თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. „სოციალური შეღავათების მონეტიზაციის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2007 წლის 11 იანვრის #4 დადგენილება

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუქტი, "საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის "ე" ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუქტის "ბ" ქვეპუნქტი, "საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტი, "საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 21–ე მუხლის "ი" ქვეპუნქტი.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

მიგვაჩნია, რომ არ არსებობს წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელის (შემდგომში „სარჩელი“) „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლით გათვალისწინებული, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოში (შემდგომში „სასამართლო“) არსებითად განსახილველად არმიღების საფუძვლები.

კერძოდ:

ა) თავისი ფორმითა და შინაარსით სარჩელი შეესაბამება „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;

ბ) სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი პირის - საქართველოს სახალხო დამცველის მიერ;

გ) სარჩელში მითითებული სადავო საკითხი, მაშასადამე „სოციალური შეღავათების მონეტიზაციის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2007 წლის 11 იანვრის #4 დადგენილებით დამტკიცებული წესის მე-8 მუხლის მე-7 პუნქტის შესაბამისობის დადგენა საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან (კონსტიტუციის მეორე თავის საკითხებთან) მიმართებით არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებულ საკითხზე სასამართლოს არ უმსჯელია;

ე) სადავო აქტის ნორმატიული შინაარსი ექცევა კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაცულ სფეროში, რის შესახებ მსჯელობა წარმოდგენილია მოთხოვნის დასაბუთების ქვეთავში. ამასთან, სარჩელში მითითებული სადავო საკითხი გადაწყვეტილია კონსტიტუციით;

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სარჩელის შეტანის ვადა;

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე აშკარაა, რომ არ არსებობს როგორც „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლით გათვალისწინებული, ისე სასამართლოს სამართალწარმოების პრაქტიკით დადგენილი სარჩელის არსებითად განსახილველად არმიღების საფუძვლები.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

სასარჩელო მოთხოვნის დასაბუთება: მოცემული კონსტიტუციური სარჩელის დავის საგანს წარმოადგენს საქართველოს მთავრობის 2007 წლის 11 იანვრის №4 დადგენილებით დამტკიცებული სოციალური შეღავათების მონეტიზაციის წესის (შემდგომში - წესი) მე-8 მუხლის მე-7 პუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც მოიცავს, ამავე წესის მე-4 მუხლის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის საბრძოლო მოქმედების მონაწილეებს. კერძოდ, სადავო ნორმა, რომელიც დადგენილებაში დამატების სახით 2012 წლის 20 ივლისს შევიდა, განსაზღვრავს, რომ 2012 წლის 1 სექტემბრიდან საყოფაცხოვრებო სუბსიდია დაენიშნებათ ამ წესის მე-4 მუხლით (საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის ოდენობა და მიმღებ პირთა წრე) განსაზღვრულ მხოლოდ იმ პირებს, რომლებიც საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის დანიშვნის მომენტისათვის კომპეტენტურ ორგანოში აღრიცხულნი იქნებიან სახელწმიფო პენსიის მიმღებ პირებად.

მაშასადამე, ახალი რეგულაციით, იმისთვის, რომ შესაბამის სოციალურ კატეგორიას მიკუთვნებულმა პირმა - კერძოდ კი, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის საბრძოლო მოქმედების მონაწილემ - ისარგებლოს საყოფაცხოვრებო სუბსიდიით, იგი უნდა იყოს სახელმწიფო პენსიის მიმღები, მაშასადამე, დანიშნული უნდა ჰქონდეს სახელმწიფო პენსია, რაც, თავის მხრივ, დაკავშირებულია შესაბამისი ასაკის მიღწევასთან. აღნიშნულმა გარემოებამ, განსხვავებულ მდგომარეობაში ჩააყენა, ფაქტობრივად, ერთი და იგივე სოციალურ კატეგორიას მიკუთვნებული პირები, იმის მიხედვით, თუ როდის მიმართეს მათ შესაბამის კომპეტენტურ ორგანოს საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის დანიშვნისათვის, რაც ჩვენი აზრით, დისკრიმინაციულია და ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლს (კონსტიტუციის ახალი რედაქციის მე-11 მუხლს).

წარმოდგენილი კონსტიტუციური სარჩელის მიზნებისათვის, მიზანშეწონილად მიგვაჩნია უფრო დეტალურად გავაანალიზოთ, როგორც საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის დანიშვნის მომწესრიგებელი ნორმები, ისე ამ სუბსიდიით მოსარგებლე სუბიექტები.

„სოციალური შეღავათების მონეტიზაციის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2007 წლის 11 იანვრის №4 დადგენილებით დამტკიცებული წესის პირველი მუხლის შესაბამისად, ეს წესი ადგენს განსაზღვრულ სოციალურ კატეგორიას მიკუთვნებულ პირთა წრისათვის სოციალური შეღავათების მონეტიზაციის შედეგად დანიშნული საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის ოდენობას, მის მიმღებ პირთა წრეს და აღნიშნული სუბსიდიის მიღებასთან დაკავშირებულ სხვა საკითხებს.

იგივე წესის მე-2 მუხლი კი, განმარტავს საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის ცნებას, რაც წარმოადგენს ყოველთვიურ ფულადი სახის გასაცემელს, რომელიც განკუთვნილია კანონით განსაზღვრულ სხვადასხვა სოციალურ კატეგორიას მიკუთვნებულ პირთა წრისათვის საყოფაცხოვრებო/კომუნალური საჭიროებების უზრუნველსაყოფად.

დადგენილებით დამტკიცებული წესის მე-4 მუხლი კი განსაზღვრავს საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის მიმღებ სოციალურ კატეგორიას მიკუთვნებულ პირთა წრეს. ამ მუხლის „ე“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის მიღების უფლება აქვთ, მათ შორის, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის საბრძოლო მოქმედების მონაწილეებს.

უნდა აღნიშნოს, რომ დადგენილებით დამტკიცებული წესის მე-5 მუხლის მე-2 პუნქტის შინაარსიდან გამომდინარე, სოციალური შეღავათების მონეტიზაციის წესი, თავდაპირველად, აღიარებდა სუბსიდიის იმ პირების მიერ მიღების უფლებას, რომლებიც არ ითვლებიან სახელმწიფო პენსიის/კომპენსაციის მიმღებ პირებად.

მიუხედავად იმისა, რომ დადგენილების ზემოაღნიშნული მე-5 მუხლის მე-2 პუნქტის შინაარსი კვლავაც უცვლელია, 2009 წლის 4 ნოემბერს საქართველოს მთავრობის 2007 წლის 11 იანვრის დადგენილებაში შესული ცვლილების საფუძველზე, მე-8 მუხლს დაემატა მე-6 პუნქტი, რომლის შესაბამისად, ამ წესის მე-5 მუხლის მე-2 პუნქტის მოქმედება (მაშასადამე, იმ ნორმის მოქმედება, რომელიც ითვალისწინებდა სუბსიდიის დანიშვნას მათთვის, ვინც არ ითვლებიან სახელმწიფო პენსიის/კომპენსაციის მიმღებ პირებად) გავრცელდა მათზე, ვინც საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის დანიშვნის თაობაზე კომპეტენტურ ორგანოს მიმართა 2009 წლის 5 ნოემბრამდე, ხოლო 2009 წლის 5 ნოემბრიდან კი, საყოფაცხოვრებო სუბსიდია უკვე დაენიშნებოდა: ა) ამ წესით განსაზღვრულ იმ პირებს, რომლებიც დანიშვნის მომენტისათვის კომპეტენტურ ორგანოში აღრიცხულნი იქნებოდნენ სახელმწიფო პენსიის, კომპენსაციის ან აკადემიური სტიპენდიის მიმღებ პირებად; ბ) ამ წესით განსაზღვრულ იმ სამხედრო მოსამსახურეებს, რომლებიც ავადმყოფობის გამო 2010 წლის 1 აპრილამდე სამსახურიდან თადარიგში იქნებოდნენ დათხოვნილი.

მხედველობაშია ასევე მისაღები, დასახელებული ნორმის „ბ“ ქვეპუნქტი, რომლის შესაბამისად, პირს, რომელიც 2010 წლის 1 აპრილის შემდგომ, თადარიგში იქნა, ან იქნება დათხოვნილი საპატიო მიზეზით, კერძოდ კი, ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო, ასევე წაერთვა შესაძლებლობა მიიღოს შესაბამისი საყოფაცხოვრებო სუბსიდია საპენსიო ასაკის მიღწევამდე. ასევე ვერ მიიღებს იგი სუბსიდიას, როგორც სახელმწიფო კომპენსაციის მიმღები პირი, გამომდინარე იქიდან, რომ მისი სამხედრო სამსახური, რომელიც ჯანმრთელობის გამო შეწყდა, არ აღემატება 20 წელს, რაც წარმოადგენს კომპენსაციის დანიშვნისათვის აუცილებელ პირობას.

„სოციალური შეღავათების მონეტიზაციის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2007 წლის 11 იანვრის დადგენილებით დამტკიცებული წესის მე-8 მუხლის მე-6 პუნქტში, 2012 წლის 20 ივლისს კვლავ განხორციელდა ცვლილება, რომლის შესაბამისად, ამ პუნქტის მოქმედება უკვე გავრცელდა 2012 წლის 1 სექტემბრამდე წარმოშობილ სამართლებრივ ურთიერთობებზე. იგივე ცვლილებით, მე-8 მუხლს დაემატა ამჟამად გასაჩივრებული მე-7 პუნქტი, რომლის თანახმად, 2012 წლის 1 სექტემბრიდან საყოფაცხოვრებო სუბსიდია უკვე ენიშნება ამ წესის მე-4 მუხლით განსაზღვრულ იმ პირებს, რომლებიც საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის დანიშვნის მომენტისათვის კომპეტენტურ ორგანოში აღრიცხულნი იქნებიან სახელმწიფო პენსიის მიმღებ პირებად.

მართალია, საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის დანიშვნის უფლების წარმოშობა სახელმწიფო პენსიის/კომპენსაციის მიღების პირობას პირველად, სწორედ, 2009 წლის 4 ნოემბრის ცვლილებით დაუკავშირდა, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ჩვენი აზრით, ამ ცვლილებით განსაზღვრულმა მე-8 მუხლის მე-6 პუნქტმა ამოწურა თავისი მოქმედება და, ამ ნორმის მიერ თავდაპირველად დადგენილი შეზღუდვა გადავიდა 2012 წლის 20 ივლისის ცვლილების საფუძველზე დამატებულ მე-7 პუნქტში, რომელიც ამჟამად განსაზღვრავს სუბსიდიის დანიშვნის ამავე წესის მე-4 და მე-5 მუხლებისაგან განსხვავებულ პირობას. გარდა ამისა, მხედველობაშია მისაღები ისიც, რომ სწორედ სადავო წესის მე-8 მუხლის მე-7 პუნქტის არაკონსტიტუციურად ცნობის შემთხვევაში, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის საბრძოლო მოქმედების იმ მონაწილეების მიმართ, რომლებიც დღეს ვერ იღებენ ამ დახმარებას, ძალადაკარგულად ჩაითვლება საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის დანიშვნასთან დაკავშირებული ზემოაღნიშნული, ერთადერთი და მთავარი შეზღუდვა. ამდენად, მოცემული კონსტიტუციური დავის საგან წარმოადგენს სწორედ მე-8 მუხლის მე-7 პუნქტი, ვინაიდან, საყოფაცხოვრებოს სუბსიდიის მიღების უფლების წარმოშობას ზუსტად იგი უკავშირებს სახელმწიფო პენსიის მიღებას და ამით აწესებს თავდაპირველისაგან განსხვავებულ, დისკრიმინაციულ რეგულაციას.

მიზანშეწონილად მიგვაჩნია ასევე ზუსტად განვსაზღვროთ იმ პირთა წრე, რომლებსაც სადავო ნორმის საფუძველზე, წაერთვათ შესაძლებლობა სახელმწიფო პენსიის მიღებამდე ისარგებლონ საყოფაცხოვრებო სუბსიდიით. ამ თვალსაზრისით, მხედველობაშია მისაღები ის, რომ მოცემული კონსტიტუციური სარჩელის უპირველეს მიზანს წარმოადგენს საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის საბრძოლო მოქმედებების მონაწილე იმ მებრძოლების უზრუნველყოფა შესაბამისი სუბსიდიით, რომლებსაც არ გააჩნია სხვა შემოსავალის წყარო. როგორც უკვე ითქვა, 2012 წლის 23 ივლისს მიღებული იქნა სოციალური პაკეტის განსაზღვრის წესი, რომელმაც უმეტეს წილად მოიცვა 2007 წლის 11 იანვრის დადგენილებით გათვალისწინებული შესაბამისი კატეგორიები. ამ რეგულაციების მიღმა დარჩა, 2008 წლის კონფლიქტის ის მონაწილეები, რომლებიც არ არიან შშმ, ისევე, როგორც სახელმწიფო პენსიის/კომპენსაციის მიმღები პირები.

როგორც ცნობილია სახელმწიფო პენსიის დანიშვნის საფუძველს, ძირითადად, წარმოადგენს შესაბამისი ასაკი - ქალებისთვის 60, ხოლო, მამაკაცებისთვის კი, 65 წელი. რაც შეეხება ომის ვეტერანთათვის სახელმწიფო კომპენსაციის დანიშვნის საკითხს, ამ მხრივ მხედველობაშია მისაღები, „სამხედრო, შინაგან საქმეთა ორგანოების და სახელმწიფო დაცვის სპეციალური სამსახურიდან თადარიგში დათხოვნილ პირთა და მათი ოჯახების წევრთა სოციალური უზრუნველყოფის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მული, რომლის თანახმად, სახელმწიფო კომპენსაცია ენიშნება იმ სამხედრო მოსამსახურეებს, რომლებსაც, გარკვეული გამონაკლისების გარდა, გააჩნიათ წელთან ნამსახურების 20 წლიანი სტაჟი. შესაბამისად, იმ შემთხვევაში, თუ, სამხედრო მოსამსახურე, რომელიც იბრძოდა 2008 წლის აგვისტოს ომში, თადარიგში დათხოვნილი იქნება საპატიო მიზეზით, მაგალითად, ჯანმრთელობის გამო და თუ იგი არ არის შშმ პირი, მას ერთმევა საშუალება ისარგებლოს საყოფაცხოვრებო სუბსიდიით, მიუხედავად იმისა, რომ 2008 წლის ომში მონაწილეობის მიღების დროს, სახელმწიფო ასეთი დახმარების დანიშვნის შესაძლებლობას ითვალისწინებდა.

დისკრიმინაციის დასაბუთება

უპირველეს ყოვლისა უნდა აღინიშნოს, რომ „კანონის წინაშე თანასწორობის უზრუნველყოფის ხარისხი ობიექტური კრიტერიუმია ქვეყანაში დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების უპირატესობით შეზღუდული სამართლის უზენაესობის ხარისხის შეფასებისათვის. ... ეს პრინციპი წარმოადგენს დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოს როგორც საფუძველს, ისე მიზანს.“^[1]

საქართველოს საკონსტიტუციო „სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, კანონის წინაშე თანასწორობის უფლების ძირითადი არსი და მიზანი არის ანალოგიურ, მსგავს გარემოებებში მყოფ პირებს სახელმწიფო მოეპყროს ერთნაირად, „არ დაუშვას არსებითად თანასწორის განხილვა უთანასწოროდ და პირიქით.“ „კანონის წინაშე თანასწორობის პრინციპი გულისხმობს ყველა იმ ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების თანაბრად აღიარებასა და დაცვას, რომელიც იმყოფება თანაბარ პირობებში და კანონით განსაზღვრული საკითხის მიმართ აქვს ადეკვატური დამოკიდებულება.““^[2]

იგივე პრინციპები გამომდინარეობს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტული სამართლიდან. ევროპული სასამართლოს განმარტებით, იმისათვის, რომ საკითხი მოექცეს კონვენციის მე-14 მუხლით დაცულ სფეროში, აუცილებელია, რომ განსხვავებული მოპყრობა არსებობდეს ანალოგიურ ან მსგავს სიტუაციაში მყოფი პირების მიმართ. განსხვავებული მოპყრობა დისკრიმინაციულია თუ მას არ აქვს ობიექტური და გონივრული გამართლება, ე.ი. არ ისახავს კანონიერ მიზანს და არ არსებობს პროპორციულობის გონივრული კავშირი გამოყენებულ საშუალებებსა და დასახულ მიზანს შორის.^[3]

ამიტომ, მიგვაჩნია, რომ დისკრიმინაცია სახეზეა, როდესაც პირს ხელი ეშლება კანონმდებლობით გათვალისწინებული უფლებებით სარგებლობაში, არსებოს განსხვავებული მოპყრობა ანალოგიურ პირობებში მყოფი პირების მიმართ, არ არსებობს კანონით განსაზღვრული მიზანი, განსხვავებულ მოპყრობას არ აქვს ობიექტური და გონივრული გამართლება და იგი დასახული მიზნის არაპროპორციული, მაშასადამე არა თანაზომიერია.

მოცემული დავის ფარგლებში, სასამართლომ უნდა შეაფასოს, სადავო ნორმა ადგენს თუ არა არსებითად თანასწორ პირთა მიმართ დიფერენცირებულ რეგულირებას, ხოლო ასეთის არსებობის შემთხვევაში, უნდა შემოწმდეს, არის თუ არა დიფერენცირებული მოპყრობა დისკრიმინაციული ხასიათის მატარებელი.

ზემოაღნიშნულის თვალსაზრისით კი, აუცილებელია დადგინდეს, შესაძლებელია თუ არა განსხვავებულ მოპყრობას დაქვემდებარებული პირები განხილულ იქნენ არსებითად თანასწორებად იმ სამართლებრივი ურთიერთობის მიზნებისათვის, რომელშიც ხდება მათი დიფერენცირება. როგორც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა, თანასწორობის პრინციპი მოითხოვს თანაბარ მოპყრობას ადამიანის უფლებებითა და კანონიერი ინტერესებით დაცულ ყველა სფეროში.^[4] ამ მიზნით, უპირველეს ყოვლისა, უნდა განისაზღვროს იმ სამართლებრივი ურთიერთობის არსი, რომელშიც ხდება შესაბამისი პირების დიფერენციაცია. ანუ, სხვაგვარად, რომ ვთქვათ იმ უფლების არსი, რომლით სარგებლობაში ხელი ეშლება დისკრიმინაციის სავარაუდო მსხვერპლს.

როგორც უკვე აღინიშნა, მოცემულ შემთხვევაში, სადავოა საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის დანიშვნის წესი. როგორც სადავო ნორმის შინაარსიდან ირკვევა „2012 წლის 1 სექტემბრიდან საყოფაცხოვრებო სუბსიდია დაენიშნებათ ამ წესის მე-4 მუხლით განსაზღვრულ იმ პირებს, რომლებიც საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის დანიშვნის მომენტისათვის კომპეტენტურ ორგანოში აღრიცხულნი იქნებიან სახელმწიფო პენსიის მიმღებ პირებად.“ ამრიგად, სადავო რეგულაცია ერთმანეთისაგან განასხვავებს და განსხვავებულ რეგულაციას უქვემდებარებს, ერთი მხრივ, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის საბრძოლო მოქმედების მონაწილეებს, რომლებმაც საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის დანიშვნის თაობაზე კომპეტენტურ ორგანოს განსახილველი წესის თავდაპირველი რედაქციის საფუძველზე მიმართეს და, რომლებიც, სარგებლობენ სუბსიდიით, ხოლო, მეორე მხრივ კი, იგივე კატეგორიის პირებს, რომლებმაც იმავე მოთხოვნით, შესაბამის ორგანოს მიმართეს, საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის დანიშვნის ახალი რეგულაციის ძალაში შესვლის შემდეგ და საპენსიო ასაკის მიღწევამდე ვერ ისარგებლებენ აღნიშნული სუბსიდიით. ამდენად, კანონიერ ინტერესს, ანუ უფლებას, რომლით სარგებლობაზეც, საპენსიო ასაკის მიღწევამდე, უარი ეთქვათ შესაბამის პირებს, წარმოადგენს საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის მიღება.

რაც შეეხება იმას, თუ რამდენად წარმოადგენენ ამ ორ კატეგორიას მიკუთვნებული პირები თანასწორს დასახელებული უფლებით სარგებლობის თვალსაზრისით, ამ მხრივ, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული, თვითონ 2007 წლის 11 იანვრის დადგენილების მე-4 მუხლი, რომელიც განსაზღვრავს საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის მიმღებ პირთა წრეს. ამ მუხლის „ე“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის მიღების უფლება აქვთ, მათ შორის, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის საბრძოლო მოქმედების მონაწილეებს. სწორედ ეს არის ის ძირითადი ნიშანი, რომელიც აერთიანებს ამ პირებს და აქცევს მათ სუბსიდიით სარგებლობის თანაბარი უფლების მქონე სუბიექტებად.

მაშასადამე, მოცემული კონსტიტუციურ-სამართლებრივი დავის მიზნებისათვის, ერთი და იგივე კატეგორიას განეკუთვნებიან ყველა ის პირები, რომლებიც მონაწილეობდნენ საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის გამართულ იმ საბრძოლო მოქმედებებში (და არა მარტო), რომლის დროსაც 2007 წლის 11 იანვრის დადგენილება ითვალისწინებდა საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის დანიშვნის შესაძლებლობას, მიუხედავად შესაბამის პირთა ასაკისა.

ერთადერთ განსხვავებას, რომელიც არსებობს მე-4 მუხლის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ, ზემოაღნიშნულ პირებს შორის, წარმოადგენს საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის დანიშვნის მოთხოვნით მიმართვის დრო. ამიტომ, უნდა გაირკვეს, ამგვარი დროითი განსხვავება, წარმოადგენს კი „...პირთა ამ ორ წრეს შორის ისეთ განსხვავებას, რომელიც მათი ნორმატიული დაცვისადმი სამართლებრივ ინტერესს იმდენად გაზრდიდა და/ან შეამცირებდა, რომ შესაძლებელს გახდიდა მათ არსებითად არათანასწორებად მიჩნევას.“^[5]

ზემოაღნიშნულის თვალსაზრისით მხედველობაშია ასევე მისაღები სარჩელზე თანდართული, საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს სოციალური დაცვის დეპარტამენტის მიერ, საქართველოს მთავრობის ადმინისტრაციის იურიდიულ დეპარტამენტში გაგზავნილი წერილი, რომლის თანახმად, „სოციალური შეღავათების მონეტიზაციის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2007 წლის 11 იანვრის #4 დადგენილებით დამტკიცებულ წესში 2009 წლის 4 ნოემბერს განხორციელებული ცვლილება განაპირობა იმ გარემოებამ, რომ 2008 წლის აგვისტოში საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე გამოცხადებული იყო საომარი მდგომარეობა და სრული მობილიზაცია, შესაბამისად, საომარ მოქმედებებში ჩართული ყველა პირი მოიპოვებდა ომის მონაწილის/ვეტერანის სტატუსს და საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის დანიშნვის უფლებას, რაც გამოიწვევდა საბიუჯეტო ხარჯების მნიშვნელოვან ზრდას.

სადავო რეგულაციის დასახელებულ მიზანთან დაკავშირებით, უნდა ითქვას, რომ თვითონ სადავო ცვლილებების შინაარსიდან ეს უკანასკნელი მიზეზი - შესაბამისი საბიუჯეტო თანხების ზრდის თავიდან აცილება - ერთმნიშვნელოვნად და ცალსახად არ გამომდინარეობს. უფრო მეტიც, არც ერთ ცვლილებაში არ არის მითითებული ის, რომ ისინი გამოწვეულია 2008 წლის ომის გამო შექმნილი მდგომარეობით. ისიც მხედველობაშია მისაღები, რომ შესაბამისი ცვლილებები მთავრობის დადგენილებაში განხორციელდა 2008 წლის აგვისტოს საბრძოლო მოქმედებების დამთავრებიდან წელიწადზე მეტი ხნის მერე და, მხოლოდ მას შემდეგ, რაც 2008 წლის აგვისტოს ომის მონაწილეებმა კომპეტენტური ორგანოსადმი საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის დანიშვნის მოთხოვნით დაიწყეს მიმართვა. ეს უკანასკნელი გარემოება კარგად ჩანს საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - სოციალური მომსახურების სააგენტოს დირექტორის წერილში (იხ. დანართი #1), რომელიც მან საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატს, 2018 წლის 1 ოქტომბერს გამოუგზავნა და რომლის თანახმად, 2018 წლის მდგომარეობით, საყოფაცხოვრებო სუბსიდია, 2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომის მონაწილის კატეგორიით, დანიშნული აქვს მხოლოდ 11 ბენეფიციარს.

მიუხედავად ზემოაღნიშნულისა, საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს სოციალური დაცვის დეპარტამენტის წერილში მითითებული მიზეზი - საბიუჯეტო ხარჯების მნიშვნელოვანი ზრდის თავიდან აცილება - უნდა მივიჩნიოთ 2009 წლის 4 ნოემბერს განხორციელებული, სუბსიდიის მიღების უფლების შეზღუდვის მთვარ მიზეზად და ძირითად მიზნად.

ამრიგად, შეიძლება ითქვას, რომ საქართველოს მთავრობამ, 2009 წლის 4 ნოემბერს 2007 წლის 11 იანვრის დადგენილებაში განხორციელებული ცვლილებით, რომელიც ძალაში, უპრეცენდენტოდ სწრაფად, 5 ნოებერს, მაშასადამე, მიღებიდან მეორე დღესვე შევიდა, უარი განაცხადა 2008 წლის აგვისტოს ომის მონაწილეების მიმართ (და არა მარტო) აღებულ ვალდებულებაზე, უზრუნველეყო ისინი შესაბამისი საყოფაცხოვრებო სუბსიდიით, საბიუჯეტო ხარჯების გაუთვალისწინებელი და მნიშვნელოვანი გაზრდის თავიდან აცილების საბაბით. სწორედ, ამიტომ იქნა შემოღებული შეზღუდვა, სხვა დამატებითი საფუძვლის გარეშე, ომის მონაწილეების საყოფაცხოვრებო სუბსიდიით უზრუნველყოფასთან დაკავშირებით.

ამრიგად, იმ ძირითად განსხვავებას, რომელიც არსებობს ზემოაღნიშნულ პირთა წრეს შორის, წარმოადგენს ის გარემოება, რომ 2008 წლის აგვისტოს ომის შემდეგ მნიშვნელოვნად გაიზარდა ვეტერანების და, შესაბამისად, საყოფაცხოვრებო სუბსიდიით პოტენციურად მოსარგებლე ბენეფიციართა რაოდენობა.

როგორც საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს სოციალური დაცვის დეპარტამენტის წერილშია აღნიშნული, იმ შემთხვევაში, თუ იქნება მიღებული გადაწყვეტილება და ომის მონაწილეები მოიპოვებენ საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის მიღების უფლებას, 22 ლარის ოდენობით, სხვა დამატებითი საფუძვლის (ასაკით პენსია, შშმ სტატუსი) გარეშე, გაიზრდება სახელმწიფო ბიუჯეტით ამ მიზნისათვის განსაზღვრული ასიგნებების ოდენობა, რაც არ არის გათვალისწინებული შესაბამისი წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ კანონით, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსათვის გამოყოფილ ასიგნებათა ფარგლებში.

უნდა აღინიშნოს, რომ, თავისთავად, საბიუჯეტო ხარჯების გაუთვალისწინებელი ზრდის თავიდან აცილება, მართლაც წარმოადგენს ლეგიტიმურ მიზანს. თუმცა რამდენად პროპორციულია მთავრობის მიერ გადადგმული ეს ნაბიჯი და რამდენად წარმოადგენს უფლების ყველზე ნაკლებად მზღუდავ საშუალებას, სუბსიდიის მიღების უფლების ასეთი ინტენსიური შეზღუდვა, ეს საკითხი დამატებით უნდა იქნეს გაანალიზებული.

ამ თვალსაზრისით, უპირველეს ყოვლისა, მხედველობაშია მისაღები ის, რომ შეზღუდვა განხორციელდა არა 2008 წელს, არამედ, 2009 წლის 4 ნოემბერს, მაშასადამე, საბრძოლო მოქმედებების დამთავრებიდან, თითქმის წელიწადისა და 3 თვის შემდეგ. ჩვენი აზრით, ეს პერიოდი აბსოლუტურად საკმარისია იმისთვის, რომ საბიუჯეტო ხარჯების მნიშვნელოვანი ზრდის საჭიროებას დაეკარგა მოულოდნელობის, გაუთვალისწინებლობის ეფექტი და შესაბამისი ასიგნებები, 2009 წლის, ან, თუნდაც მომდევნო წლების ბიუჯეტებში ნაწილობრივ, ეტაპობრივად მაინც ასახულიყო.

მოცემულ შემთხვევაში, არანაკლებ მნიშვნელოვანია, ამ საკითხის მორალურ-ეთიკური ასპექტი, ვინაიდან საქმე ეხება საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის, დამოუკიდებლობისა და თავისუფლებისათვის გამართულ საბრძოლო მოქმედებებში მონაწილე პირებს, რომლებმაც, თავის მხრივ, შეასრულეს ქვეყნისა და საზოგადოების წინაშე აღებული ვალდებულება - სამშობლოსათვის მიცემული პირობა. შესაბამისად, მათ გააჩნიათ აბსოლუტურად ლეგიტიმური, საპირისპირო მოლოდინი, რომ სახელმწიფოც, თავის მხრივ, შეასრულებს მათ წინაშე ნაკისრ ვალდებულებას, რომელიც, მოცემულ შემთხვევაში, ომის ვეტერანების საყოფაცხოვრებო სუბსიდიით უზრუნველყოფაში გამოიხატება. ამ მხრივ, ნიშანდობლივია ის, რომ სადავო ნორმით გათვალისწინებული საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის დანიშვნა, რომელიც სწორედ საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის საბრძოლო მოქმედებებში მონაწილეობისათვის გაიცემა, ზუსტად ამ მიზეზით იქნა გადავადებული არაგონივრულად ხანგძლივი დროით.

სახელმწიფოს მიერ საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის მონაწილე პირებისათვის, მათ წინაშე აღებული ფინანსური ვალდებულების შესრულებაზე და, ამით, მათი ღვაწლის დაპირებულ დაფასებაზე რეტროსპექტული უარი, მიუხედავად უარის თქმის მიზეზის შესაძლო ლეგიტიმურობისა, ომის ვეტერანებს, ნებისმიერ შემთხვევაში უჩენს უთანასწორობის განცდას, ხოლო სახელმწიფოს კი, განსაკუთრებით ავალდებულებს დაასაბუთოს საკუთარი გადაწყვეტილების გარდაუვალი აუცილებლობა.

ზემოაღნიშნულის თვალსაზრისით, გასათვალისწინებელია, ასევე, სადავო ნორმით დადგენილი დიფერენციაციის ინტენსივობის ხარისხიც. მართალია, დიფერენციაციის ინტენსივობის შეფასების კრიტერიუმები განსხვავებულია ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, დიფერენციაციის ბუნებიდან და რეგულირების სფეროდან გამომდინარე, თუმცა, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს აზრით, „... ნებისმიერ შემთხვევაში, გადამწყვეტი იქნება, არსებითად თანასწორი პირები რამდენად მნიშვნელოვნად განსხვავებულ პირობებში მოექცევიან, ანუ დიფერენციაცია რამდენად მკვეთრად დააცილებს თანასწორ პირებს კონკრეტულ საზოგადოებრივ ურთიერთობაში მონაწილეობის თანაბარი შესაძლებლობებისაგან.“ ამასთან ერთად, „თუ დიფერენციაციის ინტენსივობა მაღალია, სასამართლო გამოიყენებს მკაცრ ტესტს.“.

უნდა აღინიშნოს, რომ თუ გავითვალისწინებთ 2008 წლის აგვისტოს საბრძოლო მოქმედებებში უმეტეს მონაწილეთა ასაკს და, განსაკუთრებით, სოციალური დაცვის სფეროში მოქმედი წესების არასტაბილურობას, სადავო რეგულაციის საფუძველზე, საყოფაცხოვრებო სუბსიდიით სარგებლობის უფლების მიღების საპენსიო ასაკთან დაკავშირება, რიგ შემთხვევებში, ფაქტობრივად, შეიძლება გაუთანაბრდეს შესაბამისი სუბსიდიით სარგებლობაზე უარის თქმას. ამიტომ, ვთვლით, რომ დიფერენციაციის ინტენსივობა, რომელსაც სადავო ნორმა ითვალისწინებს, საკმარისია იმისთვის, რომ სასამართლომ ამ საქმის გადაწყვეტისას გამოიყენოს შეფასების ე. წ. „მკაცრი ტესტი“, რომლის ფარგლებში, ლეგიტიმური მიზნის დასაბუთებისას, საჭიროა იმის მტკიცება, რომ სახელმწიფოს მხრიდან უფლებაში ჩარევა არის აბსოლუტურად აუცილებელი და არსებობს „სახელმწიფოს დაუძლეველი ინტერესი.“.^[6]

სახელმწიფოს დაუძლეველი ინტერესის ანალიზის თვალსაზრისით, უპირველეს ყოვლისა, მიზანშეწონილად მიგვაჩნია განვიხილოთ, 2007 წლის 11 იანვრის დადგენილებით დამტკიცებული წესის მე-8 მუხლში 2009 და 2012 წლებში განხორციელებული შესაბამისი ცვლილებები, ასევე, მათი მიღების მიზეზები.

როგორც უკვე აღინიშნა, სარჩელზე თანდართული, საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს სოციალური დაცვის დეპარტამენტის მიერ, საქართველოს მთავრობის ადმინისტრაციის იურიდიულ დეპარტამენტში გაგზავნილი წერილის თანახმად, „სოციალური შეღავათების მონეტიზაციის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2007 წლის 11 იანვრის №4 დადგენილებით დამტკიცებულ წესში 2009 წელს (იგულისხმება 4 ნოემბრის ცვლილება) განხორციელებული ცვლილება განაპირობა იმ გარემოებამ, რომ 2008 წლის აგვისტოში საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე გამოცხადებული იყო საომარი მდგომარეობა და სრული მობილიზაცია, შესაბამისად, საომარ მოქმედებებში ჩართული ყველა პირი მოიპოვებდა ომის მონაწილის/ვეტერანის სტატუსს და საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის დანიშნვის უფლებას, რაც გამოიწვევდა საბიუჯეტო ხარჯების მნიშვნელოვან ზრდას.

გარდა ამისა, იგივე წერილში ვკითხულობთ, რომ იმ შემთხვევაში, თუ მიღებული იქნებოდა გადაწყვეტილება და ომის მონაწილეები მოიპოვებდნენ საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის მიღების უფლებას, 22 ლარი ოდენობით, სხვა დამატებითი საფუძვლის (ასაკით, შშმ სტატუსი) გარეშე, გაიზრდებოდა სახელმწიფო ბიუჯეტით ამ მიზნისათვის განსაზღვრული ასიგნებების ოდენობა, რაც არ იყო გათვალისწინებული შესაბამისი წლის სახელმწიფო ბიუჯეტით საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსათვის გამოყოფილ ასიგნებათა ფარგლებში. ამ უკანასკნელ საკითხთან დაკავშირებით, მხედველობაშია მისაღები ისიც, რომ, ფაქტიურად, საბიუჯეტო ხარჯების ზრდის თავიდან აცილება, როგორც ლეგიტიმური მიზანი, ჯანდაცვის სამინისტროს მითითებული აქვს, ასევე, 2007 წლის 11 იანვრის დადგენილების არა მხოლოდ მე-8 მუხლის მე-6 პუნქტთან, არამედ, ასევე, მე-7 სადავო პუნქტთან მიმართებითაც. მაშასადამე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ მე-8 მუხლის მე-7 პუნქტის საფუძველზე, სახელმწიფოს უარი, საპენსიო ასაკის მიღწევამდე დაუნიშნოს ვეტერანებს საყოფაცხოვრებო სუბსიდია, ნაკარნახევია სწორედ შესაბამისი საბიუჯეტო სახსრების გაუთვალისწინებლობით.

მიუხედავად ზემოაღნიშნულისა, სამინისტროს წერილში არ არის საუბარი იმაზე, რომ სახელმწიფო მოკლებულია შესაძლებლობას სამომავლოდ, მომდევნო წლის, ან წლების სახელმწიფო ბიუჯეტში მოახდინოს, თუნდაც ბენეფიციართა რეზერვის შექმნის საფუძველზე, ამ თანხების გათვალისწინება და სუბსიდიის ეტაპობრივი გადახდა. საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს სოციალური დაცვის დეპარტამენტის პოზიციიდან არ იკვეთება ის გარემოება, რომ სახელმწიფოსთვის ამ თანხების ეტაპობრივი გათვალისწინება წარმოადგენს შეუსრულებელ ამოცანას - იმგვარ დაუძლეველ ტვირთს, რომელიც განაპირობებდა სახელმწიფოს მიერ, უფლებაში ამ ფორმით ჩარევის დაუძლეველ ინტერესს.

მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, ასევე გავაანალიზოთ 2007 წლის 11 იანვრის დადგენილებით დამტკიცებული წესის მე-8 მუხლში, 2012 წლის 20 ივლისს შეტანილი ცვლილება. როგორც აღნიშნული ცვლილების პროექტზე დართული განმარტებითი ბარათიდან ირკვევა, ამ ცვლილების შემუშავება გამოიწვია, 2012 წლის 1 სექტემბრიდან სოციალური და საპენსიო პაკეტების შემოღებამ. აქედან გამომდინარე, შესაბამისი ცვლილებები განხორციელდა „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ და „სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონებში. კერძოდ, „სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონში განხორციელებული ცვლილების თანახმად, 2013 წლის 1 იანვრიდან ამოღებული იქნა ის მუხლები, რომლებიც შეეხება საყოფაცხოვრებო სუბსიდიით უზრუნველყოფას.

მიუხედავად ამისა, იგივე საკანონმდებლო ცვლილებით, „სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონს დაემატა 12¹ მუხლი, რომელმაც შემოიტანა ე. წ. „სოციალური პაკეტის“ ცნება. ამ მუხლის შესაბამისად, სოციალური პაკეტი არის ყოველთვიური ფულადი საგებელი ან/და სარგებლების (ფულადი და არაფულადი სარგებლები) ერთობლიობა, რომლის მოცულობა, მიმღებ პირთა წრე, გაცემის წესი და პირობები განისაზღვრება საქართველოს მთავრობის დადგენილებით.

შესაბამისად, 2012 წლის 23 ივლისს მიღებულ იქნა სოციალური პაკეტის განსაზღვრის შესახებ საქართველოს მთავრობის № 279 დადგენილებაც. დადგენილებამ ნაწილობრივ მოიცვა 2007 წლის 11 იანვრის დადგენილებით გათვალისწინებული პირები. კერძოდ, სხვა კატეგორიებთან ერთად, სოციალური პაკეტის მიღების უფლება მოიპოვეს საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისთვის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის საბრძოლო მოქმედებების დროს ან შემდგომ პერიოდში შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებმა. გარდა ამისა, ყველა პირი, რომელიც 2012 წლის 1 სექტემბრის მდგომარეობით იღებდა რაიმე ტიპის სოციალურ სუბსიდიას და რომლებიც, არ განეკუთვნებიან 2012 წლის 23 ივლისის დადგენილების მე-5 მუხლით განსაზღვრულ კატეგორიას, მაშასადამე იმათ, ვინც, ახალი წესის თანახმად, არის სოციალური პაკეტის ბენეფიციარი, შეუნარჩუნდათ თავის დროზე მოპოვებული უფლება და შესაბამისი თანხების გაცემა გაუგრძელდათ შეჯამებულად, სოციალური პაკეტის სახით.

როგორც უკვე აღინიშნა, სოციალური პაკეტის განსაზღვრის შესახებ საქართველოს მთავრობის 2012 წლის 23 ივლისის დადგენილების მე-5 მუხლმა, ნაწილობრივ მოიცვა 2007 წლის 11 იანვრის დადგენილების მე-4 მუხლით, მათ შორის, ამ მუხლის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ის პირები, რომლებიც 2012 წლის 1 სექტემბრის მდგომარეობით იღებდნენ საყოფაცხოვრებო სუბსიდიას. გასათვალისწინებელია ის გარემოება, რომ სოციალური პაკეტის განსაზღვრის შესახებ საქართველოს მთავრობის დადგენილებით, შესაბამისი სოციალური სუბსიდიების სახით გათვალისწინებული თანხების ოდენობები, 2007 წლის 11 იანვრის დადგენილებით განსაზღვრულ თანხებთან შედარებით, მნიშვნელოვნად არის გაზრდილი. ამასთან, მე-16 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებით დადგენილი იქნა შესაბამისი სუბსიდიების გაზრდილი ოდენობები, იმ შემთხვევაში, თუ ძველი წესით გაცემული სუბსიდიით გათვალისწინებული იყო უფრო ნაკლები თანხა, ხოლო, მაშინ, როდესაც თანხა აღემატებოდა ახალი რეგულაციით განსაზღვრულს, ასეთ შემთხვევაში შენარჩუნდა ძველი ოდენობები. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ზემოაღნიშნული დადგენილებით გათვალისწინებულ პირთა ნაწილი, ასევე იღებს სახელმწიფო კომპენსაციას.

ამრიგად, შეიძლება ითქვას, რომ სოციალური პაკეტის საფუძველზე, სახელმწიფო ბიუჯეტით, სხვადასხვა სოციალური სუბსიდიების სახით, განისაზღვრა არანაკლებ დიდი თანხები, ვიდრე ამას 2007 წლის 11 იანვრის დადგენილება ითვალისწინებდა. მაშასადამე, იმის ცალსახად თქმა, რომ სახელმწიფო ბიუჯეტისთვის ამ თანხების გათვალისწინება წარმოადგენს იმგვარ დაუძლეველ ტვირთს, რომ ამართლებს უფლებში ჩარევას, ჩვენი აზრით, შეუძლებელია.

როგორც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს, „განსხვავებული მოპყრობა თვითმიზანი არ უნდა იყოს. დისკრიმინაციას ექნება ადგილი, თუ დიფერენციაციის მიზეზები აუხსნელია, მოკლებულია გონივრულ საფუძველს. მაშასადამე, დისკრიმინაცია არის მხოლოდ თვითმიზნური, გაუმართლებელი დიფერენციაცია, სამართლის დაუსაბუთებელი გამოყენება კონკრეტულ პირთა წრისადმი განსხვავებული მიდგომით. შესაბამისად, თანასწორობის უფლება კრძალავს არა დიფერენცირებულ მოპყრობას ზოგადად, არამედ მხოლოდ თვითმიზნურ და გაუმართლებელ განსხვავება.“^[7]

აქვე, უნდა აღინიშნოს, რომ სხვადასხვა კატეგორიის ადამიანთა სოციალური საჭიროებების უზრუნველყოფის პოლიტიკის არჩევისას სახელმწიფოს მოქმედების ფართო არეალი გააჩნია. ადამიანის უფლებები ავალდებულებს თუ არა სახელმწიფოს, უზრუნველყოს პირი შესაბამისი სოციალური დაცვის ამა თუ იმ ფორმით, უნდა შეფასდეს ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში. თუმცა, თუ სახელმწიფო მიზანშეწონილად მიიჩნევს ამგვარი დაცვის საჭიროებას, იგი ვალდებულია, აღნიშნული განახორციელოს თანასწორ საწყისებზე.^[8]

ჩვენი აზრით, მოცემულ შემთხვევაში, დარღვეულია სწორედ საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის თანასწორ საწყისებზე დანიშვნის პრინციპი, ვინაიდან, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის საბრძოლო მოქმედებებში მონაწილე პირებს, უარი ეთქვათ დაპირებული სოციალური დახმარების დანიშვნაზე, მხოლოდ იმ მოტივით, რომ აღნიშნული თანხები სახელმწიფოს მიერ არ იქნა გათვალისწინებული შესაბამისი წლის ბიუჯეტში. მათი გათვალისწინება არ ხდება არც მომდევნო წლების სახელმწიფო ბიუჯეტში, მიუხედავად იმისა, რომ სოციალური დახმარებები, გაცილებით უფრო გაზრდილი სახით, დაენიშნა მსგავს კატეგორიას მიკუთვნებულ სხვა პირებს. ამგვარი მიდგომა, უთანასწორო მდგომარეობაში აყენებს, ერთი მხრივ, 2008 წლის აგვისტოს ომის მონაწილეებს და არა მარტო მათ, ხოლო, მეორე მხრივ კი, სხვა იმ ვეტერანებს, რომლებმაც ახალი რეგულაციის მიღების შემდეგ მიმართეს შესაბამის უწყებას სუბსიდიის დასანიშნად,სხვა, ანალოგიურ კატეგორიას მიკუთვნებულ პირებთან შედარებით, ვინაიდან, მათ უარს ეუბნებიან დაპირებულ სოციალურ დახმარებაზე.

შემდეგი საკითხი, რომელიც, შესაძლებელია მნიშვნელოვანი იყოს კონსტიტუციური სარჩელის მიზნებისათვის არის, ის ნიშანი, რომლითაც ხორციელდება დისკრიმინაცია. ამ თვალსაზრისით, უპირველეს ყოვლისა, უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო, ფართოდ განმარტავს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის ფარგლებს. სასამართლომ აღნიშნა, რომ მოსარჩელე არ უნდა იყოს მკაცრად შეზღუდული დიფერენციაციის ნიშნის ზუსტად დასახელებით.

მაგალითად, საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბესიკ ადამია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ საკონსტიტუციო სასამართლომ, მიუხედავად სარჩელის დაკმაყოფილებისა, დაადგინა, რომ ადგილი არ ჰქონდა დიფერენცირებულ მიდგომას პოლიტიკური და ქონებრივი ნიშნით, როგორც ამაზე მოსარჩელე მიუთითებდა. თუმცა, სასამართლომ არ ჩათვალა საჭიროდ, ერთი მხრივ, მოსარჩელე შეებოჭა ვალდებულებით, დაეკონკრეტებინა დიფერენციაციის ზუსტი ნიშანი და არც თავად მიანიშნა დიფერენციაციის კონკრეტულ საფუძველზე. სასამართლომ აღნიშნა, რომ საქმეზე მსჯელობისათვის სრულიად საკმარისი იყო, ადგილი ჰქონოდა არსებითად თანასწორი პირების მიმართ არათანაბარ მოპყრობას. შესაბამისად, სასამართლომ დიფერენციაციის ნიშნის დადგენის გარეშე, დიფერენციაციის ინტენსივობის ხარისხის მიხედვით, შესაბამის ტესტზე დაყრდნობით შეამოწმა სადავო ნორმის კონსტიტუციურობა.^[9]

მიგვაჩნია, რომ ძირითად ნიშანს, რომლის საფუძველზეც ხდება დიფერენცირებული მოპყრობა, წარმოადგენს სოციალური მომსახურების სააგენტოსადმი საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის დანიშვნის მოთხოვნით მიმართვის დრო. დიფერენცირების ამგვარი ნიშნის თვალსაზრისით, მხედველობაშია, მაგალითად, მისაღები საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 მარტის გადაწყვეტილება საქმეზე „ბიჭიკო ჭონქაძე და სხვები საქართველოს ენერგეტიკის მინისტრის წინააღმდეგ“ (II, 11), რომელშიც სასამართლომ მიუთითა, რომ კანონის წინაშე თანასწორობის უფლებაში ჩარევა დაკავშირებული იყო „სამართლებრივი ურთიერთობის დაწყების დროსთან“.

ამრიგად, თუ მხედველობაში მივიღებთ, საყოფაცხოვრებო სუბსიდიით სარგებლობისას, სადავო ნორმით გათვალისწინებული დიფერენცირებული მოპყრობის ინტენსივობას და მას ე. წ. „მკაცრი ტესტის“ გამოყენებით შევაფასებთ, საქმეში არსებული მტკიცებულებების გათვალისწინებით, არ ვლინდება სახელმწიფოს იმგვარი დაუძლეველი ინტერესი, რომელიც გაამართლებდა უფლებაში ესოდენ სერიოზულ ჩარევას.

ამიტომ, ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ „სოციალური შეღავათების მონეტიზაციის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2007 წლის 11 იანვრის №4 დადგენილებით დამტკიცებული წესის მე-8 მუხლის მე-7 პუნქტი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლს (ახალი რედაქციის მე-11 მუხლს) და ამიტომ, უნდა იქნეს ცნობილი არაკონსტიტუციურად და გამოცხადდეს ძალადაკარგულად.

მნიშვნელოვნად მიგვაჩნია, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს, ასევე წარვუდგინოთ საქართველოს პარლამენტის 2018 წლის 19 ივლისის N3148-რს დადგენილება (დანართი #) „2017 წელს საქართველოში ადმიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის მდგომარეობის შესახე“ საქართველოს სახალხო დამცველის ანგარიშის თაობაზე, რომლის მე-12 პუნქტის „ძ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, საქართველოს მთავრობას დაევალა შეიტანოს ცვლილებები „სოციალური შეღავათების მონეტიზაციის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2007 წლის 11 იანვრის №4 დადგენილებაში, რათა გათანაბრდეს საყოფაცხოვრებო სუბსიდიით მოსარგებლეთა მდგომარეობა და საყოფაცხოვრებო სუბსიდიით სარგებლობა შეძლოს ვეტერანის სტატუსის მქონე ყველა პირმა. ამრიგად, საქართველოს პარლამენტმა გაიზიარა სახალხო დამცველის პოზიცია და, შესაბამისად, ამ კონსტიტუციური სარჩელის ძირითადი სულისკვეთება.

მაგრამ მიუხედავად აღნიშნულისა, საქართველოს პარლამენტში გამართულ შეხვედრაზე, 2018 წლის 19 ოქტომბერს ფინანსთა მინისტრის მოადგილემ განაცხადა, რომ 2019 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტში არ არის თანხები გათვალისწინებული საყოფაცხოვრებო სუბსიდიის მოსარგებლეთა რაოდენობის გასათანაბრებლად, რაც კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს აღნიშნული პრობლემის მასშტაბურობას.

[1] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/493, II, 1.

[2] ქეთევან ერემაძე, „თავისუფლების დამცველნი თავისუფლების ძიებაში.“ თბილისი 2018. გვ.: 84.

[3] ECtHR, Eweida and others v. United Kingdom, nos: 48420/10, 59842/10, 51671/10, 36516/10, 15/01/2013, § 87-88; Burden v. United Kingdom, no: 13378/05, 29/04/2008, 29/04/2008, § 60

[4] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/493, II, 4.

[5] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 მარტის №2/1/473 გადაწყვეტილება, II, 5.

[6] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 მარტის №2/1/473 გადაწყვეტილება, II, 6.

[7] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/493, II, 3.

[8] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 მარტის №2/1/473 გადაწყვეტილება, II, 5.

[9] ქეთევან ერემაძე, „თავისუფლების დამცველნი თავისუფლების ძიებაში.“ თბილისი 2018. გვ.: 90.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა