კოლეგიის შემადგენლობა:

მანანა კობახიძე – სხდომის თავმჯდომარე;

ირინე იმერლიშვილი – წევრი;

ხვიჩა კიკილაშვილი – წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;

თეიმურაზ ტუღუში – წევრი.

სხდომის მდივანი: მარიამ ბარამიძე.

საქმის დასახელება: საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 20 აპრილის №169 დადგენილებით დამტკიცებული „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

საქმის განხილვის მონაწილეები: მოსარჩელე მხარის, საქართველოს სახალხო დამცველის წარმომადგენელი - მიხეილ შარაშიძე; მოპასუხე მხარის, საქართველოს მთავრობის წარმომადგენლები - ნატო გუჯაბიძე, თორნიკე ბარბაქაძე, შალვა გოგიაშვილი, ვლადიმერ გეთია და მაია წერეთელი.

I
აღწერილობითი ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 17 თებერვალს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №1684) მომართა საქართველოს სახალხო დამცველმა. №1684 კონსტიტუციური სარჩელი, არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიას გადმოეცა 2022 წლის 18 თებერვალს. №1684 კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიის განმწესრიგებელი სხდომა, ზეპირი მოსმენით, გაიმართა 2022 წლის 8 დეკემბერს.

2. №1684 კონსტიტუციურ სარჩელში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მომართვის სამართლებრივ საფუძვლად მითითებულია: საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი.

3. „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 20 აპრილის №169 დადგენილებით დამტკიცებული „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამით მოსარგებლეები არიან საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის მქონე პირები.

4. საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით განმტკიცებულია სამართლის წინაშე ყველა ადამიანის თანასწორობის უფლება.

5. კონსტიტუციური სარჩელის მიხედვით, მსოფლიოში ქრონიკული C ჰეპატიტით 130-150 მილიონი ადამიანია დაავადებული და ყოველწლიურად C ჰეპატიტთან დაკავშირებული ღვიძლის დაავადებებით ნახევარ მილიონზე მეტი ადამიანი იღუპება. საქართველო მიეკუთვნება C ჰეპატიტის მაღალი გავრცელების ქვეყნების ჯგუფს, რაც ქვეყნისთვის მძიმე სოციალურ და ეკონომიკურ შედეგებს იწვევს. საქართველოს მთავრობამ საერთაშორისო პარტნიორების, აშშ-ის დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრების, ფარმაცევტული კომპანია „გილეადის“ და ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის მხარდაჭერით, მიზნად დაისახა ქვეყანაში C ჰეპატიტის ეპიდემიის ელიმინაცია, რომლის მიზანიცაა დაავადების შესახებ ცნობიერების დონის ამაღლება მოსახლეობაში, ჯანდაცვის სექტორის რეაგირების მონიტორინგი, ვირუსის გადაცემის პრევენცია საზოგადოებაში და სკრინინგითა და მკურნალობით ახალი შემთხვევებისა და ვირუსული ჰეპატიტებით გამოწვეული სიკვდილიანობის შემცირება.

6. კონსტიტუციურ სარჩელში აღნიშნულია, რომ C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამა ითვალისწინებს C ჰეპატიტის დიაგნოსტიკასა და მკურნალობას, ხოლო პროგრამით გათვალისწინებული სერვისები ხელმისაწვდომია მხოლოდ საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის მქონე პირებისათვის. სახელმწიფო პროგრამა არ ვრცელდება საქართველოში სტატუსის მქონე მოქალაქეობის არმქონე, მუდმივი ცხოვრების უფლების და შრომითი ბინადრობის უფლების მქონე პირებზე. ასევე, ლტოლვილის, ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე და დროებითი დაცვის ქვეშ მყოფ პირებზე, თუ ამავე დროს, ისინი არ ექცევიან პროგრამით მოსარგებლეთა სხვა კატეგორიაში (პენიტენციურ დაწესებულებებში განთავსებული ბრალდებულ/მსჯავრდებული, აივ ინფექცია/შიდსის მართვის სახელმწიფო პროგრამის ბენეფიციარი, დიალიზისა და თირკმლის ტრანსპლანტაციის სახელმწიფო პროგრამის ბენეფიციარი, ოჯახი, რომელიც რეგისტრირებულია „სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში“ და მათთვის მინიჭებული სარეიტინგო ქულა არ აღემატება 70 000-ს). მოსარჩელე დისკრიმინაციულად მიიჩნევს ზემოაღნიშნული კატეგორიის პირების გამორიცხვას C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამიდან.

7. მოსარჩელის პოზიციით, საქართველოში სტატუსის მქონე მოქალაქეობის არმქონე, მუდმივი ცხოვრების უფლების და შრომითი ბინადრობის უფლების მქონე პირები მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ ქვეყნის ყოფა-ცხოვრებაში, მის წინსვლასა და განვითარებაში. მათ აქვთ ისეთივე უფლებები და თავისუფლებები და აკისრიათ ისეთივე მოვალეობები, როგორიც საქართველოს მოქალაქეს. ასევე, საქართველოში მუდმივად მცხოვრებ უცხოელებს აქვთ დახმარების, პენსიისა და სხვაგვარი სოციალური უზრუნველყოფის ისეთივე უფლება, როგორიც საქართველოს მოქალაქეს. შესაბამისად, მუდმივი და შრომითი ბინადრობის ნებართვის მქონე პირები და საქართველოში სტატუსის მქონე მოქალაქეობის არმქონე პირები, ხოლო, მეორე მხრივ, საქართველოს მოქალაქეები არსებითად მსგავს მდგომარეობაში მყოფ პირებს წარმოადგენენ. სადავო ნორმა კი აღნიშნულ პირებს არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებს საქართველოს მოქალაქეებთან შედარებით, რომლებიც სარგებლობენ C ჰეპატიტით დაავადებულებისთვის განკუთვნილი პროგრამით.

8. მოსარჩელე მიუთითებს, რომ ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირებისთვის კანონმდებლობა ითვალისწინებს ჯანმრთელობის დაცვის უფლებას. მათ ასევე შეუძლიათ, საქართველოს მოქალაქის მსგავსად ისარგებლონ შრომის უფლებით და დასაქმდნენ დამოუკიდებლად ან სხვა დამსაქმებლის მეშვეობით. ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირებს შესაძლოა, უფრო ნაკლები კონტრიბუცია შეჰქონდეთ ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებაში, თუმცა ეს არ წარმოადგენს საკმარის არგუმენტს მათი C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამიდან გამოსარიცხად, აღნიშნული პირები ვერ ახერხებენ წარმოშობის ქვეყანაში დაბრუნებას და წარმოადგენენ მოწყვლად ჯგუფს. ამ არგუმენტაციაზე დაყრდნობით, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ ლტოლვილის სტატუსის, ჰუმანიტარული სტატუსის და დროებითი დაცვის ქვეშ მყოფი პირის სტატუსის მქონე პირები და საქართველოს მოქალაქეები არსებითად თანასწორი პირები არიან.

9. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ სადავო ნორმა ბლანკეტურად გამორიცხავს დასახელებულ პირთა ჯგუფებს C ჰეპატიტის სახელმწიფო პროგრამით სარგებლობისგან, რაც სადავო ნორმის შეფასებისას, განაპირობებს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ „მკაცრი ტესტის“ გამოყენების საჭიროებას. შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზანს წარმოადგენს უსასყიდლოდ გადმოცემული, ძვირადღირებული მედიკამენტების ქვეყნიდან გადინების და უკანონო რეალიზაციის რისკების შემცირება. C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამით მოსარგებლე პირთა ჯგუფის შეზღუდვა საქართველოს მოქალაქეებით, წარმოადგენს აღნიშნული ლეგიტიმური მიზნის გამოსადეგ საშუალებას, რომელიც ამცირებს მედიკამენტების ქვეყნიდან უკანონოდ გადინების რისკებს და უზრუნველყოფს შეზღუდული სახელმწიფო რესურსების უფრო მიზანშეწონილ ხარჯვას. მიუხედავად ამისა, სახელმწიფოს გააჩნია მედიკამენტების მიზნობრივი მოხმარების კონტროლის ეფექტიანი მექანიზმები, რაც მნიშვნელოვნად ამცირებს მედიკამენტების ქვეყნიდან გადინების და მათი უკანონო გასხვისების რისკებს. ამგვარი მექანიზმის არსებობის პირობებში კი, საქართველოში მუდმივად მცხოვრები საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირთა გამორიცხვა C ჰეპატიტის მკურნალობის სახელმწიფო პროგრამიდან, არ წარმოადგენს აუცილებელ საშუალებას მითითებული ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად.

10. მოსარჩელე მიუთითებს, რომ დასახელებულ პირთა კატეგორიების C ჰეპატიტის სახელმწიფო პროგრამაში ჩართვა არ წარმოადგენს ისეთ ფინანსურ ტვირთს, რომელიც გადაწონის აღნიშნულ პირთა ჯანმრთელობის დაცვის ინტერესს იმ პირობებში, თუ გავითვალისწინებთ C ჰეპატიტით გამოწვეული ღვიძლის მძიმე დაავადებების (ციროზი, ღვიძლის კიბო) განვითარების შეუქცევად საფრთხეს, ხოლო, მეორე მხრივ, საჭირო მედიკამენტებით ქვეყნის უფასო მომარაგების საკითხს.

11. მოსარჩელე მხარე „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტის საფუძველზე, საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე, შუამდგომლობს სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე. მოსარჩელის განმარტებით, სადავო ნორმით გათვალისწინებული შეზღუდვა ადამიანის ჯანმრთელობას უქმნის რეალურ და გარდაუვალ საფრთხეს, რომლის თავიდან აცილებაც სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების საფუძველზე, მკურნალობის დაუყოვნებლივ დაწყებითაა შესაძლებელი. შესაბამისად, სახალხო დამცველი ითხოვს სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერებას იმ პირთა მიმართებით, რომლებიც საჭიროებენ გადაუდებელ მკურნალობას.

12. საქმის განხილვის განმწესრიგებელ სხდომაზე მოსარჩელემ დააზუსტა სასარჩელო მოთხოვნა და აღნიშნა, რომ სადავო მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტს გააჩნია ზემოაღნიშნულ პირთა ჯგუფის გამომრიცხავი ნორმატიული შინაარსი და, შესაბამისად, სადავო ნორმა ადგენს უფლებამზღუდავ წესს. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლომ სადავო ნორმის სწორედ აღნიშნული ნორმატიული შინაარსი უნდა შეაჩეროს. იმ შემთხვევაში, თუ სასამართლო მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა ადგენს უფლებააღმჭურველ წესს, სადავო ნორმის მოქმედება არ უნდა შეჩერდეს.

13. მოპასუხის განმარტებით, სადავო მე-2 მუხლის პირველი პუნქტი ამომწურავად განსაზღვრავს C ჰეპატიტის პროგრამით მოსარგებლე პირთა კატეგორიას და „ა“ ქვეპუნქტი დამოუკიდებლად არ განსაზღვრავს პროგრამის სუბიექტების წრიდან გამომრიცხავ ნორმატიულ შინაარსს. მოპასუხე ასევე ყურადღებას ამახვილებს საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლის პირველ პუნქტზე და განმარტავს, რომ სახელმწიფოს პრიორიტეტულად აქვს აღებული ვალდებულება, კანონით უზრუნველყოს მოქალაქის უფლება ხელმისაწვდომ და ხარისხიან ჯანმრთელობის დაცვის მომსახურებაზე. მოპასუხე ასევე მიუთითებს, რომ მედიკამენტების ღირებულება დღეის მდგომარეობით, მნიშვნელოვნად მცირეა კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებულ ფინანსურ ხარჯებთან შედარებით. ასევე, რთულია, განისაზღვროს ზუსტი რაოდენობა იმ პირებისა, რომლებიც შესაძლოა, ჩაერთონ აღნიშნული პროგრამით სარგებლობაში, სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების და კონსტიტუციური სარჩელის დაკმაყოფილების შემთხვევაში, რამაც შესაძლოა, პროგრამის ეფექტიან განხორციელებას შეუქმნას საფრთხე.

14. მოპასუხე მხარე მიუთითებს, რომ C ჰეპატიტის პროგრამა ითვალისწინებს თერაპიულ მკურნალობას, ხოლო იმ შემთხვევაში, როდესაც პირს მძიმე ჩვენება აქვს, დგინდება ციროზი, კარცინომა, C ჰეპატიტის მედიკამენტით მკურნალობამ შესაძლოა, შედეგი ვეღარ გამოიღოს. აღნიშნულ გადაუდებელ შემთხვევებში, სახელმწიფოს ისედაც აქვს აღებული ვალდებულება, პირის მკურნალობაზე, კერძოდ, სამედიცინო დახმარებით მოსარგებლე პირმა შესაძლოა, განაცხადით მოითხოვოს სამედიცინო მომსახურებასთან/დახმარებასთან დაკავშირებული ხარჯების დაფინანსება, მოქალაქეობისა თუ სამართლებრივი მდგომარეობის მიუხედავად.

II
სამოტივაციო ნაწილი

1. კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიიღება, თუ იგი აკმაყოფილებს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „კონსტიტუციური სარჩელისადმი კანონმდებლობით წაყენებულ პირობათაგან ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესია დასაბუთებულობის მოთხოვნა. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, კონსტიტუციური სარჩელი დასაბუთებული უნდა იყოს. მოსარჩელემ კონსტიტუციურ სარჩელში უნდა მოიყვანოს ის მტკიცებულებანი, რომლებიც, მისი აზრით, ადასტურებენ სარჩელის საფუძვლიანობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 19 ოქტომბრის №2/6/475 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ალექსანდრე ძიმისტარიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). მოსარჩელის ანალოგიურ ვალდებულებას ითვალისწინებს დასახელებული ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის შესაბამისად, „კონსტიტუციური სარჩელის დასაბუთებულად მიჩნევისათვის აუცილებელია, რომ მასში მოცემული დასაბუთება შინაარსობრივად შეეხებოდეს სადავო ნორმას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 5 აპრილის №2/3/412 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - შალვა ნათელაშვილი და გიორგი გუგავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-9). ამავდროულად, „კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის აუცილებელია, მასში გამოკვეთილი იყოს აშკარა და ცხადი შინაარსობრივი მიმართება სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის იმ დებულებებს შორის, რომლებთან დაკავშირებითაც მოსარჩელე მოითხოვს სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/469 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახაბერ კობერიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). კანონმდებლობის ამ მოთხოვნების შეუსრულებლობის შემთხვევაში, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის საფუძველზე, უარს ამბობს კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე.

2. განსახილველ საქმეში მოსარჩელე მხარე სადავოდ ხდის „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 20 აპრილის №169 დადგენილებით დამტკიცებული „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობას. სადავო ნორმა ადგენს, რომ „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამით“ მოსარგებლეები არიან საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის მქონე პირები. მოსარჩელის პოზიციით, სადავო ნორმა გამორიცხავს პროგრამით სარგებლობიდან საქართველოში სტატუსის მქონე მოქალაქეობის არმქონე პირებს, საქართველოში მუდმივად მცხოვრებ პირებს, საქართველოში შრომითი ბინადრობის უფლების მქონე უცხოელებს, ლტოლვილის სტატუსის, ჰუმანიტარული სტატუსის და დროებითი დაცვის სტატუსის მქონე პირებს, რაც დისკრიმინაციულ მოპყრობას განაპირობებს.

3. საქმის განხილვის განმწესრიგებელ სხდომაზე მოსარჩელემ დააზუსტა სასარჩელო მოთხოვნა და მიუთითა, რომ სადავო „ა“ ქვეპუნქტს გააჩნია უფლებამზღუდავი შინაარსი და იგი გამორიცხავს მის მიერ დასახელებულ პირთა ჯგუფებს პროგრამით მოსარგებლე პირთა წრიდან. იმ შემთხვევაში, თუ სასამართლო მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა ადგენს უფლებააღმჭურველ წესს და მას არ აქვს მოსარჩელის მიერ მითითებული ნორმატიული შინაარსი, სასამართლომ დიფერენცირება უნდა აღმოფხვრას საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის მქონე პირთათვის „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამით“ სარგებლობის შესაძლებლობის გაუქმების გზით. ასეთ შემთხვევაში, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ საქართველოს მთავრობას უნდა განუსაზღვროს გონივრული ვადა სასამართლოს გადაწყვეტილების იმპლემენტაციისთვის საჭირო ცვლილებების განსახორციელებლად და სადავო საკითხის ახლებურად მოსაწესრიგებლად.

4. „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველ პუნქტში მოცემულია აღნიშნული პროგრამით მოსარგებლე პირების ამომწურავი ჩამონათვალი, რომლებიც არიან საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის მქონე პირები; პენიტენციურ დაწესებულებებში განთავსებული ბრალდებულები/მსჯავრდებულები; აივ ინფექცია/შიდსის მართვის სახელმწიფო პროგრამის HCV კოინფექციის მქონე ბენეფიციარები; პირადობის ნეიტრალური მოწმობის ან/და ნეიტრალური სამგზავრო დოკუმენტის მქონე პირები; დიალიზისა და თირკმლის ტრანსპლანტაციის სახელმწიფო პროგრამის ბენეფიციარები; ასევე ოჯახები, რომლებიც რეგისტრირებული არიან „სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში“ და მათთვის მინიჭებული სარეიტინგო ქულა არ აღემატება 70 000-სს და ვეტერანები.

5. მოცემულ შემთხვევაში, მოსარჩელის მიერ სადავოდ არის გამხდარი მითითებული პროგრამის მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის მხოლოდ „ა“ ქვეპუნქტი. საკანონმდებლო ტექნიკის თვალსაზრისით, „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტი მოიცავს შვიდ ქვეპუნქტს და ჩამოთვლის შვიდ ერთმანეთისგან დამოუკიდებელ პროგრამის ბენეფიციარს. მოპასუხის განმარტებით, შესაძლებელია, რომ ერთი პირი სხვადასხვა საფუძვლით გახდეს პროგრამით მოსარგებლე, თუმცა ეს მისი რეფერირებისა და მკურნალობის პროტოკოლის გაწერისთვის არის გადამწყვეტი. მოსარჩელის მიერ სადავოდ გამხდარი „ა“ ქვეპუნქტი ეხება მხოლოდ საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის მქონე პირებს და არ გამორიცხავს სხვა პირების მიერ ამავე პროგრამით სარგებლობას, ვინაიდან ამ საკითხს სხვა ქვეპუნქტები არეგულირებს. შესაბამისად, მოსარჩელის მიერ იდენტიფიცირებული პირები არ არიან სრულად მოკლებული შესაძლებლობას, ისარგებლონ C ჰეპატიტის პროგრამით.

6. „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი პირდაპირ მოიხსენიებს პროგრამის მოსარგებლედ პენიტენციურ დაწესებულებებში განთავსებულ ბრალდებულებსა თუ მსჯავრდებულებს მოქალაქეობის მიუხედავად; „გ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული პროგრამით მოსარგებლე შეიძლება იყვნენ საქართველოში მუდმივად მცხოვრები უცხო ქვეყნის მოქალაქეები ან მოქალაქეობის არმქონე პირები, ასევე აღნიშნული სტატუსის მაძიებელი პირები, შესაბამისი სტატუსის მოპოვებამდე საჭირო პროცედურების განხორციელების ეტაპზე; საქართველოში დროებითი ბინადრობის ნებართვის მქონე სტუდენტის სტატუსის მფლობელები, რომლებიც სწავლობენ საქართველოში ავტორიზებულ უმაღლეს საგანმანათლებლო დაწესებულებაში; საქართველოში მუდმივად მცხოვრები უცხო ქვეყნის მოქალაქეები ან მოქალაქეობის არმქონე პრობაციონერები (სანამ მოეხსნებათ პრობაცია და დატოვებენ ქვეყანას); საქართველოს ტერიტორიაზე მოქმედი უცხო ქვეყნის დიპლომატიურ მისიებში დასაქმებული პირები; საქართველოს ტერიტორიაზე მყოფი კორონავირუსით ინფიცირებული პირები, მოქალაქეობის მიუხედავად; აფხაზეთის ოკუპირებულ ტერიტორიაზე მყოფი მოსახლეობა, მოქალაქეობის მიუხედავად. „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტი „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ მოსარგებლეებს, „საქართველოს მოქალაქეთა და საქართველოში მცხოვრებ უცხოელთა რეგისტრაციის, პირადობის (ბინადრობის) მოწმობისა და საქართველოს მოქალაქის პასპორტის გაცემის წესის შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად, მიეკუთვნებიან აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკისა და ცხინვალის რეგიონის (ყოფილი სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქის) ტერიტორიებზე, საქართველოს იურისდიქციის სრულად აღდგენამდე, აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკასა და ცხინვალის რეგიონში (ყოფილი სამხრეთ ოსეთის ავტონომიურ ოლქში) ლეგიტიმურად მცხოვრები პირები. „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული პროგრამით მოსარგებლეები, საქართველოს მოქალაქეების გარდა არიან, ასევე პენიტენციურ დაწესებულებებში მყოფი სხვა პირები, იდენტიფიკაციის დამადასტურებელი კანონმდებლობით გათვალისწინებული ოფიციალური დოკუმენტის არქონის მიუხედავად. „ვ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული მოსარგებლე „ქვეყანაში სიღატაკის დონის შემცირებისა და მოსახლეობის სოციალური დაცვის სრულყოფის ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2010 წლის 24 აპრილის №126-ე დადგენილების თანახმად, შეიძლება იყოს საქართველოს მოქალაქე; პირადობის ნეიტრალური მოწმობის მქონე პირი; მუდმივი ბინადრობის მოწმობის მქონე უცხოელი და საქართველოში სტატუსის მქონე მოქალაქეობის არმქონე პირი; ლტოლვილის ან ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირი, რომელიც ფლობს საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად გაცემულ მოქმედ ბინადრობის მოწმობას. „ზ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად მოსარგებლე, „ომისა და თავდაცვის ძალების ვეტერანების შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად, მათი მოქალაქეობის მიუხედავად, შეიძლება იყვნენ მეორე მსოფლიო ომის ვეტერანები და მათთან გათანაბრებული პირები; სხვა სახელმწიფოთა ტერიტორიაზე საბრძოლო მოქმედების ვეტერანები და მათთან გათანაბრებული პირები; საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის საბრძოლო მოქმედების ვეტერანები და მათთან გათანაბრებული პირები; თავდაცვის ძალების ვეტერანები.

7. საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დამკვიდრებული პრაქტიკის შესაბამისად, საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით „დაცული თანასწორობის უფლების შეზღუდვას ადგილი ექნება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ აშკარაა არსებითად თანასწორი პირების მიმართ უთანასწორო მოპყრობა (ან არსებითად უთანასწორო პირების მიმართ თანასწორი მოპყრობა)“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 4 თებერვლის №2/1/536 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ლევან ასათიანი, ირაკლი ვაჭარაძე, ლევან ბერიანიძე, ბექა ბუჩაშვილი და გოჩა გაბოძე საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის წინააღმდეგ“, II-10). კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით „ნორმის არაკონსტიტუციურობის სამტკიცებლად მოსარჩელე ვალდებულია, დაასაბუთოს, რომ სადავო ნორმა იწვევს დიფერენცირებას - არსებითად თანასწორი პირების მიმართ უთანასწორო მოპყრობას ან არსებითად უთანასწორო პირების მიმართ თანასწორ მოპყრობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 15 ივნისის №2/12/266 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე მაგული კუნჭულია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-3). მოსარჩელე უფლებამოსილია, იდავოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტის დარღვევაზე მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც სწორედ სადავო ნორმის საფუძველზეა იგი ჩაყენებული განსხვავებულ, უარეს რეჟიმში, არსებითად თანასწორ პირებთან შედარებით. შესაბამისად, კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან „მიმართება შეიძლება ჰქონდეს ისეთ საკანონმდებლო ნორმას, რომელიც მოსარჩელეს უზღუდავს რაიმეს ან სხვას აღჭურავს მისგან განსხვავებული უფლებით, რის საფუძველზეც, იგი ექცევა უთანასწორო რეჟიმში“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 27 მაისის №2/6/623 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე შპს „სადაზღვევო კომპანია უნისონი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II-7).

8. როგორც უკვე აღინიშნა, კონსტიტუციური სარჩელით სადავოდ გამხდარი „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 20 აპრილის №169 დადგენილებით დამტკიცებული „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი ადგენს მხოლოდ საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის მქონე პირების შესაძლებლობას, ისარგებლონ C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამით. ასევე, მოსარჩელის მიერ იდენტიფიცირებული პირები არ არიან სრულად მოკლებული შესაძლებლობას, ისარგებლონ C ჰეპატიტის პროგრამით და მათი, ისევე როგორც პროგრამის სხვა ბენეფიციარების პროგრამაში მონაწილეობის ფარგლები, განსაზღვრულია „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტით. შესაბამისად, იმის განსაზღვრა, თუ რომელ პირთა კატეგორია ხვდება C ჰეპატიტის პროგრამით სარგებლობის მიღმა, შესაძლებელია, მხოლოდ მოსარჩელის მიერ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის სადავოდ ქცევის პირობებში. ამგვარად, მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი დამოუკიდებლად არ წარმოადგენს ისეთ ნორმას, რომელიც იწვევს მოსარჩელის მიერ იდენტიფიცირებულ პირთა დიფერენცირებას.

9. ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, №1684 კონსტიტუციური სარჩელი, დაუსაბუთებელია და არ უნდა იქნეს მიღებული არსებითად განსახილველად „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტისა და 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტების საფუძველზე.

III
სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის; „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტის, 27¹ მუხლის მე-2 პუნქტის, 31-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, 31¹ მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, 31² მუხლის მე-8 პუნქტის, 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, 31⁵ მუხლის პირველი, მე-3, მე-4 და მე-7 პუნქტების, 31⁶ მუხლის მე-2 პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის და მე-2 პუნქტის, 43-ე მუხლის საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:

1. არ იქნეს მიღებული არსებითად განსახილველად №1684 კონსტიტუციური სარჩელი („საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“).

2. განჩინება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

3. განჩინებას დაერთოს მოსამართლეების – ირინე იმერლიშვილისა და თეიმურაზ ტუღუშის განსხვავებული აზრი.

4. განჩინება გამოქვეყნდეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე 15 დღის ვადაში, გაეგზავნოს მხარეებს და „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“.

კოლეგიის შემადგენლობა:

მანანა კობახიძე

ირინე იმერლიშვილი

ხვიჩა კიკილაშვილი

თეიმურაზ ტუღუში

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეების - ირინე იმერლიშვილის და თეიმურაზ ტუღუშის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 11 მაისის №2/6/1684 განჩინებასთან დაკავშირებით

1. გამოვხატავთ რა ჩვენი კოლეგებისადმი – საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიის წევრებისადმი პატივისცემას, ამავე დროს, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 47-ე მუხლის შესაბამისად, გამოვთქვამთ განსხვავებულ აზრს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 11 მაისის №2/6/1684 განჩინებასთან დაკავშირებით. განსხვავებული აზრის ავტორები მივიჩნევთ, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიას არსებითად განსახილველად უნდა მიეღო №1684 კონსტიტუციური სარჩელი.

2. საქმეზე სადავოდ იყო გამხდარი „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 20 აპრილის №169 დადგენილებით დამტკიცებული „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით. გასაჩივრებული ნორმის შესაბამისად, C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამით მოსარგებლეები არიან საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის მქონე პირები.

3. №1684 კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, სადავო ნორმას გააჩნია უფლებამზღუდავი შინაარსი. კერძოდ, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ გასაჩივრებული ნორმა C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის მოსარგებლე პირების წრიდან გამორიცხავს საქართველოში მოქალაქეობის არმქონე, მუდმივი ცხოვრების უფლების და შრომითი ბინადრობის უფლების მქონე პირებს, ასევე ლტოლვილის სტატუსის, ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე და დროებითი დაცვის ქვეშ მყოფ პირებს, თუ ისინი არ ექცევიან „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ-ზ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებულ კატეგორიებში. მოსარჩელე მიუთითებს, რომ გასაჩივრებული ნორმა დასახელებულ ჯგუფებს არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებს არსებითად თანასწორ პირებთან, საქართველოს მოქალაქეებთან შედარებით, რომლებიც სარგებლობენ C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამით და, შესაბამისად, არათანაზომიერად ზღუდავს სამართლის წინაშე თანასწორობის უფლებას.

4. №1684 კონსტიტუციურ სარჩელში წარმოდგენილ სასარჩელო მოთხოვნასთან დაკავშირებით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიამ განჩინებაში მიუთითა, რომ გასაჩივრებული ნორმა ადგენს მხოლოდ საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის მქონე პირების შესაძლებლობას, ისარგებლონ C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამით. სადავო ნორმა დამოუკიდებლად არ განსაზღვრავს ისეთ მოწესრიგებას, რომელიც იწვევს მოსარჩელის მიერ დასახელებულ პირთა დიფერენცირებას. ამავდროულად, მოსარჩელის მიერ იდენტიფიცირებული პირები არ არიან სრულად მოკლებულნი შესაძლებლობას, ისარგებლონ C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამით და მათი, ისევე როგორც სხვა ბენეფიციარების პროგრამაში მონაწილეობის ფარგლები, განსაზღვრულია „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 20 აპრილის №169 დადგენილებით დამტკიცებული „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტით. შესაბამისად, იმის განსაზღვრა, თუ რომელ პირთა კატეგორია ხვდება C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამით მოსარგებლეთა მიღმა, შესაძლებელია მხოლოდ მოსარჩელის მიერ მითითებული დადგენილების მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის სადავოდ ქცევის პირობებში (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 11 მაისის №2/6/1684 განჩინების სამოტივაციო ნაწილის მე-8 პუნქტი).

5. განსხვავებული აზრის ავტორები ვერ გავიზიარებთ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიის აღნიშნულ პოზიციას იმის თაობაზე, რომ „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 20 აპრილის №169 დადგენილებით დამტკიცებული „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი დამოუკიდებლად არ ადგენს დიფერენცირებულ მოპყრობას. სადავოდ გამხდარი ნორმა მხოლოდ საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის მქონე პირებს ანიჭებს C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამით სარგებლობის უფლებას. ჩვენი პოზიციით, ამგვარი მოწესრიგება მოსარჩელე მხარის მიერ იდენტიფიცირებულ პირთა წრეს - საქართველოში მოქალაქეობის არმქონე, მუდმივი ცხოვრების უფლების და შრომითი ბინადრობის უფლების მქონე პირებს, ლტოლვილის სტატუსის, ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე და დროებითი დაცვის ქვეშ მყოფ პირებს არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებს საქართველოს მოქალაქეებთან შედარებით, რამდენადაც ამ უკანასკნელთ აღჭურავს განსხვავებული უფლებით, აძლევს რა C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამაში მონაწილეობის შესაძლებლობას.

6. „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 20 აპრილის №169 დადგენილებით დამტკიცებული „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველ პუნქტში მოცემულია აღნიშნული პროგრამით მოსარგებლე პირების ამომწურავი ჩამონათვალი. კერძოდ, ესენი არიან: (ა) საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის მქონე პირები; (ბ) პენიტენციურ დაწესებულებებში განთავსებული ბრალდებულები/მსჯავრდებულები, საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის არქონის მიუხედავად; (გ) „ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის შესაბამისი წლის დადგენილებით დამტკიცებული – აივ ინფექცია/შიდსის მართვის სახელმწიფო პროგრამის (შემდგომში – აივ ინფექცია/შიდსის სახელმწიფო პროგრამა) HCV კოინფექციის მქონე ბენეფიციარები; (დ) პირადობის ნეიტრალური მოწმობის ან/და ნეიტრალური სამგზავრო დოკუმენტის მქონე პირები; (ე) ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამების დამტკიცების შესახებ საქართველოს მთავრობის შესაბამისი წლის დადგენილებით დამტკიცებული – დიალიზისა და თირკმლის ტრანსპლანტაციის სახელმწიფო პროგრამის (შემდგომში – დიალიზისა და თირკმლის ტრანსპლანტაციის სახელმწიფო პროგრამა) თირკმლის ტერმინალური დაავადების მქონე (ჰემოდიალიზზე ან პერიტონეალურ დიალიზზე მყოფი) ბენეფიციარები; (ვ) ოჯახები, რომლებიც რეგისტრირებულნი არიან „სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში“ და მათთვის მინიჭებული სარეიტინგო ქულა არ აღემატება 70 000-სს და (ზ) ვეტერანები.

7. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიამ განმარტა, რომ სადავო ნორმას დამოუკიდებლად არ გააჩნია უფლებაშემზღუდველი ხასიათი და კონკრეტული პროგრამით მოსარგებლე პირთა წრის განსაზღვრა, ისევე როგორც პირთა შორის დიფერენცირების შეფასება, შესაძლოა, მოხდეს მხოლოდ 2015 წლის 20 აპრილის №169 დადგენილებით დამტკიცებული „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის სრულად გასაჩივრების შემთხვევაში. აღნიშნული პოზიცია კი ემყარება იმ გარემოებას, რომ ერთი პირი, შესაძლოა, სხვადასხვა საფუძვლით გახდეს პროგრამით მოსარგებლე. კერძოდ, მიუხედავად იმისა, რომ დაინტერესებული პირი შეიძლება ვერ ხვდებოდეს „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით განსაზღვრულ კატეგორიაში, მან მაინც შეიძლება, ისარგებლოს C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამით, თუკი დააკმაყოფილებს ამავე მუხლის „ბ-ზ“ ქვეპუნქტებში მითითებულ კრიტერიუმებს (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 11 მაისის №2/6/1684 განჩინების სამოტივაციო ნაწილის მე-3 - მე-8 პუნქტები).

8. განსხვავებული აზრის ავტორები მივიჩნევთ, რომ გასაჩივრებული ნორმა, სხვა ქვეპუნქტებისაგან დამოუკიდებლადაც, განსაზღვრავს C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამით მოსარგებლეთა წრეს და, მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლოა, არსებობდეს გარკვეული თანაკვეთა სადავო ნორმასა და 2015 წლის 20 აპრილის №169 დადგენილებით დამტკიცებული „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ-ზ“ ქვეპუნქტებს შორის, აღნიშნული ხელს არ უშლის იმ პირთა ჯგუფის მკაფიო იდენტიფიცირებას, რომლებიც, მხოლოდ სადავო ნორმაზე დაყრდნობით, სარგებლობენ ან ვერ სარგებლობენ ხსენებული პროგრამით.

9. №1684 კონსტიტუციური სარჩელით სადავოდ გამხდარი ნორმა საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის მქონე პირებს აღჭურავს უფლებით, ისარგებლონ C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამით. ამ, შედარებით უფრო, ზოგადი წესის მიღმა, საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 20 აპრილის №169 დადგენილებით დამტკიცებული „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ-ზ“ ქვეპუნქტები ადგენენ უფრო კონკრეტულ საგამონაკლისო შემთხვევებს, როდესაც პირმა შეიძლება, ისარგებლოს C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამით იმისდა მიუხედავად, ფლობს თუ არა იგი საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელ დოკუმენტს. მაგალითად, მითითებული დადგენილების მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, პენიტენციურ დაწესებულებებში განთავსებული ბრალდებულები/მსჯავრდებულები ითვლებიან C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის მოსარგებლეებად იმ შემთხვევაშიც, თუ ისინი არ ფლობენ საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელ დოკუმენტს.

10. უფრო კონკრეტულად, პირებს, რომლებიც ფლობენ საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელ დოკუმენტს, აქვთ უფლება, ისარგებლონ C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამით, იმისდა მიუხედავად, აკმაყოფილებენ თუ არა დამატებით სხვა რაიმე კრიტერიუმს, მაგალითად, არიან თუ არა ვეტერანები. რაც შეეხება მოსარჩელე მხარის მიერ იდენტიფიცირებულ პირთა წრეს - საქართველოში მოქალაქეობის არმქონე, მუდმივი ცხოვრების უფლების და შრომითი ბინადრობის უფლების მქონე პირებს, ასევე ლტოლვილის სტატუსის, ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე და დროებითი დაცვის ქვეშ მყოფ პირებს - ამ პროგრამით სარგებლობა შეუძლიათ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუკი აკმაყოფილებენ საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 20 აპრილის №169 დადგენილებით დამტკიცებულ „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ-ზ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებულ რომელიმე კრიტერიუმს. შესაბამისად, სადავო ნორმით, დადგენილია განსხვავებული სამართლებრივი რეჟიმი, ერთი მხრივ, საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის მქონე პირებისთვის და, მეორე მხრივ, საქართველოში მოქალაქეობის არმქონე, მუდმივი ცხოვრების უფლების და შრომითი ბინადრობის უფლების მქონე პირების, ლტოლვილის სტატუსის, ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე და დროებითი დაცვის ქვეშ მყოფი პირებისათვის.

11. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ მოსარჩელე მხარე საერთოდ არ დავობს იმ საკითხზე, როდესაც საქართველოში მოქალაქეობის არმქონე, მუდმივი ცხოვრების უფლების და შრომითი ბინადრობის უფლების მქონე პირები, ლტოლვილის სტატუსის, ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე და დროებითი დაცვის ქვეშ მყოფი პირები იმავდროულად ექცევიან „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ-ზ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებულ საგამონაკლისო შემთხვევებში და ეძლევათ ამ პროგრამით სარგებლობის უფლება. მოსარჩელისათვის პრობლემურია სწორედ ის გარემოება, რომ დასახელებული პირთა წრე, განსხვავებით საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის მქონე პირებისაგან, ზოგადად, ვერ სარგებლობს C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამაში ჩართვის უფლებით და მათ მოეთხოვებათ სხვა, დამატებითი კრიტერიუმების დაკმაყოფილება. მოსარჩელე მხარემ საქმის განხილვის განმწესრიგებელ სხდომაზე სწორედ იმგვარად დააზუსტა სასარჩელო მოთხოვნა, რომ მოითხოვა სადავო ნორმის საფუძველზე არსებული განხილული უფლებააღმჭურველი წესის, რომელიც მოქალაქეობის ნიშნის მიხედვით ახდენს არსებითად თანასწორ პირთა შორის დიფერენცირებას, არაკონსტიტუციურად მიჩნევა და, იმავდროულად, გასაჩივრებული ნორმის ძალადაკარგულად ცნობის გადავადება, რათა აქტის მიმღებს, საქართველოს მთავრობას მისცემოდა შესაძლებლობა, აღმოეფხვრა დისკრიმინაციული მოპყრობა (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 11 მაისის №2/6/1684 განჩინების სამოტივაციო ნაწილის მე-3 პუნქტი).

12. განსხვავებული აზრის ავტორები ვთვლით, რომ მოსარჩელის მიერ დასახელებული პირები, რომლებიც, იმავდროულად, არ ექცევიან 2015 წლის 20 აპრილის №169 დადგენილებით დამტკიცებული „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ-ზ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებულ საგამონაკლისო შემთხვევაში, ვერ სარგებლობენ სახელმწიფო პროგრამით სწორედ იმის გამო, რომ ისინი არ ფლობენ საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელ დოკუმენტს. ამგვარი წესი კი გამომდინარეობს სწორედ სადავო ნორმიდან. ამდენად, გასაჩივრებული ნორმა მოქალაქეობის ნიშნის მიხედვით განსაზღვრავს უფლებააღმჭურველ წესს და ამ წრიდან, იმთავითვე, გამორიცხავს C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამით მოსარგებლეთა ჯგუფიდან საქართველოში მოქალაქეობის არმქონე, მუდმივი ცხოვრების უფლების და შრომითი ბინადრობის უფლების მქონე პირებს, ასევე ლტოლვილის სტატუსის, ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე და დროებითი დაცვის ქვეშ მყოფ იმ პირებს, რომლებიც, ამავე დროს, არ ექცევიან პროგრამით მოსარგებლეთა სხვა კატეგორიაში.

13. მოცემულ შემთხვევაში, მოსარჩელე მხარე სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობას ითხოვს საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით. დასახელებული დებულებით, განმტკიცებულია სამართლის წინაშე თანასწორობის კონსტიტუციური უფლება. საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტი წარმოადგენს თანასწორობის იდეის ნორმატიულ გამოხატულებას – „კონსტიტუციურ ნორმა-პრინციპს, რომელიც ზოგადად გულისხმობს ადამიანების სამართლებრივი დაცვის თანაბარი პირობების გარანტირებას“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკით, „კანონის წინაშე თანასწორობის უფლება არ გულისხმობს, ბუნებისა და შესაძლებლობების განურჩევლად, ყველა ადამიანის ერთსა და იმავე პირობებში მოქცევას. მისგან მომდინარეობს მხოლოდ ისეთი საკანონმდებლო სივრცის შექმნის ვალდებულება, რომელიც ყოველი კონკრეტული ურთიერთობისათვის არსებითად თანასწორთ შეუქმნის თანასწორ შესაძლებლობებს, ხოლო უთანასწოროებს პირიქით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 მარტის №2/1/473 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბიჭიკო ჭონქაძე და სხვები საქართველოს ენერგეტიკის მინისტრის წინააღმდეგ“, II-2).

14. „საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით დაცულია კანონის წინაშე თანასწორობის საყოველთაო პრინციპი, რაც გულისხმობს, რომ კანონით დადგენილი მოპყრობა თანასწორი უნდა იყოს არსებითად თანასწორ პირებს შორის და უთანასწორო - არსებითად უთანასწორო პირების მიმართ. აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე უფლებამოსილია, იდავოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტის დარღვევაზე იმ შემთხვევაში, როდესაც სადავო ნორმის საფუძველზე, იგი ჩაყენებულია განსხვავებულ, უარეს რეჟიმში არსებითად თანასწორ პირებთან შედარებით. შესაბამისად, კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართება შეიძლება ჰქონდეს ისეთ საკანონმდებლო ნორმას, რომელიც მოსარჩელეს უზღუდავს რაიმეს ან სხვას აღჭურავს მისგან განსხვავებული უფლებით, რის საფუძველზეც, იგი ექცევა უთანასწორო რეჟიმში“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 23 დეკემბრის №2/6/1609 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „ბუდუ შეყილაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-7).

15. კანონის წინაშე თანასწორობის კონსტიტუციური უფლება შესაძლოა, შეიზღუდოს მაშინ, როდესაც არსებითად თანასწორი პირები ჩაყენებულნი არიან განსხვავებულ სამართლებრივ მდგომარეობაში. არსებითად თანასწორ პირთა განსხვავებულ მდგომარეობაში ჩაყენება შესაძლოა გამოიხატოს, როგორც რომელიმე ერთი ჯგუფისათვის რაიმე აკრძალვის დაწესებით, ისე მათთვის კონკრეტული პრივილეგიის, უფლების მინიჭებით. პირობითად, შესაძლებელია, კანონმდებელმა არსებითად თანასწორი რამდენიმე პირთა წრიდან რომელიმე მათგანს შეუზღუდოს ესა თუ ის უფლება ანდა პირიქით, მხოლოდ ცალკეულ ჯგუფს მიანიჭოს ამ უფლებით სარგებლობის შესაძლებლობა. ორივე შემთხვევაში, იქნება ეს თანასწორ პირთა ცალკეული ჯგუფის უფლების შეზღუდვა თუ მათ ანალოგიურ მდგომარეობაში მყოფი სხვა პირებისათვის პრივილეგიის მინიჭება, შეიძლება, შეიზღუდოს თანასწორობის კონსტიტუციური უფლება. სწორედ ამიტომ, საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით, მოსარჩელე მხარეს არ მოეთხოვება a priori მისი უფლების შემზღუდველი ნორმის გასაჩივრება, მას შეუძლია, სადავოდ გახადოს იმ ნორმის კონსტიტუციურობაც, რომელიც არსებითად თანასწორ პირთა ჯგუფებს შორის მხოლოდ ერთი კატეგორიის ჯგუფს აღჭურავს გარკვეული უფლებებით და ამით ქმნის უთანასწორო რეჟიმს.

16. განსახილველ საქმეში მოსარჩელე მხარემ სადავოდ გახადა სწორედ ის ნორმა, რომელიც ადგენს განსხვავებულ სამართლებრივ რეჟიმს საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის მქონე პირებისათვის, კერძოდ, მათ ანიჭებს C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამით სარგებლობის უფლებას იმისდა მიუხედავად, ამავდროულად, განეკუთვნებიან თუ არა 2015 წლის 20 აპრილის №169 დადგენილებით დამტკიცებული „C ჰეპატიტის მართვის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ-ზ“ ქვეპუნქტებში მითითებულ რომელიმე სხვა კატეგორიას. ამგვარი უფლება კი არ გააჩნია მოსარჩელე მხარის მიერ იდენტიფიცირებულ პირთა ჯგუფს.

17. განსხვავებული აზრის ავტორთა პოზიციით, მოსარჩელე მხარის მიერ ჩამოყალიბებული სასარჩელო მოთხოვნა არის სწორედ იმ უფლებააღმჭურველი სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობაზე მსჯელობა, რომელიც უთანასწორო რეჟიმის საფუძველია. ამასთან, გამოკვეთილია აშკარა შინაარსობრივი მიმართება სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტს შორის. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მივიჩნევთ, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიას არსებითად განსახილველად უნდა მიეღო №1684 კონსტიტუციური სარჩელი და არსებითი განხილვის ფორმატში შეეფასებინა სადავო ნორმის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრები:

ირინე იმერლიშვილი

თეიმურაზ ტუღუში