებით დავები წლები გრძელდება, რაც იწვევს გათავისუფლებული მოხელეების სამსახურში წლების მანძილზე არაღდგენას და ზუსტად იმ შედეგის და მანკიერი პრაქტიკის გამეორებას, რომელიც ზემოთ მითითებული მუხლის გაუქმების საფუძველი გახდა.

ზემოთ მითითებული ნორმის არაკონსტიტუციურობის დადგენისას საკონსტიტუციო სასამართლომ მიუთითა შემდეგი: „მიუხედავად იმისა, რომ სასამართლო ბათილად ცნობს პირის სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ მიღებულ აქტს, საკითხი სრულყოფილად შესწავლილი არ ხდება. კერძოდ, არ ხდება იმის დადგენა, არსებობდა თუ არა პირის გათავისუფლების სამართლებრივი საფუძვლები. შესაბამისად, საქმის ამ ეტაპზე, დამატებითი გამოკვლევის ჩატარების გარეშე, შეუძლებელია იმის დადგენა, დადგებოდა თუ არა სხვა სამართლებრივი შედეგი სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლებული პირისთვის, თუკი ადმინისტრაციული ორგანო გადაწყვეტილებას მიიღებდა საქმის სრულყოფილი გამოკვლევის შედეგად.“ [6]მოცემული შინაარსი მიემართებოდა საჯარო სამართლის შესახებ კანონის 127-ე მუხლის მეექვსე ნაწილს, რომელიც დღეს აღარ მოქმედებს. თუმცა, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32-ე მუხლის მეოთხე ნაწილი სამართლებრივად ზუსტად იგივე შედეგებს იწვევს და ზუსტად იგივე სამართლებრივი პრობლემა დგება, რაც გაუქმებული ნორმის შემთხვევაში. სწორედ ამიტომ, გათავისუფლების საფუძვლის დაუდგენლობა ამ შემთხვევაშიც ისევე აზარალებს სამსახურიდან გათავისუფლებულ პირს, როგორც 127-ე მუხლის მეექვსე ნაწილის შემთხვევაში აზარალებდა.

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი ნაწილით დაცული სფერო:

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით: „1. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის უფლება უზრუნველყოფილია.“ მოცემული მუხლი სამართლიანი სასამართლოს გამოძახილია. შესაბამისად, მისი არსებობა მნიშვნელოვანია როგორც სამართლიანი, ისე დემოკრატიული სახელმწიფოს არსებობისთვის. აღნიშნული მუხლი შესაძლებლობას აძლევს ინდივიდებს დაიცვან თავინათი უფლებები/ინტერესები სასამართლოს გზით. „თუკი არ იქნება უფლების დარღვევის თავიდან აცილების ან დარღვეული უფლების აღდგენის შესაძლებლობა, სამართლებრივი ბერკეტი, თავად უფლებით სარგებლობა დადგება კითხვის ნიშნის ქვეშ. შესაბამისად, უფლება-თავისუფლებების დასაცავად სასამართლოსადმი მიმართვის აკრძალვა ან არათანაზომიერი შეზღუდვა არღვევს არა მხოლოდ სამართლიანი სასამართლოს უფლებას, არამედ, იმავდროულად, შეიცავს საფრთხეს თავად იმ უფლების უგულებელყოფისა, რომლის დასაცავადაც სასამართლოსადმი მიმართვაა აკრძალული (შეზღუდული).“ [7]

კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი ინსტრუმენტული ხასიათისაა, რაც შესაძლებლობას აძლევს ინდივიდებს დაიცვან თავინათი უფლებები სასამართლოს გზით. ასევე, მოცემული უფლება ზღუდავს სახელმწიფოს, რათა თვითნებურად არ შეზღუდოს ადამიანის უფლებები და თავისუფლებები. სასამართლოს განმარტებით, აღნიშნული მუხლით გათვალისწინებული უფლება „ერთი მხრივ, წარმოადგენს სხვა უფლებებისა და ინტერესების დაცვის საშუალებას, ხოლო, მეორე მხრივ, ხელისუფლების შტოებს შორის შეკავებისა და გაწონასწორების არქიტექტურის უმნიშვნელოვანეს ნაწილს.“ [8]

ხელისუფლების ვალდებულებაა, რომ ინდივიდს შესთავაზოს კომპეტენტური, მიუკერძოებელი, კონსტიტუციის მოთხოვნების შესაბამისი სასამართლო. სახელმწიფომ პირს უნდა მისცეს შესაძლებლობა, რომ მიმართოს სასამართლოს, ჩატარდეს სრულყოფილი პროცესი და გადაწყვეტილება გაასაჩივროს ზემგომ ინტსტანციაში. სახელმწიფომ უნდა შექმნას გარანტიები, რომლებიც გადაწყვეტილებას ჯეროვნად და დროულად მოიყვანენ სისრულეში. [9]მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლოა იარსებოს სამართლიანმა სასამართლომ, მისი არსებობა აზრს მოკლებული იქნება, თუ კი მისი გადაწყვეტილების აღსრულება შეუძლებელი იქნება. [10]

მოცემული მუხლის დაცული სფეროს უმნიშვნელოვანეს კომპონენტს წარმოადგენს ასევე პირის უფლება, რომ მისი საქმე განხილულ იქნეს ზეპირად. აღნიშნული პირდაპირ კავშირშია მხარეთათვის თანაბარი შესაძლებლობის მინიჭებასთან სასამართლო პროცესში მონაწილეობისთვის. საბოლოო ჯამში, მოცემული სახელმწიფოს ეხმარება სამართლიანი სასამართლოს შენარჩუნებაში. „საქმის ზეპირი მოსმენა ითვალისწინებს რა მხარეთა უშუალო მონაწილეობას საქმის განხილვაში, რაც ნიშნავს მათ შესაძლებლობას, წარადგინონ მტკიცებულებები, გამოთქვან მოსაზრებები, დაიცვან თავი პირადად ან დამცველის მეშვეობით, სწორედ ამ გზით წარმოადგენს მნიშვნელოვან გარანტიას პროცესის შეჯიბრებითობის, დაცვის უფლებით ადეკვატურად სარგებლობისთვის, ამასთან, საბოლოო ჯამში, უზრუნველყოფს მხარეთა შესაძლებლობას, უკეთ დაიცვან საკუთარი ინტერესები, გავლენა მოახდინონ საქმის გადაწყვეტაზე, ხელი შეუწყონ სწორი და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებას.“ [11]

კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუქნტით დაცული უფლების გარანტირებისთვის საჭიროა, რომ საზოგადოებაში არსებობდეს მის მიმართ ნდობა. მათ თვალში სასამართლო უნდა აღიქმებოდეს, როგორც დამოუკიდებელ, მიუკერძებელ, დამაჯერებელ ორგანოდ. მოცემული უფლების რეალიზების ნაწილში მნიშნელოვან როლს ასრულებენ მოსამართლეები, რომლებიც თავად წარმართავენ და ამავე დროს განსაზღვრავენ თითოეული სასამართლო პროცესის შედეგს. აღნიშნული კი იმას ნიშნავს, რომ საზოგადოებას სასამართლოების ანუ მოსამართლეების ნდობა უნდა გააჩნდეთ. ნდობის მოპოვებისთვის კი მნიშვნელოვანია თავად მოსამართლეებისთვის ამოსავალი წერტილი იყოს კონსტიტუციისა და ადამიანის უფლებების დაცვა. „ამდენად, სამართლიანი სასამართლოს უფლების რეალიზების ერთადერთი უპირობო საშუალება მისი სათანადო მოსამართლეებით დაკომპლექტებაა. აღნიშნული, თავისთავად, გულისხმობს სასამართლოს იმ კანდიდატებით დაკომპლექტებას, რომლებიც სრულად აკმაყოფილებენ მოსამართლისათვის წაყენებულ კომპეტენტურობისა და კეთილსინდისიერების კრიტერიუმებს.“ [12] მოცემული კრიტერიუმები კი განსაზღვრავს მოსამართლეთა მიერ კანონმდებლობით ნაკისრ ვალდებულებათა შესრულებას, რაც ამავდროულად გულისხმობს იმას, რომ არ გაექცნენ თავიანთ ვალდებულებას და პირნათლად შეასრულონ ის. აღნიშნული ასევე მოიცავს გადაწყვეტილების დროულად გამოტანას, რათა დავის რომელიმე მხარე არ დაზარალდეს და ამავდროულად აზრი არ დაეკარგოს დარღვეული უფლების აღდგენის მიზნით სასამართლოსთვის მიმართვას. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „სასამართლო დაცვა ეფექტიანია, თუ პასუხობს სწრაფი/დროული, სამართლიანი და ეფექტიანი მართლმსაჯულების მოთხოვნებს. სამართლიანი სასამართლოს ძირითადი უფლებიდან გამომდინარე, სასამართლო გადაწყვეტილება მიღებული უნდა იქნეს გონივრულად მისაღებ ვადებში, გაუმართლებელი დაყოვნების გარეშე, ვინაიდან მართლმსაჯულების გაუმართლებელი დაყოვნება ძირს უთხრის მისდამი საზოგადოების ნდობას.“[13]

ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მეექვსე მუხლი არის სამართლებრივი დავის გონივრულ ვადაში განხილვის გარანტორი. კერძოდ, აღნიშნული მუხლის მიხედვით: „ყოველი ადამიანი, მისი სამოქალაქო ხასიათის უფლებებისა და მოვალეობების, ან მისთვის წარდგენილი სისხლისსამართლებრივი ბრალდების საფუძვლიანობის გამორკვევისას, აღჭურვილია გონივრულ ვადაში მისი საქმის სამართლიანი და საქვეყნოდ განხილვის უფლებით კანონის საფუძველზე შექმნილი დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი სასამართლოს მიერ.“ საქმეების „გონივრული ვადაში“ განხილვის მოთხოვნისას, კონვენცია ხაზს უსვამს მართლმსაჯულების განხორციელების მნიშვნელობას ყოველგვარი შეფერხების გარეშე. წინააღმდეგ შემთხვევაში, აღნიშნულმა შეიძლება საფრთხე შეუქმნას მოცემული სისტემის ეფექტურობასა და სანდოობას.[14] როდესაც დგინდება, რომ კონკრეტულ სახელმწიფოში არსებობს კონვენციასთან შეუთავსებელი პრაქტიკა, რომელიც გამოწვეულია „გონივრული ვადის“ მოთხოვნის დარღვევით, უნდა გავითვალისწინოთ, რომ საქმე გვაქვს „მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის დარღვევასთან“.[15] პროცესის ხანგრძლივობის ადეკვატურობა უნდა განისაზღვროს საქმის გარემოებების გათვალისწინებით, რაც მოითხოვს ზოგად/მთლიან შეფასებას, [16]თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ გარკვეულ შემთხვევებში საქმის სირთულიდან გამომდინარე, გონივრულ ვადას შესაძლოა დროის საკმაოდ გრძელი პერიოდი წარმოადგენდეს. მიუხედავად ამისა, სასამართლოს მიერ გაუმართლებელი უმოქმედობა, ვერასდროს დაბრალდება საქმის სირთულეს და ვერ ჩაითვლება გონივრულ ვადაში მოქმედებად.[17] რაც შეეხება დავის დაწყებას, დრო ჩვეულებრივ იწყება იმ მომენტიდან, როდესაც საქმე აღიძრება კომპეტენტურ სასამართლოში[18], გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ადმინისტრაციული ორგანოსადმი მიმართვა არის წინაპირობა სასამართლოში საქმის წარმოებისთვის. ამ შემთხვევაში გონივრული დრო შეიძლება მოიცავდეს სავალდებულო წინასწარ ადმინისტრაციულ პროცედურასაც.[19] აღნიშნული კი იმას ნიშნავს, რომ თუ კი სასამართლომდე პირმა ადმინისტრაციულ ორგანოს უნდა მიმართოს, მაშინ გონივრული ვადის ათვლაში მოცემული პროცედურაც მიიღება მხედველობაში.

ყოველივე ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე ნათელია, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსა და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მოსაზრებები საქმის დროულ განხილვასთან დაკავშირებით იკვეთება. იმისთვის, რომ პირის დარღვეული უფლების აღდგენა სამართლიანი სასამართლოს უფლებით იყოს გარანტირებული, საჭიროა დავა დროულად იქნეს განხილული და გადაწყვეტილი (მხარეთა უფლებების შეზღუდვის თავიდან აცილების მიზნით).

კონსტიტუციით გარანტირებულ უფლებათა შეზღუდვის შეფასებისას გამოიყენება თანაზომიერების პრინციპი, რომელიც ადგენს რამდენად სამართლიანად მოხდა სახელმწიფოს მხრიდან ადამიანის კონკრეტულ უფლებაში ჩარევა. თანაზომიერების პრინციპი სამართლებრივი სახელმწიფოს იდეიდან მომდინარეობს. ის კრძალავს ადამიანის უფლებების იმაზე მეტად შეზღუდვას, რაც აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში. თანაზომიერების პრინციპი ადამიანის უფლებათა შეზღუდვის შეფასების კრიტერიუმია და ადგენს შეზღუდვის კონსტიტუციურობას. შესაბამისად, ის არსებითია კონსტიტუციური კონტროლისთვის.

თანაზომიერების ტესტის პირველ კომპონენტს წარმოადგენს ლეგიტიმური მიზნის არსებობა. უფლებაში ჩარევა უნდა იყოს ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის გამოსადეგი, აუცილებელი და პროპორციული საშუალება. საქართველოს საკონტიტუციო სასამართლოს თანახმად „ლეგიტიმური მიზნის არარსებობის პირობებში, ადამიანის უფლებაში ნებისმიერი ჩარევა თვითნებურ ხასიათს ატარებს და უფლების შეზღუდვა საფუძველშივე გაუმართლებელი, არაკონსტიტუციურია ნორმის შემდგომი შემოწმების გარეშე.“[20]

როგორც უკვე აღინიშნა, სადაო ნორმით ბათილად ცხადდება გამოცემული ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ სამართლებრივი აქტი და ამავდროულად დარღვეული საპროცესო ნორმების საფუძველზე გამოცემული ინდივიდუალური აქტის გამომცემ ორგანოს ავალებს ახალი აქტის გამოცემას. ასეთ შემთხვევაში მოსალოდნელია, რომ ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან აღარ განხორციელდება ისეთი დარღვევა, რომელსაც საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 96-ე მუხლის მოთხოვნების გაუთვალისწინებლობა ანუ გარემოებების არგამოკვლევის საფუძველზე ინდივიდუალური აქტის გამოცემა წარმოადგენს. სადაო ნორმის არსებობის მიზანს წარმოადგენს ადმინისტრაციული ორგანოების დავალდებულება, რომ მათი კანონით გათვალისწინებული მოვალეობა ამავე კანონის შესაბამისად შეასრულონ და ამასთან ერთად შესაძლებლობა ჰქონდეთ, რომ გამოასწორონ დაშვებული შეცდომები. აღნიშნულიდან გამომდინარე ნათელი ხდება, რომ სახეზე გვაქვს ლეგიტიმური მიზანი.

თანაზომიერების ტესტის შემდეგ ეტაპს წარმოადგენს გამოსადეგობის კრიტერიუმი. „ამ ეტაპზე უნდა დადგინდეს გამოდგება თუ არა მიზნის მისაღწევად კანონი ანუ არის თუ არა კანონი მიზნის მიღწევის სათანადო საშუალება.“ [21]

მოცემულ შემთხვევაში ნორმის მიზანია, რომ დაავალდებულოს ადმინისტრაციული ორგანო, განახორციელოს მისი საქმიანობა ადმინისტრაციული კანონმდებლობის შესაბამისად. კერძოდ, ასეთი მოწესრიგებით სასამართლო ავალდებულებს ადმინისტრაციულ ორგანოს, რომ საქმე დეტალურად მესამედ გამოიკვლიოს და ისე გამოსცეს აქტი, რასაც ადმინისტრაციული ორგანოს მოქმედება ადმინისტრაციული კანონმდებლობის შესაბამისობაში მოჰყავს (მაგალითად: ზოგადი ადმინსიტრაციული კოდექსის 96-ე მუხლი). მნიშვნელოვანია არ დაგვავიწყდეს მეორე მხარის არსებობაც. ამ საკითხს მეორე მხრივ თუ შევხედავთ დავინახავთ, რომ ადმინიტრაციული ორგანოს მიერ მესამედ საქმის ფაქტების გამოკვლევა არის მხოლოდ შესაძლებლობა და არა აუცილებლად შესრულებადი ფაქტი. ადმინისტრაციულ ორგანოს შეუძლია მესამედაც აღარ გამოიკვლიოს გარემოებები და ისე გამოსცეს ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ სამართლებრივი აქტი, რასაც მივყავართ იმ ეტაპამდე, რომ ასეთ დროს გამოყენებული საშუალება მიზანს ვერ აღწევს და ადმინისტრაციული ორგანო არ ასრულებს ადმინისტრაციული კანონმდებლობით ნაკისრ ვალდებულებას. ამგვარი მოწესრიგებით კი ასეთი შემთხვევა თავიდან არ არის აცილებული. შესაბამისად, ვერ სრულდება თანაზომიერების ტესტის მეორე კრიტერიუმი და სახეზე არ გვაქვს გამოსადეგობა.

თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნაა, რომ უფლებაში ჩარევა მოხდეს არა მხოლოდ გამოსადეგი, არამედ – აუცილებელი, ყველაზე ნაკლებად მზღუდავი საშუალებით. აღნიშნულიდან გამომდინარე, უნდა შემოწმდეს, რამდენად არის სადავო ნორმებით გათვალისწინებული შეზღუდვა აუცილებელი და არსებობს თუ არა მასზე ნაკლებად მზღუდავი საშუალება ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად. „გამოსადეგობასთან ერთად, მზღუდავი ღონისძიება უნდა წარმოადგენდეს ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის აუცილებელ საშუალებას. კერძოდ, არ უნდა არსებობდეს ამავე ლეგიტიმური მიზნის ნაკლებად მზღუდველი საშუალებით მიღწევის გონივრული შესაძლებლობა. ნორმის მზღუდავი ეფექტის ლეგიტიმურ მიზნებთან თანაზომიერება მოითხოვს უფლებაში ჩარევის ინდივიდუალიზაციასა და საჭიროებებზე მაქსიმალურ მორგებას. ნორმა, რომელიც უპირობოდ და სრულად ზღუდავს უფლებას, რთულად თუ დააკმაყოფილებს კონსტიტუციურობის სტანდარტს.“[22]

როგორც უკვე ავღნიშნე ამგვარი მოწესრიგება ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევი საშუალება არ არის. ის ზღუდავს იმ პირის უფლებებს, რომლის მიმართაც გამოიცა ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ სამართლებრივი აქტი. სამართლიანი სასამართლოს უფლება მოიაზრებს სამარალწარმოების დროულად დამთავრებას და გადაწყვეტას. ხოლო, მოცემულ შემთხვევაში მიზანი მიიღწევა ისე, რომ დროულად არ განიხილება დავა, რადგან მოსარჩელეს უწევს ლოდინი სანამ საქმე ხელმეორედ არ მივა სასამართლოში. მაშინ, როდესაც საქმის განხილვა შესაძლებელი იყო პირველივე ჯერზე დასრულებულიყო (როდესაც საქმე სასამართლოში მივიდა), პირს უწევს, რომ ხელმეორედ სასამართლოში მისვლას დაელოდოს, რაც შედარებით დიდ დროს მოითხოვს. ამის მიზეზი კი ის არის, რომ საქმე კიდევ ერთხელ უნდა განიხილოს ადმინისტრაციულმა ორგანომ და თუ კი მან იგივე გადაწყვეტილება მიიღო ან ფაქტების გამოკვლევის გარეშე გამოსცა ინდივიდუალურ ადმინსიტრაციულ სამართლებრივი აქტი, პირი ისევ სასამართლოში უნდა წავიდეს სარჩელის შესატანად. მაშინ, როდესაც სამართალწარმოება კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მიხედვით გონივრულ ვადაში უნდა დასრულდეს ადმინსიტრაციული ორგანოს მიერ ახალი შესაძლებლობის გამოყენების მიზნით, ის განუსაზღვრელი ვადით გადაიდება და პირს უწევს, რომ იყოს მოლოდინის რეჟიმში. ეს ყველაფერი სამართლიანი სასამართლოს უფლებას ეწინააღმდეგება. თუ კი ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს სტანდარტს გავითვალისწინებთ, საქმის ფაქტობრივი გარემოებებიდან უნდა დადგინდეს რა არის გონივრული ვადა. თუ კი დასაქმებული პირის გათავისუფლებასთან გვაქვს საქმე, ლოგიკურია, რომ, გონივრული ვადა ბევრად უფრო შემჭიდროებული იქნება, რადგან ასეთ შემთხვევაში პირი სამსახურის და შემოსავლის გარეშე სასამართლოს პასუხის მოლოდინშია. შესაბამისად, პრიორიტეტულია გათავისუფლებულ პირს, სხვა ორგანოების მიერ შეცდომების გამოსწოების გამო, არ დაეკარგოს უნარ-ჩვევების გამოყენებისა და შემოსავლის მიღების შესაძლებლობა. ასეთი მოწესრიგება კი ეჭვქვეშ აყენებს სამართლიანი სასამართლოს უფლების არსებობას, რადგან გათავისუფლებული პირის შემთხვევაში პრიორიტეტული არ არის მათი საკითხის დროულად გადაწყვეტა. პირიქით, ისეთივე გრძელ ვადებში ხდება მათი საქმის გადაწყვეტა, როგორც სხვა გარემოებებში, რადგან ორივე შემთხვვეაში საქმე გამოსაკვლევად ადმინსიტრაციულ ორგანოს უბრუნდება. სამართლიანი სასამართლოს უფლების აღმოფხვრა თვით დემოკრატიას აყენებს ეჭვქვეშ. შესაბამისად, ამის თავიდან ასაცილებლად გამოყენებულ უნდა იქნეს უფრო ნაკლებად მზღუდავი საშუალება, რომელიც არ შელახავს პირის უფლებას იმდენად, რომ სასამართლოსთვის მიმართვა ან დარღვეულ უფლებაზე დავა უსაფუძვლო გახადოს. ასეთ შესაძლებლობად შეგვიძლია მივიჩნიოთ ის, რომ სასამართლომ დავის წარმოების პროცესი გააგრძელოს და არ შეწყვიტოს ის ადმინისტრაციული ორგანოსთვის გადაცემის მიზნით. მიუხედავად იმისა, რომ ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან არ ყოფილა გამოკვლეული გარემოებები, მათ უნდა დაევალოთ, რომ სასამართლო პროცესის პარალელურად გამოიკვლიონ ფაქტები. ხოლო, გამოკვლევის შედეგად დადგენილი საკითხები გადასცეს სასამართლოს, რათა მისთვის შეუძლებელი არ იყოს გარემოებების დადგენა. ამასთან ერთად, თუ სასამართლო ეტაპზე დადგინდება, რომ ადმინისტრაციულმა ორგანოებმა არ გამოიკვლიეს გარემოებები პირველ ორ ეტაპზე, კანონმდებელს შეუძლია შემოიღოს მათთვის გაკვეული ტიპის სანქციები. ასეთ შემთხვევაში ადმინისტრაციული ორგანოების მხრიდან მეტი ყურადღებით იქნება გამოკვლეული ფაქტები და გადაწყვეტილება მიღებული. ხოლო, სასამართლო პროცესზე მათ ექნებათ ვალდებულება, დაეხმარონ სასამართლოს იმ გარემოებების გამოკვლევაში, რაც მანამდე არ განახორციელეს და ამით იმ ვალდებულებას შეასრულებენ, რომელიც მანამდეც უნდა განეხორიცლებინათ. დავის გადაწყვეტა შესაძლებელი იქნება ბევრად უფრო მოკლე დროში, ვიდრე წინა მოწესრიგებით. ასევე დაცული იქნება მოსარჩელის უფლებები და სამართლიანი სასამართლოს უფლებას აზრი არ დაეკარგება. მოცემულ ნაწილში მიმაჩნია, რომ არსებობს უფრო ნაკლებად მზღუდავი საშუალებები, შესაბამისად, მესამე კრიტერიუმი არ სრულდება.

„თანაზომიერების პრინციპის აღნიშნული ელემენტის მოთხოვნაა, რომ უფლების შეზღუდვისას კანონმდებელმა დაადგინოს სამართლიანი ბალანსი შეზღუდულ და დაცულ ინტერესებს შორის.“ [23]„აუცილებელია, უფლებაშემზღუდველი ღონისძიების შემუშავებისას სახელმწიფომ დაადგინოს სამართლიანი ბალანსი იმგვარად, რომ სიკეთე, რომლის მიღწევასაც ემსახურება სადავო ნორმა, აღემატებოდეს შეზღუდული უფლების დაცვის ინტერესს.“[24]

მოცემულ შემთხვევაში, უნდა დავადგინოთ რამდენად არსებობს ბალანსი მისაღწევ მიზანსა და არსებულ მოწესრიგებას შორის. როგორც უკვე ავღნიშნე, ადამიანის უფლებათა და საკონსტიტუციო სასამართლოები იზიარებენ საერთო პოზიციას, რომლის მიხედვითაც სამართლიანი სასამართლოს უფლება აუცილებლობით მოიაზრებს თავის თავში დროულ/გონივრულ ვადაში დავის განხილვასა და გადაწყვეტას. შესაბამისად, თუ კი სახელმწიფოში დავის დროულად გადაწყვეტა და აღსრულება არ ხდება, ეს არღვევს საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტსა და ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მეექვსე მუხლის პირველ ნაწილს. მოცემულ შემთხვევაში პირს უფლება ეზღუდება თავის უფლების დასაცავად იდაოს სასამართლოში, რადგან ადმინისტრაციულ ორგანოს მიეცეს შესაძლებლობა გამოასწოროს თავის დარღვევა. დარღვეული უფლების მქონე პირი ხდება ინსტრუმენტი იმისთვის, რომ ადმინსიტრაციულმა ორგანომ თავისი ვალდებულება შეასრულოს და სასამართლომ ამაზე დამატებითი რესურსები არ დახარჯოს. ფაქტობრივად ასეთ შემთხვევაში სრულიად კარგავს აზრს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული დანაწესი, რომ დავა დროულად გადაწყდეს და პრიორიტეტი ენიჭება ადმინისტრაციული კანონმდებლობით გათვალისწინებულ ვალდებულების შესრულებას. ამ ნაწილში მნიშვნელოვანია ისიც, რომ არ არის გაწერილი თუ რა ვადებით ხდება მესამე ეტაპზე საქმის განხილვა. თუმცა, რომც გაიწეროს ის ავტომატურად მაინც იწვევს არსებული ვადის გახანგრძლივებას. სამართალწარმოების მიზანია, რომ გადაწყვეტილება, რომელიც მიღებული იქნება, იყოს ეფექტური და სწორედ ეფექტურობის საზომია გონივრული ვადის არსებობა. იმიტომ, რომ დავა თუ არ გადაწყდა გონივრულ ვადაში, საბოლოოდ მიღებულმა თუნდაც სამართლიანმა გადაწყვეტილებამ, შესაძლოა ეფეტურობის კრიტერიუმი ვეღარ დააკმაყოფილოს. კერძოდ, შეცვლილი პირობების/გარემოებების შემთხვევაში შესაძლოა შეუძლებელიც კი გახდეს სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილების აღსრულება. მაგალითად თუ კი პირის სამსახურიდან გაათავისუფლეს და გადაწყვეტილების მოლოდინის რეჟიმშია, ხანგრძლივი დროის მერე მიღებული გადაწყვეტილების შემდგომ შესაძლოა მისი სამსახურში აღდგენა ვეღარ მოხდეს, ასევე შესაძლოა დროის გახანრგძლივების შემთხვევაში სასამართლოში ხელმეორედ მისვლისას უკვე იმდენად დიდი დრო იყოს გასული, რომ მართლაც რთულდებოდეს გარემოებების დადგენა და მტკიცებულებების გამოკვლევა, რაც ისევ და ისევ მოსარჩელეს აზარალებს.

იმისთვის, რომ ადმინსიტრაციულმა ორგანომ თავისი ვალდებულება პირნათლად შეასრულოს, არ უნდა ხდებოდეს დარღვეული უფლების მქონე პირის კონსტიტუციით გარანტირებული უფლების შეზღუდვა.

აღნიშნული მსჯელობიდან გამომდინარე მიგვაჩნია, რომ საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32-ე მუხლის მეოთხე ნაწილი არის არაკონსტიტუციური კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით დაცული სფერო:

საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, „ყველას აქვს ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მასთან დაკავშირებული საქმის გონივრულ ვადაში სამართლიანად განხილვის უფლება“. აღნიშნულით გარანტირებულია ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ საქმის დროულად და სამართლიანად განხილვის უფლება, ადმინისტრაციული წარმოების ფარგლებში, რაც „ქმნის კონსტიტუციური უფლებების ან/და კანონიერი ინტერესების დაცვის პროცესუალურ გარანტიას. აღნიშნული გარანტია არ მოიცავს პირის უფლებას, მოითხოვოს მატერიალური უფლების შექმნა ან ფარგლების გაფართოება. იგი მხოლოდ არსებული უფლებებისა და ინტერესების ეფექტიანად დაცვის შესაძლებლობაზე მიუთითებს.“[25] შესაბამისად, საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით სახეზე გვაქვს დაცულ უფლებაში ჩარევა იმ დროს, როდესაც კანონმდებლობა ზღუდავს საქმის ადმინისტრაციულ ორგანოში სამართლიანად და დროულად განხილვასთან დაკავშირებულ გარანტიებს. ამიტომ სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის აღნიშნულ ნორმას შორის შინაარსობრივი კავშირის/მიმართების დასადგენად, პირველ რიგში უნდა გაირკვეს, ზღუდავს თუ არა ეს ნორმა ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ საქმის განხილვის რომელიმე პროცედურულ გარანტიას.[26]

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს კონვენციის მეექვსე მუხლთან დაკაშირებული პრაქტიკის მიხედვით: პროცესის ხანგრძლივობის გონივრულობის დასადგენად, სასამართლომ გაითვალისწინა ისეთი ფაქტორები, როგორიცაა საქმის სირთულე, განმცხადებლის ქცევა და შესაბამისი ადმინისტრაციული და სასამართლო ორგანოების ქცევა.[27] ამასთან ერთად, როგორც ზემოთ ავღნიშნე, ადამიანის ფულებათა ევროპული სასამართლოს სტანდარტის მიხედვით, განხილვის დროის გონივრულობის დასადგენად მხედველობაში მიიღება ის დრო, რა დროის განმავლობაშიც პირს უნდა მიემართა ადმინისტრაციული ორგანოსთვის სასამართლო დავის დაწყებამდე. აღნიშნული მიუთითებს იმაზე, რომ ადმინსიტრაციულ ორგანოსაც აქვს ვალდებულება დავა განიხილოს დროულად.

როგორც უკვე ავღნიშნე, კონსტიტუციით გარანტირებულ უფლებათა შეზღუდვის შეფასებისას გამოიყენება თანაზომიერების პრინციპი. გამომდინარე იქიდან, რომ ამ შემთხვევაშიც კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვაზე გვაქვს საუბარი, უნდა გამოვიყენოთ თანაზომიერების ტესტი.

როგორც უკვე აღინიშნა, სადაო ნორმით ადმინისტრაციულ ორგანოს შესაძლებლობა ეძლევა, გამოიკვლიოს ის ფაქტობრივი გარემოებები, რაც მანამდე არ გამოუკვლევია და გამოასწოროს ის დარღვევა, რაც დადგინდა ზოგადი ადმისნიტრაციული კოდექსის მოთხოვნების დარღვევით. ფაქტობრივად დამატებითი შანსი გაიცემა იმისთვის, რომ ადმინისტრაციული წარმოება არ წარიმართოს ხარვეზებით, რაც ნამდვილად წარმოადგენს ლეგიტიმურ მიზანს.

გამოსადეგობის კუთხით მნიშნელოვანია აღინიშნოს შემდეგი: როგორც კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტის შემთხვევაში სახეზე გვაქვს ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად გამოუსადეგარი საშუალება. კერძოდ, ადმინისტრაციულ ორგანოს შესაძლებლობა ეძლევა გამოასწოროს მის მიერ განხორციელებული დარღვევა. თუმცა ეს სწორედ რომ შესაძლებლობაა, რაც იმას ნიშნავს, რომ შესაძლოა ასე არც მოხდეს. ამასთან ერთად არსებობს შეცდომის აღმოფხვრის მინიმალური მოლოდინი, რადგან მათ უკვე ორჯერ არ განახორციელეს აღნიშნული. შესაბამისად, როდესაც უკვე აქვთ მოცემული მიზნის მისაღწევად ერთი შესაძლებლობა, მეორის მიცემა უკვე აზრს მოკლებულია. მითუმეტეს მაშინ, როდესაც საქმე უკვე სასამართლოში მიდის და დავის გადაწყვეტა ამ ეტაპზეც შესაძლებელია. ამასთან ერთად ადმინისტრაციული ორგანო ვალდებულია, რომ ადმინისტრაციული წარმოება გონივრულ ვადაში დაასრულოს, რადგან მესამეჯერ საქმის განხილვით კონსტიტუციის მეთვრამეტე მუხლი ილახება. მიგვაჩნია, რომ ასეთი საშუალებით მიზნის მიღწევა ვერ ხდება ძირითად შემთხვევებში, შესაბამისად ნათელი ხდება, რომ საშუალება არ არის გამოსადეგი.

მოცემული შეზღუდვით ადმინისტრაციული ორგანო ფაქტობრივად ორჯერ იყენებს გამოსწორების შესაძლებლობას სხვადასხვა პერიოდში, შესაბამისად, ასეთ დროს ხდება ადმინსიტრაციული წარმოების პროცესის გახანგრძლივება. გამოცემული ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ სამართლებრივი აქტის გასაჩივრება ხდება ადმინისტრაციულ ორგანოში, ხელმეორედაც ხდება მისი განხილვა და ახალი ინდივიდულაური აქტის გამოცემა. აღნიშნული პროცესების მიმდინარეობისთვის გათვალსიწინებულია ადმინისტრაციულ სამართლებრივი ვადები, რომელთა დაცვაც უნდა მოხდეს. შესაბამისად ადმინისტრაციული წარმოების პროცესის მიმდინარეობის ვადა მეორე ეტაპზე უკვე სრულდება. ამ ვადის გახანგრძლივება ხდება სასამართლოსთვის საქმის გადაცემის და შემდგომ უკან დაბრუნების შემდგეგ, რაც საქმის გონივრულ ვადაში განხილვას ეწინააღმდეგება. ადმინისტრაციული წარმოების გონივრული ვადა მოიცავს ინდივიდუალური აქტის გამოცემას და მისი გასაჩვრების შემდგომ ახალი ინდივიდუალური აქტის გამოცემას. სასამართლოს მიერ ამისთვის დამატებითი ვადის განსაზღვრა პირდაპირ ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის მეთვრამეტე მუხლს. ამასთან ერთად, უნდა აღინიშნოს, რომ არსებობს გამოყენებულ საშუალებაზე უფრო ნაკლებად მზღუდავი საშუალებები, რაც ადმინისტრაციული წარმოების დროის გახანგრძილივებას არ გამოიწვევს. მაგალითად: ადმინისტრაციული ორგანოს დავალდებულება, მაქსიმალური მონაწილეობა მიიღოს მტკიცებულებების გამოკვლევაში ან თვითონ მოიკვლიოს გარემოებები (რასაც სასამართლოს მიერ საქმის უკან დაბრუნების შემთხვევაში გააკეთებდა) და პროცესის მიმდინარეობისას გადასცეს სასამართლოს, ასევე შესაძლებელია გარკვეული სანქციების გამოყენება ადმინისტრაციული ორგანოებისთვის, რაც უფრო ნაკლებად შეზღუდავს მოსარჩელის უფლებებს და შესაძლებელს გახდის მოცემული კონსტიტუციური უფლებით სარგებლობას. შესაბამისად მიგვაჩნია, რომ სახეზე გვაქვს უფრო ნაკლებად მზღუდავი საშუალება, თუმცა, ასევე, გამოვიკვლევთ პროპორციულობის კრიტერიუმსაც.

უნდა დავადგინოთ პირისთვის კონსტიტუციით გარანიტრებული უფლების შეზღუდვის და ადმინისტრაციული ორგანოების მიერ კანონმდებლობით გათვალისწინებული ვალდებულების შესრულების პროპორციულობა. მოცემულ შემთხვევაში მიგვაჩნია, რომ ადმინისტრაციულ ორგანოს თავისი ვალდებულების სრულად შესასრულებლად ეძლევა ორი „შანსი“, მესამე კი პირის უფლების შეზღუდვის საფუძველზე ხდება. ამასთან ერთად არგუმენტი, რომ სასამართლოს მიერ ფაქტების გამოკვლევა შეუძლებელია, ბუნდოვანია, რადგან თუ კი ადმინისტრაციულ ორგანოს ფაქტების დადგენა შეუძლია, ეს ნიშნავს, რომ მას ასევე შეუძლია მიაწოდოს სასამართლოს აღნიშნული ინფორმაცია პროცესზე და დაეხმაროს ფაქტების დადგენაში. ეს კი დავის გადაწყვეტის ვადებს შეამცირებდა.

ადმინისტრაციულ ორგანოში დავა უნდა გადაწყდეს დროულად. ამ პოზიციას ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოც იზიარებს და უთითებს, რომ გონივრული ვადის ათვლა იწყება სასამართლოში შეტანამდე ადმინისტრაციულ ორგანოში საქმის წარმოების დაწყებისთანავე. თუ კი სასამართლოში ისეთი საქმე მიდის, რომელიც ადმინისტრაციულ ორგანოში უკვე იყო, ესე იგი გონივრული ვადის ათვლა უკვე დაწყებულია და შემდგომ ამ საქმის ისევ უკან დაბრუნება ვადის გახანგრძლივებას უდრის. როგორც ზემოთ აღინიშნა, თუ კი გათავისუფლებული პირისთვის ადმინისტრაციული წარმოების ვადა ორივე ეტაპზე (გამოცემის და გასაჩივრების ეტაპებზე) დასრულდა, ამ ვადის დამატებით გაგრძელება მეთვრამეტე მუხლის ავტომატური დარღვევაა. იმ მიზეზით, რომ ადმინისტრაციული ორგანოსთვის გონივრული ვადა უკვე ამოწურულია. ხოლო კანონმდებლობით გათვალისწინებულ გონივრულ ვადაზე დამატებითი დროის განსაზღვრა, ავტომატურად ცდება გონივრული ვადის ფარგლებს. ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ორჯერ ერთი და იგივე საქმის განხილვა ადმინისტრაციული კანონმდებლობითვეა გათვალისწინებული და გაწერილია ვადებით, რაც იმას ნიშნავს, რომ მომჩივანმა უკვე იცის რა ვადაში უნდა გადაწყდეს მისი დავა. თუმცა, სასამართლოს მიერ საქმის ადმინისტრაციულ ორგანოში დაბრუნების შემთხვევაში კითხვის ნიშნის ქვეშ დგება თუ რამდენ ხანში უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება ადმინისტრაციულმა ორგანომ და ამ გადაწყვეტილებიდან რა ვადაში უნდა წავიდეს მოსარჩელე ისევ სასამართლოში. ეს ყველაფერი პირისთვის ადმინისტრაციული წარმოების ვადის განუსაზღვრელი რაოდენობით გახარგრძლივებას იწვევს. ასეც რომ არ იყოს, მესამეჯერ საქმის დაბრუნება უკვე ვადის გაგრძელებაა ადმინსიტრაციული წარმოებისთვის, რაც გონივრული არ არის, რადგან ეფექტური სახელმწიფოსთვის დავა დროულად უნდა იქნეს გადაწყვეტილი. მოცემულ შემთხვევაში კი პირიქით ხდება.

ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე მიმაჩნია, რომ შეზღუდვა, რომელიც უწესდება პირს არის ბევრად მძიმე, ფაქტობრივად გასაჩივრებას ეკარგება აზრი, რადგან პირმა არ იცის ეს დავა როდის დასრულდება. ასეთ დროს პირს უჩნდება განცდა, რომ გასაჩვრებით დროს დაკარგავს და მისი მოთხოვნა რომც დაკმაყოფილდეს, ადმინისტრაციული წარმოება იმდენ ხანს შეიძლება გაგრძელდეს, რომ სასურველი შედეგი ვეღარც დადგეს. გამომდინარე იქიდან, რომ კონსტიტუციური უფლება უფრო მეტად იზღუდება ვიდრე საჭიროა, მიგვაჩნია, რომ პროპორციულობის კრიტერიუმიც არ კმაყოფილდება და ირღვევა კოსნტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებული მოთხოვნები, რის გამოც ნორმა არაკონსტიტუციურია.

საქართველოს კონსიტუციის 26-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცული სფერო:

საქართველოს კონსტიტუციის 26-ე მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით: „1. შრომის თავისუფლება უზრუნველყოფილია. ყველას აქვს სამუშაოს თავისუფალი არჩევის უფლება. უფლება შრომის უსაფრთხო პირობებზე და სხვა შრომითი უფლებები დაცულია ორგანული კანონით.“ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, მოცემული მუხლით გარანტირებულია შრომის თავისუფლება, რომელიც კრძალავს იძულებით შრომას და ამასთან ერთად კანონმდებელს ავალდებულებს, რომ შექმნას აღნიშნული მუხლის ფუნქციონირებისთვის საჭირო გარანტიები.[28]

აღნიშნული მუხლით დაცული გარანტიები უკავშირდება როგორც მატერიალური კეთილდღეობის უზრუნველყოფას, ისე პირის უნარ-ჩვევების და იდეების რეალიზებას. სწორედ ამიტომ აღნიშნული უფლება მნიშვნელოვნად არის კავშირში პიროვნების განვითარების უფლებასთან.[29]

საქართველოს კონსტიტუციის 26-ე მუხლის პირველი ნაწილით დაცულია როგორც სამუშაოს არჩევის, ისე აღნიშნული სამუშაოს დატოვების უფლება. შესაბამისად, დაუშვებელია ისეთი მოწესრიგების არსებობა, რომელიც სამართლებრივი საფუძლის გარეშე იძლევა პირის სამსახურიდან გათავისუფლების უფლებას. „კონსტიტუციით დაცულია არა მხოლოდ უფლება, აირჩიო სამუშაო, არამედ ასევე უფლება, განახორციელო, შეინარჩუნო და დათმო ეს სამუშაო, დაცული იყო უმუშევრობისაგან და ისეთი რეგულირებისაგან, რომელიც პირდაპირ ითვალისწინებს ან იძლევა სამსახურიდან უსაფუძვლო, თვითნებური და უსამართლო გათავისუფლების საშუალებას.“ [30]

შრომის თავისუფლება მოიცავს პირის უფლებას, რომ იმუშაოს უსაფღთხო გარემოში, ღირსეულ პირობებში ახორციელებდეს შრომითი ურთიერთობით გათვალისწინებულ საქმიანობას. ძირითადად შრომითი ურთიერთობები თანასწორ პირთა შორის წარმოიშობა, თუმცა ამავე დროს ის მოიაზრებს დაქვემდებარებულ ურთიერთობებსაც. საქართველოს საკონსიტუტიციო სასამართლო უთითებს, რომ შრომითი ურთიერთობების დროს შედარებით მეტ ძალაუფლებას ფლობს დამსაქმებელი, ვიდრე დასაქმებული. „ადამიანის ღირსეული ცხოვრება ხშირ შემთხვევაში მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული სამუშაოს შესრულებასა და ამ სამუშაოსათვის ანაზღაურების მიღებაზე, შესაბამისად, შრომითი ურთიერთობის შეწყვეტიდან მომდინარე რისკები ხშირ შემთხვევაში უფრო მტკივნეულად აისახება დასაქმებულზე, მისი კეთილდღეობა შეიძლება დიდწილად დამოკიდებულიც იყოს სამუშაოს შესრულებიდან მიღებულ ანაზღაურებაზე.“ [31]შესაბამისად, აღნიშნული ურთიერთობიდან უფრო მეტად დაზარალებულია დასაქმებული, ვიდრე დამსაქმებელი, იმისდა მიუხედავად, დამსაქმებელი კერძო კომპანიაა თუ ადმინისტრაციული ორგანო.

შრომის თავისუფლების შენარჩუნება მნიშნელოვანია სახელმწიფოსთვისაც, რადგან თითოეული პირის მიერ შესრულებული ხარისხიანი ან უხარისხო სამუშაოს საბოლოო შედეგი აისახება სახელმწიფოს განვითარებაზე. იმისთვის, რომ პირმა თავისი სამუშაო ხარისხიანად და პროდუქტიულად შეასრულოს, მათ უნდა შეუქმნან ღირსების შესაბამისი და არადისკრიმინაციული გარემო. „შესაბამისად, აზრს მოკლებული და ფორმალური იქნებოდა ადამიანებისთვის შრომის უფლების მინიჭება და კონსტიტუციურ დონეზე გარანტირება, თუკი არ მოხდებოდა ამ პროცესში სახელმწიფოსთვის შრომის პირობების სამართლიანად, არადისკრიმინაციულად განსაზღვრის დავალდებულება.“[32]

აღნიშნულს ითვალისწინებს ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების შესახებ საერთაშორისო პაქტის მეექვსე მუხლის პირველი ნაწილიც: „1. წინამდებარე პაქტის მონაწილე სახელმწიფოები აღიარებენ შრომის უფლებას, რომელიც მოიცავს თითოეული ადამიანის უფლებას, მოიპოვოს საარსებო სახსრები შრომით, რომელსაც თავისუფლად აირჩევს ან რომელზეც თანხმდება, და მიიღებენ შესაბამის ზომებს ამ უფლების დასაცავად.“ საქართელომ აღნიშნული პაქტით განსაზღვრული ვალდებულება იკისრა 1994 წლის 16 დეკემბერს. შესაბამისად, ის ვალდებულია უზრუნველყოს პირთა შრომის თავისუფლების დაცვა.

გამომდინარე იქიდან, რომ შრომის თავისუფლება არ არის აბსოლუტური უფლება, მასში ჩარევა გამართლებული შეიძლება იყოს თანაზომიერების ტესტის დაკმაყოფილების შემთხვევაში.[33]

მოცემულ შემთხვევაშიც შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზანს წარმოადგენს ადმინისტრაციული ორგანოების მიერ თავიანთი ვალდებულების განხორციელებისთვის კიდევ ერთი შესაძლებლობის მიცემა. ფაქტობრივად დამატებით მესამე შანსის მიცემა იმისთვის, რომ ინდივიდუალური ადმინისტრაციული სამართლებრივი აქტი აკმაყოფილებდეს ადმინისტრაციული კანონმდებლობის მოთხოვნებს. მოცემული წარმოადგენს ლეგიტიმურ მიზანს იმისთის, რომ ადამიანებს შეეზღუდოთ კონსტიტუციით გარანტირებული უფლებები, ამ შემთხვევაში კი კონსტიტუციის 26-ე მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებული შრომის უფლება.

რაც შეეხება აღნიშნული შეზღუდვის გამოსადეგობის ნაწილს. მოცემულ შემთხვევაში სადაო ნორმის საკითხს როგორც უკვე ავღნიშნეთ განვიხილავთ შრომის თავისუფლების კუთხით. კერძოდ, იმ შემთხვევებთან მიმართებით, როდესაც ხდება სამსახურიდან პირების გათავისუფლება ადმინისტრაციული ორგანოების მიერ ისე, რომ გარემოებები სრულად არ აქვთ გამოკვლეული. ასეთ დროს კანონმდებლობა სამჯერ უბრუნებს საქმეს ადმინისტრაციულ ორგანოს გამოსაკვლევად. ადმინისტრაციულმა ორგანომ პირველი ინდივიდუალური აქტის გამოცემის დროს გარემოებები დეტალურად არ გამოიკვლია და ისე გამოსცა აქტი. იგივე მოხდა მეორე შემთხვევაშიც, როდესაც პირმა ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ სამართლებრივი აქტი გამომცემ ან ზემდგომ ადმინისტრაციულ ორგანოში გაასაჩივრა. საქმის სასამართლო ეტაპზე ასვლის შემდგომ ისევ უკან დაბრუნება ანუ საქმის იგივე ამდინისტრაციული ორგანოსთვის მესამეჯერ გადაცემა ლოგიკას მოკლებულია, რადგან თუ მან არც პირველ და არც მეორე შემთხვევაში არ განახორციელა აღნიშნული, დიდი ალბათობაა იმის, რომ ამას მესამე შემთხვევაშიც არ იზამს. შეცდომის/დარღვევის/ვალდებულების შეუსრულებლობის გამოსწორებისთვის ადმინსიტრაციულ ორგანოს ისედაც ეძლევა ერთი შანსი, მესამე ეტაპზე კი ისევ მათ მიერ გარემოებების გამოკვლევა მიზნის მიღწევის გარანტირებული საშუალება არაა. ამის მიზეზია ის, რომ გარემოებების გამოკვლევის გარანტია კი არა პირიქით, გამოუკვლევობის ეჭვი უფრო იქმნება. ამასთან ერთად, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ გათავისუფლებულ პირს პირველ ორ შემთხვვეაში უკვე ეკარგება ადმინისტრაციული ორგანოს ნდობა და საქმის ისევ მათთვის დაბრუნებით კანონმდებლობა მოსარჩელეს აიძულებს იმ ორგანოში განახორციელოს ადმინისტრაციული წარმოება, რომელსაც არ ენდობა. ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე მიგვაჩნია, რომ მოცემული ნორმა არ არის ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად გამოსადეგი საშუალება. მიუხედავად მეორე ეტაპის დაუკმაყოფილებლობისა, საკონსტიტუციო სასამართლომ შესაძლოა არ გაიზიაროს ჩვენი პოზიცია, ამიტომ განვიხილავთ შემდგომ საფეხურებსაც.

მოცემული მოწესრიგებით იზღუდება პირის შრომიოთი უფლება, რადგან მას უწევს სამსახურიდან გათავისუფლებულის პოზიციაში ყოფნა მანამ, სანამ ხელმეორედ არ დაბრუნდება საქმე სასამართლოში ან ადმინისტრაციული ორგანო მესამედ დაბრუნებულ საქმეს არ გამოიკვლევს. ასეთი შეზღუდვის არსებობა ძალიან მცირე ალბათობით ქმნის იმის შესაძლებლობას, რომ ადმინისტრაციული ორგანო ერთი და იგივე საქმეს მესამეჯერ მაინც მოეკიდება მისთვის დაკისრებული პასუხისმგებლობის შესაბამისად. თუმცა, მიუხედავად ამისა, ასეთი ტიპის მოწესრიგება არ არის აუცილებელი, რადგან არსებობს ბევრად უფრო ნაკლებად მზღუდავი საშუალებებიც, რომელიც ადმინისტრაციულ ორგანოს თავის ვალდებულებას განახორციელებინებს ადმინისტრაციული კანონმდებლობის შესაბამისად. პირველ რიგში უნდა აღინიშნოს ის, რომ ნორმაში მოხსენიებულია ისეთი საქმის დაბრუნება, რომელზეც სასამართლოსთვის შეუძლებელი ხდება ფაქტების გამოკვლევა. თუმცა, თუ კი ეს სასამართლოსთვისაა შეუძლებელი, რომელსაც გასაიდუმლოებულ ინფორმაციეაზეც კი მიუწვდებათ ხელი (თუ ეს საქმისთვის საჭიროა), მაშინ ბევრად დაბალია იმის ალბათობა, რომ ადმინისტრაციულმა ორგანომ შეძლოს ასეთი გარემოებების გამოკვლევა. თუ მაინც დავუშვებთ, რომ ამის შესაძლებლობა არსებობს, მაშინ სრულად შესაძლებელია ადმინისტრაციულ ორგანოს დაევალოს მოკვლევის ჩატარება სასამართლო პროცესის მიმდინარეობისას და გამოკვლეული გარემოებების სასამართლოში ისე წარდგენა, რომ სამართალწარმოება არ შეჩერდეს. ასეთ შემთხვევაში გათავისუფლებული პირი და ნებისმიერი სხვა პირი, რომლის მისამართითაც გამოიცა ინდივიდუალურ ადმინსიტრაციულ სამართლებრივი აქტი, ნაკლებ დროს დაკარგავს და ბევრად მალე შეძლებს აღსრულების ძალის მქონე გადაყწვეტილების მიღებას სასამართლოსგან. თუკი ადმინისიტრაციულმა ორგანომ მესამეჯერაც არ გამოიკვლია ფაქტები ან გამოიკვლია და იგივე ტიპის ინდივიდუალური ადმინსიტრაციულ- სამართლებრივი აქტი გამოსცა, პირს მოუწევს ხელმეორედ სასამართლოში წასვლა, რაც ბევრად უფრო მეტი დროის დახარჯვის ტოლაფია. შესაბამისად, ჩვენს მიერ შემოთავაზებული ალტერნატივა ადმისნიტრაციულ ორგანოს დაავალებს შეცდომის გამოსწორებას, ხოლო სასამართლო პროცესი შეუწყვეტლად და დროის დაუკარგავად გაგრძელდება. ამასთან ერთად, შესაძლებელია გარკვეული სანქციების დაწესება იმ ადმინსიტრაციული ორგანოებისთვის, რომლებმაც ორივე ეტაპზე არ გამოიკვლიეს ფატობრივი გარემოებები და ისე გამოსცეს ინდივიდუალური აქტი. აღნიშნული შეამცირებს ადმინსიტრაციული ორგანოების მიერ აქტის გამოცემის საკითხის მიმართ გულგრილ დამოკიდებულებას. ასევე, გათავისუფლებულ პირებს შესაძლაბელობას მისცემს დროულად გადაწყდეს მათი დავა და კიდევ უფრო ნაკლებად შეეზღუდოთ შრომის თავისუფლება, ვიდრე სადაო ნორმის მოქმედებისას ეზღუდებოდათ. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ სადაო ნორმა არ არის მიზნის მიღწევის აუცილებელი და გამოსადეგი საშუალება. მიუხედავად აღნიშნულისა, საკონსტიტუციო სასამართლომ შესაძლოა არ გაიზიაროს ჩვენი პოზიცია, ამიტომ განვიხილავ შემდგომ საფეხურებსაც.

რაც შეეხება პროპორციულობას. მოცემული შეზღუდვით იზღუდება დასაქმებულის (შემდგომში უკვე გათავისუფლებულის) შრომის თავისუფლება. კერძოდ, როგორც ზემოთ ავღნიშნეთ, კონსტიტუციის 26-ე მუხლით გარანტირებულია შრომის თავისუფლება, რომელიც მოიცავს როგორც სამსახურის არჩევის, ისე მისი დატოვების უფლებას. მოცემულ შემთხვევაში პირის გათავისუფლება ხდება ამ პირის სურვილის საწინააღმდეგოდ. 26-ე მუხლთან მიმართებით მთავარ პრობლემას წაროადგენს ის, რომ პირს ისე ათავისუფლებენ, რომ არ ხდება ყველა გარემოების გამოკვლევა და გათვალისიწინება. შესაბამისად, შრომითი ურთიერთობა მთავრდება სამართლებრივი გარანტიების გამოყენების გარეშე, რაც ეჭვქვეშ აყენებს შრომის თავისუფლების კონსტიტუციურ გარანტიას. ამას გარდა, პირი უმუშევრად იმყოფება/აღნიშნული სამსახურიდან გათავისუფლებულია იმ პერიოდის მანძილზე, სანამ სასამართლო ხელმეორედ შესულ საქმეს არ გამოიკვლევს და გადაწყვეტილებას არ გამოიტანს. სამართლოსთვის მიმართვის შემთხვევაში ხდება ინდივიდუალური ადმინსიტრაციულ სამართლებრივი აქტის გაუქმება და საქმის ისევ დაბრუნება ადმინსიტრაციული ორგანოსთვის. თუმცა, ასეთ დროს ინდივიდუალური ადმინსიტრაციული აქტის გაუქმება პირის სამსახურში აღდგენას არ იწვევს, სანამ ადმინისტრაციული ორგანო აღნიშნულ საქმეს მესამედ არ გამოიკვლევს. შესაბამისად, ამ გრძელვადიან პერიოდში (ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ საქმის სამჯერ განხილვის და სასამართლოში საქმის მეორეჯერ განხილვის დასრულებამდე) პირს არ ეძლევა შესაძლებლობა თავისი იდეები და უნარ-ჩვევები გამოიყენოს იმ თანამდებობაზე, რომელზეც მუშაობდა და მიიღოს აღნიშნულის შესაბამისი ანაზღაურება, რაც ფუნდამენტური ნაწილია შრომის თავისუფლებისთვის. საბოლოო ეტაპზე სასამართლოს მიერ დამაკმაყოფილებელი გადაწყვეტილების გამოტანის შემთხვევაშიც არსებობს იმის რისკი, რომ დიდი დროის მანძილზე, უმუშევრობის გამო, პირის ადრინდელ ან მსგავს პოზიციაზე აღდგენა ვერ მოხერხდეს. ვინაიდან, შესაძლოა აღნიშნულ პირს შრომითი უნარები ჰქონდეს დაქვეითებული (რადგან თავის უნარებს ვერ იყენებდა დიდი ხნის მანძილზე), აღნშნული თანამდებობა ან მისი მსგავსი შესაძლოა აღარ არსებობდეს და ა.შ. ყოველივე აღნიშნული დაზარალებულს უზღუდავს შრომის თავისუფლებას, რადგან მას არ შეუძლია თავისი სურვილის შესაბამისად შეინარჩუნოს და დატოვოს სამსახური და მიიღოს შესაბამისი ანაზღაურება ძალიან დიდი ხნის მანძილზე. ასეთი შეზღუდვის მიზანს კი ადმინისტრაციული ორგანოებისთვის დამატებითი შესაძლებლობის მიცემა წარმოადგენს. მოცემულ შემთხვევაში ადმინისტრაციულ ორგანოს ენიჭება პირდპაირ უპირატესობა, რომ მესამედ მაინც შეძლოს სამართლებრივად დაკისრებული ვალდებულების შესრულება. თუმცა არავინ აქცევს ყურადღებას გათავისუფლებული პირების მდგომარეობას, რომლებმაც დაკარგეს სამსახური სამართლებრივი საფუძვლის გარეშე (გარემოებების გამოკვლევაც კი არ მოხდა) და ისინი განუსაზღვრელი დროით იმყოფებიან შემოსავლის გარეშე, პასუხის მოლოდინში. ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ თავისი ვალდებულების შესრულებისთვის ხელშეწყობით არ უნდა ხდებოდეს პირის უფლების სრულად უგულებელყოფა, რაც მოცემულ შემთხვევაში ხორციელდება. სწორედ, ამიტომ მიგვაჩნია, რომ გათავისუფლებულ პირთა შრომის უფლების უგულებელყოფა ადმინისტრაციული ორგანოების ორჯერ დაშვებული შეცდომის გამოსასწორებლად არ არის მისაღწევი მიზნის პროპორციული და არც კონსტიტუციასთან შესაბამისი საშუალება.

ყოველივე ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე მიგვაჩნია, რომ საქართველოს ადმინისტრაციული კოდექსის 32-ე მუხლის მეოთხე ნაწილი შეუსაბამოა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქთან.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის პირველი და მეორე პუნქტით დაცული სფერო:

საქართველოს კონსტიტუციის მეცხრე მუხლის თანახმად, „ადამიანის ღირსება ხელშეუვალია და მას იცავს სახელმწიფო“. ის მოიაზრებს თითოეული ადამიანის შესაძლებლობას, საკუთარი ყოფა წარმართოს თავის ღირებულებებზე დაყრდნობით. ღირსება გამოიხატება თითოეული ადამიანის პიროვნულ აღიარებაში, რომლის შეზღუდვაც მიზანშეუწონელია.[34] ის არის ინდივიდის ერთგვარი სოციალური მოთხოვნილება პატივისცემაზე. ღირსება განსაზღვრავს ადამიანის შინაგან დამოკიდებულებას საკუთარი თავის მიმართ, ხოლო სხვების დამოკიდებულება აღნიშნულთან მიმართებით წარმოადგენს პატივს. „ღირსებაში იგულისხმება სოციალური მოთხოვნა სახელმწიფოს მხრიდან ადამიანის რესპექტირებაზე.“[35] ამიტომ ადამიანის ღირსების უფლება მოიაზრებს პატივისცემას, როგორც სხვებისგან, ისე სახელწმიფოსგან. აღნიშნული უფლება არის ინდივიდის თავისუფლების გასაღები, ქმნის ადამიანის თავისუფლების ფართობს. შესაბამისად, ის არის ფუნდამენტური პრინციპი, რომელიც კონსტიტუციით გარანტირებული სხვა უფლებების დაცვისა და დემოკრატიული სახელწმიფოს მთავარ საფუძველს წარმოადგენს.

აღნიშნული უფლება არის აბსოლუტური, რაც იმას ნიშნავს, რომ მისი შეზღუდვა დაუშვებელია. აბსოლუტურობა მოქმედებს როგორც ომის და ისე საგანგებო მდგომარეობის დროსაც. „შესაბამისად, არ არსებობს ლეგიტიმური მიზანი, დაუძლეველი ინტერესი, როგორი მნიშვნელოვანიც არ უნდა იყოს ის (ტერიტორიული მთლიანობის, სუვერენიტეტის დაცვა, ტერორიზმთან ბრძოლა, სახელმწიფო უსაფრთხოება და სხვა), რომლის დასაცავადაც შესაძლებელი იქნებოდა ამ უფლებებში ჩარევის გამართლება.“[36]

ღირსების უფლების მთავარ საფუძველს წარმოადგენს უფლება სამართალსუბიექტობაზე, რაც სახელმწიფოს მიერ ადამიანის, როგორც კონსტიტუციის სუბიექტის, აღიარებას ნიშნავს. [37]აქედან გამომდინარე, კონსტიტუციით გარანტირებული ღირსების უფლების დარღევვა სახეზე გვაქვს მაშინ, როდესაც სახელმწიფო ადამიანს იყენებს მიზნის მიღწევის საშუალებად, აღნიშნული შედეგი გარდაუვალია სახელმწიფოს ქმედებიდან გამომდინარე ან ცდილობს ინდივიდის დამცირებას მისი უფლებების დარღვევით.[38] მოცემულიდან გამომდინარე ნათელი ხდება, რომ სახელმწიფოს ეკრძალება ადამიანის ობიექტად განხილვა და ინსტრუმენტალიზაცია.

საქართველოს კონსტიტუციის მეცხრე მუხლის მეორე პუნქტის მიხედვით: „2. დაუშვებელია ადამიანის წამება, არაადამიანური ან დამამცირებელი მოპყრობა, არაადამიანური ან დამამცირებელი სასჯელის გამოყენება.“ მოცემული მუხლის დაცული სფერო მოიცავს შემდეგ ნაწილებს: ადამიანის წამება (1), არადამიანური ან დამამცირებელი მოპყრობა (2), არადამიანური ან დამამცირებელი სასჯელი (3). აღნიშნული ნორმით სახელმწიფოს ეკისრება ორგვარი ვალდებულება: მას ეკრძალება ადამიანის მიმართ ისეთი მოქმედებების განხორციელება, რომელიც პირის წამებაში, არაადამიანურად ან დამამცირებლად მოპყრობაში გამოიხატება. ამასთან ერთად, სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულებაა, რომ უზრუნველყოს მესამე პირთა მოქმედებებისგან ამ მუხლით გათვალისწინებული გარანტიის დაცვა.[39]

საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „ღირსების შემლახავია მოპყრობა, რომელიც მსხვერპლს აღუძრავს შიშს, ძლიერ ტკივილს, დამცირების ან დაქვემდებარების შეგრძნებას ან ისეთი ქმედება, რომელიც ახდენს პირის ფიზიკურ ან მორალურ გატეხვას და აიძულებს მას, რომ მოიქცეს საკუთარი შეგნების საწინააღმდეგოდ.“[40] ნორმა, რომელიც შესაძლოა ეხებოდეს ღირსების საკითხს აუცილებლობით არ იწვევს კონსტიტუციის მეცხრე მუხლის დარღვევას. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო ნებისმიერ შემთხვევაში ნორმის შინაარსის, მიზნის და შეზღუდვის ინტენსივობის გათვალისწინებით, ადგენს სადაო ნორმის შესაბამისობას ღირსების უფლებასთან.[41] გარკვეულ შემთხვევებში გამოყენებული წესები შეიძლება იყოს პირისთვის დისკომფორტის შემქმნელი, თუმცა ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ სახეზე გვაქვს ღირსების შემლახველი მოწესრიგება. ამიტომ, მნიშნელოვანია ზემოთ მითითებული კრიტერიუმების საფუძველზე მოხდეს მისი შეფასება.

ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მესამე მუხლის მიხედვით: „ადამიანის წამება, არაადამიანური თუ დამამცირებელი დასჯა ან მასთან ასეთი მოპყრობა დაუშვებელია.“ კონვენციის მოცემული მუხლით გათვალისწინებული არ არის არანაირი ტიპის გამონაკლისი, რაც იმას ნიშნავს, რომ ნებისმიერ ხელშემკვრელ სახელმწიფოს აქვს ვალდებულება, ყველა შემთხვევაში შეასრულოს აღნშნული მუხლით ნაკისრი ვალდებულება. აღნიშნულთან მიმართებით ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო განმარტავს, რომ კონვენციის მე-3 მუხლით გათვალისწინებული აკრძალვა არ ეხება არასათანადო მოპყრობის ყველა შემთხვევას.[42] სასამართლოს კარგად დამკვიდრებული პრეცედენტული სამართლის მიხედვით, ზოგადად, არასათანადო მოპყრობამ უნდა მიაღწიოს სიმძიმის მინიმალურ დონეს, იმისთვის, რომ ის მოხვდეს მე-3 მუხლის ფარგლებში. აღნიშნულის შეფასება ფარდობითია და დამოკიდებულია საქმის სხვადასხვა გარემოებაზე.[43] ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო ერთმანეთისგან განასახვავებს წამებას, არადამიანურ მოპყრობასა და სასჯელს, დამამცირებელ მოპყრობასა და სასჯელს. მოცემულ შემთხვევაში გასაჩივრებული ნორმის შინაარსიდან გამომდინარე მიმოვიხილავ მხოლოდ უკანასკნელს. ECHR-ის პრაქტიკის მიხედვით, მოპყრობა ითვლება „დამამცირებლად“, როდესაც ის ამცირებს ინდივიდს, გამოხატავს პატივისცემის ნაკლებობას/უპატივცემულობას, ამცირებს მის ადამიანურ ღირსებას, იწვევს შიშის, ტანჯვის ან არასრულფასოვნების გრძნობას, რომელსაც შეუძლია ზეგავლენა მოახდინოს ინდივიდის მორალურ და ფიზიკურ მდგომარეობაზე. გარკვეულ შეთხვევებში პირის საკუთარ თვალში დამცირება საკმარისია მესამე მუხლის დარღვევისთვის და აუცილებელი არ არის სახეზე გვქონდეს სხვების თვალში დამცირებაც.[44]

როგორც ზემოთ ავღნიშნეთ, მოცემულ შემთხვევაშიც ლეგიტიმურ მიზანს წარმოადგენს ადმინისტრაციული ორგანოებისთვის ადმინისტრაციული კანონმდებლობით გათვალისწინებული ვალდებულების შესრულების შესაძლებლობის მიცემა. ასეთ შემთხვევაში შესაძლებელია ადმინისტრაციულმა ორგანომ მესამედ მაინც გამოიკვლიოს საქმის გარემოებები და გამოსცეს კანონმდებლობასთან შესაბამისი ინდივიდუალური ადმინსიტრაციულ სამართლებრივი აქტი. შესაბამისად, სახეზე ნამდვილად გვაქვს ლეგიტიმური მიზანი, რომელიც ადმინისტრაციული ორგანოების მიერ დაშვებული შეცდომის გამოსწორებას ითვალისწინებს. თუმცა, არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ მოცემულ შემთხვევაში საუბარია აბსოლუტური უფლების შეზღუდვაზე, რომლის შელახვაც ნებისმიერ შემთხვევაში ნებისმიერი მიზნის არსებობისას დაუშვებელია. ამიტომ მოცემულ შემთხვევაში მნიშვნელოვანია მხოლოდ კონსტიტუციით გარანტირებული მოცემული მუხლის შელახვის ფაქტის დადგენა.

სასამართლოს მიერ საქმის ადმინსიტრაციული ორგანოსთვის დაბრუნებით, ადმინისტრაციულ ორგანოს ეძლევა შესაძლებლობა ამ ეტაპზე მაინც გამოიკვლიოს საქმის ფაქტობრივი გარემოებები. თუმცა, ამ ნაწილში მნიშვნელოვანია გავითვალისწინოთ, რომ ეს არის ე.წ. „შესაძლებლობა“ და არა აუცილებლად შესრულებადი მოქმედება. ამის მიზეზი კი არის ის, რომ ადმინსიტრაციულმა ორგანომ შესაძლოა ამ შემთხვევაშიც არ გამოიკვლიოს საქმის გარემოებები. ამ უკანასკნელის არსებობის ალბათობა კი უფრო მაღალია იქიდან გამომდინარე, რომ ადმინსიტრაციულმა ორგანომ წინა ორ შემთხვევაშიც არ განახორციელა იგი. ადმინისტრაციულ ორგანოს თავისი შეცდომის გამოსწორების შესაძლებლობა გასაჩივრებისას უკვე მიეცა. ამიტომ, საქმე განსახილველად ისევ იმ ორგანოს უბრუნდება, რომლის ნდობა მოსარჩელეს/გათავისუფლებულს, უკვე აღარ აქვს. თუმცა, კანონმდებლობა მას „აიძულებს“ მაინც მიიღოს იმ ადმინისტრაციულ წარმოებაში მონაწილეობა, რომელშიც არ სურს და ითანამშრომლოს იმ ორგანოსთან, რომელსაც არ ენდობა. ამ ნაწილში ნათლად იკვეთება პირის ინტერესების უგულებელყოფა.

შეზღუდვა ეხება პირებს, რომლებიც სასამართლოში ასაჩვრებენ ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ გამოცემულ აქტს. ისინი გრძელვადიანი პერიოდის განმავლობაში ვერ იღებენ საბოლოო გადაწყვეტილებას. განსაკუთრებით პრობლემურია ეს საკითხი მაშინ, როდესაც ხდება დასაქმებულების გათავისუფლება, რომლებიც მოლოდინის რეჟიმში უმუშევრად იმყოფებიან. ასეთ დროს ხდება დიფერენცირება ადმინისტრაციული ორგანოსი და გათავისუფლებული პირების. გათავისუფლებულ პირებს არათუ რაიმე უპირატესობა ენიჭებათ, არამედ ეზღუდებათ კანონდმებლობით და კონსტიტუციით გარანტირებული უფლებები. ასეთი ტიპის უფლებების შეზღუდვა პირისთვის ღირსების შემლახველია, კერძოდ დამამცირებელია, რადგან სამართალსუბიექტობის არსი ანუ ადამიანის კონსტიტუციის ამოსავალ წერტილად აღიარება, კითხვის ნიშნის ქვეშ დგება. იმის მაგივრად, რომ სახელმწიფო ინდივიდის უფლების დაცვისთვის იბრძოდეს, პირიქით ის ხელს უწყობს პირის უფლებების არგანხორციელებას. პირის კონსტიტუციით გარანტირებულ უფლებაზე წინ აყენებენ ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ორჯერ დაშვებული შეცდომის გამოსწორებას, რაც დაუშვებელია. არსებული მოწესრიგება არის კონსტიტუციის მეცხრე პუნქტის მეორე ნაწილის შეუსაბამო, კერძოდ იმიტომ, რომ ხდება პირის ღირსების შეუვალობის შეზღუდვა. უფლება სამართალსუბიექტობაზე ადამიანს აქცევს კონსტიტუციის ამოსავალ წერტილად, რაც იმას ნიშნავს, რომ მისი უფლებები უნდა იყოს გარანტირებული და დაცული. თუ ასე არ ხდება ეს ნიშნავს ღირსების შელახვას. საკონსტიტუციო სასამართლო უთითებს, რომ ღირსება ნებისმიერი სხვა უფლების ამოსავალი წერტილია, შესაბამისად ზემოთ მითითებული უფლებების არათანაზომიერად შეზღუდვა, ავტომატურად იწვევს ღირსების უფლების შელახვასაც. ამ შემთხვევაში სახეზე გვაქვს დამამცირებელი მოპყრობა, რომელიც როგორც ზემოთ მითითებულ განმარტებებში გამოიხატა ნიშნავს პირის მიმართ უპატივცემულო მოპყრობას. დასაქმებულების სამსახურიდან გათავისუფლება ხდება სამართლებრივად გარემოებების გამოკვლევის გარეშე ანუ სამართლებრივი დარღვევის საფუძველზე. ამის შემდგომ გასაჩივრებაც იგივენაირად ხორციელდება. თუმცა მიუხედავად ამისა კანონმდებლობა შესაძლებლობას აძლევს სასამართლოს, საქმე ისევ ადმინისტრაციულ ორგანოს დაუბრუნოს და მას გამოაკვლევინოს საკითხები მისივე შეცდომის გამოსასწორებლად. ადმინსიტრაციული ორგანოს მიერ გარემოებების ისევ არგამოკვლევის შემთხვევაში ან იგივე ინდივიდუალური აქტის გამოცემის შემთხვევაში, პირი ისევ სასამართლოში უნდა წავიდეს. ამ დროს პროცესი იმდენად იწელება, რომ პირს ერღვევა კონსტიტუციის მე-18, 31-ე და 26-ე მუხლებით გათვალისწინებული უფლებები. როგორც უკვე ავღნიშნე, სახელმწიფო ღირსების უფლებას „არღვევს მაშინ, როდესაც ფუნდამენტური უფლებების დარღვევის გზით (შედეგად), მიზნად ისახავს ადამიანის დამცირებას, მისი მიზნის მიღწევის საშუალებად გამოყენებას ან/და მისი ფაქტობრივი ქმედება ასეთ შედეგს გარდაუვლად იწვევს“ [45] მოცემულ შემთხვვეაში, პირს ერღვევა კონსტიტუციით გარანტირებული ფუნდამენტური უფლბები. მისი საქმის განხილვის უკან დაბრუნებით სახელმწიფო დამატებით შანსს აძლევს ადმინსიტრაციულ ორგანოს. შესაბამისად, ის ხდება ობიექტი, რომელსაც სახელმწიფო იყენებს იმისთვის, რომ ადმინისტრაციულ ორგანოებში აღმოხვრას კანონმდებლობის შუსაბამო ქცევები. პირის რაიმეს მიღწევის საშუალებად გამოყენება პირდაპირ ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის მეცხრე მუხლს და ლახავს აბსოლუტურ უფლებას, რაც დაუშვებელია. მოცემულ შემთხვევაში სწორედ აღნიშნულთან გვაქვს საქმე. პირის აბსოლუტური უფლება ილახება მისი ინსტუმენტალიზაციით და სამართალსუბიექტობის უფლების წართმევით. შესაბამისად, მიგვაჩნია, რომ სახეზეა სადავო ნორმის კონსტიტუციის მეცხრე მუხლის მეორე პუნქტთან შეუსაბამობა.

საბოლოოდ, ნათელი ხდება, რომ საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32-ე მუხლის მეორე ნაწილი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტს, მე-18 მუხლის პირველ პუნქტს, მე-9 მუხლის მეორე პუნქტს და 26-ე მუხლის პირველ პუნქტს.

[1] საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32-ე მუხლის მეოთხე ნაწილი

[2] უზენაესი სასამართლოს 2018 წლის 13 დეკემბრის Nბს-681-681(კ-18) გადაწყვეტილება

[3] უზენაესი სასამართლოს 2021 წლის 17 დეკემბრის №ბს-243(კ-21) გადაწყვეტილება

[4] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 4 აგვისტოს N2/5/595 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ნათია იმნაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II - 22.

[5] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 21 ივლისის N 2/4/735 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - მერი გიორგაძე და ფიქრია მერაბიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-25.

[6] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 21 ივლისის N 2/4/735 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - მერი გიორგაძე და ფიქრია მერაბიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-19.

[7] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის №1/466 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-14.

[8] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის გადაწყვეტილება №1/3/421,422 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II, 1.

[9] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 30 სექტემბრის №1/2/596 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ნათია ყიფშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-9.

[10] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2005 წლის 28 ივლისის N1/14/184,228 გადაწყვეტილება საქმეზე „სააქციო საზოგადოებები – „საქგაზი“ და „ანაჯგუფი“ (ყოფილი „თბილგაზოაპარატი“) საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-4.

[11] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის№3/2/574 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავასაქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-61.

[12] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 30 ივლისის №3/1/1459,1491 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-66.

[13] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 დეკემბრის №3/2/577გადაწყვეტილება საქმეზე „ა(ა)იპ „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრი (EMC)“ და საქართველოს მოქალაქე ვახუშტი მენაბდე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-7.

[14] ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მეექვსე მუხლის გაიდლაინი, 2021 წლის 31 დეკემბერი, council of Europe, გვ.100.

[15] ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 1999 წლის 28 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე:

Bottazzi v. Italy, § 22. ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 2006 წლის 29 მარტის გადაწყვეტილება საქმეზე Scordinov. Italy, § 225.

[16] ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 1992 წლის 12 ოქტომბრის გადაწყვეტილება საქმეზე: Boddaert v. Belgium, §36.

[17] ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 2015 წლის 7 ოქტომბრის გადაწყვეტილება საქმეზე: Rutkowski and Others v. Poland, § 137

[18] ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მეექვსე მუხლის გაიდლაინი, 2021 წლის 31 დეკემბერი, council of Europe, გვ.100.

[19] ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მეექვსე მუხლის გაიდლაინი, 2021 წლის 31 დეკემბერი, council of Europe, გვ.100.

[20] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის №1/3/534 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ტრისტან მამაგულაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-27.

[21] კუბლაშვილი კ. ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, თბილისი, 2017,63.

[22] საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 8 ოქტომბრის №2/4/532,533 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – ირაკლი ქემოკლიძე და დავით ხარაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-78.

[23] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 26 ივლისის N N2/5/700გადაწყვეტილება საქმეზე „„შპს კოკა-კოლა ბოთლერს ჯორჯია“, „შპს კასტელ ჯორჯია“ და სს „წყალი მარგებელი“ საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ფინანსთა მინისტრის წინააღმდეგ“, II -60.

[24] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 17 დეკემბრის N2/6/1311 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს სტერეო+“, ლუკა სევერინი, ლაშა ზილფიმიანი, რობერტ ხახალევი და დავით ზილფიმიანი საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს იუსტიციის მინისტრის წინააღმდეგ“, II -40.

[25] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 20 მაისის N3/6/1502 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „ზაურ შერმაზანაშვილი საქართველოს პრეზიდენტის და საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II-15.

[26] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 24 ოქტომბრის N2/15/1403 განჩინება საქმეზე „სულხან გველესიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-5.

[27] ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მეექვსე მუხლის გაიდლაინი, 2021 წლის 31 დეკემბერი, council of Europe, გვ.100-105.

[28] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 19 აპრილის №2/2/565 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ილია ლეჟავა და ლევან როსტომაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-32

[29] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 19 აპრილის №2/2/565 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ილია ლეჟავა და ლევან როსტომაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-35.

[30] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 ოქტომბრის გადაწყვეტილება №2/2-389 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ“, II-19.

[31] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 19 აპრილის №2/2/565 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ილია ლეჟავა და ლევან როსტომაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-32.

[32] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 19 აპრილის №2/2/565 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ილია ლეჟავა და ლევან როსტომაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-36.

[33] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 11 ივლისის N1/7/851 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქე იმედა ხახუტაიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II-4.

[34] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 ოქტომბრის №2/2/389 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ“, II-30.

[35] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 ოქტომბრის №2/2/389 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ“, II-30.

[36] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის №1/4/592 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბექა წიქარიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-19.

[37] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 ოქტომბრის №2/5/560 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქე ნოდარ მუმლაური საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II-10.

[38] [38]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის №1/4/592 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბექა წიქარიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-16.

[39] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 8 ოქტომბრის №2/4/532,533 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ირაკლი ქემოკლიძე და დავით ხარაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-182.

[40] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 8 ოქტომბრის №2/4/532,533 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ირაკლი ქემოკლიძე და დავით ხარაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II -181.

[41] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 ოქტომბრის №2/5/560 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქე ნოდარ მუმლაური საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II-11

[42] გაიდლადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მესამე მუხლის გაიდლაინი, 2021 წლის 31 დეკემბერი, council of Europe, გვ.6.

[43] გაიდლადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მესამე მუხლის გაიდლაინი, 2021 წლის 31 დეკემბერი, council of Europe, გვ.6.

[44] გაიდლადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მესამე მუხლის გაიდლაინი, 2021 წლის 31 დეკემბერი, council of Europe, გვ.9.

[45] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის №1/4/592 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბექა წიქარიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-11.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა