თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხ. I ნაწ., 89-ე მუხ. I ნაწ. „ვ“ პუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქ. ორგანული კანონის მე-19 მუხ. I ნაწ. „ე“ პუნქტი, 39-ე მუხ. I ნაწ. „ა“ პუნქტი, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლი.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

1. განმარტებები სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით.

აღნიშნული კონსტიტუციური სარჩელი აკმაყოფილებს „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქ. კანონის მე-18 მუხლის მოთხოვნებს, ვინაიდან:

ა) ფორმით და შინაარსით შეესაბამება `საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ~ საქ. კანონის მე-16 მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს.

სარჩელში წარმოდგენილი მოთხოვნა და დასაბუთება ემყარება არა მოსარჩელის მიერ სადავო ნორმების შინაარსის სუბიექტურად არასწორ აღქმას და გამომდინარეობს არა ალბათობებითა და ვარაუდებით ფანტაზიის სფეროდან, არამედ ემყარება სადავო ნორმების გამოყენების სასამართლო პრაქტიკას, რომელიც დამკვიდრებულია საერთო სასამართლოების სისტემაში 2010 წლიდან. შესაბამისად, სარჩელში აღწერილი პრობლემა არა ინდივიდუალური ხასიათისაა, არამედ სასამართლოები სწორედ რომ მსგავს განმარტებებს ახდენენ მათ მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებებში და მიუთითებენ, რომ სწორედ სადავო ნორმების ერთობლიობა გამორიცხავს მტკიცებულებათა დასაშვებობის საკითხის განხილვას საქმის არსებითი განხილვის სხდომაზე. თუ შემდგომ ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოში, კერძოდ კი სარჩელზე მტკიცებულების სახით დართული მოსარჩელის, ნ. ლომიძის, ს/ს ბრალდების საქმეზე გამოტანილი გადაწყვეტილებები ადასტურებენ სარჩელის საფუძვლიანობას და მიუთითებენ სადავო ნორმებთან დაკავშირებით საერთო სასამართლოების განმარტებაზე. უფრო ზუსტად: მართალია, საქმის არსებითი განხილვის საოქმო გადაწყვეტილება დაუშვებელ მტკიცებულებად ცნობის თაობაზე შუამდგომლობის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის შესახებ არ შეიცავს არანაირ დასაბუთებას, თუმცა სასამართლომ სწორედ რომ მსგავსი განმარტება გააკეთა პროცესზე, რაც სიტყვასიტყვით გაიმეორა განაჩენში ქ. თბილისის სააპელაციო სასამართლომ, ხოლო უზენაესმა სასამართლომ მსგავს მსჯელობაში რაიმე კანონსაწინააღმდეგო და ფუნდამენტური უფლებების დარღვევა ვერ შეამჩნია, რის გამოც დაუშვებლად ცნო წარდგენილი საკასაციო საჩივარი (იხ. მტკიცებულების სახით დართული სასამართლოს გადაწყვეტილებები). რაც შეეხება აღნიშნული პრობლემის მასშტაბურობას _ სარჩელზე მტკიცებულების სახით დართული `ღია ფონდი საქართველო~-ს მიერ 2016 წელს გამოქვეყნებული კვლევა, `მტკიცებულებები სისხლის სამართლის პროცესში~, მოიცავს ფართო მსჯელობას სადავო ნორმების შინაარსთან და მათი გამოყენების სასამართლო პრაქტიკასთან დაკავშირებით, რაც მიუთითებს სარჩელში აღწერილი პრობლემის მასშტაბურობაზე (იხ. მტკიცებულების სახით დართული კვლევა `მტკიცებულებები სისხლის სამართლის პროცესში~). ასევე, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ #821 სარჩელის დასაშვებობის საკითხის შემოწმებისას გამწესრიგებელ სხდომაზე ექსპერტის სახით მოწვეულმა ადვოკატმა, იოსებ ბარათაშვილმა, დაადასტურა პრობლემის არსებობა და განმარტა, რომ სადავო ნორმების ერთობლიობა იძენს იმ არაკონსტიტუციურ შინაარსს, რომელიც გამორიცხავს არსებითი განხილვის სხდომაზე მტკიცებულებათა დაუშვებლად ცნობის შესახებ შუამდგომლობის დაყენებას, ხოლო ექსპერტის სახით მოწვეულმა ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სამართლის დოქტორმა ირინე ბოხაშვილმა ცალსახად დაადასტურა, რომ მოსამართლეს არ შეუძლია საქმის არსებითი განხილვის ეტაპზე იმსჯელოს მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე და მიუთითა იმ სხვა პროცესუალურ გარანტიებზე, რომელიც ცდილობს შეინარჩუნოს ის ბალანსი, რაც სასამართლოს აკისრებს ვალდებულებას, გადაწყვეტილება მიიღოს კანონიერ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით (იხ. მტკიცებულების სახით დართული საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 22 თებერვლის განჩინება საქმე #2/2/821). ამდენად, სარჩელს თან ერთვის ყველა ის მტკიცებულება, რომლებიც ადასტურებს სარჩელის საფუძვლიანობას, წარმოდგენილია სასამართლოს პოზიციაც და სარჩელის დასაბუთება შინაარსობრივად შეეხება სწორედ სადავო ნორმების ერთობლიობით გამოყენების სასამართლო პრაქტიკას, რომელიც გამორიცხავს საქმის არსებითი განხილვისა თუ შემდგომი ინსტანციის სასამართლოებში მტკიცებულებათა დაუშვებლად ცნობის შესახებ შუამდგომლობის დაყენებასა და განხილვას.

ბ) შეტანილია უფლებამოსილი სუბიექტის მიერ. როგორც სარჩელზე დართული სასამართლო გადაწყვეტილებებით დგინდება, მოსარჩელის _ ნ. ლომიძის _ სისხლის სამართლის ბრალდების საქმეში სასამართლოებმა სწორედ სადავო ნორმების შინაარსზე და მათი გამოყენების პრაქტიკაზე მითითებით უარი განაცხადეს საქმის არსებითი განხილვის ეტაპსა თუ ზემდგომ ინსტანციებში მტკიცებულებათა დასაშვებობის _ კანონიერების შემოწმებაზე, ისე მიიღეს გამამტყუნებელი განაჩენი და ნ. ლომიძეს სასჯელის ზომად განუსაზღვრეს 9 (ცხრა) წლით თ/აღკვეთა. ამდენად, მითითებული სადავო ნორმებით პირდაპირ ირღვევა ნ. ლომიძის ფუნდამენტური უფლებები, რაც გარანტირებულია საქ. კონსტიტუციით და აღნიშნული სადავო ნორმების კონსტიტუციურობაზე მსჯელობა პირდაპირ ინტერესშია როგორც მოსარჩელის, ასევე საქ. კონსტიტუციით გათვალისწინებული ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების რეალიზებასთან;

გ) სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის მე-7 მუხ., მე-40 მუხ. III ნაწ., 42-ე მუხ. VII ნაწ., 85-ე მუხ. III ნაწილით;

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა და, შესაბამისად, არც მისი არასაპატიო მიზეზით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში;

ზ) სადავო საპროცესო ნორმის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-19 მუხლის II ნაწილის თანახმად, `მართლმსაჯულების განხორციელებაზე უარის თქმა დაუშვებელია. სასამართლო ვალდებულია, ამ კოდექსით დადგენილი წესით, განსჯადობის მიხედვით განიხილოს სისხლის სამართლის საქმე, შუამდგომლობა და საჩივარი~. მითითებული მუხლი ზოგადი ხასიათის ნორმაა და უზრუნველყოფს სახელმწიფოს მხრიდან იმ პოზიტიური ვალდებულების შესრულებას, რასაც აკისრებს სამართლიანობის ზოგადი პრინციპი. აღნიშნული ნორმის მეორე წინადადება მიუთითებს რა საქ. სსსკ-ის სხვა ნორმებზე, მათთან ერთად სინთეზში სასამართლოს აკისრებს ვალდებულებებს, მხარეებს შეუქმნას სამართლებრივი საშუალებები შეჯიბრებითობის პრინციპის რეალიზებისათვის, თუმცა, იქვე, სასამართლო ინსტიტუტს უწესებს გარკვეულ შებოჭვებს სამართალწარმოების ამა თუ იმ ეტაპზე და ამა თუ იმ მოცემულობაში სახელმწიფოს მხრიდან ზემოაღნიშნული ვალდებულების რეალიზებასთან დაკავშირებით, რაც თავის მხრივ უზრუნველყოფს საქ. კონსტიტუციის 42-ე მუხ. I და II ნაწილით დაცული უფლებების რეალიზებას.

საქ. სსსკ-ის 93-ე მუხ. I ნაწილის თანახმად, `მხარეებმა შუამდგომლობა შეიძლება დააყენონ ამ კოდექსით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით, სისხლის სამართლის პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე~. აღნიშნული მუხლი წარმოადგენს ზოგადი ხასიათის ნორმას, რომელიც ვრცელდება სამართალწარმოების ყველა ეტაპზე, მათ შორის წ/სასამართლო სხდომაზე, საქმის არსებითი განხილვის ეტაპსა თუ ზემდგომ ინსტანციებში. თავისი შინაარსით მითითებული ნორმა აღმჭურველი ხასიათისაა და მხარეებს ანიჭებს უფლებას, თავიანთი შეხედულებისამებრ გამოიყენონ იმ სახის არსებითი პროცესუალური გარანტიები, როგორიცაა შუამდგომლობის დაყენება და გარკვეული გავლენის მოხდენა სამართლიან პროცესსა და სამართლიან სასამართლო გადაწყვეტილების მიღებაზე. თუმცა, აღმჭურველ ხასიათთან ერთად, აღნიშნული ნორმა აწესებს გარკვეულ შებოჭვებს, მიუთითებს რა სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის სხვა მუხლებზე, მათთან ერთად ერთობლიობაში განსაზღვრავს კონკრეტულ ვითარებასა და მოცემულობას, როდესაც მხარეს ეძლევა საშუალება შუამდგომლობის დაყენების უფლების რეალიზებისათვის. ამდენად, მითითებული ნორმა გარკვეულწილად ამკრძალავ ხასიათსაც იძენს და მხარეებს, სსსკ-ის სხვა ნორმებზე მითითებით, განუსაზღვრავს კონკრეტულ მოცემულობას ამა თუ იმ საკითხთან დაკავშირებით შუამდგომლობის დაყენებასა და განხილვაზე.

საქ. სსსკ-ის 93-ე მუხ. IV ნაწილის მიხედვით, `იმავე შინაარსის შუამდგომლობა, რომელზეც უკვე მიღებულია გადაწყვეტილება, იმავე სასამართლოში აღარ განიხილება~. აღნიშნულიც წარმოადგენს ზოგადი ხასიათის ნორმას, რომელიც ასევე ვრცელდება სამართალწარმოების ყველა ეტაპზე და თავისი შინაარსით იგი ამკრძალავი ხასიათისაა, რომელიც მხარეებს და სასამართლოს, გარკვეულწილად სასამართლო განსაზღვრულობის პრინციპზე მითითებითა და სამართალწარმოების ინტერესებიდან გამომდინარე, უკრძალავს იმავე სასამართლოში იმ სახის შუამდგომლობის დაყენებას და განხილვას, რომელზეც უკვე მიღებულია გადაწყვეტილება. აქვე აღსანიშნავია, რომ მითითებული აკრძალვა არ ზღუდავს მხარეს, ისარგებლოს გასაჩივრების უფლებით, ისევე, როგორც არ ზღუდავს გადაწყვეტილების გადასინჯვაზე ზემდგომი სასამართლოების უფლებამოსილების გამოყენებას. თუმცა მითითებული ნორმის არაგანჭვრეტადობა განპირობებულია არა ზოგადად მისი ამკრძალავი ხასიათით, არამედ მასში დეფინიცირებული შემდეგი ნორმატიული შინაარსიდან: `იმავე სასამართლოში აღარ განიხილება~. საქ. კონსტიტუციის 83-ე მუხ. II ნაწილის თანახმად `მართლმსაჯულებას ახორციელებს საერთო სასამართლოები. მათი სისტემა დადგენილია ორგანული კანონით~. `საერთო სასამართლოების შესახებ~ საქ. ორგანული კანონის მე-2 მუხლში მოცემულია საქართველოს საერთო სასამართლოების სისტემა, რომელიც შედგება სამი ინსტანციის ანუ სამი სასამართლოსაგან. ესენია: რაიონული (საქალაქო) სასამართლო, სააპელაციო სასამართლო და საქართველოს უზენაესი სასამართლო. მსგავსი მოცემულობაა ასევე საქ. სსსკ-ის III თავით დადგენილ სასამართლო ხელისუფლების ორგანოებში, რომლებიც ასევე შედგება სამი სასამართლოსგან: რაიონული (საქალაქო) სასამართლოსგან, სააპელაციო სასამართლოსგან და საკასაციო სასამართლოსგან. საქ. სსსკ, მართალია, შეიცავს თითოეულ ამ სასამართლოში საქმის განხილვის სხვადასხვა ეტაპებს, თუმცა მიუხედავად ამ ეტაპებისა, ისინი განიხილებიან ცალკეული ინსტანციის ერთიანი მართლმსაჯულების ორგანოებად (სასამართლოებად), რომლებიც, თავიანთი კომპეტენციის ფარგლებში, განსჯადობის მიხედვით განიხილავენ ს/ს საქმეებს, შუამდგომლობებს და საჩივრებს. ამდენად, საქ. სსსკ-ის 93-ე მუხ. IV ნაწილის აღნიშნული შინაარსი კანონის გამომყენებელს აძლევს საშუალებას, `იმავე სასამართლოს~ ტერმინში მოიაზროს არა სისხლის სამართლის პროცესის თავისებურებებიდან გამომდინარე საქმის განხილვის ესა თუ ის ეტაპი (მაგ.: ბრალდებულის პირველი წარდგენა სასამართლოში, წ/სასამართლო სხდომა, საქმის არსებითი განხილვა და ა.შ.), არამედ მთლიანად რომელიმე ინსტანციის სასამართლო და სწორედ ამ არგუმენტაციით უარი თქვას იმ შინაარსის შუამდგომლობის განხილვაზე, რომელიც იმავე ინსტანციის სასამართლოში სამართალწარმოების სხვა ეტაპზეა განხილული. მითითებული ნორმის გამოყენების სასამართლო პრაქტიკის პრობლემურობას განაპირობებს ასევე მასში მითითებულ `იმავე შინაარსის~ ტერმინთან დაკავშირებით დამკვიდრებული სასამართლოს პრაქტიკა და განმარტება. კერძოდ კი, ერთი და იმავე შინაარსის შუამდგომლობა, მართალია, არ ნიშნავს ერთგვაროვანს, რამდენადაც პირველ შემთხვევაში საუბარია ერთსა და იმავე მოთხოვნასა და არგუმენტაციაზე, ხოლო მეორე შემთხვევაში საუბარი შეიძლება იყოს ფორმალურად იმავე მოთხოვნაზე, ოღონდ სხვა ახალი საფუძვლით, თუმცა სასამართლოები, როგორც წესი, სწორედ რომ ფორმალურ ჭრილში აფასებენ წარდგენილ შუამდგომლობებს, განსაკუთრებით კი მტკიცებულებათა დაუშვებლობასთან დაკავშირებით და მხოლოდ ერთგვაროვანი მოთხოვნის მოტივაციით უარს აცხადებენ დაყენებული შუამდგომლობის განხილვასა და დაკმაყოფილებაზე, ისე, რომ ყურადღების მიღმა ტოვებენ იმ არგუმენტაციას, რაზე დაყრდნობითაც მხარეები (განსაკუთრებით კი დაცვის მხარე) მოითხოვენ კონკრეტული შუამდგომლობის ხელმეორედ განხილვასა და დაკმაყოფილებას.

საქართველოს სსსკ-ის 219-ე მუხ. IV ნაწ. `ა~ პუნქტი აწესრიგებს წ/სასამართლო სხდომის ეტაპს და ადგენს აღნიშნულ ეტაპზე მოსამართლის მიერ მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე შუამდგომლობის განხილვის უფლებამოსილებას, კერძოდ კი `წ/სასამართლო სხდომის მოსამართლე განხილვის მხარეთა შუამდგომლობებს მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე~. მითითებული საკითხის გარკვევა ერთ-ერთი აუცილებელია წ/სასამართლო პროცესის მიზანსა და ამოცანებს შორის, რათა სასამართლოს მიერ გამოკვლეულ იქნეს, დაცული იყო თუ არა მხარეთა უფლებები და კანონის მოთხოვნები მხარეთა უფლებების უზრუნველყოფის შესახებ; მტკიცებულებათა შეკრების დროს ხომ არ დარღვეულა კანონი. თუმცა აქვე აუცილებელია, ყურადღება გავამახვილოთ იმ საკითხზე, რომ წ/სასამართლო სხდომის მოსამართლე მხოლოდ ფორმალურად (ამ შემთხვევაში ალბათ უპრიანი იქნება ვიხმაროთ ტერმინი `ზედაპირულად~) ამოწმებს მტკიცებულებათა დასაშვებობის საკითხს. იგი არ და ვერ ახდენს მხარეების მიერ წარმოდგენილი მტკიცებულებების არსებით გამოკვლევას მათი როგორც ავთენტურობისა და რელევანტურობის, ასევე უტყუარობისა და დასაშვებობის კუთხით, არამედ აღნიშნული სწორედ რომ არსებითი განხილვის სასამართლოს ამოცანებს წარმოადგენს და, მხარეთა თანასწორობის პრინციპიდან გამომდინარე, წ/სასამართლო სხდომის თავმჯდომარეს არ რჩება შესაძლებლობა, უპირატესობა მიანიჭოს რომელიმე მხარის მიერ წარმოდგენილ დოკუმენტს, თუნდაც ამით მეორე მხარის წარდგენილი მასალის კანონის დარღვევით მოპოვების ფაქტი დასტურდებოდეს, ვინაიდან თავად ამ სახის მხარის მიერ წარმოდგენილი დოკუმენტი საჭიროებს გამოკვლევას ავთენტურობისა და წარმომავლობის კუთხით, რის შემდეგ, მხარის მოთხოვნის შემთხვევაში, მას შეიძლება მიენიჭოს მტკიცებულებითი ძალა (საქ. სსსკ 78-ე მუხ.), ვინაიდან არცერთ მტკიცებულებას არ გააჩნია წინასწარ მინიჭებული და დადგენილი მტკიცებულებითი ძალა, არამედ მტკიცებულება უნდა შეფასდეს სისხლის სამართლის საქმესთან მისი რელევანტურობის, დასაშვებობისა და უტუარობის თვალსაზრისით (საქ. სსსკ მე-13 მუხ. I ნაწ., 82-ე მუხ.). ამდენად, წ/სასამართლო იძულებულია, საქმის არსებითი განხილვისათვის დასაშვებად ცნოს თუნდაც ორი ურთიერთსაწინააღმდეგო დოკუმენტი და მისცეს შესაძლებლობა მხარეებს და სასამართლოს საჯაროობისა და შეჯიბრებითობის პრინციპით, უშუალოდ მხარეთა მონაწილეობით გამოიკვლიონ წარდგენილი მტკიცებულებები რელევანტურობის, დასაშვებობისა და უტყუარობის თვალსაზრისით. აქვე აუცილებელია, ყურადღება გავამახვილოთ იმ სამწუხარო რეალობაზე, რასაც დღემდე ადგილი აქვს საერთო სასამართლოების სისტემაში საქმის განხილვისას, კერძოდ, მოსამართლეები კვლავ განაგრძობენ საქმის განხილვის დაწყებას წინასწარ შექმნილი მოსაზრებით პიროვნების ბრალეულობასთან დაკავშირებით და, როგორც წესი, წ/სასამართლო სხდომაზე სასამართლო გადაწყვეტილებებებს ღებულობს არა იმისდა მიხედვით, თუ როგორია კანონმდებლის მოთხოვნა, არამედ იმისდა მიხედვით, როგორ აისახება მის მიერ მიღებული განჩინება საქმის საბოლოო შედეგზე. შესაბამისად, წ/სასამართლო, ხელმძღვანელობს რა ალბათობის მაღალი ხარისხის სტანდარტით, თანასწორობის პრინციპზე მითითებით საქმის არსებითი განხილვისათვის დასაშვებად ცნობს იმ სახის მტკიცებულებებს, რომლის უკანონობაზეც შეიძლება მეტყველებდეს მეორე მხარის მიერ წარმოდგენილი დოკუმენტები, რითაც მხარეებს უქმნის საშუალებას, მათ მიერ მოპოვებულ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით საქმის არსებითი განხილვისას იდავონ თავიანთი პოზიციების სისწორეზე. ამასთან, მითითებული პრაქტიკა ხელს უწყობს წ/სასამართლოსაც, თავი აარიდოს მისთვის არასასურველ იმ სახის გადაწყვეტილების მიღებას, რომელმაც შეიძლება არსებითად იმოქმედოს საქმის შედეგზე და წინასწარ განაპირობოს საქმის საბოლოო ბედი.

რაც შეეხება საქმის არსებით განხილვას, მის ამოცანებს წარმოადგენს წ/სასამართლოს მიერ დაშვებული მტკიცებულებების არსებითი გამოკვლევა, როგორც მათი რელევანტურობისა და უტყუარობის, ასევე დასაშვებობის კუთხით, თუმცა გამოკვლევის ბოლო სტადიაზე, როდესაც ხდება მტკიცებულებათა შეფასება, სასამართლო უარს აცხადებს `დაუშვებელ მტკიცებულებად~ (საქ. სსსკ 72-ე მუხ.) ანუ უკანონო მტკიცებულებად ცნობის შესახებ შუამდგომლობის დაყენებასა და დაკმაყოფილებაზე, მიუთითებს რა საქ. სსსკ-ის მე-19 და 93-ე მუხლები ზემოაღნიშნულ ამკრძალავ ხასიათზე და საქ. სსსკ-ის 219-ე მუხ. IV ნაწ. `ა~ პუნქტთან ერთობლიობაში, ზღუდავს მხარის ისეთ პროცესუალურ გარანტიებს, როგორიცაა შეჯიბრებითობის პრინციპი. კერძოდ კი, ცალკეულ შემთხვევაში, როგორც ნ. ლომიძის ბრალდების საქმეში, მიუთითებს, რომ `მტკიცებულებათა დასაშვებობის შესახებ შუამდგომლობებს განიხილავს წ/სასამართლო სხდომა. შესაბამისად, არსებითი განხილვის სასამართლო მოკლებულია შესაძლებლობას, იმსჯელოს უკვე დაშვებული მტკიცებულებების დაუშვებელ მტკიცებულებად ცნობის შესახებ~, ხოლო სხვა შემთხვევაში საერთოდ არ აძლევს მხარეს საშუალებას, დააყენოს მსგავსი შუამდგომლობა და განმარტავს, რომ მსგავსი შუამდგომლობა შესაძლებელია დაყენებულ იქნეს მხოლოდ წ/სასამართლო სხდომაზე. მითითებული საკითხის პრობლემურობა განპირობებულია სისხლის სამართლის პროცესუალურ კანონმდებლობაში საქ. სსსკ-ის მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხლის I, IV ნაწილებისა და 219-ე მუხ. IV ნაწ. `ა~ პუნქტის სინთეზით, მათი გამოყენების სასამართლო პრაქტიკით და 219-ე მუხ. IV ნაწ. `ა~ პუნქტის შინაარსიდან გამომდინარე, `დასაშვებობასთან~ დაკავშირებით დამკვიდრებული ტერმინოლოგიით, რომლის ამ ფორმით დამკვიდრება სისხლის სამართლის პროცესუალურ კანონმდებლობაში შეცდომისკენ უბიძგებს კანონის გამომყენებელს, რაც საფუძველს იძლევა, რომ წ/სასამართლო სხდომის მიერ, რომელიც, თავის მხრივ, მტკიცებულებათა შეფასებისას ხელმძღვანელობს ალბათობის მაღალი ხარისხის სტანდარტით და ვერ ახდენს მტკიცებულებათა არსებით გამოკვლევას მათი რელევანტურობის, უტუყარობისა და დასაშვებობის კუთხით, საქმის არსებითი განხილვისათვის დასაშვებად ცნობილი მტკიცებულება კრიტიკული შემოწმების გარეშე საფუძვლად დაედოს პირის მიმართ გამამტყუნებელ განაჩენს. რამდენადაც ირაციონალური არ უნდა იყოს, დღევანდელი სასამართლოები სწორედ რომ მითითებული ფორმით ახდენენ კანონის განმარტებას, რაც მოსამართლეს ანიჭებს თავისუფლებას, წ/სასამართლოს მიერ განჩინებით დასაშვებად ცნობილ მტკიცებულებას, რომლის უკანონობა და `დაუშვებელ მტკიცებულებად~ (საქ. სსსკ 72-ე მუხ.) ცნობის საფუძვლები გამოიკვეთა საქმის არსებითი განხილვისას, დააფუძნოს გამამტყუნებელი განაჩენი და, რამდენადაც პარადოქსული არ უნდა იყოს, საქ. სსსკ მოთხოვნებიდან გამომდინარე, ამდაგვარი განაჩენი ვერ ჩაითვლება უკანონოდ, ვინაიდან იგი დაფუძნებული იქნება წ/სასამართლოს მიერ საქ. სსსკ-ით დასაშვებად ცნობილ ანუ იმ მტკიცებულებებზე, რომელთა გამოყენებაც კანონიერად არის მიჩნეული.

სწორედ მითითებული მსჯელობა არის საქ. სსსკ-ის მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხლის I და IV ნაწ. და 219-ე მუხ. IV ნაწ. `ა~ პუნქტის ერთობლიობით გამოყენების პრაქტიკის არაკონსტიტუციურობის მთავარი ინდიკატორი. სწორედ ის გარემოება, რომ ერთი მხრივ 219-ე მუხ. IV ნაწ. `ა~ პუნქტის შინაარსში მოცემულია, რომ წ/სასამართლო სხდომა განიხილავს მხარეთა შუამდგომლობებს მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე და არ არის დაფინიცირებული, რომ ამ შემთხვევაში დასაშვებობა გულისხმობს მხარეების მიერ წარმოდგენილი მასალის მხოლოდ ალბათობის მაღალი ხარისხის სტანდარტით საქმის არსებითი განხილვისათვის დასაშვებობის საკითხს და მისი მოქმედების არეალი ვრცელდება მხოლოდ წ/სასამართლო განხილვის ეტაპზე, ხოლო, მეორე მხრივ, საქ. სსსკ მე-19 მუხ. II ნაწ. და 93-ე მუხ. I ნაწ. სასამართლოს და მხარეებს აძლევს საშუალებას, შუამდგომლობები დააყენონ და განიხილონ სსსკ-ით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით, ამასთან, საქ. სსსკ-ის 93-ე მუხ. IV ნაწილი კრძალავს იმავე ინსტანციის სასამართლოში იმავე შინაარსის შუამდგომლობის განხილვას, რომელზეც უკვე მიღებულია გადაწყვეტილება, იძლევა შესაძლებლობას, ამ ნორმების არაერთგვაროვანი წაკითხვის ალბათობისა და კანონის გამომყენებლების მიერ ფუნდამენტური უფლებების შეზღუდვისათვის, რაც აძლევს საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს საშუალებას წარმოდგენილი მტკიცებულებების აპრიორად კანონიერ `დასაშვებ მტკიცებულებად~ ცნობაზე, ვინაიდან მიღებულია წ/სასამართლო სხდომის მიერ განჩინება მათ დასაშვებობასთან დაკავშირებით, რაც სცდება სისხლის სამართლის პროცესის ამოცანებს და ემსგავსება მხარეთა მიერ მოპოვებული მტკიცებულებების უბრალო და ფორმალურ შემოწმებას, რადგან საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს არ რჩება უფლება, განჩინებით იმსჯელოს მათ კანონიერებაზე, ხოლო მხარეებს არ ეძლევათ უფლება, სასამართლოს წინაშე დააყენონ შუამდგომლობა გამოკვლეულ მტკიცებულებათა კანონიერების შემოწმებასა და აღნიშნულ საკითხზე დასაბუთებული განჩინების მიღების თაობაზე, რაც შესაბამისად წინააღმდეგობაში მოდის როგორც საქ. კონსტიტუციის 85-ე მუხ. III ნაწილით გარანტირებული შეჯიბრებითობის პრინციპთან, ასევე საქ. კონსტიტუციის მე-40 მუხ. III ნაწ. და 42-ე მუხ. VII ნაწილით გარანტირებულ სამართლიანი სასამართლოს პრინციპთან, რაც თავის არსში სწორედ იმას გულისხმობს, რომ მოსამართლეს მიეცეს საშუალება, სასამართლოს ნებისმიერ სტადიაზე მტკიცებულებათა კანონიერების შემოწმებისთვის და უკანონო მტკიცებულებებზე დაყრდნობით არ მიიღოს საბოლოო გამამტყუნებელი განაჩენი (გადაწყვეტილება). ცალკე აღნიშვნის ღირსია საქ. სსსკ-ის 239-ე მუხლის II ნაწილით საქმის არსებითი განხილვის დროს დამატებითი მტკიცებულებების წარდგენის შემთხვევა, რა დროსაც სასამართლო არკვევს მხოლოდ საქმის არსებით განხილვამდე მტკიცებულების წარუდგენლობის მიზეზს, რის საფუძველზეც იღებს გადაწყვეტილებას საქმეზე მტკიცებულების დაშვება-არდაშვების თაობაზე. ასეთ შემთხვევაში სასამართლო მოკლებულია როგორც აღნიშნული მტკიცებულების დასაშვებობის შესახებ მსჯელობის შესაძლებლობას, ასევე ამ ახალი მტკიცებულების საფუძველზე მანამდე წარმოდგენილი მტკიცებულებების დასაშვებობისა და კანონიერების თაობაზე მსჯელობას. ამ შემთხვევაშიც სასამართლო მიუთითებს სწორედ საქ. სსსკ-ის მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხ. I, IV ნაწილებისა და 219-ე მუხ. IV ნაწ. `ა~ პუნქტის სინთეზზე და, მიუხედავად იმისა, რომ საქმეში შეიძლება წარმოდგენილ იქნეს ახალი მტკიცებულებები, რომლებშიც არ იყო ცნობილი მხარეებისთვის წ/სასამართლო სხდომის ეტაპზე და რომლებიც მიუთითებენ წ/სასამართლო სხდომის მიერ დასაშვებად ცნობილი მტკიცებულებების უკანონობაზე და ფუნდამენტური უფლებების დარღვევის ფაქტზე (მათ შორის დაცვის უფლების, შეჯიბრებითობისა და თანასწორობის პრინციპის), უარს აცხადებს მტკიცებულებათა კანონიერების შემოწმებაზე. აღნიშნული კი დამატებითი ინდიკატორია როგორც საქ. სსსკ 239-ე მუხ. II ნაწ., ასევე სსსკ-ს მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხ. I, IV ნაწილებისა და 219-ე მუხ. IV ნაწ. `ა~ პუნქტის სინთეზის, მათი გამოყენების სასამართლო პრაქტიკის არაკონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით.

სამართლის უმნიშვნელოვანეს ფუნქციას საზოგადოებაში წესრიგის უზრუნველყოფა წარმოადგენს. მის წევრებს უნდა შეეძლოთ ხელშეკრულების მეორე მხარის ქცევის პროგნოზირება, ხოლო დარღვევის შემთხვევაში - განცდა იმისა, რომ იქნებიან დაცულნი. სამართლის მიზანი და დანიშნულებაა დარღვეული უფლებების აღდგენა და იგი არა მარტო ერთეულ ინდივიდს იცავს, არამედ უზრუნველყოფს სრულიად სოციალური სტრუქტურის შენარჩუნებას და საზოგადოების კანონით განმტკიცებული ინტერესების დაცვას. ამ ჭრილში აუცილებელია, ყურადღება გამახვილდეს იმ ფაქტზე, რომ სამართალი იცავს ინდივიდს არა მარტო სხვა კერძო პირებისაგან, არამედ სახელმწიფოსგანაც. ასე, რომ, სამართალი არის არა თვითმიზანი, არამედ მიზნის მიღწევის საშუალება და იგი არეგულირებს საზოგადოებაში მიმდინარე მოვლენებს და როდესაც კანონი კანონობს, თითოეულ ადამიანს აქვს კომფორტისა და უსაფრთხოების შეგრძნება. სახელმწიფოში კი უმნიშვნელოვანეს და უზენაეს კანონს კონსტიტუცია წარმოადგენს და ყველა სხვა კანონი თუ კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტი საზოგადოებაში სწორედ რომ კონსტიტუციურ პრინციპებს განამტკიცებს.

სისხლის სამართლის პროცესის მთავარ მიზანს, საქართველოს კონსტიტუციიდან გამომდინარე, სწორედ რომ სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღება წარმოადგენს. სწორედ ამ მიზნით არსებობს სხვადასხვა საპროცესო გარანტიები, მათ შორის შეჯიბრებითობისა და თანასწორობის პრინციპი, დაცვის უფლება და ა.შ. ერთ-ერთ ასეთ ვალდებულებას კონსტიტუციური სულისკვეთებისათვის და ადამიანის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის მიზნით, რითაც ინდივიდი გარანტირებულია ნებისმიერი სახელმწიფო მოხელის თვითნებობისგან და იცავს მას სახელმწიფოსგანაც, წარმოადგენს საქ. კონსტიტუციის 42-ე მუხ. VII ნაწილი, რომლის თანახმადაც: „კანონდარღვევით მოპოვებულ მტკიცებულებას იურიდიული ძალა არა აქვს“, ხოლო კონსტიტუციის მე-40 მუხ. III ნაწილის თანახმად კი - „დადგენილება ბრალდებულის სახით პირის პასუხისგებაში მიცემის შესახებ, საბრალდებო დასკვნა და გამამტყუნებელი განაჩენი უნდა ემყარებოდეს მხოლოდ უტყუარ მტკიცებულებებს“. აღნიშნული კონსტიტუციური დებულება წარმოადგენს სამართლებრივი სახელმწიფოს ერთ-ერთ საფუძველს და განამტკიცებს უდანაშაულო პირის მსჯავრდების თავიდან აცილებას. სწორედ კონსტიტუციის მითითებულ ფუძემდებლურ პრინციპს განამტკიცებს საქ. სსსკ 72-ე მუხლი, რომელიც ემსახურება სისხლის სამართლის პროცესის ამოცანებს, სამართლიან სასამართლო განხილვას, რაც გულისხმობს, რომ გამამტყუნებელი განაჩენი გამოტანილ იქნეს მხოლოდ კანონიერი გზით მოპოვებულ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რაც, თავის მხრივ, უზრუნველყოფს საზოგადოების დაცვას სახელმწიფო ძალადობისაგან. მითთებული მუხლის V ნაწილის თანახმად: „მტკიცებულებათა დაუშვებლად ცნობის საკითხს წყვეტს სასამართლო. სასამართლოს გადაწყვეტილება დასაბუთებული უნდა იყოს“. ამდენად, მითითებული მუხლის დისპოზიციიდან გამომდინარე, დაუშვებელ მტკიცებულებად ცნობისთვის აუცილებელია სასამართლოს განჩინება, რაზეც საქ. სსსკ 25-ე მუხ. II ნაწილიდან გამომდინარე, სავალდებულოა მხარის შუამდგომლობა, ვინაიდან მითითებული მუხლი სასამართლოს უკრძალავს დამოუკიდებლად, ანუ მხარის მოთხოვნის გარეშე მტკიცებულებათა მოპოვებას და გამოკვლევას, ხოლო გამოკვლევის ბოლო სტადიას სწორედ რომ მტკიცებულებათა შეფასება წარმოადგენს. ამდენად, სწორედ მხარის შუამდგომლობის (მოთხოვნის) შემდეგ საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს თავმჯდომარე, თანახმად საქ. სსსკ 72-ე მუხ. V ნაწილისა, ვალდებულია, მიიღოს დასაბუთებული გადაწყვეტილება - განჩინება და ამოიღოს საქმიდან კანონის დარღვევით მიღებული მტკიცებულება, თუ ის აუარესებს ბრალდებულის სამართლებრივ მდგომარეობას, თუმცა საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტის საფუძველზე წ/სასამართლო სხდომის მიერ მიღებული განჩინება მტკიცებულებათა დასაშვებობის შესახებ და წარმოდგენილ სარჩელში მითითებული ნორმების შინაარსის თავისებური ინტერპრეტაცია აძლევს საშუალებას პირველი ინსტანციის საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს, უარი განაცხადოს ამ სახის შუამდგომლობის განხილვაზე, ვინაიდან იმავე ინსტანციის სასამართლოს მიერ უკვე მიღებულია განჩინება სადავო მტკიცებულებათა დასაშვებობასთან დაკავშირებით. შესაბამისად, ფორმალურად არსებობს იმის რისკი, რომ გამამტყუნებელი განაჩენი გამოტანილი იყოს იმ სახის მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რომელთა უკანონობა და „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის საფუძვლები გამოიკვეთა უშუალოდ საქმის არსებითი განხილვისას, ვინაიდან არ იარსებებს იმ სახის სასამართლო განჩინება, რომლის არსებობაც, საქ. სსსკ 72-ე მუხ. V ნაწილიდან გამომდინარე, სავალდებულოა „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ შეფასებისთვის, რაც სრულ წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის მე-7 მუხლითა და ადამიანის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლით გარანტირებულ სამართლიანი სასამართლოს პრინციპთან, საქ. კონსტიტუციის მე-40 მუხ. III ნაწ. და 42-ე მუხლისVII ნაწილით გარანტირებულ სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებისა და სახელმწიფოს იმ მთავარ პოზიტიურ ვალდებულებასთან, რაც გულისხმობს, რომ გამამტყუნებელი განაჩენი გამოტანილ იქნეს მხოლოდ კანონიერი გზით მოპოვებულ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, სცდება სისხლის სამართლის პროცესის ამოცანებს, ემსგავსება მხარეთა მიერ მოპოვებული მტკიცებულებების უბრალო და ფორმალურ შემოწმებას, რაც მიუღებელია კონსტიტუციის სულისკვეთებისათვის და მთლიანად სცილდება კონსტიტუციაში გათვალისწინებულ ღირებულებათა წესრიგს. თუმცა, რომც დავუშვათ იმის თეორიული შესაძლებლობა, რომ, მხარეთა დასკვნითი სიტყვების მოსმენის შემდეგ, სასამართლო სათათბირო ოთახში ერთპიროვნულად შეაფასებს მტკიცებულებათა კანონიერების საკითხს, მოახდენს საქ. სსსკ 72-ე მუხ. V ნაწილის მოთხოვნის უგულებელყოფას და, საქართველოს კონსტიტუციის პრინციპებიდან გამომდინარე, ამორიცხავს კანონდარღვევით მოპოვებულ მტკიცებულებებს და არ გაამახვილებს ყურადღებას საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტით წ/სასამართლოს სხდომის მიერ მიღებულ განჩინებაზე, - მსგავსი მსჯელობაც კი ვერ უზრუნველყოფს დაცვის საკმარის გარანტიებს, ვინაიდან მტკიცებულებათა შეფასებას მთლიანად მიანდობს მხოლოდ უფლებამოსილების მქონე პირის კეთილსინდისიერებასა და მიუკერძოებლობას, რაც მნიშვნელოვნად ზრდის შეცდომებისა და უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების რისკს, მით უფრო, ზემოთ აღწერილი სამწუხარო რეალობის გათვალსიწინებით, როდესაც მოსამართლეები საქმის განხილვას იწყებენ წინასწარ შექმნილი მოსაზრებით პიროვნების ბრალეულობასთან დაკავშირებით. აქვე აუცილებლად ყურადღება უნდა გამახვილდეს იმ ფაქტზე, რომ მოქმედი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი მთლიანად მორგებულია ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტზე, რომელთა შემადგენლობაშიც, კანონის იმპერატიული მოთხოვნებიდან გამომდინარე, აკრძალულია იურისტის ყოფნა. ამდენად, მოსამართლისგან განსხვავებით, რომელმაც თეორიულად შეიძლება დასკვნითი სიტყვების მოსმენის შემდეგ სათათბირო ოთახში ერთპიროვნულად შეაფასოს მტკიცებულებათა კანონიერება, ნაფიცი მსაჯულები მოკლებულნი არიან მსგავს შესაძლებლობას იმ მარტივი მიზეზით, რომ ისინი იურისტები არ არიან, რაც გაუმართლებლად ზრდის იმის რისკს, რომ სასამართლოს - ნაფიც მსაჯულთა - ვერდიქტი გამოტანილ იქნეს კანონის დარღვევით მოპოვებულ, იურიდიული ძალის არმქონე მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რაც წინააღმდეგობაში მოდის კონსტიტუციურ პრინციპებთან და ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტი, რომელიც გარკვეულწილად სამართლიანი სასამართლოს გადაწყვეტილების მიღების გარანტიას წარმოადგენს, სრულებით კარგავს აზრს და პირიქით, სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღების მიზნის საპირისპირო მექანიზმად გვევლიენბა.

1999 წელს საქართველოს პარლამენტის მიერ რატიფიცირებულ იქნა „ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია“, რომელიც გახდა საქართველოს კანონმდებლობის ნაწილი და შესაბამისი ასახვაც ჰპოვა საქართველოს კონსტიტუციაში. კერძოდ კი: საქართველოს კონსტიტუციის მე-7 მუხლის თანახმად, „სახელმწიფო ცნობს და იცავს ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებსა და თავისუფლებებს, როგორც წარუვალ და უზენაეს ადამიანურ ღირებულებებს. ხელისუფლების განხორციელებისას ხალხი და სახელმწიფო შეზღუდულნი არიან ამ უფლებებითა და თავისუფლებებით, როგორც უშუალოდ მოქმედი სამართლით“. „ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის“ კონვენციის მე-6 მუხლით კი, გარანტირებულია სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლება, რომლის ერთ-ერთ ძირითად ელემენტს წარმოადგენს შეჯიბრებითობის პრინციპი, რომელიც დეფინიცირებულია საქართველოს კონსტიტუციის 85-ე მუხ. III ნაწილში _ „სამართალწარმოება ხორციელდება მხარეთა თანასწწორობისა და შეჯიბრებითობის საფუძველზე“. როგორც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2014 წლის 23 მაისის 3/1/574 გადაწყვეტილებაში ნათლად არის მითითებული, შეჯიბრებითობის პრინციპის დაცვის მნიშვნელოვან გარანტიას წარმოადგენს საქმის ზეპირი განხილვა: „საქმის ზეპირი მოსმენა, ითვალისწინებს მხარეთა უშუალო მონაწილეობას საქმის განხილვაში, რაც ნიშნავს მათ შესაძლებლობას, წარადგინონ მტკიცებულებები, გამოთქვან მოსაზრებები, დაიცვან თავი პირადად ან დამცველის მეშვეობით. სწორედ ეს გზა წარმოადგენს მნიშვნელოვან გარანტიას პროცესის შეჯიბრებითობის, დაცვის უფლებით ადეკვატურად სარგებლობისთვის, ამასთან, საბოლოო ჯამში, უზრუნველყოფს მხარეთა შესაძლებლობას, უკეთ დაიცვან საკუთარი ინტერესები, გავლენა მოახდინონ საქმის გადაწყვეტაზე, ხელი შეუწყონ სწორი და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებას“. როგორც სისხლის, ისე სხვა ტიპის სამართალწარმოების ფარგლებში, შეჯიბრებითობის პრინციპის მთავარი მიზანია, უზრუნველყოს პროცესის მხარე შესაძლებლობით, გაეცნოს, აზრი გამოთქვას და, თუ ეს მის ინტერესშია, გააქარწყლოს ყველა მტკიცებულება და არგუმენტი, რომლებზეც სასამართლომ შეიძლება დააფუძნოს თავისი მოსაზრება, აგრეთვე, დაარწმუნოს სასამართლო თავისი პოზიციის სისწორეში, წარუდგინოს მას შესაბამისი მტკიცებულებები და მოსაზრებები, რასაც სასამართლომ პასუხი უნდა გასცეს თავის დასაბუთებულ გადაწყვეტილებასში, როგორც მხარის მოთხოვნის დაკმაყოფილების, ისე უარყოფის შემთხვევაში. შეჯიბრებითობის პრინციპი უკავშირდება სამართლიანი სასამართლოს უფლების სხვა გარანტიებსაც - მოწინააღმდეგე მხარის მტკიცებულებების შესახებ ინფორმაციის მიღების უფლებას, საკმარისი დროისა და შესაძლებლობის ქონას დაცვის მოსამზადებლად და დაცვის უფლებას, პირადად ან დამცველის მეშვეობით მოწინააღმდეგე მხარის მოწმეების დაკითხვისა და საკუთარი მოწმეების გამოძახებისა და თანაბარ პირობებში დაკითხვის უფლებას, დასაბუთებული სასამართლო გადაწყვეტილების მიღების უფლებას და ა.შ. (საქ, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2015 წლის 29 სექტემბრის N3/1/608, 609 გადაწყვეტილებები). წარმოდგენილ სარჩელში მითითებული სადავო ნორმების შინაარსი და მათი გამოყენების სასამართლო პრაქტიკა კი წინააღმდეგობაში მოდის ზემოთ მითითებულ პრინციპთან და ვერ უზრუნველყოფს სახელმწიფოს მხრიდან სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლების რეალიზების ვალდებულებას. კერძოდ კი, როგორც ზემოთ მივუთითებ, ცელკეულ შემტხვევებში საქმის არსებითი განხილვის სასამართლო საერთოდ არ აძლევს მხარეს საშუალებას, დააყენოს „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის შესახებ შუამდგომლობა, მოიშველიებს რა საქ. სსსკ 93-ე მუხ. I ნაწ., განმარტავს, რომ, საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ, „ა“ პუნქტიდან გამომდინარე, მსგავსი შუამდგომლობა შეიძლება დაყენებულ იქნეს მხოლოდ წ/სასამართლო სხდომაზე, ვინაიდან, საქ. სსსკ 93-ე მუხ. I ნაწილიდან გამომდინარე, „მხარეებმა შუამდგომლობა შეიძ₾ება დააყენონ ამ კოდექსით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით, სისხლის სამართლის პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე“, ხოლო, როგორც ზემოთ უკვე აღინიშნა, საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტი ადგენს მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე მხარეტა მიერ შუამდგომლობების წ/სასამართლო სხდომაზე დაყენების პირდაპირ გათვალისწინებულ შემტხვევას და დადგენილ წესს.

ზემოთ მითითებული პრინციპის უხეში დარღვევა ხდება მაშინაც, როცა სასამართლო, მართალია, არ ზღუდავს მხარის უფლებას შუამდგომლობის დაყენების თაობაზე, თუმცა კვლავ საქ. სსსკ მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხ. I, IV ნაწ. და 219-ე მუხლის IV ნაწ. „ა“ პუნქტზე მითითებით უარს აცხადებს „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის შესახებ მსჯელობაზე და დასაბუთებული განჩინების (გადაწყვეტილების) მიღებაზე.

აქვე აუცილებელია, აღინიშნოს, რომ ადამიანის უფლებათა და ძირიტად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციითა და საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული სამართლიანი სასამართლოს განხილვის უფლება არ გამორიცხავს სახელმწიფოსა და სამართლის ინტერესებიდან გამომდინარე ცალკეული ფუნდამენტური უფლებების შეზღუდვას, მათ შორის დაცვის უფლების, შეჯიბრებითობის პრინციპის და ა.შ., რაც ავტომატურ რეჟიმში არ იწვევს სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლების დარღვევას. ასეთ შემტხვევაში სახელმწიფოს აკისრია ვალდებულება, მსგავსი შეზღუდვა დაბალანსებულ და კომპენსირებულ იქნეს მისი საპირწონე სხვა პოზიტიური ვალდებულებებით, რაც საბოლოო ჯამში უზრუნველყოფს სამართლიან და კანონიერ სასამართლო განხილვას. ამ ჭრილში საინტერესოა სასამართლოს წარმომადგენელთა მოსაზრება შენარჩუნებულ ბალანსსა და საბოლოო გადაწყვეტილების კანონიერებასთან მიმართებით. მათი პოზიციით - „საქმის არსებითი განხილვის დროს როგორც პირველი ინსტანციის, ისე სააპელაციო ინსტანციის სასა,ართლო სამართლებრივად მოკლებულია შესაძლებლობას, სწორედ საქ. სსსკ მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხ. I, IV ნაწ. და 219-ე მუხლის IV ნაწ. „ა“ პუნქტიდან გამომდინარე, იმსჯელოს უკვე დაშვებული მტკიცებულებების დასაშვებობასთან დაკავშირებით. არსებითი განხილვის სასამართლო უკვე იკვლევს დაშვებულ მტკიცებულებებს და აფასებს, შეიძლება თუ არა, ის დაედოს საფუძვლად გამამტყუნებელ ან გამამართლებელ განაჩენს“. მათივე მოსაზრებით, მართალია, საქმის არსებითი განხილვის მოსამართლე არ ახდენს მტკიცებულებათა დასაშვებობის შეფასებას და აღნიშნული მთლიანად მინდობილია წ/სასამართლო სხდომაზე, თუმცა არ არსებობს უკანონო მტკიცებულების საფუძველზე სასამართლო გადაწყვეტილების მიღების რისკი, ვინაიდან, საქ. სსსკ 259-ე მუხ. I და II ნაწილების თანახმად, „სასამართლოს განაჩენი უნდა იყოს კანონიერი, დასაბუთებული და სამართლიანი. სასამართლოს განაჩენი კანონიერია, თუ იგი გამოტანილია საქ. კონსტიტუციის, ამკოდექსისა და საქართველოს სხვა კანონების მოთხოვნათა დაცვით, რომელთა ნორმებიც გამოყენებული იყო სამართლის პროცესში“. ამდენად, მართალია, სასამართლო პრაქტიკით იზღუდება მხარის უფლება, საქმის არსებითი განხილვისას შუამდგომლობით მოითხოვოს „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის საკითხის გარკვევა, თუმცა აღნიშნული შეზღუდვა დაბალანსებულია სასამართლოს იმ პოზიტიური ვალდებულებით, რაც გულისხმობს, რომ სასამართლომ არ გაიზიაროს კანონმდებლობის დარღვევით მოპოვებული მტკიცებულება, წინააღდმეგ შემთხვევაში, მიღებული განაჩენი უკანონოდ ჩაითვლება.

სწორედ მითითებული მსჯელობაც ცხადყოფს საქ. სსსკ მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხ. I, V ნაწ.? 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტის შინაარსისა და მათი გამოყენების სასამართლო პრაქტიკის ანტიკონსტიტუციურობას, ვინაიდან მტკიცებულებათა შეფასებას მთლიანად მიანდობს მხოლოდ უფლებამოსილების მქონე პირის კეთილსინდისიერებასა და მიუკერძოებლობას, რაც მნიშვნელოვნად ზრდის შეცდომებისა და უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების რისკს, მით უფრო ზემოთ აღწერილი გარემოებების გათვალისწინებით და ვერ ჩაითვლება დაცვის საკმარის გარანტიად. ხოლო რაც შეეხება სასამართლოს განაჩენის კანონიერებას: ა) განაჩენი ვერ ჩაითვლება უკანონოდ თუ მოსამართლე დაეყრდნო სსსკ-ით დასაშვებად ცნობილ, ანუ იმ მტკიცებულებებს, რომელთა გამოყენებაც კანონიერად არის მიჩნეული; ბ) სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მიხედვით მტკიცებულებების დასაშვებობა მოწმდება წ/სასამართლო სხდომის ეტაპზე. სსსკ-ის 239-ე მუხლის საფუძველზე არსებითი სასამართლო განხილვის ეტაპზე დამატებითი ახალი მტკიცებულებების წარმოდგენის შემთხვევაშიც კი სასამართლო მოკლებულია აღნიშნული მტკიცებულებების დასაშვებობის შესახებ მსჯელობის შესაძლებლობას და ამოწმებს მხოლოდ ასეთი მტკიცებულებების სასამართლო განხილვაზე დაშვების საკითხს; გ) საკითხი დამატებით აქტუალობას იძენს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს მიერ საქმის განხილვის შემთხვევებთან მიმართებით. თუ სასამართლოს განაჩენის დადგენისას სსსკ 259-ე მუხლზე დაყრდნობით შეუძლია არ გაითვალისწინოს ცალკეული მტკიცებულებები, ანალოგიურ შესაძლებლობას სსსკ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოსთან მიმართებით არ ითვალისწინებს (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 31 ივლისის N2/2/579 გადაწყვეტილება). შესაბამისად, თუ მტკიცებულება წ/სასამართლო სხდომის მიერ ცნობილ იქნა დასსაშვებად საქმის არსებითი განხილვისათვის, თავისუფლად შეიძლება დაედოს საფუძვლად გამამტყუნებელ განაჩენს, მიუხედავად იმისა, საქმის არსებითი განხილვისას დადასტურდა თუ არა მისი რელევანტურობა, დასაშვებობა და უტყუარობა. ამასთანავე, მსგავსი განაჩენი ვერ ჩაითვლება უკანონოდ, ვინაიდან იგი დაფუძნებული იქნება წ/სასამართლოს მიერ კანონიერად მიჩნეულ მტკიცებულებებზე. ამდენად, ფორმალურად არსებობს იმის საშიშროება, რომ გამამტყუნებელი განაჩენი გამოტანილი იყოს იმ სახის მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რომელთა უკანონობა და „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის საფუძვლები გამოიკვეთა უშუალოდ საქმის არსებითი განხილვისას.

შესაბამისად, მითითებული გარემოებები ცხადყოფს, რომ შეჯიბრებითობის პრინციპის შეზღუდვა (მოცემულ შემთხვევაში მხარის უფლება, სასამართლოს წინაშე დააყენოს შუამდგომლობა, აზრი გამოთქვას და, თუ ეს მის ინტერესშია, გააქარწყლოს ყველა მტკიცებულება და არგუმენტი, რომელზეც სასამართლომ შეიძლება დააფუძნოს თავისი მოსაზრება, წარუდგინოს მას შესაბამისი მტკიცებულებები და მოსაზრებები, რასაც სასამართლომ პასუხი უნდა გასცეს თავისი დასაბუთებული გადაწყვეტილებით, როგორც მხარის მოთხოვნის დაკმაყოფილების, ისე უარყოფის შემთხვევაში და ა.შ.) ვერ კომპენსირდება სახელმწიფოს იმ პოზიტიური ვალდებულებით, რაც აკისრია სასამართლოს საქ. სსსკ-ის 259-ე მუხლიდან გამომდინარე და ზემოაღწერილი სასამართლო პრაქტიკა გაუმართლებლად ზრდის შეცდომებისა და უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების რისკს. ასევე, საქ. სსსკ მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხ. I, IV ნაწილებისა და 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტის სინთეზიდან გამომდინარე მტკიცებულებათა დასაშვებობისა და კანონიერების შემოწმების მინდობა მხოლოდ წ/სასამართლოსთვის ვერ უზრუნველყოფს იმ ბალანსს, რაც დაცული უნდა იქნეს საჯარო ინტერესის განხორციელებასა (დამნაშავის დასჯა) და სასამართლოს მიერ კანონიერი გადაწყვეტილების მიღების ვალდებულებას შორის, რის გამოც გაუმართლებლად იზრდება იმის რისკი, რომ სასამართლოს გამამტყუნებელი განაჩენი გამოტანილ იქნეს იურიდიული ძალის არმქონე მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რაც ასევე გაუმართლებლად ზრდის უდანაშაულო ადამიანის მსჯავრდების რისკსაც. შესაბამისად, არაგონივრულია იმ ადამიანების მოსაზრება, რომლებიც თვლიან, რომ „საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტიდან გამომდინარე, მტკიცებულებათა კანონიერებისა და დასაშვებობის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების მინდობა მხოლოდ წ/სასამართლო სხდომის მოსამართლისთვის შეიძლება გამართლებული იყოს წ/სასამართლო პროცესის მიზნისა და ამოცანების მიღწევით“, ვინაიდან მტკიცებულებათა არსებითი გამოკვლევა, მათ შორის კანონიერების შემოწმებაც, წარმოადგენს საქმის არსებითი განხილვის ამოცანებს, რაც, თავის მხრივ, არის საშუალება საქმეზე სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღების მიზნის მისარწევად, ხოლო მოქმედი პრაქტიკით დამკვიდრებული წესი გაუმართლებლად ზრდის სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიუღებლობის რისკს. სწორედ მითითებული მიზნის მიღწევისა და სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლების რეალიზების მიზნით მხარეს უნდა მიეცეს საშუალება, მტკიცებულებათა გამოკვლევის ბოლო სტადიაზე დააყენოს შუამდგომლობა საქ. სსსკ 72-ე მუხლის თანახმად საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს წინაშე მტკიცებულებათა კანონიერების შეფასების თაობაზე, რათა დაარწმუნოს სასამართლო საკუთარი არგუმენტების სისწორეში და გავლენა მოახდინოს სწორი და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებაზე, რაც ასევე ხელს უწყობს სასამართლოს, განახორციელოს სამართლიანი სასამართლო პროცესი, სამართლებრივი და ფაქტობრივი გარემოებების ყოველმხრივი და სრული გამოკვლევით საქმეზე საბოლოო ჯამში მიიღოს სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილება, ხოლო, როგორც ზემოტ აღინიშნა, სადავო ნორმების იმ ფორმით არსებობა, რა სახითაც მოცემულია დღეის მდგომარეობით და მათი გამოყენების პრაქტიკა სასამართლოს უტოვებს შესაძლებლობას, წ/სასამართლო სხდომაზე მითითებით შეზღუდოს მხარის ზემოთ მითითებული და საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული უფლება.

სამართლიანი სასამართლოს უფლების ჭრილში ასევე ყურადღებაა გასამახვილებელი ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოს ფუნქციებზე. სამართლებრივი სასამართლო განხილვის უფლება მოიცავს კანონის უზენაესობის პრინციპსაც, რომლის ერთ-ერთ ფუნდამენტურ ასპექტს წარმოადგენს სამართლებრივი განსაზღვრულობის პრინციპი, რაც სხვა კომპონენტებთან ერთად გულისხმობს იმას, რომ როდესაც სასამართლო საბოლოოდ იმსჯელებს რაიმე საკითხზე, მისი გადაწყვეტილება აღარ უნდა დადგეს კითხვის ნიშნის ქვეშ. სამართლებრივი განსაზღვრულობის პრინციპი ნიშნავს პატივისცემას res juridicata-ს პრინციპისადმი, ანუ გადაწყვეტილების საბოლოობის პრინციპისადმი და ამ ჭრილში შეიძლება გასაგებიც ყოფილიყო ზემდგომი ინსტანციის პოზიცია წ/სასამართლოს მიერ მტკიცებულებათა დასაშვებობასთან დაკავშირებით მიღებულ გადაწყვეტილებაზე, თუკი წ/სასამართლოს შესაძლებლობა ექნებოდა, არსებითად გამოეკვლია მტკიცებულებათა დასაშვებობა-კანონიერება, თუმცა სასამართლოზე მიმართვის უფლება, გასაჩივრების უფლება და გადაწყვეტილების გადასინჯვაზე ზემდგომი სასამართლოების უფლებამოსილება გამოყენებულ უნდა იქნეს სწორედ იმისთვის, რომ გამოსწორდეს ქვედა ინსტანციებისა და მართლმსაჯულების შეცდომები და ნაკლოვანებები, დაცული იქნეს ადამიანის ფუნდამენტური უფლებები და მიღწეულ იქნეს სისხლის სამართლის პროცესის მთავარი მიზანი - საქმეზე მიღებულ იქნეს სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილება, რაც ბევრად აღმატებული ღირებულებაა, ვიდრე სასამართლოს განსაზღვრულობის პრინციპი. მაგრამ დღევანდელი ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოებიც მტკიცებულებათა კანონიერების შემოწმების კუთხით, სიტყვასიტყვით იმეორებენ ქვედა ინსტანციის პოზიციას, მიუთითებენ საქ. სსსკ მე-19 მუხ. II ნაწილსა და 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა““ პუნქტზე და განმარტავენ, რომ ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოები, ისევე, როგორც საქმის არსებითი განხილვის სასამართლო, მოკლებულნი არიან შესაძლებლობას, იმსჯელონ უკვე დაშვებული მტკიცებულებების დაუშვებელ მტკიცებულებად ცნობის შესახებ და ისინი ამოწმებენ მხოლოდ საბოლოო განაჩენის კანონიერებას. მითითებულ მსჯელობაში საყურადღებოა სასამართლოს პოზიცია, როდესაც განმარტავს, რომ მას უფლება არა აქვს, რევიზია გაუწიოს წ/სასამართლო სხდომის გადაწყვეტილებას, შეაფასოს მისი კანონიერება და იმსჯელოს წ/სასამართლოს მიერ დასაშვებად ანუ კანონიერად ცნობილი მტკიცებულებების დასაშვებობასა და კანონიერებაზე. საერთოდ, პარადოქსულია შემდეგი მსჯელობა, რომ სასამართლო იკვლევს უკვე დაშვებულ მტკიცებულებებს და აფასებს, რამდენად შეიძლება ისინი დაედოს საფუძვლად მიღებულ გადაწყვეტილებას. საინტერესოა, თუკი სასამართლოს არ აქვს უფლება, გამოიკვლიოს და შეაფასოს იმ მტკიცებულებათა კანონიერება, რომლებიც დასაშვებად არის ცნობილი წ/სასამართლოს მიერ, მიუხედავად იმისა, არსებითი განხილვის დროს დადასტურდა თუ არა მათი რელევანტურობა, დასაშვებობა და უტყუარობა, მაშინ რა კრიტერიუმით უნდა შეაფასოს საქ. სსსკ 259-ე მუხლთან შესაბამისობაში განაჩენის კანონიერება, ვინაიდან მტკიცებულებათა არასარწმუნოების მიუხედავად, განაჩენი ვერ ჩაითვლება უკანონოდ, რადგანაც იგი დაფუძნებული იქნება იმ სახის მტკიცებულებებზე, რომელთა გამოყენებაც საქ. სსსკ-ით კანონიერად არის მიჩნეული. შესაბამისად, ფაქტია, რომ ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოების მიერაც არ და ვერ ხერხდება სადავო ნორმების გამოყენების დღევანდელი პრაქტიკიდან გამომდინარე დაშვებული შეცდომების გამოსწორება და დარღვეყლი უფლებების აღდგენა.

ყოველივე ზემოთ მითითებულიდან გამომდინარე, ვინაიდან სსს კოდექსით მკაცრად დადგენილი წესები სისხლის სამართლის პროცესუალურ კანონმდებლობში განამტკიცებენ საქართველოს კონსტიტუციის სულისკვეთებისათვის არსებულ სხვადასხვა საპროცესო ვალდებულებებს, რომლებიც თავის მხრივ წარმოადგენენ მხოლოდ და მხოლოდ ინსტრუმენტს საქმეზე სამართლიანი სასამართლო განხილვისა და სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღების მიზნის მისაღწევად, ყოვლად აბსურდული და ალოგიკურია კანონის გამომყენებლის მიერ იმაზე აპელირება, რომ წესი, რომელიც გამორიცხავს მიზნის მიღწევას, _ მოცემულ შემთხვევაში საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტიდან გამომდინარე მტკიცებულებათა კანონიერებისა და დასაშვებობის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების მინდობა მხოლოდ წ/სასამართლო სხდომის მოსამართლისთვის, – შეიძლება გამართლებული იყოს ამ მიზნის მიღწევის საშუალების დაცვით.

საქ. სსსკ 93-ე მუხ. I ნაწ. და 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტით არსებული ნორმების სინთეზი ასევე პრობლემას ქმნის საქ. სსსკ 78-ე მუხ. I ნაწილთან და 25-ე მუხ. II ნაწილთან მიმართებაში. მითითებული ნორმები სისხლის სამართლის პროცესში განამტკიცებს სამართალწარმოების შეჯიბრებითი მოდელის ელემენტებს და თავისებურად გამიჯნავს პროცესის მონაწილეთა როლებს. ინკვიზიციური პროცესისგან განსხვავებით, სადაც მოსამართლე აღჭურვილია უფლებამოსილებით, საკუთარი ინიციატივით გამოიკვლიოს საქმესთან დაკავშირებული გარემოებები, შეჯიბრებითი მოდელის ფუნდამენტურ ნიშანს წარმოადგენს მოსამართლის ნეიტრალურობის პირობებში სასამართლოში ჭეშმარიტების დამტკიცების ფუნქციის მხარეთა ინიციატივისთვის მინდობა. შეჯიბრებითი პროცესი დაფუძნებულია რწმენაზე, რომ სათანადოდ მომზადებული და დაინტერესებული მხარეები სასამართლოს წარუდგენენ საკმარის ინფორმაციას და არგუმენტებს, ხოლო სახელმწიფო ვალდებულია, შექმნას პროცესუალური საფუძველი, რათა დაცვის და ბრალდების მხარეებს შეეძლოთ, თანაბრად დაიცვან თავიანთი პოზიციები სასამართლოს წინაშე, მოსამართლე კი უნდა ასრულებდეს მიუკერძოებელი არბიტრის როლს და განთავისუფლებული იყოს დაცვისა და ბრალდების ელემენტებისაგან. სწორედ ამ პრინციპიდან გამომდინარე, საქ. სსსკ 25-ე მუხ. II ნაწილი სასამართლოს უკრძალავს დამოუკიდებლად დაცვის ხელშემწყობ თუ ბრალდების დამადასტურებელ მტკიცებულებათა მოპოვებას და გამოკვლევას. მტკიცებულებათა წარდგენა მხოლოდ მხარეთ კომპეტენციაა, ხოლო საქ. სსსკ 78-ე მუხ. I ნაწ. თანახმად მხარის მოთხოვნის შემთხვევაში დოკუმენტს მტკიცებულებითი ძალა აქვს, თუ ცნობილია მისი წარმომავლობა და იგი ავთენტურია, ანუ იმისთვის, რომ დოკუმენტს მიენიჭოს მტკიცებულებითი ძალა, საკმარისი არ არის მხოლოდ მისი წარმომავლობისა და ავთენტურობის დადასტურება, რაც მხოლოდ საქმის არსებითი განხილვის ეტაპზეა შესაძლებელი, არამედ აუცილებელია სასამართლოს წინაშე არსებობდეს მხარის მოთხოვნა (შუამდგომლობა) ამ დოკუმენტისათვის მტკიცებულებითი ძალის მინიჭების თაობაზე, რაც, შესაბამისად, პროცესუალურ გარანტიას ქმნის საქართველოს კონსტიტუციის 85-ე მუხ. III ნაწილით გარანტირებული შეჯიბრებითობის პრინციპისათვის, ვინაიდან საქ. სსსკ 93-ე მუხ. თანახმად, მოთხოვნის (შუამდგომლობის) დაყენების შემდეგ მოწინააღმდეგე მხარეს ეძლევა საუალება, გამოთქვას თავისი მოსაზრება, გამოხატოს პოზიციები და ა.შ.

აქვე აუცილებელია აღინიშნოს, რომ შეჯიბრებითი მოდელი არ გამორიცხავს, რომ მხარეთა მოთხოვნით სასამართლოების შეზღუდვის წესიდან არსებობდეს გამონაკლისები და შესაძლებელია არსებობდეს რიგი საკითხებისა, რომლებიც სისხლის სამართლის საქმის განმხილველმა სასამართლომ საკუთარი ინიციატივით და მხარეთა მოთხოვნის მიუხედავად, უნდა შეამოწმოს, თუმცა მინიმუმამდე უნდა იქნეს დაყვანილი პრობლემების წარმოშობის შესაძლებლობა მხარეთა და, განსაკუთრებით, დაცვის მხარის უფლებასთან მიმართებით - ინფორმირებული იყო მის წინააღმდეგ არსებული ბრალდების ან მტკიცებულების შესახებ და მხარის უფლებასთან, გააცნოს სასამართლოს თავისი მოსაზრება საქმისთვის მნიშვნელოვან ყველა საკითხზე. მოცემული სადავო ნორმები კი არასწორი, დღეს დამკვიდრებული ინტერპრეტაციის შემთხვევაში, საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს უტოვებს საფუძველს, მიუთითოს წ/სასამართლო სხდომაზე და მის მიერ დოკუმენტების, როგორც უკვე დასაშვებ მტკიცებულებად ცნობის განჩინებაზე, რომელიც თავის მხრივ წ/სასამართლო სხდომის ეტაპზე დოკუმენტის ან ნივთიერი მტკიცებულების დასაშვებობასთან დაკავშირებით ხელმძღვანელობს საქ. სსსკ 78-ე მუხ. I ნაწილის მე-2 წინადადებით - „დოკუმენტი ან ნივთიერი მტკიცებულება დასაშვები მტკიცებულებაა, თუ მხარეს შეუძლია მიწმედ დაკითხოს პირი, რომელმაც მოიპოვა/შექმნა იგი ან/და რომელთანაც ინახებოდა სასამართლოში წარდგენამდე“, რითაც სასამართლო სცდება მხარეთა პოზიციებს მტკიცებულებათა წარმოდგენისა და გამოკვლევის ფარგლებში და წ/სასამართლო სხდომის განჩინებაზე დაყრდნობით ანიჭებს დოკუმენტს მტკიცებულებიტ ძალას, როგორც ნიკოლოზ ლომიძის ბრალდების საქმეში. ასეთ შემთხვევაში სასამართლო მნიშვნელოვნად არღვევს შეჯიბრებითობის პრინციპზე დაფუძნებულ ბალანსს, ზღუდავს მხარის უფლებას, გამოხატონ თავიანთი პოზიციები როგორც საკუთარი, ისე მოწინააღმდეგე მხარის მიერ წარმოდგენილ მტკიცებულებებზე და საქმესთან დაკავშირებულ გარემოებებზე, რაც სასამართლოს არა არბიტრად, არამედ დაცვის ან ბრალმდებლის მხარედ აქცევს, აღნიშნული კი მიუღებელია კონსტიტუციის სულისკვეთებისთვის და მთლიანად სცილდება კონსტიტუციაში გათვალისწინებულ ღირებულებათა წესრიგს.

ამრიგად, მოცემულ შემთხვევაში, სადავო ნორმების შინაარსიდან გამომდინარე, სასამართლოს რჩება საშუალება, კანონის თავისებური ინტერპრეტაციის შემთხვევაში მოახდინოს იმაზე აპელირება, რომ წ/სასამართლო სხდომის მიერ უკვე მტკიცებულებად დაშვებულ დოკუმენტს ხელმეორედ მტკიცებულებით ძალას ვერ მიანიჭებს და მას ავთენტურობისა და წარმომავლობის გამოკვლევის შემდეგ ავტომატურად ენიჭება მტკიცებულებითი ძალა. აღნიშNული კი სცდება კონსტიტუციურ პრინციპებს და გარდასაქ. სსსკ 25-ე მუხ. II ნაწ. და 78-ე მუხ. I ნაწილისა, წინააღმდეგობაში მოდის საქ. სსსკ მე-13 მუხ. I ნაწ. და 82-ე მუხ. I და II ნაწილებთან, რომელთა თანახმადაც არცერთ მტკიცებულებას არ გააჩნია წინასწარ მინიჭებული მტკიცებულებითი ძალა (თუნდაც იგი წ/სასამართლოს მიერ დაშვებულ იქნეს საქმის არსებითი განხილვისათვის), არამედ ყველა მტკიცებულება უნდა შეფასდეს მისი რელევანტურობის, დასაშვებობისა და უტყუარობის თვალსაზრისით. სწორედ აღნიშNულის შემდეგ, როდესაც დასტურდება მისი წარმომავლობა და ავთენტურობა, მხარის მოთხოვნის (შუამდგომლობის) შემთხვევაში სასამართლო უფლებამოსილია, მიანიჭოს მას მტკიცებულებითი ძალა, რა დროსაც, შეჯიბრებითობის პრინციპზე დაყრდნობით, მოწინააღმდეგე მხარეს უნდა შეუქმნას იმის შესაძლებლობა, რომ გამოთქვას თავისი აზრი და, თუ ეს მის ინტერესშია, გააქარწყლოს ყველა მტკიცებულება და არგუმენტი, რომელზეც სასამართლომ შეიძლება დააფუძნოს თავისი მოსაზრება, რაც თავის მხრივ ემსახურება სამართლიან სასამართლო განხილვას და წარმოადგენს საქმეზე სწორი და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღების საშუალებას.

ამდენად, საქ. სსსკ მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხლის I, IV ნაწილებისა და 219-ე მუხ. IV ნაწ. `ა~ პუნქტის დღევანდელი რედაქცია და მათი ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც მხარეებს ანიჭებს უფლებას, მხოლოდ წ/სასამართლო სხდომის ეტაპზე დააყენონ შუამდგომლობა მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე, ხოლო საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს თუ შემდგომ ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოებს უტოვებს უფლებას, მასზე მითითებით უარი განაცხადონ „დაუშვებელ“, ანუ უკანონო მტკიცებულებად ცნობის ან/და დოკუმენტისთვის ან ნივთიერი მტკიცებულებისათვის მტკიცებულებითი ძალის მინიჭების საკითხების გადასაწყვეტად, მნიშვნელოვნად ზრდის შეცდომებისა და უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების რისკს და მტკიცებულებათა შეფასებას მთლიანად მიანდობს მხოლოდ უფლებამოსილების მქონე პირის კეთილსინდისიერებასა და მიუკერძოებლობას, რაც ვერ ჩაითვლება დაცვის საკმარის გარანტიად. ამდენად, კანონი უნდა ითვალისწინებდეს სახელმძღვანელო ნორმებს, რომლებიც უზრუნველყოფს პირის დაცვას სახელმწიფოსაგან და რომლებიც უფლებამოსილ პირს შესაძლელბობას მისცემს, გადაწყვეტილება მხოლოდ უტუყარ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით მიიღოს, და რომ სისხლისსამართლებრივი დევნისას, ისევე, როგორც მართლმსაჯულების განხორციელებისას, ზოგადად, სახელმწიფო შებოჭილი უნდა იყოს მკაფიოდ ფორმულირებული საკანონმდებლო ნორმებით, რომლებიც მინიმუმამდე დაიყვანს თვითნებობის ან შეცდომების დაშვების საფრთხეს. ამ ჭრილში აუცილებელია, საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს მიეცეს უფლება, მტკიცებულებათა გამოკვლევის ბოლო სტადიაზე გონივრულ ეჭვს მიღმა სტანდარტით შეაფასოს მტკიცებულებათა კანონიერების საკითხი, განჩინებით იმსჯელოს „დაუშვებელ მტკიცებულებათა“ ცნობის საკითხზე, რაც თავის მხრივ ხელს შეუწყობს სამართლიანი სასამართლო პროცესის განხორციელებას და სახელმწიფოს იმ პოზიტიური ვალდებულების რეალიზებას, რაც გულისხმობს, რომ გამამტყუნებელი განაჩენი დაფუძნებული იყოს მხოლოდ კანონიერი გზით მოპოვებულ უტყუარ მტკიცებულებებზე. მსგავსი უფლება უნდა მიენიჭოს ასევე ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოებსაც, რათა ეფექტურად შეძლონ თავიანთი ვალდებულების შესრულება და მართლმსაჯულების განხორციელების დროს ქვემდგომი ინსტანციის სასამართლოების მიერ დაშვებული შეცდომების გამოსწორება. „კანონმდებლობის ფუნქციას სწორედ ის წარმოადგენს, რომ განსაზღვროს მტკიცებულებათა დასაშვებობის წესი, ხოლო სასამართლოების ფუნქციას მტკიცებულებათა შეფასება წარმოადგენს“ (Shenk v. Switzerlans, 1998 წ.). სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულება სამართლიანი სასამართლო განხილვის ჭრილში ბრალდების მხარეს აკისრებს ვალდებულებას, საკმარისი მტკიცებულებები ძალადობისა და ზეწოლის გარეშე მოიპოვოს, პატივი სცეს დაცვის უფლებას და უზრუნველყოს მტკიცებულებათა შეკრებისას შეჯიბრებითობისა და თანაწორობის პრინციპის დაცვა, ხოლო სასამართლომ უარი უნდა განაცხადოს ფუნდამენტური უფლებების დარღვევით მოპოვებული მტკიცებულებების გათვალისწინებაზე, მათი არასარწმუნოობიდან გამომდინარე (Gocmen v. Turkey, 2006 წ.; Harytyunyan v. Armenia, 2007 წ.), რაც თავის მხრივ ხელს უწყობს საქ. კონსტიტუციით გათვალისწინებული სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღების მიზანს.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ვინაიდან ცალსახად სახეზე გვაქვს საქ. სსსკ-ის მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხლის I, IV ნაწილთან დაა 219-ე მუხ. IV ნაწ. `ა~ პუნქტთან და 239-ე მუხ. II ნაწილთან მიმართებაში დამკვიდრებული მათი გამოყენების პრაქტიკის ანტიკონსტიტუციურობა, რაც წინააღმდეგობაში მოდის საქ. კონსტიტუციის მე-7 მუხ., მე-40 მუხ. III ნაწ., 42-ე მუხ. VII ნაწ. და 85-ე მუხლის III ნაწილით გარანტირებულ და დაცულ უფლებებთან, რასაც ემატება ამ პრობლემის მასშტაბურობაც. გთხოვთ, ანტიკონსტიტუციურად ცნოთ საქ. სსსკ 239-ე მუხლის II ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც მხარეებს და სასამართლოს არ აძლევს საშუალებას დამატებით წარმოდგენილი მტკიცებულებების დასაშვებობის-კანონიერების შემოწმებაზე; საქ. სსსკ მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხლის I, IV ნაწილისა და 219-ე მუხ. IV ნაწ. `ა~ პუნქტის ერთობლიობა და ის ნორმატიული შინაარსი, რაც ერთი მხრივ ზღუდავს მხარის უფლებას, არსებითი განხილვის ეტაპზე შუამდგომლობით მოითხოვოს მტკიცებულებათა დასაშვებობის შესახებ საკითხის გარკვევა და, მეორე მხრივ, საქმის არსებითი განხილვის მოსამართლეს თუ შემდგომ ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოებს აძლევს საშუალებას, უარი განაცხადონ მტკიცებულებათა კანონიერების შემოწმებასა და „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის საკითხის გადაწყვეტაზე ან/და დოკუმენტებისთვის მტკიცებულებითი ძალის მინიჭებაზე.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა