თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. სისხლის სამართლის კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მეოთხე პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე” ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, 31-ე და 31¹ მუხლები

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

არ არსებობს წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ -ე მუხლით გათვალისწინებული, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოში არსებითად განსახილველად არმიღების საფუძვლები.

ა) თავისი ფორმითა და შინაარსით სარჩელი შეესაბამება „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;

ბ) სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი პირების მიერ;

მოსარჩელე ლევან ყანდორელაშვილი თბილისის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლის 2022 წლის 17 მაისის გამამტყუნებელი განაჩენით დამნაშავედ იქნა ცნობილი საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 366-ე მუხლის პირველი ნაწილით და სასჯელის სახედ და ზომად განესაზღვრა 1 (ერთი) წლის ვადით თავისუფლების აღკვეთა.

ლევან ყანდორელაშვილის ბრალეულობა განაჩენის მიხედვით გამოიხატება 2019 წლის 4 მარტს, დაახლოებით 13:15 საათზე, თბილისის საქალაქო სასამართლოს N3 სხდომის დარბაზში, ბრალდებულების ლევან ყანდორელაშვილისა და გიორგი ჭალელიშვილის ბრალდების საქმეზე, მოსამართლის მიერ ამ უკანასკნელთა მიმართა გამატყუნებელი განაჩენის გამოცხადებისთნავე, ლევან ყანდორელაშვილმა პროცესის მონაწილე მხარეს - პროკურორ ლევან ჟორჟოლაძეს მიმართა ღირსების შეურაცმყოფელი სიტყვებით, რითაც გამოხატა სასამართლოს მიმართ უპატივცემულობა.

ლევან ყანდორელაშვილი როგორც სადავო ნორმის დარღვევაში ბრალდებული პირი, უკვე მოექცა სადავო ნორმის მოქმედების ქვეშ.

გ) სარჩელში მითითებული სადავო საკითხი საქართველოს კონსტიტუციის მე-2 თავთან მიმართებით არის სასამართლოს განსჯადი.

დ) სარჩელში მითითებულ საკითხზე სასამართლოს არ უმსჯელია;

ე) სადავო აქტები ექცევიან კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველი და მე-5 და მე-9 მუხლის მე-2 პუნქტით დაცულ სფეროში, რის შესახებ მსჯელობა წარმოდგენილია მოთხოვნის დასაბუთების ქვეთავში.

ვ) ნორმატიული აქტების იერარქიაში არ არსებობს გასაჩივრებულ ნორმატიულ აქტზე მაღლა მდგომი, სადავო საკითხის მარეგულირებელი, სამართლებრივი აქტი.

ზ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა და შესაბამისად, არც მისი არასაპატიო მიზეზით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში;

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

1. სადავო ნორმის ანალიზი

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 366-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად დასჯადია სასამართლოს უპატივცემულობა „რაც გამოიხატა სამართალწარმოების მონაწილის შეურაცხყოფით“ ქმედება ისჯება „ჯარიმით ან საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომით ვადით ას ოთხმოციდან ორას ორმოც საათამდე ანდა თავისუფლების აღკვეთით ვადით ერთ წლამდე.“

აკადემიური კომენტარების ავტორთა მოსაზრებით, დანაშაულის ობიექტია სასამართლო ორგანოების ნორმალური საქმიანობა და სასამართლოს ავტორიტეტი, ხოლო დამატებითი ობიექტი კი - მართლმსაჯულების განხორციელებაში მონაწილე პირთა პატივი და ღირსება.

დანაშაული მიზანზეა დამოკიდებული. კერძოდ, დანაშაულის ჩამდენს გაცნობიერებული უნდა ჰქონდეს, რომ მისი ქმედება მართლსაწინააღმდეგოა და იგი განზრახ ახორციელებს ისეთ ქმედებას, რომელიც მიზნად ისახავს სასამართლოს ავტორიტეტის შელახვას

ზემოთთქმულიდან გამომდინარე, იმისათვის, რომ სახეზე გვქონდეს დანაშაულის შემადგენლობა:

(1) პირმა უნდა განახორციელოს განზრახი, მიზანმიმართული შეურაცხმყოფელი ქმედება;

(2) ქმედებით ხელი უნდა შეეშალოს მართლმსაჯულების სრულყოფილად და ეფექტურად განხორციელებას, სხდომის მიმდინარეობას.

ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ წინაპირობები კუმულატიური ხასიათისაა. შესაბამისად, შესაძლოა არსებობდეს ისეთი შემთხვევა, როდესაც ადგილი აქვს პირის მიერ ერთი შეხედვით შეურაცხმყოფელ გამოხატვას, თუმცა მხოლოდ პროცესის მონაწილის პირადი აღქმა მისი პატივისა და ღირსების შელახვის ფაქტისადმი ვერ იქნება საკმარისი სისხლისსამართლებრივი ქმედების შემადგენლობის არსებობისთვის. აუცილებელია, რომ პირი აცნობიერებდეს საკუთარი ქმედების მართლწინააღმდეგობას, ჰქონდეს სხვათა პატივისა და ღირსების შელახვის განზრახვა. ამავე დროს, აუცილებელია, რომ ამგვარმა გამოხატვამ ხელი შეუშალოს მართლმსაჯულების სრულყოფილ და ეფექტურ განხორციელებას და სასამართლო სხდომაზე პროცესის მიმდინარეობას. ამგვარი ქმედება შესაძლოა იყოს თავად სხდომის მიმდინარეობისას პროცესის მონაწილის შეურაცხყოფა, რაც თავისთავად გამოიწვევს დაძაბულობას, შექმნის ნერვულ და არაჯანსაღ ატმოსფეროს, რაც ხელს შეუშლის სასამართლოს მიერ საქმის ყოველმხრივ, სრულ და ობიექტურ განხილვასა და გადაწყვეტას. ქმედების ობიექტური შემადგენლობის არსებობისათვის აუცილებელია, რომ ქმედებამ უარყოფითად იმოქმედოს პროცესის მონაწილეთა მიერ თავიანთი ფუნქციების განხორციელებაზე.

2. სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასება საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველ და მეხუთე პუნქტებთან მიმართებით

სარჩელის არსებითი ნაწილის განხილვამდე აღსანიშნავია, რომ მოქმედი კონსტიტუციის მე-17 მუხლი (გამოხატვის თავისუფლება) 2018 წლის 16 დეკემბრამდე რეგულირდებოდა საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლით. შინაარსობრივი მხარე უცვლელია, მოსარჩელეს მართებულად მიაჩნია საკუთარი არგუმენტაცია დააყრდნოს ცვლილებამდელი რედაქციის ფარგლებში არსებულ პრაქტიკას.

2.1 დაცულ სფეროში მოქცევა

საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე (მე-17) მუხლი იცავს აზრის გამოხატვისა და გავრცელების პროცესს, მის შინაარსსა და ფორმებს.[1] ამ მუხლით დაცულია ადამიანის შეხედულებები, მისი რწმენა, ინფორმაცია, ასევე ის საშუალებები, რომლებიც მათი გამოთქმისა და გავრცელებისათვის არის შერჩეული, მათ შორის, არის პრესა, ტელევიზია, ინფორმაციის და აზრის გავრცელების სხვა საშუალებები. გამოხატვის თავისუფლების კონსტიტუციური სტანდარტი იცავს, მათ შორის, მოსამართლესა და სასამართლო სისტემასთან დაკავშირებული მოსაზრებების გამოთქმას. საკონსტიტუციო სასამართლო ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ „სასამართლოს საქმიანობის მიმართ საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა [...] ადამიანის კონსტიტუციური უფლებაა.“[2] „მოსამართლის საქმიანობასთან დაკავშირებით აზრის გამოხატვა კონსტიტუციურ უფლებას წარმოადგენს [...] მისი საქმიანობის კრიტიკა, მის პროფესიულ, თუ პირად თვისებებზე მსჯელობა საზოგადოებრივი ინტერესით შეიძლება იყოს განპირობებული.“[3] გარდა ამისა, კონსტიტუციით დაცულია კრიტიკული აზრი, მათ შორის ისეთიც, რომელსაც საზოგადოების ნაწილი შეიძლება ზედმეტად მკაცრად ან არადეკვატურად აღიქვამდეს.[4] გამოხატვის თავისუფლების კონსტიტუციური სტანდარტი იცავს მათ შორის უმრავლესობისათვის მიუღებელ, თუნდაც შეურაცხმყოფელ გამოხატვას, რომელმაც შესაძლოა კონკრეტული ინდივიდების ან პირთა ჯგუფის წყენაც კი გამოიწვიოს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით „თავისუფალი სიტყვა იმით ფასობს, ანუ სწორედ იმაში გამოიხატება სიტყვის თავისუფლება, რომ ის მოიცავს არა მხოლოდ ისეთ მოსაზრებებს თუ გამონათქვამებს, რომლებიც ყველასათვის მისაღებია, დადებითად აღიქმება, მთლიანად საზოგადოების ან თუნდაც მისი დიდი ნაწილის, უმრავლესობის აზრს და გემოვნებას ეხმიანება, არ ითვლება საჩოთიროდ, არამედ მოიცავს ისეთ იდეებს, აზრებს თუ გამონათქვამებსაც, რომლებიც მიუღებელია ხელისუფლებისთვის, საზოგადოების ნაწილისთვის თუ ცალკეული ადამიანებისთვის, შოკის მომგვრელია, რომელმაც შეიძლება აღაშფოთოს საზოგადოება, ადამიანები, წყენაც კი მიაყენოს მათ, გამოიწვიოს საზოგადოებაში ვნებათა ღელვა, ასევე იგი მოიცავს კრიტიკას და სარკაზმსაც. ასეთია ტოლერანტობის, პლურალიზმის, შემწყნარებლობის მოთხოვნები, რომლებიც დემოკრატიის საზრდოობისთვის შეუცვლელი წყაროა.“[5]

მოსარჩელის ბრალდების სასამართლო სხდომაზე საქმეში დაზარალებულად ცნობილმა პროკურორმა განაცხადა „არაკომპეტენტური და უცოდინარი ჩემთვის შეურაცმყოფელია“. არაკომპეტენტური და უცოდინარის წოდება ვერ გასცდება გამოხატვის თავისუფლების ფარგლებს.

ლევან ყანდორელაშვილს საკუთარი გამოხატვის ფარგლებში არააკადემიური, საზოგადოებაში უცენზუროდ და შეურაცხმყოფელად მიჩნეული ტერმინოლოგიის გამოყენებითაც რომ აღენიშნა, მისი შეფასებით არაკომპეტენტური და უცოდინარი პროკურორის მიმართ დამოკიდებულება, საზოგადოებაში დამკვიდრებული ამა თუ იმ მორალური შეხედულებისა და კონკრეტული გამოხატვის მიმართ საზოგადოების მიმღებლობის მიუხედავად, ამგვარი გამოხატვა დაცულია საქართველოს კონსტიტუციით.

2.2 კანონით განსაზღვრულობა

იმისათვის, რომ გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა გამართლებულად ჩაითვალოს, მან უნდა დააკმაყოფილოს გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის კონსტიტუციურობის შემოწმების სამსაფეხუროვანი ტესტი, რომელიც თავად კონსტიტუციის მე-17 (24-ე) მუხლშია ინკორპორირებული და აქტიურადაა გამოყენებული საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს თანმიმდევრულ პრაქტიკაში. კონსტიტუციისა და სასამართლოს პრაქტიკის მითითებით, იმისათვის, რომ შეზღუდვა კონსტიტუციური იყოს, საჭიროა ტესტის შემდეგი სამი საფეხურის დაკმაყოფილება:

(1) შეზღუდვა განსაზღვრული უნდა იყოს კანონით;

(2) სახელმწიფოს უნდა ჰქონდეს შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი;

(3) შეზღუდვა აუცილებელი უნდა იყოს დემოკრატიული საზოგადოებისთვის.

ტესტის პირველი საფეხური, კერძოდ კანონით განსაზღვრულობის კრიტერიუმი თავის თავში მოიაზრებს ნორმის განჭვრეტადობის სტანდარტებს. კერძოდ, საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ გამოხატვის თავისუფლება შესაძლოა შეიზღუდოს მხოლოდ მკაცრად განსაზღვრული, ვიწრო და განჭვრეტადი ნორმების საფუძველზე.[6] შესაბამისად, აუცილებელია, რომ ნორმა, რომლის საფუძველზეც იზღუდება გამოხატვის თავისუფლება იყოს საკმარისად ცხადი და განჭვრეტადი. პირი წინასწარ უნდა ხვდებოდეს აკრძალული ქმედების შინაარსს. განსაკუთრებით მაშინ, თუკი ნორმა პასუხისმგებლობის დამკისრებელია (მით უფრო სისხლისსამართლებრივი) ევროპული სასამართლო განმარტავს, რომ ნორმა ვერ დააკმაყოფილებს კანონით განსაზღვრულობის ხარისხს,^[7] თუკი ის პირს არ აძლევს საშუალებას, რომ წინასწარ განჭვრიტოს, განსაზღვროს აკრძალული ქმედების არსი და ამის მიხედვით დაარეგულიროს საკუთარი ქმედება.^[8]

მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ სადავო ნორმა ვერ პასუხობს კანონით განსაზღვრულობის სტანდარტებს. კერძოდ, სადავო ნორმის ფორმულირება შემდეგია „სასამართლოს უპატივცემულობა, რაც გამოიხატა [...] სამართალწარმოების მონაწილის შეურაცხყოფით.“ აღნიშნული წინადადების საფუძველზე შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ „უპატივცემულობა“ მოაზრებულია, როგორც უფრო ფართო ცნება, ხოლო კრიმინალიზებულია სასამართლოსადმი „უპატივცემულო“ ქცევის კონკრეტული ფორმა - შეურაცხყოფა. ლოგიკურია ვივარაუდოთ, რომ სასამართლოსადმი უპატივცემულობად შესაძლოა ბევრი ქმედება აღიქმებოდეს, მაგალითად სასამართლო დარბაზში შეუსაბამო ტანისამოსით გამოცხადება, ელექტრო მოწყობილობების გამოყენება, სხდომის მიმდინარეობისას ხმაური, ემოციების გამჟღავნება, ტაშის დაკვრა და ა.შ, თუმცა ამგვარი ქმედებები არ წარმოადგენს სისხლის სამართლის ობიექტს. უპატივცემულო ქმედებების ნუსხიდან სისხლის სამართლის სადავო ნორმა ახდენს კონკრეტული ფორმის ანუ „შეურაცხყოფის“ კრიმინალიზებას. განუჭვრეტადია კონკრეტულად რა ტიპის ქმედება მოიაზრება ტერმინ „შეურაცხყოფის“ ქვეშ. იმ სტანდარტის ფონზე, რომლის მიხედვითაც ქმედების შეურაცხყოფად აღქმა ძალზედ სუბიექტური გარემოებაა, არ არსებობს საფუძველი, რის მიხედვითაც პირს შეუძლია იხელმძღვანელოს კონკრეტული ქმედების განხორციელებამდე. ასევე აღსანიშნავია ისიც, რომ გამორიცხული არ არის პროკურატურის მიერ ნორმის იმგვარი განმარტების შესაძლებლობა, რომლის მიხედვითაც ზემოხსენებული ქმედებები (ტაშის დაკვრა და ა.შ) პროცესის მონაწილის შეფასება სიტყვებით „არაკომპეტენტური და უცოდინარი“, დაკვალიფიცირდება, როგორც შეურაცხყოფა.

მეტი სიცხადისთვის უნდა განვიხილოთ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 85-ე მუხლის შინაარსი. კერძოდ, 85-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით „პროცესის მონაწილის ან/და სასამართლო სხდომაზე დამსწრის მიერ სხდომაზე წესრიგის დარღვევის, სხდომის თავმჯდომარის განკარგულებისადმი დაუმორჩილებლობის ან სასამართლოს მიმართ უპატივცემულობის გამოხატვის შემთხვევაში სხდომის თავმჯდომარე ზეპირ შენიშვნას აძლევს მას და მოუწოდებს, შეწყვიტოს არასათანადო ქცევა. აღნიშნული მოწოდებისადმი დაუმორჩილებლობის შემთხვევაში სასამართლო სხდომის თავმჯდომარეს ადგილზე თათბირით გამოაქვს განკარგულება პირის დაჯარიმების ან/და სასამართლო სხდომის დარბაზიდან გაძევების შესახებ. თუ გაძევებული პირი კვლავ განაგრძობს წესრიგის დარღვევას, მოსამართლის მითითებით სასამართლოს მანდატური უზრუნველყოფს სასამართლოდან მის გაყვანას; ამასთანავე, აღნიშნული პირის მიმართ შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ამ მუხლით გათვალისწინებული ჯარიმა ან პატიმრობა.“ ამავე მუხლის მე-7 ნაწილი კი განმარტავს, რომ „თუ სასამართლო სხდომაზე პირის ქმედება მიმართულია პროცესის ჩაშლისაკენ ან იგი გამოხატავს აშკარა ან/და უხეშ უპატივცემულობას სასამართლოს, პროცესის მონაწილის ან მხარის მიმართ, სხდომის თავმჯდომარის მითითებით სასამართლოს მანდატური უზრუნველყოფს პირის დაკავებას და დაკავების ოქმის შედგენას, ამასთანავე, სხდომის თავმჯდომარე ადგენს მიმართვას, რომელშიც აღწერს დარღვევას, და უგზავნის განკარგულების გამოტანაზე უფლებამოსილ სასამართლოს (მოსამართლეს). დაკავებული პირი დაუყოვნებლივ, მაგრამ არა უგვიანეს 24 საათისა, უნდა წარედგინოს იმ სასამართლოს, რომელსაც გაეგზავნა მიმართვა და რომელიც უფლებამოსილია გამოიტანოს განკარგულება ამ პირის 30 დღე-ღამემდე ვადით პატიმრობის შესახებ.“

ზემოაღნიშნულ ნორმებზე დაყრდნობით შეგვიძლია გამოვყოთ ორი ძირითადი მიმართულება:

(1) არასათანადო ქცევის შეზღუდვის მიზანი

„თუ სასამართლო სხდომაზე პირის ქმედება მიმართულია პროცესის ჩაშლისაკენ ან იგი გამოხატავს აშკარა ან/და უხეშ უპატივცემულობას სასამართლოს, პროცესის მონაწილის ან მხარის მიმართ.“ აღნიშნული ჩანაწერი თავად მიუთითებს პირის გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის მიზანზე და ესენია: (1) სასამართლო პროცესის წესების მიხედვით წარმართვის დაცვა და (2) სასამართლოს, მხარის ან სხვა პროცესის მონაწილის დაცვა.

(2) აკრძალული ქცევის ზოგადი ხასიათი

მოცემულ ნორმებში გამოყენებულია ტერმინები „სასამართლოს მიმართ უპატივცემულობის გამოხატვის შემთხვევაში“ ; „ან იგი გამოხატავს აშკარა ან/და უხეშ უპატივცემულობას.“ აღნიშნული წინადადებებით ნათელია, რომ ნორმა არასათანადო ქცევას ახასიათებს, როგორც „უპატივცემულობა“ და „აშკარა უპატივცემულობა.“ მიუხედავად იმისა, რომ არ ხდება თავად „უპატივცემულო“ ქცევის სათანადო განმარტება, აშკარაა, რომ მიუხედავად ტერმინის დეფინიციისა, მის ქვეშ არ მოიაზრება ქმედებათა კლასიფიკაცია მათი ხასიათისა და სიმძიმის მიხედვით. საპროცესო კოდექსი ერთმანეთისაგან არ მიჯნავს უპატივცემულობის ფორმებს. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ მიუხედავად იმისა, თუ რა ტიპის ქმედებები მოიაზრება ამ ტერმინების ქვეშ, მათი ზოგადი ხასიათი არ სცდება ადმინისტრაციულ ბუნებას. ამ ტერმინების ქვეშ მოაზრებული ნებისმიერი ტიპის ქმედებისათვის განსაზღვრული სანქცია არ აღემატება 30 დღიან ადმინისტრაციულ პატიმრობას (საგამონაკლისო შემთხვევაში ესაა 60 დღე - თუკი დადგინდება, რომ მსგავსი ქმედებისთვის პირს ერთხელ უკვე ჰქონდა შეფარდებული ადმინისტრაციული პატიმრობა). შესაბამისად მივდივართ დასკვნამდე, რომ სადავო ნორმასა და საპროცესო კოდექსის ზემოაღნიშნულ მუხლებს აქვთ ერთი და იგივე ლეგიტიმური მიზნები და მათში მოაზრებული ქმედებებიც თითქმის იდენტურია, თუმცა სადავო ნორმა ქმედებისთვის აწესებს სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ხოლო საპროცესო ნორმები კი ამავე ქმედებებისთვის ითვალისწინებენ ადმინისტრაციულ სანქციებს.

ერთადერთი განსხვავება სადავო ნორმასა და საპროცესო კოდექსის ზემოხსენებულ მუხლებში არის ტერმინი „შეურაცხყოფა“. როგორც ზემოთ აღინიშნა, სადავო ნორმის მიხედვით „შეურაცხყოფა“ არის უპატივცემულობის გამომხატველი ქცევის ერთ-ერთი ფორმა. შესაბამისად, საპროცესო კოდექსის ნორმების მიხედვით რეგულირებას, მათ შორის, სანქცირების სახით ექვემდებარება უპატივცემულობა/უხეში უპატივცემულობა, ხოლო ამგვარი ქცევის ერთ-ერთი კატეგორია, კერძოდ, შეურაცხყოფა გამოყოფილია და ექვემდებარება სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას. აღსანიშნავია ისიც, რომ საპროცესო ტერმინ „უპატივცემულობის“ ქვეშ შესაძლოა თავად შეურაცხყოფაც მოიაზრებოდეს, ამიტომ შეუძლებელია ნორმის ფორმულირებიდან გამომდინარე დავასკვნათ კონკრეტულად რა ინტენსივობას იცავს სისხლის სამართლის კანონმდებლობა და სად გადის ზღვარი მათ შორის. დაუდგენელია თუ რა ტიპის, რა სიმძიმისა და ინტენსივობის ქმედება მოიაზრება ტერმინი „შეურაცხყოფის“ ქვეშ, რომელიც არ არის საპროცესო ნორმების რეგულირების საგანი და საკუთარი ბუნებით იმდენად მძიმე შედეგებს იწვევს, რომ საჭიროა მისი დასჯადობა.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა ვერ აკმაყოფილებს კანონით განსაზღვრულობის მოთხოვნებს და იგი შეუსაბამოა საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველ და მეხუთე პუნქტებთან.

2.3 შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი

გამოხატვის თავისუფლება არ ატარებს აბსოლუტურ ხასიათს. შესაბამისად შეზღუდვა დასაშვებია კონსტიტუციით გათვალისწინებული ლეგიტიმური საფუძვლის არსებობის, სხვა კონსტიტუციური უფლებებისა და პრინციპების უზრუნველყოფის მიზნით. [9] საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლი თავად განსაზღვრავს იმ ლეგიტიმურ მიზანთა ჩამონათვალს, რომლის დასაცავადაც დასაშვებია გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა. აღსანიშნავია, რომ თავად მე-17(5) მუხლის მითითებით, დასაშვებია გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა „სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველსაყოფად.“ შესაბამისად, ზოგადად გამოხატვის თავისუფლება შესაძლოა შეიზღუდოს სასამართლო სისტემის, მოსამართლის ან მართლმსაჯულების პროცესთან დაკავშირებული სხვა სიკეთეების დასაცავად. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ კონსტიტუცია თავად აკონკრეტებს იმ ორ შემთხვევას, რომლის შესანარჩუნებლადაც უნდა იყოს მიმართული შეზღუდვა. კერძოდ, ნებისმიერი შეზღუდვა, რომელიც სასამართლო სისტემის, კონკრეტული მოსამართლის ან მართლმსაჯულების პროცესის დაცვისკენაა მიმართული უნდა ემსახურებოდეს (1) სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და; (2) სასამართლოს მიუკერძოებლობის უზრუნველყოფას. შესაბამისად, უპირატესი მიზანი, რომელიც შეზღუდვის დაწესებისას კანონმდებელს შესაძლოა გააჩნდეს არის მართლმსაჯულების ეფექტური განხორციელება, რომელსაც საფრთხე ექმნება სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის ხარისხზე გავლენის მოხდენით.

საქმეში „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის“, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“, საქართველოს მოქალაქეები - ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ (შემდგომში როგორც „მანიფესტაციების საქმე“) განსახილველ საგანს წარმოადგენდა „შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ“ საქართველოს კანონის ის ნორმები, რომლებიც სხვადასხვა ადმინისტრაციული ორგანოებისა და სასამართლოს შენობის წინ შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებით სარგებლობას ზღუდავდა შენობებთან 20 მეტრზე ნაკლები რადიუსით მიახლოვების აკრძალვით. მიუხედავად იმისა, რომ სადავო ნორმები განიხილებოდა საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე (შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლება) მუხლთან მიმართებით, აღნიშნული საქმე რელევანტურია, რამდენადაც სასამართლოს განმარტებით 25-ე მუხლი არის 24-ე (მე-17) მუხლის lex specialis, ხოლო ამ უფლებით სარგებლობის შეზღუდვის კონსტიტუციურობის შემოწმებისას სრულად გამოიყენება 24-ე (მე-17) მუხლის სტანდარტები. [10] სასამართლოს განმარტებით კანონმდებელი უფლებამოსილია დააწესოს შეზღუდვები „დაწესებულების გამართული ფუნქციონირების უზრუნველყოფის მიზნით.“[11] სასამართლო ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ ამგვარი გამოხატვის შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანია სასამართლოს შეუფერხებელი მუშაობის უზრუნველყოფა, ზეწოლისაგან მისი დაცვა, მართლმსაჯულების დამოუკიდებლობის და მიუკერძოებლობის უზრუნველყოფა.[12]მსჯელობის შემდეგ ეტაპზე სასამართლო უფრო ნათლად და მკაფიოდ აღნიშნავს, რომ „საკუთარი აზრის გამოხატვის, შეკრების (მანიფესტაციის) ჩატარების უფლება გარანტირებული უნდა იყოს, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც ამ უფლების რეალიზაცია სასამართლოს შეუფერხებელ მუშაობას უშლის ხელს.“ აღსანიშნავია, რომ სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად გამოცხადების საფუძველი მათი ბლანკეტურობა გახდა. სასამართლოს განმარტებით, მიუხედავად იმისა, რომ ნორმებს ჰქონდათ ზოგადი ლეგიტიმური საფუძველი, ისინი ერთმანეთისგან არ მიჯნავდნენ გამოხატვის ისეთ ფორმებს, რომლებიც ხელს უშლიდნენ სასამართლოს ნორმალურად ფუნქციონირებას და რომლებიც არ ხელყოფდნენ ამ უკანასკნელს. [13] სასამართლომ ანალოგიური მსჯელობა განავითარა მოსამართლის საცხოვრებელ სახლთან შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებით სარგებლობის ნაწილში. სასამართლოს განმარტებით აღნიშნული ქმედება დაუშვებელია, რადგან ეს უკანასკნელი გაუმართლებლად იჭრება მოსამართლის პირად სივრცეში, ხოლო გამომდინარე იქიდან, რომ მოსამართლეს საკუთარი პროფესიული საქმიანობიდან გამომდინარე არ შეუძლია საპასუხოდ საჯარო-პოლიტიკურ დებატში შესვლა, საფრთხე ექმნება მის მიუკერძოებლობას, რაც ცხადია პირდაპირ აისახება მართლმსაჯულების ეფექტურობისა და ობიექტურობის ხარისხზე.[14]

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-5 ნაწილის სიტყვები „ სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველსაყოფად“ თავის თავში მოიაზრებს მართლმსაჯულების სრულყოფილად და ეფექტურად განხორციელებას, სასამართლო სხდომის ჩატარების უზრუნველყოფას. ეფექტური მართლმსაჯულების განხორციელებისათვის საჭირო უპირველესი საფეხურები კი მოსამართლის დამოუკიდებლობა და მიუკერძოებლობაა.

ლევან ყანდორელაშვილის საქმეში, მის მიერ გამოხატვის თავისუფლებით სარგებლობის ფაქტს ზიანი არ მოუტანია მართლმსაჯულების პროცესისათვის და არც სამომავლო რისკები წარმოქმნილა. მოქალაქის მხრიდან მოხდა პროკურორის კვალიფიკაციის შეფასება. გარდა ამისა ლევან ყანდორელაშვილმა მიუხედავად იმისა რომ მას მიაჩნია რომ პროკურორისთვის შეურაცყოფა არ მიუყენებია, ბოდიში მოუხადა პროკურორს თუ მის მიერ ეს აღქმული იქნა შეურაცყოფად. სასამართლო განხილვა დასრულებული იყო და ლევან ყანდორელაშვილის მიერ გამოხატვის უფლებით სარგებლობას ხელი არ შეუშლია მართლმსაჯულების განხორციელებითვის. შესაბამისად, ის ლეგიტიმური მიზანი, რომელსაც გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის საფუძვლად თავად კონსტიტუცია მიუთითებს სახეზე არ იყო - საფრთხე არ ექმნებოდა მართლმსაჯულების პროცესს, მოსამართლის მიუკერძოებლობასა და დამოუკიდებლობას, ზოგადად სასამართლოს ავტორიტეტს.

აღნიშნულიდან გამომდინარე, ნათელია, რომ ბრალდების მხარე სადავო ნორმით დაცულ სამართლებრივ სიკეთეში არ მოიაზრებს მხოლოდ მართლმსაჯულების პროცესს, მოსამართლის მიუკერძოებლობასა და დამოუკიდებლობას, სასამართლოს ავტორიტეტს. ლევან ყანდორელაშვილის წინააღმდეგ სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყების საფუძველი გახდა მის მიერ სამართალწარმოების მონაწილის კომპეტენციის შეფასება. შესაბამისად, გონივრულია ვივარაუდოთ, რომ დაკავების საფუძველი გახდა სწორედ იმ „დამატებითი ობიექტის“ დაცვა, რომელიც მოხსენიებულია აკადემიურ კომენტარებში - პროცესის მონაწილის (ამ შემთხვევაში პროკურორის) პატივი და ღირსება ან/და ზოგადად სასამართლო სისტემის ავტორიტეტის/რეპუტაციის დაცვა განცალკევებით ზემოთხსენებული მიზნებისაგან, ისეთ შემთხვევებში, როდესაც ამგვარი გამოხატვა მართლმსაჯულების განხორციელებას საფრთხეს არ უქმნის. შესაბამისად, წარმოიქმნება ნორმატიული შინაარსი, რომლის მიხედვითაც იზღუდება სასამართლოს უპატივცემულობა, რაც გამოიხატა მოსამართლის (პროცესის მონაწილის) შეურაცხყოფით, რომელიც არ განხორციელებულა სასამართლო სხდომის მიმდინარეობას, ხელს არ უშლის/საფრთხეს არ უქმნის მართლმსაჯულების სრულყოფილ და ეფექტურ განხოციელებს და პროცესის მიმდინარეობას

2.4 შეზღუდვის აუცილებლობა დემოკრატიულ საზოგადოებაში

მეტი სიცხადისათვის, მოსარჩელე განმარტავს, რომ სასამართლოს ავტორიტეტისა და მართლმსაჯულების პროცესის დასაცავად, სასამართლო სხდომათა დარბაზში ან/და სასამართლოს შენობაში, სასამართლოსადმი უპატივცემულო (მათ შორის შეურაცხმყოფელი) გამოხატვის შეზღუდვა ზოგადად აუცილებელია. მოსარჩელისათვის პრობლემას წარმოადგენს ის ფაქტი, რომ სადავო ნორმის საფუძველზე ამგვარი გამოხატვის შეზღუდვა ხდება ისეთი სისხლის სამართლებრივი ნორმის საფუძველზე, რომელიც სასჯელის სახით ითვალისწინებს თავისუფლების აღკვეთას, რის აუცილებლობასაც მოსარჩელე ვერ ხედავს.

ტერმინი „აუცილებელი“, როგორც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს, ისე ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ განმარტებულია, როგორც „მკაცრი სოციალური საჭიროება“,[15] რომლის დაკმაყოფილებაც საზოგადოებისათვის უკიდურესად მნიშვნელოვანია. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ აუცილებლობის შემოწმებისას საკონსტიტუციო სასამართლო აფასებს გამოყენებული საშუალების პროპორციულობასაც. კერძოდ, გამოყენებული მზღუდავი საშუალება უნდა იყოს ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის ადეკვატური საშუალება. თუკი სახელმწიფოს აქვს შესაძლებლობა, რომ იგივე მიზანს მიაღწიოს გამოყენებულზე უფრო ნაკლებმზღუდავი საშუალებით, ის ვალდებულია შეარჩიოს სწორედ ასეთი მეთოდი.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „სამართლებრივ სახელმწიფოში ხელისუფლება შეზღუდულია უპირობო ვალდებულებით, ადამიანის თავისუფლებაში (მის ნებისმიერ უფლებაში) ჩაერიოს მხოლოდ მაშინ, როდესაც ეს გარდაუვალია და მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც ეს ობიექტურად აუცილებელია. ასეთია ნებისმიერი სამართლებრივი სახელმწიფოს კონსტიტუციური წესრიგი. ბუნებრივია, რომ სახელმწიფო ამ ვალდებულებით განსაკუთრებით შეზღუდულია პასუხისმგებლობის მომწესრიგებელი კანონმდებლობის შექმნისას და გამოყენებისას. ასეთი კანონმდებლობა თავისთავად ხასიათდება ადამიანის თავისუფლებაში ინტენსიური ჩარევის კანონზომიერებით. ამიტომ ასევე კანონზომიერია ამ პროცესში სახელმწიფოს მომეტებული სიფრთხილის აუცილებლობა, რადგან სამართალი დაკარგავს თავის ფუნქციას, თუ ადამიანები დაისჯებიან ამისათვის შესაბამისი და აუცილებელი საფუძვლის გარეშე. ... ასევე, ცხადია, რომ არ შეიძლება სამართლის ჰუმანურობის ფუნქციის უგულებელყოფა, რადგან ის ხელს უწყობს არა მხოლოდ თავად სამართლის, არამედ საზოგადოების პროგრესულ განვითარებას. შესაბამისად, სამართლის ჰუმანურობის მიღწევა და ამ გზით მისი განვითარება მუდმივი მიზანია, რომლის ხელშეწყობა, უზრუნველყოფა სახელმწიფოს ვალდებულებაა, თუმცა, ბუნებრივია, იმ ზღვრამდე, ვიდრე ეს არ დაუპირისპირდება სამართლისა და კანონის სხვა მიზნებსა და ძირითად ფუნქციას. ... ადამიანებს უნდა შეეძლოთ, ისარგებლონ საზოგადოების და სამართლის განვითარების, პროგრესული, ჰუმანური აზროვნების პოზიტიური შედეგებით. პირმა პასუხი უნდა აგოს რეალურად საზოგადოებრივად საშიში ქმედების ჩადენისთვის, ამასთან, იმ წესითა და ფარგლებში, რაც ობიექტურად აუცილებელი და საკმარისია კონკრეტული სამართალდარღვევისთვის პასუხისმგებლობის დაკისრების მიზნების მისაღწევად“[16] „სამართლებრივ სახელმწიფოში სისხლის სამართლის - ქმედების კრიმინალიზაციისა და მისი დასჯადობის ფუნქცია მხოლოდ მაშინაა წარმატებული, როდესაც ის გამოიყენება როგორც ultima ratio. საზოგადოების და ადამიანის ინტერესების დასაცავად სისხლისსამართლებრივი ნორმები უნდა გამოიყენებოდეს როგორც უკიდურესი საშუალება, როდესაც ამოწურულია სამართლებრივ სიკეთეთა დაცვის არასისხლისსამართლებრივი საშუალებები. უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე.“[17]

მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ ქმედებისათვის სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის სახით თავისუფლების აღკვეთის მწვავე სოციალური საჭიროება არ არსებობს. ქმედება, მისგან მომდინარე საფრთხეების ინტენსივობისა და პოტენციურად დაზარალებული სამართლებრივი სიკეთეების გათვალისწინებით არ არის ისეთი ბუნების, რომელიც საჭიროებს პირის თავისუფლებაში ამგვარ ჩარევას.. მოსარჩელის აზრით, ზემოთ განხილული საპროცესო კოდექსის ნორმები და მათში ინკორპორირებული ბერკეტები, რომელიც ადმინისტრაციულ ხასიათს ატარებს უმეტეს შემთხვევაში საკმარისია არსებული ლეგიტიმური მიზნების მისაღწევად. გამომდინარე იქიდან, რომ შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზანს სასამართლოს ავტორიტეტი და მართლმსაჯულების პროცესის ეფექტური მიმდინარეობის დაცვა წარმოადგენს, ზემოაღნიშნული ბერკეტების საფუძველზე მოსამართლეს შეუძლია მყისიერად განმუხტოს სიტუაცია, განარიდოს წესრიგის დამრღვევი (სანქციის სახით შეუფარდოს მათ შორის ადმინისტრაციული პატიმრობა 30 დღემდე ვადით, განმეორებით შემთხვევაში კი 60 დღემდე ვადით) და ამით უზრუნველყოს ლეგიტიმური მიზანი. აღსანიშნავი ფაქტია ისიც, რომ სადავო ნორმასთან დაკავშირებით არ არსებობს სასამართლო პრაქტიკა, რაც ცხადყოფს, რომ თავად მოსამართლეების მიერ უფრო ეფექტურად გამოყენებადი საშუალება სწორედ საპროცესო კანონმდებლობით მინიჭებული ბერკეტებია. როგორც საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს „თი­თო­ეულ სა­ქმეზე მო­სა­მა­რთლეს (სა­სა­მა­რთლოს) ყვე­ლაზე უკეთ შე­უძლია შე­აფა­სოს რო­გორც სა­სა­მა­რთლო­სა­დმი გა­მო­ხა­ტული უპა­ტი­ვცე­მუ­ლო­ბის სი­მძიმე, ასევე ის, მი­მა­რთუ­ლია თუ არა უპა­ტი­ვცე­მუ­ლობა მისი პი­რო­ვნე­ბის წი­ნა­აღმდეგ. ამი­ტომ მო­სა­მა­რთლეს უნდა ჰქო­ნდეს შე­სა­ძლე­ბლობა, ყო­ველ კო­ნკრე­ტულ შე­მთხვე­ვაში, თა­ვად შე­აფა­სოს, შე­ძლებს თუ არა იყოს მი­უკე­რძო­ებელი და მი­იღოს სა­მა­რთა­ლდა­რღვე­ვის ადე­კვა­ტური გა­და­წყვე­ტი­ლება. იმა­ვდრო­ულად, მო­სა­მა­რთლე ვა­ლდე­ბუ­ლია იყოს ობი­ექტური ამ შე­ფა­სე­ბი­სას. თუ­მცა, რა­მდე­ნად ობი­ექტური და მი­უკე­რძო­ებელი იყო ის რე­ალუ­რად, ისევ სა­სა­მა­რთლომ (ზე­მდგო­მმა ინსტა­ნციამ) უნდა შე­აფა­სოს.“[18] ამ განმარტებით შეგვიძლია ისიც კი დავასკვნათ, რომ ამგვარი გადაწყვეტილების მიღება ერთგვარად სასამართლოს ექსკლუზიური უფლებამოსილებაა, ხოლო პროკურატურის მიერ ბრალის დადგენილების დოკუმენტის მიღებისას იქმნება ერთგვარი ინსტიტუციური ხარვეზი, რომელიც ხელისუფლების ერთი შტოსთვის მიკუთვნებულ ექსკლუზიურ უფლებას მეორის კომპეტენციის ფარგლებში ახდენს. თუმცა, მოსარჩელე არ გამორიცხავს იმასაც, რომ შესაძლოა სახეზე იყოს გამოხატვის თავისუფლებით სარგებლობისას გამოვლენილი ისეთი ქმედება, რომლისგან მომდინარე საფრთხის ინტენსივობაც აქცევს მას სისხლის სამართლით დასჯადად. თუმცა ასეთ შემთხვევებში არ უნდა დაგვავიწყდეს ის ლეგიტიმური მიზნები, რომელსაც ქმედების დასჯადობა ემსახურება - მართლმსაჯულების სრულყოფილი და ეფექტური განხორციელება, პროცესის მიმდინარეობის უზრუნველყოფა. თუკი ქმედებას განვიხილავთ მისი შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზნების შუქზე, მივალთ დასკვნამდე, რომ post factum პირის დასჯა თავისუფლების აღკვეთით არაპროპორციული და არაადეკვატური სასჯელია, რამეთუ არ არსებობს ამ პირის საზოგადოებისაგან იზოლაციის აუცილებლობა.

ყოველივე ზემოაღნიშნულზე დაყრდნობით, მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ სადავო ნორმა ვერ აკმაყოფილებს გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის კონსტიტუციურობის შემოწმების ვერც ამ საფეხურს, რადგან არ არსებობს გამოყენებული მზღუდავი საშუალების აუცილებლობა და ეს უკანასკნელი არაპროპორციულია. შესაბამისად, სადავო ნორმატიული შინაარსი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველ და მეხუთე პუნქტებს.

ლევან ყანდორლაშვილი დამნაშავედ იქნა ცნობილი საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 366-ე მუხლის პირველი ნაწილით და სასჯელის ზომად შეეფარდა თავისუფლების აღკვეთა 1 წლის ვადით.

მოსარჩლეს მიაჩნია, რომ სასჯელის თავისუფლების აღკვეთა 1 წლის ვადით გამოხატვის თავისუფლებით სარგებლობისთვის, იმ ფარგლებში რაც ზემოთ აღინიშნა ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის მე-2 ნაწილს „ დაუშვებელია ... არაადამიანური ან დამამცირებელი სასჯელის გამოყენება“

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო საქმეებში, რევაზ ჩაგუნავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ (განჩინება, პარაგრაფი II.2) აგრეთვე ავთანდილ კახნიაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ (გადაწყვეტილება, პარაგრაფი II – 9) აღნიშნავს:

სასჯელის ფორმის, ზომის ან სიმკაცრის კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხი მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევაში შეიძლება დადგეს...საკონსტიტუციო სასამართლო მხოლოდ იმ შემთხვევაში დაინახავს პირის კონსტიტუციით გარანტირებულ უფლებასთან მის მიმართებას, თუ ეს უკანასკნელი კანონმდებლის მიზნის მიღწევისა და კონსტიტუციური უფლებით დაცულ სფეროში ჩარევის აშკარად არაგონივრულ და არაპროპორციულ ზომას წარმოადგენს“.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე მიგვაჩნია, რომ სადავო ნორმა აწესებს ზედმეტად მკაცრ სასჯელს და ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის მე-2 ნაწილს „ დაუშვებელია ... არაადამიანური ან დამამცირებელი სასჯელის გამოყენება“.

[1] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 ოქტომბერი #2/2-389 გადაწყვეტილება, II.პ.13

[2] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება საქმეზე მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის~, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `საქართველოს კონსერვატიული პარტია~, საქართველოს მოქალაქეები _ ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. II პარ. 68;

[3] იქვე. პარ. 69

[4] იქვე. პარ. 106

[5] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 30 სექტემბრის #1/6/561,568 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქე იური ვაზაგაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმედ; II პარ. 40

[6] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბერის # 1/3/421,422 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქეები გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ; II.პ.7

[7] Prescribed by law

[8] Sunday Times v. The United Kindgom (26 April 1979); #6538/74; პარ. 46

[9] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება საქმეზე მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის~, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `საქართველოს კონსერვატიული პარტია~, საქართველოს მოქალაქეები _ ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. II პარ. 25

[10]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება საქმეზე მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის~, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `საქართველოს კონსერვატიული პარტია~, საქართველოს მოქალაქეები _ ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. I

[11] იქვე. პარ. 59

[12] იქვე. პარ. 60

[13] იქვე. პარ 61

[14] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება საქმეზე მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის~, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `საქართველოს კონსერვატიული პარტია~, საქართველოს მოქალაქეები _ ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. II პარ. 67

[15] “pressing social need”

[16] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 13 ნოემბრის გადაწყვეტილება №1/6/557,571,576 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ვალერიან გელბახიანი, მამუკა ნიკოლაიშვილი და ალექსანდრე სილაგაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-62-64

[17] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-60

[18] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 15 დეკემბრის N1/3/393,397 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქეები ონისე მებონია და ვახტანგ მასურაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ,

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: კი

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა