თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუქტი, "საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის "ე" ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუქტის "ბ" ქვეპუნქტი, "საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტი, "საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 21–ე მუხლის "ი" ქვეპუნქტი.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

არ არსებობს "საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ" საქართველოს კანონის მე–18 მუხლით გათვალისწინებული რომელიმე საფუძველი, რომელიც სარჩელის განსახილველად არ მიღების წინაპირობა იქნებოდა. კერძოდ, სარჩელი შინაარსობრივად და ფორმალურად შეესაბამება საქართველოს კანონმდებლობის მოთხოვნებს, შეტანილია უფლებამოსილი სუბიექტის მიერ, საკითხი განსჯადია საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ.

შესაბამისად, არ არსებობს სარჩელზე განსახილველად არ მიღების საფუძვლები, რომლებიც გათვალისწინებულია საქართველოს კანონით "საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ".

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

სასარჩელო მოთხოვნის დასაბუთება: წარმოდგენილ კონსტიტუციურ სარჩელში სადაოდაა გამხდარი საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით (შემდგომში ასკ) დადგენილი, ისეთი ადმინისტრაციული სახდელის კონსტიტუციურობა, როგორიცაა პატიმრობა. მიგვაჩნია, რომ იგი საკმაოდ მძიმე სანქციაა ისეთი სამართალდარღვევისათვის, რომელსაც სახელმწიფო არ მიაკუთვნებს სისხლის სამართლის სფეროს, მისი მცირე მნიშვნელობის გამო.

საკონსტიტუციო სასამართლოს კომპეტენცია ადმინისტრაციული სახდელების კონსტიტუციურობის შეფასების სფეროში.

ამ მხრივ, პირველ რიგში, მხედველობაშია მისაღები ის, თუ რამდენად და რა ინტენსივობით შეუძლია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ადმინისტრაციული სახდელის კონსტიტუციურობის შეფასება.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პოზიციის თანახმად, „მიუხედავად იმისა, რომ ადმინისტრაციული სახდელის ზომის, მოცულობისა და სიმძიმის დადგენისას კანონმდებელი ფართო მიხედულებით სარგებლობს, მისი დისკრეციული უფლებამოსილება არ არის უსაზღვრო. კონკრეტული სახის ადმინისტრაციული სახდელის განსაზღვრისას კანონმდებელი ვალდებულია, მოქმედებდეს პროპორციულობის პრინციპის დაცვით. კანონით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული სახდელი არ უნდა იყოს აშკარად არაგონივრული და არაპროპორციული საშუალება კანონმდებლის მიერ დასახული მიზნის მიღწევისა და, შესაბამისად, არ უნდა იწვევდეს პირის კონსტიტუციური უფლებებისა და თავისუფლებების დარღვევას. მართალია, კანონმდებლის ძალისხმევა ყოველთვის მიმართული უნდა იყოს იმისკენ, რომ მან ადეკვატურად მიუსადაგოს თითოეული ადმინისტრაციული სახდელი იმ ქმედებას, რაც არღვევს სხვათა უფლებებს და ზიანს აყენებს საზოგადოებას, სასამართლოს მიერ ადმინისტრაციული სახდელის ზომა შეფასების საგანი მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევაში შეიძლება გახდეს ... საკონსტიტუციო სასამართლო მხოლოდ იმ შემთხვევაში დაინახავს პირის კონსტიტუციით გარანტირებულ უფლებასთან ადმინისტრაციული სახდელის მიმართებას, თუ ეს უკანასკნელი კანონმდებლის მიზნის მიღწევისა და კონსტიტუციური უფლებით დაცულ სფეროში ჩარევის აშკარად არაგონივრულ და არაპროპორციულ ზომას წარმოადგენს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 10 ნოემბრის №4/482,483,487,502 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის“, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“, საქართველოს მოქალაქეები - ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები - დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-8).

ამრიგად, საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია შეაფასოს და არაკონსტიტუციურად სცნოს შესაბამისი ადმინისტრაციული სახდელი, როდესაც იგი არ შეესაბამება, მათ შორის, კანონმდებლის მიერ ამ სახდელის შემოღებით დასახულ მიზანს.

ადმინისტრაციული სახდელის სამართლებრივი ბუნება და მისი მიზნები

პატიმრობის სამართლებრივი ბუნება

იმისათვის, რომ გავარკვიოთ, თუ რამდენად შეესაბამება პატიმრობა ადმინისტრაციული სახდელისათვის კანონმდებლობით დადგენილ მიზნებს, უპირველეს ყოვლისა, უნდა გავაანალიზოთ პატიმრობის სამართლებრივი ბუნება და მისი შესაბამისობა ადმინისტრაციულ სახდელში გამოვლენილ კანონმდებლის ნებასთან.

პატიმრობის კონსტიტუციურ–სამართლებრივი ბუნების გაანალიზების თვალსაზრისით, პირველ რიგში, მხედველობაშია მისაღები ადმიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკაც. ევროპულმა სასამართლომ თავის ერთ-ერთ გადაწყვეტილებაში რუსეთის წინააღმდეგ (Sergey Zolotukhin vs. Russia, p. 49), სანქციის სახით 15 დღიანი ადმინისტრაციული პატიმრობის შეფარდების შესაძლებლობა (მიუხედავად იმისა, რომ განმცხადებელს რეალურად შეეფარდა ადმინისტრაციული პატიმრობა მხოლოდ 3 დღის ვადით), თავისი სიმძიმით, გაუთანაბრა სისხლის სამართლებრივ „სასჯელს“.

უნდა აღინიშნოს, რომ სტრასბურგის სასამართლოს პრეცენდენტული სამართლით განსაზღუვრულია სამი კრიტერიუმი - ე.წ. „ენგელის საქმის კრიტერიუმები“ (საქმე: Engel and others v. The Netherlands) - რომლებიც უნდა იქნენ გათვალისწინებულნი იმის დასადგენად, ჰქონდა თუ არა ადგილი სისხლისსამართლებრივ ბრალდებას და საქამე გვაქვს თუ არა სისხლისსამართლებრივ სანქციასთან. პირველი კრიტერიუმის შესაბამისად, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული სამართალდარღვევის ეროვნული სამართლით განსაზღვრული კლასიფიკაცია; მეორე კრიტერიუმის თანახმად, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული თვითონ სამართალდარღვევის ხასიათი, ხოლო, მესამე კრიტერიუმის შემთხვევაში კი - სანქციის სიმკაცრე. გასათვალისწინებელია, რომ სტრასბურგის სასამართლოს თანახმად, დასახელებული მეორე და მესამე კრიტერიუმების ერთობლივი, კუმულაციური არსებობა არ არის სავალდებულო იმისათვის, რომ საქმე სისხლისამართლებრივად იქნეს მიჩნეული (Sergey Zolotukhin vs. Russia, პ. 53).

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს აზრით, რომელიც მან ზოლოტუხინის საქმეზე მიღებულ (Sergey Zolotukhin vs. Russia, პ. 54) გადაწყვეტიელბაში განავითარა, რუსეთისა და მსგავსი კანონმდებლობის მქონე ქვეყნების სამართლით, „ადმინისტრაციულ სამართლადარღვევებს“ განეკუთვნება ისეთი ქმედებები, რომლებიც, თავისი შინაარსით, წარმოადგენენ სისხლისსამართლებრივს (misdemeanour), მაგრამ, მიყენებული ზიანის სიმცირის გამო, მათ ფორმალურად არ ითვალისწინებს შესაბამისი სისხლისსამართლებრივი კანონმდებლობა (ამ თვალსაზრისით, გასათვალისწინებელია, ევროპული სასამართლოს შესაბამისი საქმეებიც: „Menesheva v. Russia;“ “Galstyan v. Armenia;” “Ziliberberg v. Moldova” და სხვა).

გარდა ზემოაღნიშნულისა, მხედველობაშია მისაღები ისიც, რომ ამა თუ იმ სამართალდარღვევის სისხლისსამართლებრივისადმი მიკუთვნების საკითხის გადაწყვეტისას, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებს ქმედებისთვის გათვალისწინებული სანქციის ზედა ზღვარს, რომელიც, შეიძლება პოტენციურად იქნეს გამოყენებული შესაბამისი პირის მიმართ და არა იმას, თუ რა სანქცია იქნა რეალურად დაკისრებული (Sergey Zolotukhin vs. Russia, პ. 56). ამიტომ, ზოლოტუხინის სამქეზე სასამართლომ სისხლის სამართლებრივ სანქციად მიიჩნია სწორედ 15 დღიანი პატიმრობის, როგორც მაქსიმალური ვადის დაკისრების შესაძლებლობა.

გარდა ამისა, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს ზემოაღნიშნული მიდგომა განაპირობებს ამგვარი სამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრებისას, ბრალდებულის მიერ კონვენციის მე-6 მუხლით გათვალისწინებული სისხლისსამართლებრივი საპროცესო გარანტიებით სრულად უზრუნველყოფის ვალდებულებას.

ამრიგად, თუ გავითვალისწინებთ სტრასბურგის სასამართლოს მიდგომას, საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით დადგენილი ადმინისტრაციული პატიმრობა, თავისი კონსტიტუციურ–სამართლებრივი ბუნებით და ხანგძლივობით, ერთმნიშვნელოვნად უტოლდება სისხლის სამართლებრივ სასჯელს.

ადმინისტრაციული სახდელის მიზნები

როგორც უკვე აღინიშნა, „...საკონსტიტუციო სასამართლო მხოლოდ იმ შემთხვევაში დაინახავს პირის კონსტიტუციით გარანტირებულ უფლებასთან ადმინისტრაციული სახდელის მიმართებას, თუ ეს უკანასკნელი კანონმდებლის მიზნის მიღწევისა და კონსტიტუციური უფლებით დაცულ სფეროში ჩარევის აშკარად არაგონივრულ და არაპროპორციულ ზომას წარმოადგენს.“ შესაბამისად, შემდეგი საკითხი, რომელიც უნდა გაირკვეს, არის ის, თუ რამდენად წარმოადგენს ადმინისტრაციული პატიმრობა, კანონმდებლის მიზნის მიღწევისა და კონსტიტუციური უფლებით დაცულ სფეროში ჩარევის გონივრულ და პროპორციულ ზომას.

ამ მხრივ, მხედველობაშია მისაღები ასკ–ის 23–ე მუხლი, რომელიც ადგენს ადმინისტრაციული სახდელის მიზნებს და რომლის თანახმად, იგი გამოიყენება ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ჩამდენის აღსაზრდელად კანონების დაცვის, საერთო ცხოვრების წესების პატივისცემის სულისკვეთებით, აგრეთვე როგორც თვით სამართალდამრღვევის, ისე სხვა პირთა მიერ ახალი სამართალდარღვევების ჩადენის აცილების მიზნით. ამრიგად, სახდელის მიზანს წარმოადგენს სამართალდამრღვევის არა იმდენად დასჯა, არამედ, მისი აღზრდა, რესოციალიზაცია და ამ გზით სამართალდარღვევათა შემდგომი პრევენცია.

ადმინისტრაციული პატიმრობის კონსტიტუციურ–სამართლებრივი ბუნების კიდევ უფრო უკეთ გასაგებად, მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, ასევე გავაანალიზოთ, მისი ადგილი საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა სისტემაში.

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 24–ე მუხლი ადმინისტრაციულ პატიმრობას სხვა ადმინისტრაციულ სახდელებთან ერთად მოიაზრებს, 32–ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ადმინისტრაციული პატიმრობა დადგინდება და გამოიყენება მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევებში, ცალკეულ სახეობათა სამხედრო სამსახურის წესის დარღვევისათვის და ადმინისტრაციული სამართალდარღვევებისათვის 15 დღემდე ვადით. მხედველობაშია მისაღები ის რომ გამონაკლის შემთხვევაში გამოყენებას კოდექსი ითვალისწინებს მხოლოდ ამ და არა სხვა ადმინისტრაციული სახდელების მიმართ.

ამრიგად, შეიძლება დავასკვნათ, რომ ადმინისტრაციული პატიმრობა უნდა იქნეს გამოყენებული მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევებში, როდესაც სხვა, უფრო მსუბუქი სანქციით არ მიიღწევა ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით გათვალისწინებული მიზნები. ამას ადასტურებს, ასევე, საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 1984 წლის, თავდაპირველი რედაქცია, რომელიც პატიმრობას მხოლოდ ორი სამართალდარღვევისთვის – 166–ე მუხლით გათვალისწინებული წვრილმანი ხულიგნობისა და 173–ე მუხლით გათვალისწინებული მილიციის კანონიერი მოთხოვნისადმი დაუმორჩილებლობისთვის ადგენდა და მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ საქმის გარემოებათა მიხედვით და დამრღვევის პიროვნების გათვალისწინებით, სხვა, უფრო მსუბუქი სანქციის გამოყენება არასაკმარისად ჩაითვლებოდა. ამდენად, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ადმინისტრაციული პატიმრობის განსაკუთრებულ და მხოლოდ როგორც გამონაკლის შემთხვევებში გამოყენების ხასიათზე, ასევე მიუთითებს თვითონ საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი.

უნდა აღნიშნოს, რომ 1984 წლიდან დღემდე, იმ სამართალდარღვევათა რაოდენობა, რომლებისთვისაც გათვალისწინებულია ადმინისტრაციული პატიმრობა, გაიზარდა 23 ქმედებამდე. თუ დავაკვირდებით ამ სამართალდარღვევებს, ჩანს, რომ კანონმდებლის მთავარ მიზანს, უფრო მეტად, იმ პერიოდში არსებულ გარკვეულ სამართლებრივ, თუ სამართალდარღვევით გამოწვევებზე სისხლის სამართლებრივი (მაშასადამე, შედარებით უფრო მკაცრი ბუნების მქონე) სასჯელის გამოყენების გამარტივებული პროცედურის შექმნა წარმოადგენდა, რა დროსაც, სამართლიანი სასამართლოს უფლების უზრუნველყოფა, მეორე პლანზე იყო გადატანილი. ასე, მაგალითად, შეკრებებისა და მანიფესტაციების უფლების შემზღუდავი სამართალდარღვევებისთვის პასუხისმგებლობის გამკაცრება; ნარკოტიკულ საშუალებათა ხმარებასთან დაკავშირებული სახდელის გამკაცრება; გარე ვაჭრობასთან დაკავშირებული სამართალდარღვევები და ა.შ.

დაახლოებით იგივე პრინციპით ხდებოდა, ასევე, ადმინისტრაციული პატიმრობის ხანგრძლივობის ცვლილება 15 დღიდან 30, 90 და, მოგვიანებით კი, კვლავ 15 დღემდე. ეს უკანასკნელი საკმაოდ მნიშვნელოვან გარემოებას წარმოადგენს. უნდა აღინიშნოს, რომ 90 დღიანი პატიმრობა არა მხოლოდ სისხლის სამართლებრივია თავისი ბუნებით, არამედ, ამავე დროს, თავისუფლების შეზღუდვის საკმაოდ ინტენსიური ფორმაა, რომლის, როგორც ადმინისტრაციული სახდელის ხანგრძლივობის განსაზღვრაც, მთლიანად კანონმდებლის ნებაზეა მინდობილი. აქედან გამომდინარე, აუცილებელია საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომელიც კონსტიტუციურ–სამართლებრივ ჩარჩოებში მოაქცევდა კანონმდებელს. ამის, ყველაზე რეალურ გზად კი, ადმინისტრაციული სამართალდარღვევისთვის სისხლის სამართლებრივი ბუნების მქონე სასჯელის დაკისრების კონსტიტუციურობის საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ შემოწმება მიგვაჩნია.

საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის მე–10 მუხლის თანახმად, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევად (გადაცდომად) ჩაითვლება სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი წესრიგის, საკუთრების, მოქალაქეთა უფლებებისა და თავისუფლებების, მმართველობის დადგენილი წესის ხელმყოფი მართლსაწინააღმდეგო, ბრალეული (განზრახი ან გაუფრთხილებელი) მოქმედება ან უმოქმედობა, რომლისთვისაც კანონმდებლობით გათვალისწინებულია ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა. გარდა ამისა, როგორც კოდექსის იგივე მუხლის მეორე წინადადებაშია აღნიშნული, ამ კოდექსით გათვალისწინებული სამართალდარღვევებისათვის ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა დგება იმ შემთხვევაში, თუ ეს დარღვევები თავიანთი ხასიათით მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად არ იწვევენ სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას.

ამრიგად, საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის მე–10 მუხლი განსაზღვრავს ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ცნებას და იქვე მიუთითებს, რომ ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა და, შესაბამისად, სახდელი დგება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ეს დარღვევები არ წარმოადგენენ დანაშაულს.

უფრო მეტი თვალსაჩინოებისათვის, მიზანშეწონილად მიგვაჩნია გავაანალიზოთ ასკ–ის 166–ე და სსკ–ის 239–ე მუხლებით გათვალისწინებული სამართალდარღვევების ხასიათი. ასე, მაგალითად, ასკ–ის 166–ე მუხლის შესაბამისად, წვრილმანი ხულიგნობა წარმოადგენს საზოგადოებრივ ადგილებში ლანძღვა–გინებას, მოქალაქეებზე შეურაცხმყოფელ გადაკიდებას და სხვა ამგვარ მოქმედებას, რომელიც არღვევს საზოგადოებრივ წესრიგსა და მოქალაქეთა სიმშვიდეს. სსკ–ის 239–ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად კი, ხულიგნობას წარმოადგენს ქმედება, რომელიც უხეშად არღვევს საზოგადოებრივ წესრიგს და გამოხატავს საზოგადოებისადმი აშკარა უპატივცემულობას, ჩადენილი ძალადობით ან ძალადობის მუქარით.

ამრიგად, ზემოაღნიშნულ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევას სისხლისსამართლებრივად სწორედ მისი უხეში და აშკარად ძალადობრივი ან ძალადობის მუქარით განხორციელება, ანუ, საზოგადოებრივი საფრთხის და მიყენებული ზიანის ინტენსივობა აქცევს, ვინაიდან, სხვა მხრივ, სამართალდარღვევის ობიექტი, ორივე შემთხვევაში იდენტურია. ასკ–ის 166–ე მუხლით გათვალისწინებულ წვრილმან ხულიგნობას კი, მიუხედავად იმისა, რომ იგი, ასევე, საზოგადოებრივი წესრიგისა და მოქალაქეთა სიმშვიდის წინააღმდეგაა მიმართული, საფრთხის ასეთი მაღალი ინტენსივობა, მისი უმნიშვნელობის გამო არ გააჩნია. მხედველობაშია მისაღები ისიც, რომ როდესაც ქმედება გასცდება საზოგადოებრივი წესრიგისა და მოქალაქეთა სიმშვიდის უბრალო, წვრილმან, მაშასადამე, უმნიშვნელო დარღვევას და მიიღებს უფრო მეტად მძიმე ფორმას, ან გადაიზრდება სამართალდამცველისათვის მნიშვნელოვანი წინააღმდეგობის გაწევაში, იგი უკვე კარგავს ადმინისტრაციული სამართალდარღვევისათვის დამახასიათებელ ნიშნებს და იქცევა დანაშაულად.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ ადმინისტრაციული პატიმრობა არ შეესაბამება იმ საფრთხეს, რომელიც, შესაძლოა მომდინარეობდეს ადმინისტრაციული სამართალ დარღვევისგან. ამიტომ, ჩვენი აზრით, სასჯელმა თავისი დანიშნულების და მიზნების მისაღწევად უნდა შეაკავოს ზიანის მომტანი ქმედება იმაზე მეტი ზიანის გამოწვევის გარეშე, რის პრევენციასაც ის თავად ახდენს.

ამდენად, მიგვაჩნია, რომ ადმინისტრაციული გადაცდომებისთვის დადგენილი საპატიმრო სანქციის გამოყენება შეუსაბამოა იმ მიყენებულ ან პოტენციურ საფრთხესთან, რომელიც შეიძლება მომდინარეობდეს ადმინისტრაციული სამართალდარღვევისგან და შესაბამისად, შეფასებადია საქართველოს კონსტიტუციის მე–17 მუხლის პირველ და მე–2 პუნქტებთან მიმართებით.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: კი