თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართელოს კანონი „საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ“

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე და მე-60 მუხლები, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 31-ე და 31¹ მუხლები და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით საკონსტიტუციო სასამართლოში ნორმატიული აქტის ან მისი ცალკეული ნორმების კონსტიტუციურობის თაობაზე კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება აქვთ:

ა) საქართველოს მოქალაქეებს, საქართველოში მცხოვრებ სხვა ფიზიკურ პირებს და საქართველოს იურიდიულ პირებს, თუ მათ მიაჩნიათ, რომ დარღვეულია ან შესაძლებელია უშუალოდ დაირღვეს საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებული მათი უფლებანი და თავისუფლებანი;

მოცემულ შემთხვევაში მოსარჩელეები არიან ააიპ „საავტორო და მომიჯნავე უფლებების კოლექტიური მართვის ორგანიზაცია“ - საქართველოს უფლებამფლობელთა ასოციაციის (შემდგომში-გერა) წევრები და უფლებამფლობელები.

გერა დაფუძნა 2019 წლის 01 მარტს უშუალოდ საავტორო და მომიჯნავე უფლებების მფლობელების მიერ, როგორც ამას ითვალისწინებს საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ კანონი (მოცემულ შემთხვევაში სხენებული კანონის 63-ე მუხლის მე-2 პუნქტი). აღნიშული ორგანიზაციის დაფუძნება გამოწვეული იყო ბაზარზე მანამდე არსებული ერთადერთი კოლექტიური მართვის ორგანიზაციის ააიპ „საავტორო უფლებათა ასოციაცია“ -ში (შემდგომში- GCA) არსებული ჰონორარების აღრიცხვა განაწილების ბუნდოვანი და უსამართლო სისტემით.

დღეის მდგომარეობით გერა-ში გაწევრიანებულია 400 მდე უფლებამლობელი. მათ შორის არიან 200 მდე ის უფლამფლობელი, რომელიც მანამდე GCA-ში იყვნენ გაწევრიანებული და მოცემულ სფეროში რეალური კონკურენციის გაჩენის შემდგომ ამჯობინეს სწორედ იმ ორგანიზაციაში გაწევრიანება, რომელიც მათ ჰონორარის გამჭვირვალედ შეგროვებას და განაწილებას სთავაზობს.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 25-ე მუხლის მე-4 ნაწილის მიხედვით, იურიდიული პირის უფლებამოსილება წარმოიშობა მისი რეგისტრაციის მომენტიდან. შესაბამისად, კოლექტიური მართვის ორგანიზაციების უფლებამოსილებაც წარმოიშობა ამ ორგანიზაციების სააჯარო რეესტრში რეგისტრაციის მომენტიდან. ამასთან, საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ კანონის 63-ე მუხლის „ქონებრივი უფლებების კოლექტიურ საფუძველზე მმართველი ორგანიზაციების შექმნა“ პირველი პუნქტის მიხედვით: მეცნიერების, ლიტერატურისა და ხელოვნების ნაწარმოებთა ავტორების, შემსრულებლების, ფონოგრამის, ვიდეოგრამისა და მონაცემთა ბაზის დამამზადებლების, აგრეთვე საავტორო და მომიჯნავე უფლებების სხვა მფლობელების ქონებრივი უფლებების მართვას საქართველოში ახორციელებენ ქონებრივი უფლებების კოლექტიურ საფუძველზე მმართველი ორგანიზაციები, რომლებმაც ურთიერთწარმომადგენლობის თაობაზე დადეს ხელშეკრულებები უმრავლესი ქვეყნების ანალოგიურ ორგანიზაციებთან. აღნიშნული კანონის ამავე მუხლის მე-2 პუნქტით განისაზღვრება ქონებრივ უფლებათა კოლექტიურ საფუძველზე მმართველი ორგანიზაციის რეგისტრაციის პირობები.

საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ კანონის 63-ე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად: „ორგანიზაცია იქმნება არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირის ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმით. თუ ორგანიზაციის წესდება შეესაბამება ამ კანონისა და საქართველოს კანონმდებლობის სხვა მოთხოვნებს, საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს შესაბამისი მარეგისტრირებელი ორგანო იღებს გადაწყვეტილებას მისი რეგისტრაციის შესახებ და გასცემს რეესტრიდან ამონაწერს. ორგანიზაცია უფლებამოსილია ქონებრივი უფლებების მართვა განახორციელოს მხოლოდ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს შესაბამისი მარეგისტრირებელი ორგანოს მიერ მისი რეგისტრაციის შემდეგ. “

გამოდის, რომ კანონით დადგენილია ქონებრივი უფლებების კოლექტიურ საფუძველზე მმართველი ორგანიზაციის უფლებამოსილების წარმოშობის მომენტის განსაზღვრის ორი ერთმანეთისგან დამოუკიდებელი კრიტერიუმი: 1) კანონის 63-ე მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით უფლებამოსილების წარმოშობის მომენტი განისაზღვრება უმრავლესი ქვეყნების ანალოგიურ ორგანიზაციებთან ურთიერთწარმომადგენლობის თაობაზე დადებული ხელშეკრულებების არსებობით; 2) ორგანიზაციის უფლებამოსილება წარმოიშობა მისი საჯარო რეესტრში რეგისტრაციის მომენტიდან.

კანონის 63-ე მუხლით განსაზღვრული კრიტერიუმები არც ჩამონათვალის სახითაა მოცემული და არც ურთიერთდაკავშირებულია. უნდა აღნიშნოს, რომ ქონებრივი უფლებების კოლექტიურ საფუძველზე მმართველი ორგანიზაციის დასარეგისტრირებლად საჯარო რეესტრი ამოწმებს მხოლოდ ამ ორგანიზაციის წესდების შესაბამისობას კანონთან და სხვა მოთხოვნებთან. საჯარო რეესტრი ვერ ამოწმებს აქვს თუ არა ორგანიზაციას დადებული ხელშეკრულებები ურთიერთწარმომადგენლობის თაობაზე უმრავლესი ქვეყნების ანალოგიურ ორგანიზაციებთან. საჯარო რეესტრს აღნიშნული ხელშეკრულებების არსებობის შემოწმების უფლებამოსილება რომც ჰქონდეს, თავად რეგისტრაციის მსურველ ორგანიზაციას, რომელიც ჯერ კიდევ არ არის ჩამოყალიბებული როგორც სამართალსუბიექტი, ვერ ექნება დადებული ასეთი ხელშეკრულებები.

მიუხედავად იმისა, რომ ასოციაცია „გერა“ სრულად აკმაყოფილებს კანონის 63-ე მუხლის მე-2 პუნქტით განსაზღვრულ კრიტერიუმს, კერძოდ, საჯარო რეესტრში რეგისტრირებულია როგორც ქონებრივი უფლებების კოლექტიურ საფუძველზე მმართველი ორგანიზაცია (გთხოვთ იხილოთ: ა) ასოციაციის სადამფუძნებლო დოკუმენტაცია, ბ) ამონაწერი საჯარო რეესტრიდან.) სსიპ ინტელექტუალური საკუთრების ეროვნული ცენტრი-საქპატენტი, რომელიც თავის მხრივ საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ კანონის 62-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად წარმოადგენს: საავტორო და მომიჯნავე უფლებათა სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის გამტარებაელ ორგანოს, არ აღიარებს გერას უფლებამოსილებას რაც დასტურება აღნიშული სახელმწიფო ორგანოს მხრიდან გაცემული შესაბამისი დოკუმენტით. (გთხოვთ იხილოთ სსიპ საქპატენტის წერილი N4163).

მიგვაჩნია, რომ 1999 წელს მიღებული კანონი შეიცავს ხარვეზს და თავისი არსით წინააღმდეგობრივია. თუ კოლექტიური მართვის ორგანიზაცია კანონით დადგენილ უფლებამოსილებას ახორციელებს საჯარო რეესტრში რეგისტრაციის მომენტიდან ცალსახაა რომ იგი ვერც ერთ ურთიერთწარმომადგენლობის ხელშეკრულებას ვერ გააფორმებს მის რეგისტრაციამდე, ხოლო საქპატენტის ლოგიკით კი ფუნქციონირებისათვის თავიდანვე საჭიროა უმრავლესი ქვეყნების ორგანიზაციებთან ურთიერთწამომადგენლობის ხელშეკრულებები. ამასთან უნდა აღინიშოს რომ ხსენებული კრიტერიუმი (უმრავლესი ქვეყნების ანალოგიურ ორგანიზაციებთან ურთიერთწარმომადგენლობითი ხელშეკრულების გაფორმება) მსოფლიოს არც ერთ ქვეყანაში არ არის დადგენილი, რაც თავის მხრივ უფლებამფლობელებს რომლებმაც დაარსეს ახალი ორგანიზაცია და/ან გაწევრიანდნენ მასში უზღუდავს საკუთარი კონსტიტუციური უფლებების რეალიზების საშუალებას.

ტერმინი „უმრავლესი ქვეყნების ანალოგიურ ორგანიზაციებთან“ არის ბუნდოვანი და გაურკვეველი. ქვეყნების რაოდენობა თანამედროვე მსოფლიოში არის ცვალებადი. გაურკვეველია ქვეყანა ნიშნავს თუ არა საერთაშორისო სამართლის სუბიექტს ან/და იგი ხომ არ ნიშნავს გარკვეულ ტერიტორიას. მეორე მხრივ, ბუნდოვანია ტერმინი „ანალოგიური ორგანიზაციები“. საქართველოში საავტორო და მომიჯნავე უფლებების კოლექტიურ მართვას ახორციელებენ კოლექტიური მართვის არაკომერციული ორგანიზაციები, თუმცა აღნიშული სფერო სხვა და სხვა ქვეყანაში სხვადასხვაგვარად წესრიგდება და ქონებრივი უფლებების მართვა სხვადასხვა სამართლებრივი ფორმის ორგანიზაციების მიერ ხორციელდება. ამასთან, მათ შესაძლოა ინტელექტუალური საკუთრების ობიეტების სხვადასხვა კატეგორიებთან დაკავშირებულ სფეროში საქმიანობის უფლებაც კი ჰქონდეთ. გარდა ამისა, არ არსებობს კოლექტიური მართვის ზუტსი გაგება - მსგავს საქმიანობას ახორციელებენ კომერციული ხმისჩამწერი ლეიბლები და მუსიკალური გამომცემლობები, რომლებიც მართავენ ძალიან ბევრი ავტორის, შემსრულებლისა და უფლების მფლობელის ქონებრივ უფლებებს. შესაბამისად, აშკარად ბუნდოვანი სამართლებრივი და ფაქტობრივი მოცემულობაა სახეზე. ქართული კოლექტიური მართვის ორგანიზაციის უპირველეს მიზანს უნდა წარმოადგენდეს ქართველი უფლებამფლობელების და მისი წევრების ინტერესების დაცვა. არსებული საკანონმდებლო რეალობა საერთოდ არ ითვალისწინებს იმას რომ შესაძლოა ქართველი უფლებამფლობელების კუთვილი ნაწარმოებები მსოფლიოს კონკრეტულ ქვეყანაში საერთოდ არ იყოს პოპულარული. აშკარაა, რომ არსებული კრიტერიუმი კავშირში საერთოდ არ არის უფლებების კოლექტიური მართვის დაცვისა და აღსრულების მაღალ სტანდარტთან.

ამგვარად, საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ კანონის 63-ე მუხლის პირველი პუნქტით ირღვევა ჩვენი კონსტიტუციური უფლებები ინტელექტუალური საკუთრებით სარგებლობასა და განკარგვაზე, რომელიც განმტკიცებულია საქართველოს კონსტიტუციის მე-12 და მე-20 მუხლებით. კერძოდ, გვერთმევა შესაძლებლობა ჩვენი ინტელექტუალური უფლებები სამართავად გადავცეთ ჩვენს მიერ არჩეულ ორგანიზაციას. ჩვენი ინტელექტუალური უფლებების განხორციელებას სწორედ ამ სადავო მუხლის საფუძველზე უშლის ხელს საქპატენტიც.

ზემოაღნიშულის გათვალისწინებით, ჩვენ გამოჩენილი ქართველი ავტორები და უფლებამფლობელები იძლებულები ვართ მივმართოთ საკონსტიტუციო სასამართლოს ჩვენი კონსტიტუცირი უფლებების დასაცავად.

ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე მიგვაჩნია, რომ დაკმაყოფილებულია „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნა და მოსარჩელეების მიერ სადავოდ გამხდარი ნორმა არღვევს კონსტიტუციის მე-2 თავით აღიარებულ მათ უფლებებს, კერძოდ საქართველოს კონსტიტუციის მე-12, და მე-20 მუხლებს. მოგახსენებთ, რომ სახეზე გვყავს სათანადო მოსარჩელე.

ასევე არ არსებობს მოცემული კონსტიტუციური სარჩელის არ მიღების სხვა საფუძვლები.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის მიხედვით - საკონსტიტუციო სასამართლო ორგანული კანონით დადგენილი წესით:

ა) ფიზიკური პირის, იურიდიული პირის ან სახალხო დამცველის სარჩელის საფუძველზე იხილავს ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობას კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან მიმართებით;

წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელი ეხება საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ კანონის კონკრეტული მუხლის კონკრეტული ნაწილის არაკონსტიტუციურად ცნობას. იგი არღვევს საქართველოს კონსტიტუციის II თავით გათვალისწინებულ ადამიანის ძირითად უფლებებსა და თავისუფლებებს. ამ სარჩელით და შესაბამისი მოთხოვნით საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვის უფლება აქვს საქართველოს მოქალაქეებს.

გარდა ამისა, სახეზე არ არის ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ’’ საქართველოს ორგანული კანონის 31(3) მუხლით გათვალისწინებული სარჩელის არსებითად განსახილველად მიუღებლობის საფუძვლები შემდეგი გარემოებების გამო: ა)იგი ფორმით და შინაარსით სრულად შეესაბამება ამ კანონის 31(1) მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს; ბ)იგი შეტანილია უფლებამოსილი პირების მიერ, ვინაიდან განსახილველი საკითხი ეხება საქართველოს კონსტიტუციის მე-2 თავით გათვალისწინებული ადამიანის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დარღვევას და აღნიშნული შინაარსის სარჩელის შეტანის უფლებამოსილება ფიზიკურ პირებს გააჩნიათ; გ)მასში მითითებული და განსახილველი საკითხები შეეხება საქართველოს კონსტიტუციის მე-2 თავით გათვალისწინებული და გარანტირებული უფლებების დარღვევას. შესაბამისად, აღნიშნული საკითხი საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადია; დ)მასში მითითებული არც ერთი საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ; ე)მასში მითითებული საკითხი საქართველოს კონსტიტუციის დებულებითაა გათვალისწინებული; ვ)მისი შეტანისთვის არ არის დარღვეული კანონით დადგენილი ვადა, ვინაიდან აღნიშნული ვადა არ არის დადგენილი ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ’’ საქართველოს ორგანული კანონით. ზ)სადავო კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე, რომელიც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული არ არის.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე არ არსებობს მოცემული კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად არმიღების საფუძვლები.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

საქართველოს კონსტიტუციის მე-12 მუხლთან (პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება) მიმართებით მოგახსენებთ შემდეგს:

სასამართლო პრაქტიკაში დამკვიდრებული მიდგომის თანახმად პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლებას აქვს აბსოლუტურად დაცული ბირთვი, რაშიც სახელმწიფო არ შეიძლება ჩაერიოს.

ძირითადი კონსტიტუციური პრინციპები წარმოადგენენ ადამიანის ღირსების დაცვის სამართლებრივ გარანტიას. ადამიანის ღირსება და პიროვნული თავისუფლება კი მის ძირითად უფლებებში, მათ ადეკვატურ დაცვასა და სრულად განხორციელებაში გამოიხატება. ამიტომ ამ უფლებებში სახელმწიფოს არათანაზომიერი, გადამეტებული ჩარევა ხელყოფს ადამიანის ღირსებასაც.

ზოგადად, ძირითადი უფლებები ავალდებულებს სახელმწიფოს, უზრუნველყოს ყოველი ადამიანის პიროვნული თავისუფლების სრული თვითრეალიზაციის შესაძლებლობა, რაც, პირველ რიგში, მოითხოვს სახელმწიფოს სიფრთხილეს და ზომიერებას უფლებაში ჩარევისა და რეგულირების ფარგლების დადგენისას. ამ თვალსაზრისით, უმნიშვნელოვანეს გარანტიას წარმოადგენს დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოს უზრუნველმყოფელი ნორმა-პრინციპები, რომლებიც განსაზღვრავენ ხელისუფლების ადამიანთან ურთიერთობის შინაარსს.

„ყველას აქვს საკუთარი პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება”, „რაც, პირველ რიგში, გულისხმობს ადამიანის პიროვნული თვითგამორკვევისა და ავტონომიურობის უფლებას. სწორედ პიროვნულობა განსაზღვრავს ადამიანის არსს, მიუთითებს მის ინდივიდუალურ და სხვებისგან განმასხვავებელ მახასიათებლებზე“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 4 თებერვლის N2/1/536 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – ლევან ასათიანი, ირაკლი ვაჭარაძე, ლევან ბერიანიძე, ბექა ბუჩაშვილი და გოჩა გაბოძე საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის წინააღმდეგ“, II-54).

უფლება პიროვნების თავისუფალ განვითარებაზე ეფუძნება შემდეგ კუმულაციურ პირობებს: ა)საკუთარი ნების, გადაწყვეტილების, არჩევანის შესაბამისად განვითარების შესაძლებლობას; ბ)ამასთან, განვითარებას ამ სიტყვის ყველაზე ფართო გაგებით - ნებისმიერი შინაარსით და მიმართულებით. ამ სფეროს ამომწურავი განმარტება შეუძლებელია. ის მოიცავს ადამიანის თავისუფლებას სხვადასხვა სფეროში: პერსონალურ თვითგამორკვევას, ინტიმური, საოჯახო ურთიერთობების საკუთარი გადაწყვეტილებების და არჩევანის შესაბამისად წარმართვას, პირადი სოციუმის, გარემოცვის საკუთარი ნებით შერჩევას, სარწმუნოების თავისუფლად არჩევას და მის შესაბამისად ცხოვრებას, პოლიტიკურ, კულტურულ, სოციალურ თუ ეკონომიკურ ურთიერთობებში აქტივობას, სასურველი განათლების მიღებას, პროფესიისა თუ საქმიანობის არჩევას და ა.შ. შედეგად, პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება მოიცავს ძალიან ფართო სპექტრს უფლებრივი კომპონენტებისა: პიროვნების თვითგამორკვევის უფლებას, რომელიც, თავის მხრივ, მოიცავს საკუთარი წარმოშობის გარკვევის უფლებას, პიროვნული თვითიდენტიფიკაციის უფლებას - როგორც ფიზიკურად, ისე ფსიქოლოგიურად საკუთარი თავის შეგრძნების, გააზრების უფლებას; საკუთარი სქესისა და სექსუალური ორიენტაციის განსაზღვრას, სქესის შეცვლის უფლების ჩათვლით, და სხვა; ასევე ინფორმაციული თვითგამორკვევის უფლებას, თვითგამოხატვის უფლებას და ა.შ.

პიროვნების თავისუფალი განვითარების კონტექსტში ადამიანი სარგებლობს ქცევის თავისუფლებით, რომლის ფარგლები პირობადებულია მხოლოდ კანონით აკრძალული ქცევით. მაშასადამე, ადამიანს აქვს საკუთარი ნების, არჩევანის და შესაძლებლობების მიხედვით ყველაფრის კეთების უფლება, რაც აკრძალული არ არის კანონით. „საკუთარი პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება გულისხმობს ადამიანის უფლებას, საკუთარი სურვილების შესაბამისად განაგოს თავისი ცხოვრება, თუნდაც საზოგადოების უმრავლესობის ან საშუალოდ გონიერი ადამიანის ხედვით ეს სურვილები არასათანადო და მიზანშეუწონელი იყოს. ... საკუთარი პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება მოიცავს პირის თავისუფლებას, საკუთარი შეხედულებით განკარგოს თავისი ფიზიკური თუ გონებრივი სფერო, იმისგან დამოუკიდებლად, მისი ასეთი გადაწყვეტილება იქნება დადებითი თუ უარყოფითი შედეგის მომტანი მისთვის“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 8 ოქტომბრის N2/4/532,533 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ირაკლი ქემოკლიძე და დავით ხარაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-35,47).

პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება იცავს ადამიანის პიროვნულობის განმსაზღვრელ ისეთ ფუნდამენტურ ღირებულებას, როგორიცაა უფლება პრივატულ სფეროზე, პირად სივრცეზე, რაც მოიცავს ადამიანის თავისუფლების შემდეგ გამოხატულებებს: განმარტოების უფლებას (უფლებას, დარჩეს მარტო), უფლებას, თავად განსაზღვროს გარესამყაროსთან, საზოგადოებასთან ურთიერთობის ფორმა, დრო, ინტენსივობა, გააკეთოს არჩევანი ნებისმიერ საკითხზე, რომელიც ეხება პირადად მას, ნებისმიერი შინაარსისა და სახის ურთიერთობებს მისთვის სასურველ პირებთან სხვებისაგან დამოუკიდებლად, მათი ინფორმირების გარეშე და მათგან თავისუფალ პირობებში. პირადი სივრცის პრივატულობა სწორედ იმაში გამოიხატება, რომ ადამიანს გარანტირებულად უნდა ჰქონდეს მხოლოდ საკუთარი გადაწყვეტილებისა და ნების შესაბამისად, საზოგადოებრივი კონტროლისგან თავისუფალ პირობებში, სივრცეში განავითაროს საკუთარი პიროვნება, ურთიერთობები მხოლოდ მისთვის სასურველ პირებთან, მისთვის მისაღებ თემებსა თუ საკითხებზე, მისთვის სასურველი ფორმითა თუ მანერით, სტილით, იყოს ისეთი, როგორიც არის, საზოგადოებრივი აზრისთვის ანგარიშის გაწევის მხედველობაში მიღების ვალდებულების გარეშე.

თავისი სამართლებრივი ბუნების გათვალისწინებით, კოლექტიური მართვის ორგანიზაციაში უფლებამფლობელთა გაწევრიანება სწორედაც რომ პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლების რეალიზების ერთ-ერთი ფორმაა. უფლებამფლობელები თავად აყალიბებენ იურიდულ პირს, რომელსაც ანდობენ თავიანთი უფლებების კოლექტიურ მართვას და აღნიშნულ ორგანზიაციაში ამკვიდრებენ მათთვის მისაღებ მმართველობის შიდაკორპორატიულ სისტემას. არსებული რეალობა კი მათ აღნიშნულის განხორციელებას უზღუდავთ. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი უკმაყოფილოები იყვნენ ორგანიზაცია GCA-ში მათი წევრობით, მათ გასაჩივრებული ნორმა ართმევს შესაძლებლობას შექმნან ახალი ორგანიზაცია. კოლექტიური მართვის ორგანიზაციის არსებობისათვის დადგენილი კრიტერიუმი კი თავისი არსით გამორიცხავს ალტერნატიული ორგანიზაციის შექმნის შესაძლებლობას. ამასთან, ავღნიშავთ, რომ გსაჩივრებული ნორმის მსგავსი, საუბარია უმრავლესი ქვეყნების ანალოგიურ ორგანიზაციასთან ხელშეკრულებების ქონის აუცილებლობაზე მსოფლიოს არც ერთი ქვეყნის მართლწესრიგში არ მოიძებნება.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან (შემოქმედების თავისუფლება უზრუნველყოფილია. ინტელექტუალური საკუთრების უფლება დაცულია.) მიმართებით მოგახსენებთ შემდეგს:

საკუთრების უფლება აღიარებული და უზრუნველყოფილია საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით, რომლის მიხედვითაც: საკუთრებისა და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და უზრუნველყოფილია. ზოგადად, საკუთრების უფლების აღაიარებაში იგულისხმება ინტელექტუალური საკუთრების დაცვა და აღიარებაც.

ინტელექტუალური საკუთრების უფლება, ისევე როგორც კონსტიტუციით განმტკიცებული სხვა უფლებები, სახელმწიფოს მიერ მოქალაქისათვის მინიჭებული გარანტირებული შესაძლებლობაა იმისა, რომ თავისი ნებით, საკუთარი შეხედულებისამებრ და ინტერესების მიხედვით შეასრულოს განსაზღვრული მოქმედებები, წამოაყენოს კანონიერი მოთხოვნები და დაიცვას საკუთარი ინტერესები.

ინტელექტუალური საკუთრება იმ იურიდიულ ნორმათა ერთობლიობაა, რომლებიც განამტკიცებს და იცავს შემოქმედებითი ნიჭით გამორჩეული პირების არამატერიალური და მატერიალური სიკეთეების კუთვნილებას და აწესრიგებს განსაკუთრებული უფლებების საშუალებებსა და ფარგლებს.

საავტორო უფლებები ინტელექტუალური საკუთრების ერთ-ერთი სფეროა, რომელიც იცავს ნაწარმოების ავტორთათვის მინიჭებულ უფლებებს ლიტერატურის, მეცნიერებისა და ხელოვნების დარგში. „საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ” საქართველოში მოქმედი კანონი იცავს საავტორო და მომიჯნავე, აგრეთვე, მონაცემთა ბაზის დამამზადებლის უფლებებს. საავტორო უფლებები ესაა: იმ საავტორო ქონებრივ და პირად არაქონებრივ უფლებებთან დაკავშირებული ურთიერთობები, რომლებიც წარმოიშობა მეცნიერების, ლიტერატურისა და ხელოვნების ნაწარმოებთა შექმნისას და გამოყენებისას; მომიჯნავე უფლებები კი შემსრულებლის, ფონოგრამის, ვიდეოგრამის დამამზადებლისა და მაუწყებლობის ორგანიზაციის საავტორო უფლებების მომიჯნავე უფლებებთან დაკავშირებული ურთიერთობებია. საავტორო უფლებათა სფეროში ტერმინი „საავტორო უფლებები” ფართო გაგებით მოიცავს „მომიჯნავე უფლებებსაც”. ეს უფლებები, რომლებიც ენიჭება ავტორებსა და სხვა პირებს, გულისხმობს გარკვეულ უფლებებს, რის საფუძველზეც მათ შეუძლიათ, გარკვეული პერიოდის მანძილზე, მესამე პირებს ნება დართონ ან აუკრძალონ თავიანთი ნაწარმოების გამოყენება. მომიჯნავე უფლებები გულისხმობს საავტორო უფლებებთან ახლოს მდგომ, მოსაზღვრე უფლებებს, რომლებიც დაკავშირებულია ლიტერატურის, მეცნიერებისა და ხელოვნების ნაწარმოებების გამოყენებასთან. მომიჯნავე უფლებათა სუბიექტები არიან შემსრულებლები, ფონოგრამისა და ვიდეოგრამის დამამზადებლები და მაუწყებლობის ორგანიზაციები.

საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ კანონის 63-ე მუხლი ანიჭებს შესაბამის უფლებამფლობელებს თავიანთი უფლებები სამართავად გადასცენ კოლექტიური მართვის ორგანიზაციას, რომელიც უზრუნველყოფს წევრების კუთვნილი ჰონორარის შეგროვებასა და განაწილებას და უფლებების კოლექტიურ მართვას. ვინაიდან თითოეული უფლებამფლობელისათვის მათი ინტელექტუალური საკუთრების დაცვის მექანიზმების ინდივიდუალური დაცვა დიდ სირთულეებთან არის დაკავშირებული სწორედ ამ მიზნით შეიქმნა ეს ინსტიტუტი, რომელიც წარმოადგენს მათი დაცულობის ერთგვარ გარანტიას ინტელექტუალური საკუთრების დაცვის სადარაჯოზე.

გასაჩვრებული ნორმა პირდაპირ არის კავშირში კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველი პუნქტით აღიარებულ ინტელექტუალური საკუთრების გარანტირებულ უფლებასთან.

გასაჩივრებული ნორმის ბუნდოვანება ასევე გამოიხატება შემდეგში:

კანონით დადგენილია ქონებრივი უფლებების კოლექტიურ საფუძველზე მმართველი ორგანიზაციის უფლებამოსილების წარმოშობის მომენტის განსაზღვრის ორი ერთმანეთისგან დამოუკიდებელი კრიტერიუმი: 1) კანონის 63-ე მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით უფლებამოსილების წარმოშობის მომენტი განისაზღვრება უმრავლესი ქვეყნების ანალოგიურ ორგანიზაციებთან ურთიერთწარმომადგენლობის თაობაზე დადებული ხელშეკრულებების არსებობით; 2) ორგანიზაციის უფლებამოსილების წარმოიშობა მისი საჯარო რეესტრში რეგისტრაციის მომენტიდან.

კანონის 63-ე მუხლით განსაზღვრული კრიტერიუმები არც ჩამონათვალის სახითაა მოცემული და არც ურთიერთდაკავშირებულია. უნდა აღნიშნოს, რომ ქონებრივი უფლებების კოლექტიურ საფუძველზე მმართველი ორგანიზაციის დასარეგისტრირებლად საჯარო რეესტრი ამოწმებს მხოლოდ ამ ორგანიზაციის წესდების შესაბამისობას კანონთან და სხვა მოთხოვნებთან. საჯარო რეესტრი ვერ ამოწმებს აქვს თუ არა ორგანიზაციას დადებული ხელშეკრულებები ურთიერთწარმომადგენლობის თაობაზე უმრავლესი ქვეყნების ანალოგიურ ორგანიზაციებთან. საჯარო რეესტრს აღნიშნული ხელშეკრულებების არსებობის შემოწმების უფლებამოსილება რომც ჰქონდეს, თავად რეგისტრაციის მსურველს ორგანიზაციას, რომელიც ჯერ კიდევ არ არის ჩამოყალიბებული როგორც სამართალსუბიექტი, ვერ ექნება დადებული ასეთი ხელშეკრულებები.

მითითებული კრიტერიუმი (უმრავლესი ქვეყნების ანალოგიურ ორგანიზაციებთან ურთიერთწარმომადგენლობის თაობაზე ხელშეკრულებების დადების შესახებ) მსოფლიოს არცერთ ქვეყანაში არ არის დადგენილი. რაც თავის მხრივ, ზღუდავს საკუთარი კონსტიტუციური უფლებების რეალიზების შესაძლებლობას იმ უფლებამფლობელთათვის, რომლებმაც დააფუძნეს ახალი ორგანიზაცია და/ან შემდგომში გაწევრიანდნენ მასში.

ტერმინი „უმრავლესი ქვეყნების ანალოგიურ ორგანიზაციებთან“ არის ბუნდოვანი და გაურკვეველი. ქვეყნების რაოდენობა თანამედროვე მსოფლიოში არის ცვალებადი. გაურკვეველია ქვეყანა ნიშნავს თუ არა საერთაშორისო სამართლის სუბიექტს ან/და იგი ხომ არ ნიშნავს გარკვეულ ტერიტორიას. მეორე მხრივ, ბუნდოვანია ტერმინი „ანალოგიური ორგანიზაციები“. საქართველოში საავტორო და მომიჯნავე უფლებების კოლექტიურ მართვას ახორციელებენ კოლექტიური მართვის არაკომერციული ორგანიზაციები, თუმცა აღნიშული სფერო სხვა და სხვა ქვეყანაში სხვადასხვაგვარად წესრიგდება და ქონებრივი უფლებების მართვა სხვადასხვა სამართლებრივი ფორმის ორგანიზაციების მიერ ხორციელდება. ამასთან, მათ შესაძლოა ინტელექტუალური საკუთრების ობიეტების სხვადასხვა კატეგორიებთან დაკავშირებულ სფეროში საქმიანობის უფლებაც კი ჰქონდეთ. გარდა ამისა, არ არსებობს კოლექტიური მართვის ზუტსი გაგება - მსგავს საქმიანობას ახორციელებენ კომერციული ხმისჩამწერი ლეიბლები და მუსიკალური გამომცემლობები, რომლებიც მართავენ ძალიან ბევრი ავტორის, შემსრულებლისა და უფლების მფლობელის ქონებრივ უფლებებს.

შესაბამისად, აშკარად ბუნდოვანი სამართლებრივი და ფაქტობრივი მოცემულობაა სახეზე. ქართული კოლექტიური მართვის ორგანიზაციის უპირველეს მიზანს უნდა წარმოადგენდეს ქართველი უფლებამფლობელების და მისი წევრების ინტერესების დაცვა. არსებული საკანონმდებლო რეალობა საერთოდ არ ითვალისწინებს იმას რომ შესაძლოა ქართველი უფლებამფლობელების კუთვილი ნაწარმოებები მსოფლიოს კონკრეტულ ქვეყანაში საერთოდ არ იყოს პოპულარული. აშკარაა, რომ არსებული კრიტერიუმი კავშირში საერთოდ არ არის უფლებების კოლექტიური მართვის დაცვისა და აღსრულების მაღალ სტანდარტთან.

კოლექტიური მართვის ორგანიზაციას დაფუძნების/რეგისტრაციის მიუხედავად არ შეუძლია მართოს უფლებები სანამ ურთიერთწარმომადგენლობის ხელშეკრულებებს არ დადებს უმრავლესი ქვეყნების ანალოგიურ ორგანიზაციებთან. თუ მას აღნიშნულ მომენტამდე არ აქვს კონკრეტული სუბიექტის სტატუსი, ბუნებრივია ვერც აღნიშულ ხელშეკრულებებს ვერ დადებს, ვინაიდან არც ერთი ანალოგიური სუბიექტი მასთან არ ისურვებს სახელშეკრულებო ურთიერთობაში შესვლას, ვინაიდან იგი ეფექტურად ან/და საერთოდ ვერ განახორციელებს კანონით დადგენილ ფუნქციას. როგორც წესი ანალოგიური ორგანიზაციები ხელშეკრულებებს დებენ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც ორგანიზაცია არამხოლოდ ფორმალურად არის რეგისტრირებული არამედ ფაქტობრივადაც ახორციელებს უფლებების კოლექტიურ მართვას. აღნიშნული კი არსებული საკანონმდებლო ჩანაწერიდან გამოდინარე ფაქტობრივად შეუძლებელია. ვინაიდან გერა ვერ ახორციელებს ფაქტობრივად მართვას და ამასთან მას არ ცნობს საქპატენტი, უცხოურ ორგანიზაციებს ვერ ექნებათ მასთან ხელშეკრულების დადების. ორგანიზაციების მხრიდან რომც იყოს თანამშრომლობის შესახებ მზაობა, გერა არსებულ რეალობაში სრულფასოვნად ვერც შეასრულებს მათთან დადებული ხელშეკრულებების პირობებს.

აშკარაა, რომ აღნიშულ ნაწილში კანონი წინააღმდეგობაშია კონსტიტუციის ხსენებულ ნორმებთან, მეორე მხრივ კი თავად კანონის ნორმებთან, არსთან და მიზნებთან. იგი უფლებამფლობელებს არ გვაძლევს ჩვენი უფლებების დაცვის რეალიზების შესაძლებლობას და იმის საშუალებას, რომ ჩვენი უფლებები სამართავად გადავცეთ ჩვენს მიერ არჩეულ ქონებრივი უფლებების კოლექტიურ საფუძველზე მმართველ ორგანიზაციას. ჩვენი ინტელექტუალური უფლებების განხორციელებას სწორედ ამ სადავო მუხლის საფუძველზე უშლის ხელს საქპატენტიც.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: კი

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა