თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. "საჯარო სამსახურის შესახებ" საქართველოს კანონი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კოსნტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტი, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ ორგანული კანონის მე-19 მუხლის ,,ე,, პუნქტი, 31-ე მუხლი, 39-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი;

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

მოცემული კონსტიტუციური სარჩელი აკმაყოფილებს ორგანული კანონის მოთხოვნებს. კერძოდ:

1. ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს“ შესახებ ორგანული კანონის 31​¹ მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს

2. მოსარჩელე უფლებამოსილია მიმართოს საკონსტიტუციო სასამართლოს, ვინაიდან, "საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლის თანახმად, საკონსტიტუციო სასამართლოში ნორმატიული აქტის ან მისი ცალკეული ნორმების კონსტიტუციურობის თაობაზე კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება აქვთ:

ა) საქართველოს მოქალაქეებს, სხვა ფიზიკურ პირებს და იურიდიულ პირებს, თუ მათ მიაჩნიათ, რომ დარღვეულია ან შესაძლებელია უშუალოდ დაირღვეს საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებული მათი უფლებანი და თავისუფლებანი;

3. საკითხი საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადია, ვინაიდან ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ,, ორგანული კანონის მე-19 მუხლის მიხედვით, საკონსტიტუციო სასამართლო კონსტიტუციური სარჩელის ან კონსტიტუციური წარდგინების საფუძველზე უფლებამოსილია განიხილოს და გადაწყვიტოს საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავის საკითხებთან მიმართებით მიღებული ნორმატიული აქტების კონსტიტუციურობის საკითხი;

5. კონსტიტუციური სარჩელით სადავოდ გახდილი საკითხები ხვდება საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე და მე-18 მუხლების რეგულირების სფეროში;

6. სადავო აქტს წარმოადგენს "საჯარო სამსახურის შესახებ" საქართველოს კანონის ნორმა. შესაბამისად, არ არსებობს და ამდენად, გასაჩივრებული არ არის სადავო აქტზე იერარქიულად მაღლა მდგომი აქტი, რომლის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშეც შეუძლებელი იქნება სადავო ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა.

შესაბამისად, მოვითხოვთ წარმოებაში იქნას მიღებული კონსტიტუციური სარჩელი, რადგან ფორმით და შინაარსით სრულად შეესაბამება „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს“ შესახებ ორგანული კანონით დადგენილ მოთხოვნებს.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

მოსარჩელეები ითხოვენ, არაკონსტიტუციურად იქნას ცნობილი, საჯარო სამსახურის შესახებ კანონის 118.4. მუხლის ის ნორმატიული შინაარსი, რომლის თანახმადაც უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელისათვის განაცდურის მიღება დამოკიდებულია მოხელის სამსახურში ფაქტობრივად აღდგენასთან.

( 118.4. მუხლი. ამ მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში სამსახურში აღდგენილ მოხელეს ეძლევა განაცდური თანამდებობრივი სარგო და საკლასო დანამატი, აგრეთვე საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად განსაზღვრული წელთა ნამსახურობის დანამატი და წოდებრივი სარგო (ასეთის არსებობის შემთხვევაში).

ასევე, არაკონსტიტუციურად იქნას ცნობილი 118.5. მუხლის ის ნორმატიული შინაარსი რომლის თანახმად, განაცდურის მიღება მოხელისათვის დამოკიდებულია მისი რეზერვში ჩარიცხვის ფაქტთან.

(118.5. მუხლი. ამ მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში, როდესაც მოხელის სამსახურში აღდგენა შეუძლებელია, იგი მოხელეთა რეზერვში ირიცხება და ეძლევა განაცდური თანამდებობრივი სარგო და საკლასო დანამატი, აგრეთვე საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად განსაზღვრული წელთა ნამსახურობის დანამატი და წოდებრივი სარგო (ასეთის არსებობის შემთხვევაში), ასევე კომპენსაცია ბოლო თანამდებობრივი სარგოს სრული ოდენობით 6 თვის განმავლობაში.)

ასევე არაკონსტიტუციურად იქნას ცნობილი ზემოაღნიშნული პუნქტის ჩანაწერი : „6 თვის განმავლობაში“,

რადგან აღნიშნული წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის 25.1. და 18.4. მუხლებთან, ვინაიდან:

მოსარჩელე, გრიგოლ აბულაძე, 2014 წლიდან მუშაობდა შინაგან საქმეთა სამინისტროს საქვეუწყებო დაწესებულება-საქართველოს სასაზღვრო პოლიციის საპროტოკოლო ღონისძიებების უზრუნველყოფისა და ტექნიკური მომსახურების სამსახურში სხვადასხვა თანამდებობებზე.

2016 წლის იანვარში გრიგოლ აბულაძე საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საქვეუწყებო დაწესებულების, საქართველოს სასაზღვრო პოლიციის უფროსის ბრძანებით დაინიშნა სასაზღვრო პოლიციის ადმინისტრაციის საპროტოკოლო ღონისძიებების უზრუნველყოფისა და ტექნიკური მომსახურების სამსახურში განსაკუთრებით მნიშვნელოვან საქმეთა ინსპექტორის თანამდებობაზე.

2017 წლის 7 მარტს შსს მინისტრის ბრძანება #551460-ის საფუძველზე, გათავისუფლდა დაკავებული თანამდებობიდან და აყვანილ იქნა შსს სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულება - საქართველოს სასაზღვრო პოლიციის ადმინისტრაციის კადრების განკარგულებაში. ამავე წლის 11 ივლისს კი, ბრძანება #1654584 საფუძველზე, დათხოვნილ იქნა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სასაზღვრო პოლიციიდან კადრების განკარგულებაში ყოფნის ვადის გასვლის გამო. გრიგოლ აბულაძის ჯერ კადრების განკარგულებაში აყვანის, ხოლო შემდგომში მისი დათხოვნის ფაქტობრივი საფუძველი გახლავთ შსს საქვეუწყებო დაწესებულება სასაზღვრო პოლიციაში განხორციელებული რეორგანიზაცია.გრიგოლ აბულაძემ თავისი, საქართველოს კონსტიტუციით, საერთაშორისო ხელშეკრულებებითა და შეთანხმებებით გარანტირებული შრომის უფლების დასაცავად მიმართა საერთო სასამართლოებს, ორი ინსტანციის სასამართლომ უკანონოდ მიიჩნია მისი სამსახურიდან გათავისუფლება. დღეის მდგომარეობით საქმეს საკასაციო სასამართლო განიხილავს. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ იმ პირობებში როდესაც მის სასარგებლოდ სამი ინსტანციის სასამართლო გამოიტანს გადაწყვეტილებას, მისი უფლებაში სრულად აღდგენა შესაძლოა არ განხორციელდეს, სწორედ ახალი საჯარო სამსახურის შესახებ კანონის, ამ სარჩელით სადავოდ გახდილი ნორმების გამო, ვინაიდან,

I. განაცდური - სამსახურში აღდგენა და რეზერვში ჩარიცხვა

კონსტიტუციის 25.1. მუხლი

საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად: საქართველოს ყველა მოქალაქეს უფლება აქვს დაიკავოს ნებისმიერი სახელმწიფო თანამდებობა, თუ იგი აკმაყოფილებს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს. ამავე მუხლის მე-2 პუნქტი კი ადგენს, რომ სახელმწიფო სამსახურის პირობები განისაზღვრება კანონით. სწორედ, „საჯარო სამსახურის შესახებ” საქართველოს კანონით წესრიგდება საჯარო სამსახურში მოხელის მიღება, განთავისუფლება და ყველა სხვა საკითხი, რომელიც საჯარო სამსახურში მუშაობის პერიოდში წარმოშობილ შრომით-სამართლებრივ ურთიერთობას უკავშირდება. აქვე, უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ შრომით-სამართლებრივი ურთიერთობების გადაწყვეტისას, ადმინისტრაციული ორგანო “საჯარო სამსახურის შესახებ” კანონთან ერთად საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის შესაბამისი ნორმებით ხელმძღვანელობს. ვინაიდან, სწორედ ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი განსაზღვრავს ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემისა და აღსრულების [...] წესს. ამასთან მნიშვნელოვანია მივუთითოთ, რომ სწორედ, ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი უზრუნველყოფს ადმინისტრაციული ორგანოების მხრიდან ადამიანის უფლებების და თავისუფლებების, საჯარო საჯარო და კერძო ინტერესებს შორის ბალანსისა და კანონის უზენაესობის დაცვას (კოდექსის 1-ლი მუხლი).

წინამდებარე სარჩელის მიზნებისთვის, მნიშვნელოვანია განვიხილოთ „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის ის ნაწილი, რომელიც მოხელის საჯარო სამსახურში მიღებისა და განთავისუფლების წესს არეგულირებს.

საჯარო სამსახურში მოხელის მისაღებად აუცილებელი მოთხოვნები, რომლებიც “საჯარო სამსახურის შესახებ” კანონის მე-5 თავითაა განსაზღვრული, შეიძლება ორ ძირითად მოთხოვნად გავაერთიანოთ. იმისათვის, რომ პირმა შეძლოს საჯარო სამსახურში თანამდებობის დაკავება,:

1. უნდა იცოდეს სახელმწიფო ენა;

2. უნდა აკმაყოფილებდეს კანონმდებლობით განსაზღვრულ მოთხოვნებს.

“საჯარო სამსახურის შესახებ” კანონის 33-ე მუხლის მიხედვით, პირი მოხელის თანამდებობაზე განუსაზღვრელი ვადით ინიშნება. ამავე კანონის 57-ე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, მოხელეს უფლება აქვს, სამსახურში მიღების დღიდან სამსახურიდან გათავისუფლების დღემდე მიიღოს შრომის ანაზღაურება. ამავე, მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად,მოხელის შრომის ანაზღაურება მოიცავს თანამდებობრივ სარგოს, საკლასო დანამატს, სახელფასო დანამატს და ფულად ჯილდოს.

მოცემულ საკითხთან დაკავშირებით მნიშნელოვანია, საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 31 ივლისის №2/3/630 გადაწყვეტილება საქმეზე თინა ბეჟიტაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ , სადაც სასამართლო განმარტავს, რომ: „საჯარო მოხელის მიერ შრომითი გასამრჯელოს მიღება მჭიდროდ არის დაკავშირებული სამსახურებრივ უფლებამოსილებათა შესრულებასთან. „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 37-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, საჯარო მოსამსახურეს უფლება აქვს, შრომითი გასამრჯელო მიიღოს სამსახურში დანიშვნის დღიდან სამსახურიდან განთავისუფლების დღემდე. გასამრჯელოს მიღება არ არის დამოკიდებული სამუშაოს შესრულების ხარისხზე, მის შედეგებსა თუ სხვა ფაქტორებზე. ეს შემოსავალი პირისთვის გარანტირებულია საჯარო მოხელის თანამდებობაზე ყოფნის პერიოდში, მისი მხრიდან, სამსახურებრივი ფუნქციების ბრალეული შეუსრულებლობის არარსებობისას. შესაბამისად, საჯარო მოხელეს სამსახურში დანიშვნისას წარმოეშობა გონივრული მოლოდინი, რომ გარანტირებულად მიიღებს თანამდებობრივ სარგოს, გარდა მისი მართლზომიერად, კანონიერ საფუძველზე გათავისუფლების შემთხვევისა".

“საჯარო სამსახურის შესახებ” კანონის მე-12 თავი არეგულირებს მოხელის სამსახურიდან განთავისუფლების საკითხებს. ამასთან, კანონის 118-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის თანახმად, მოხელეს უფლება აქვს, სამსახურებრივ საკითხზე მიღებული ნებისმიერი გადაწყვეტილება, აგრეთვე ქმედება გაასაჩივროს საქართველოს ადმინისტრაციული კანონმდებლობით დადგენილი წესით. ხოლო, ამავე მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, ზემდგომი ორგანოს ან სასამართლოს მიერ მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილების გაუქმების შემთხვევაში საჯარო დაწესებულება ვალდებულია მოხელე დაუყოვნებლივ აღადგინოს იმავე თანამდებობაზე, ხოლო ასეთი თანამდებობის არარსებობისას – ტოლფას თანამდებობაზე იმავე საჯარო დაწესებულების სისტემაში. თუ სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელის სამსახურში აღდგენა შეუძლებელია იმავე საჯარო დაწესებულების სისტემაში ტოლფასი ვაკანტური თანამდებობის არარსებობის გამო, საჯარო დაწესებულება ვალდებულია დაუყოვნებლივ მიმართოს ბიუროს საჯარო სამსახურის სისტემაში ტოლფასი ვაკანტური თანამდებობის მოძიების თხოვნით. სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელის სხვა საჯარო დაწესებულებაში ტოლფას თანამდებობაზე აღდგენა დასაშვებია უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელისა და ამ საჯარო დაწესებულების თანხმობით.

მოცემული მუხლის ანალიზი ცხადყოფს, რომ სასამართლოს მხრიდან შესაბამისი აქტის ბათილად ცნობა უკანონოდ განთავისუფლებული მოხელის აღდგენის საკმარის საფუძველს წარმოადგენს, ვინაიდან ადმინისტრაციული კანონმდებლობის შესაბამისად აქტის უკანონობა დგინდება სწორედ მისი ბათილად ცნობით. ამასთან, საინტერესო და მნიშვნელოვანია ის გარემოება, რომ კანონმდებელი ცალსახად მიუთითებს არა უბრალოდ აღდგენის შესაძლებლობაზე, არამედ პირის დაუყონებლივ აღდგენაზე.

118.4 მუხლის თანახმად ამ მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში სამსახურში აღდგენილ მოხელეს ეძლევა განაცდური თანამდებობრივი სარგო და საკლასო დანამატი, აგრეთვე საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად განსაზღვრული წელთა ნამსახურობის დანამატი და წოდებრივი სარგო (ასეთის არსებობის შემთხვევაში).

დამატებით, მოგახსენებთ, რომ საჯარო სამსახურიდან გათავისუფლების კანონიერების შესახებ სასამართლო დავის მიმდიანრეობისას, მოსარჩელის მოთხოვნებს ყველა შემთხვევაში წარმოადგენს: 1. ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი (გათავისუფლების ბრძანების) ბათილად ცნობა; 2. სამსახურში აღდგენა; და 3. განაცდური ხელფასის ანაზღაურება. თუმცა, 118.4. და 118.5. მუხლის დანაწესის თანახმად, მიუხედავად იმისა, რომ სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადგენილია მოხელის სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლება, გათავისუფლების შესახებ მიღებული ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობით, ამასთან, დაკმაყოფილებულია მოთხოვნები აღდგენისა და განაცდური ხელფასის ნაწილებში, გადაწყვეტილების აღსრულება მაინც დამოკიდებულია ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან მოხელის სამსახურში ფაქტობრივ აღდგენასა ან/და მისი მოხელეთა რეზერვში ჩარიცხვის ფაქტთან.

მოცემულ საკითხთან დაკავშირებით, უპირველესად, უნდა განვსაზღვროთ თავად განაცდურის ბუნება და მისი არსი. მოცემულ საკითხთან დაკავშირებით კი მნიშვნელოვანია საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 31 ივლისის №2/3/630 გადაწყვეტილება საქმეზე თინა ბეჟიტაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ ,“საჯარო მოხელის თანამდებობრივი სარგო არის გასაცემელი, რომელსაც სახელმწიფო გასცემს საჯარო მოხელის ინდივიდუალური მახასიათებლების ან/და კვალიფიკაციის მიუხედავად. აღნიშნულისგან განსხვავებულია კანონმდებლობით განსაზღვრული ხელფასის შემადგენელი პრემიებისა და დანამატების ბუნება, რომლებიც მოხელეზე გაიცემა კანონით გათვალისწინებული პირობების და საფუძვლის არსებობის შემთხვევაში და მათი გაცემა კონკრეტულ გარემოებებზეა დამოკიდებული.
ამდენად, „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 37-ე მუხლის პირველი პუნქტით, საჯარო მოხელეთათვის განსაზღვრული გარანტიის პირობებში წარმოიშობა გონივრული მოლოდინი, რომ თანამდებობაზე ყოფნის პერიოდში მოხელე უზრუნველყოფილია შრომითი ურთიერთობიდან გამომდინარე ვალდებულებათა შესრულების სანაცვლო ანაზღაურებით.”

ამავე გადაწყვეტილებაში სასამართლომ პირდაპირ მიუთითა, რომ სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელის მიერ კანონით გათვალისწინებული განაცდურის მოთხოვნის უფლება უთანაბრდება ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის ბუნებას, რომლის თანახმადაც, აღნიშნული ურთიერთობა ექცევა კონსტიტუციით რეგულირებულ სფეროში. კერძოდ, „სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლების შედეგად მიყენებული ზარალის ოდენობა დამოკიდებულია სხვადასხვა გარემოებებზე და ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში იგი შესაძლებელია განსხვავებული იყოს პირის ფუნქციური დატვირთვიდან, კვალიფიკაციიდან, საქმიანობის სფეროდან და სხვა ფაქტორებიდან გამომდინარე.

პირს ზარალის ანაზღაურების მოთხოვნის უფლება ენიჭება იმისდა მიუხედავად, სასამართლოსთვის მიმართვის ან/და გადაწყვეტილების მიღების მომენტისათვის ის ფაქტობრივად დასაქმებულია თუ არა. კერძოდ, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ გათავისუფლებული პირი მოგვიანებით დამსაქმებლის ინიციტივით აღდგენილი ან დანიშნული იქნება სხვა თანამდებობაზე, აღნიშნული არ ართმევს პირს უფლებას, მოითხოვოს უკანონოდ გათავისუფლებით მისთვის რეალურად მიყენებული ზარალის ანაზღაურება. შესაბამისად, სამსახურში ფაქტობრივად აღდგენა, ისევე როგორც პირის სხვა სამსახურში (მათ შორის კერძო სექტორში) დასაქმება, ვერ გაათავისუფლებს სახელმწიფოს უკანონოდ გათავისუფლებით პირისათვის მიყენებული ზარალის სრული მოცულობით ანაზღაურების ვალდებულებისგან, თუმცა შესაძლებელია, განსხვავებული იყოს ასანაზღაურებელი ზარალის კონკრეტული ოდენობა.“

უფრო მეტიც, ამავე გადაწყვეტილებაში საკონსტიტუციო სასამართლო საუბრობს ზიანის მოცულობაზეც და განმარტავს, რომ „ზარალის ოდენობა იზრდება იძულებითი გაცდენის ხანგრძლივობასთან ერთად და მისი მოცულობა დამოკიდებულია სხვადასხვა ობიექტურ თუ სუბიექტურ გარემოებებზე, რომლებიც ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში განსხვავებული იქნება თავად ურთიერთობის, შესასრულებელი სამუშაოს სპეციფიკის, დასაქმებულის პიროვნებისა თუ შესაძლებლობების გათვალისწინებით. საჯარო მოხელე შრომის ანაზღაურებას იღებს მის მიერ შესრულებული სამუშაოსათვის. იძულებითი გაცდენის დროს არ ხდება პირის მიერ სამუშაოს შესრულება და ამ დროს მიყენებული ზარალი შეიძლება ყოველთვის არ იყოს იძულებითი გაცდენის პერიოდში მისაღები ხელფასის იდენტური. შესაბამისად, თითოეულ ინდივიდუალურ შემთხვევაში განსაზღვრული უნდა იქნეს უკანონოდ განთავისუფლებით პირისთვის მიყენებული ზარალის კონკრეტული ოდენობა. ზარალის მოცულობა შეიძლება გაიზარდოს იმ შემთხვევაშიც, როდესაც პირის სამსახურში აღდგენის შესახებ სასამართლოს გადაწყვეტილების არსებობის მიუხედავად, დაწესებულება აჭიანურებს მის აღსრულებას.

[..]რეალურად მიყენებული ზარალის ოდენობა არ არის დამოკიდებული მხოლოდ განაცდური პერიოდის ხანგრძლივობაზე და ყოველ კონკრეტულ მოხელესთან მიმართებით შესაძლებელია, განსხვავებული იყოს.“

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე მიგვაჩნია, რომ “საჯარო სამსახურის შესახებ” კანონის 118-ე მუხლის მე-4 და მე-5 პუნქტების არსებული ნორმატიული შინაარსი, რომელიც უკანონო გათავისუფლებით მიყენებული ზიანის ანაზღაურებას უკავშირებს დაწესებულების მიერ მოხელის სამსახურში აღდგენას ან მის რეზერვში ჩარიცხვის ფაქტს, აკნინებს საჯარო მოხელის სტატუსს და შეუსაბამოდ ზღუდავს მის უფლებას უპირობოდ მიიღოს ანაზღაურება, როგორც სოციალური დაცვის გარანტია, სამსახურში დანიშვნის დღიდან მისი კანონიერ საფუძველზე გათავისუფლებამდე. მიგვაჩნია, რომ იმ შემთხვევაში თუკი სასამართლო დაადგენს საჯარო მოხელის გათავისუფლების შესახებ ადმინისტრაციული აქტის უკანონობას, ცალსახად სახეზეა, გათავისუფლების უკანონობა და სახელმწიფოს მხრიდან უკანონო ქმედება, შესაბამისად, მოხელეს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა ისარგებლოს საჯარო მოხელისათვის გათვალისწინებული სოციალური დაცვის გარანტიებით. არსებული მდგომარეობით, შეიძლება სასამართლოს მიერ დადგინდეს გათავისუფლების უკანონობა, თუმცა ამის შემდეგ საჯარო მოხელეს კიდევ წლობით ადგებოდეს უკანონო გათავისუფლებით გამოწვეული მატერიალური და მორალური ზიანი, რაც წინააღმდეგობაშია კონსტიტუციის 25 (1) მუხლთან.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-4 პუნქტის მიხედვით, “ყველასთვის გარანტირებულია სახელმწიფო, ავტონომიური რესპუბლიკების და თვითმმართველობის ორგანოთა და მოსამსახურეთაგან უკანონოდ მიყენებული ზარალის სასამართლო წესით სრული ანაზღაურება შესაბამისად სახელმწიფო, ავტონომიური რესპუბლიკის და ადგილობრივი თვითმმართველობის სახსრებიდან.”

„საკონსტიტუციო სასამართლომ 2015 წლის 31 ივლისის # 2/3/630 გადაწყვეტილებაში (საქართველოს მოქალაქე თინა ბეჟიტაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ) აღნიშნა: „საჯარო მოხელის სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლება წარმოადგენს საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-9 პუნქტში ჩამოთვლილ სუბიექტთა მიერ ჩადენილი უკანონო ქმედების შედეგს. შესაბამისად, კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-9 პუნქტით გათვალისწინებული ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება სახელმწიფოს, ავტონომიური რესპუბლიკის ან/და თვითმმართველობის ორგანოებს ეკისრება პირის უკანონოდ გათავისუფლების ყველა შემთხვევაში, იმისდა მიუხედავად, გათავისუფლებისას დაირღვა თუ არა მატერიალური თუ საპროცესო ნორმების მოთხოვნები, უკანონობა უკავშირდება გათავისუფლების საფუძვლის უკანონობას თუ გათავისუფლების პროცედურის მარეგულირებელი ნორმების უხეშ დარღვევას. [...] „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად, საჯარო მოხელე თანამდებობაზე ინიშნება და თანამდებობიდან თავისუფლდება ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ სამართლებრივი აქტით. შესაბამისად, საჯარო მოხელის გათავისუფლების შემთხვევაში ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება წარმოიშობა, როდესაც არსებობს გათავისუფლების აქტის ბათილობის საფუძველი. ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 60(1) მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი ბათილია, თუ იგი ეწინააღმდეგება კანონს ან არსებითად დარღვეულია მისი მომზადების ან გამოცემის კანონმდებლობით დადგენილი სხვა მოთხოვნები“. კოდექსი განმარტავს იმ პროცედურულ დარღვევებსაც, რომლებიც შეიძლება აქტის ბათილად ცნობას დაედოს საფუძვლად. ასეთ საფუძვლად დასახელებული მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, მიიჩნევა „...სამართლებრივი აქტის გამოცემა ამ კოდექსის 32-ე ან 34-ე მუხლით გათვალისწინებული წესის დარღვევით ჩატარებულ სხდომაზე ან კანონით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული წარმოების სახის დარღვევით, ანდა კანონის ისეთი დარღვევა, რომლის არარსებობის შემთხვევაში მოცემულ საკითხზე მიღებული იქნებოდა სხვაგვარი გადაწყვეტილება“.

როგორც საკონსტიტუციო სასამართლოს მითითებული გადაწყვეტილებიდან ჩანს, კანონმდებლობა პირის თანამდებობიდან განთავისუფლების აქტის ბათილობის ორი სახის საფუძველს გამოყოფს: 1. ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ბათილობის მატერიალური საფუძვლები - აქტი არ ემყარება „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ საჯარო მოსამსახურის თანამდებობიდან განთავისუფლების საფუძვლებს; 2. ფორმალური საფუძვლები - აქტი გამოცემულია კანონით დადგენილი პროცედურული ნორმების არსებითი დარღვევით.
გადაწყვეტილებაში საკონსტიტუციო სასამართლომ ნათლად განმარტა, რომ „ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება სახელმწიფოს, ავტონომიური რესპუბლიკის ან/და თვითმმართველობის ორგანოებს ეკისრება პირის უკანონოდ გათავისუფლების ყველა შემთხვევაში, იმისდა მიუხედავად, გათავისუფლებისას დაირღვა თუ არა მატერიალური თუ საპროცესო ნორმების მოთხოვნები, უკანონობა უკავშირდება გათავისუფლების საფუძვლის უკანონობას თუ გათავისუფლების პროცედურის მარეგულირებელი ნორმების უხეშ დარღვევას.“ შესაბამისად, ზიანის ანაზღაურებისათვის საკმარისად უნდა ჩაითვალოს საერთო სასამართლოების მიერ აქტის ბათილად ცნობა, მიუხედავად მისი მატერიალური თუ პროცესუალური საფუძვლების უკანონობისა. მოცემული მსჯელობის მიუხედავად, დღეს მოქმედი საჯარო სამსახურის შესახებ კანონის 118.4. და 118.5. მუხლის მიხედვით, მართალია სახეზეა სასამართლოს მიერ ბათილად ცნობილი უკანონო ადმინისტრაციულ- სამართლებრივი აქტი, მაგრამ ზიანის/განაცდურის ანაზღაურების საკითხი დამოკიდებულია სპეციალურ დათქმაზე, კერძოდ პირის სამსახურში აღდგენისა და რეზერვში ჩარიცხვის ფაქტის დადგომაზე.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „საჯარო მოხელეს სამსახურში დანიშვნისას წარმოეშობა გონივრული მოლოდინი, რომ გარანტირებულად მიიღებს თანამდებობრივ სარგოს, გარდა მისი მართლზომიერად, კანონიერ საფუძველზე გათავისუფლების შემთხვევისა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 31 ივლისის №2/3/630 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე თინა ბეჟიტაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-6). შესაბამისად, ის ანაზღაურება, რომელსაც მოხელე ვერ იღებს სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლების გამო, წარმოადგენს ზარალს საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-9 პუნქტის მიზნებისთვის.( საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 21 ივლისის № 2/4/735 გადაწყვეტილება საქმეზე მერი გიორგაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ) .

განსახილველ საქმეზე უნდა შეფასდეს სადავო ნორმით გათვალისწინებული ურთიერთობა და დადგინდეს, არსებობს თუ არა საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-4 პუნქტით გათვალისწინებული წინაპირობები. უპირველეს ყოვლისა, უნდა გაირკვეს სახელმწიფოს, ავტონომიური რესპუბლიკებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოთა ან მოსამსახურეთა უკანონო ქმედებისა და ზარალის მიყენების ფაქტის არსებობა.
განსახილველ შემთხვევაში მიგვაჩნია, რომ სადავო ნორმა გამორიცხავს პირის შესაძლებლობას, მიიღოს ზარალის ანაზღაურება სახელმწიფო სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლების შემთხვევაში. ვინაიდან, სადავო ნორმების საფუძველზე, როდესაც სასამართლო ბათილად ცნობს პირის სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ უკანონო ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტს, მიყენებული ზიანის ანაზღაურება დამოკიდებულია იმ გარემოებაზე, აღდგება თუ არა იგი სამსახურში ან ჩაირიცხება თუ არა იგი მოხელეთა რეზერვში, მაშინ როდესაც უწყებაში არ არსებობს ვაკანტური იგივე ან ტოლფასი თანამდებოდა .

მიგვაჩნია, რომ მოცემულ შემთხვევაში არსებობს საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-4 პუნქტით გათვალისწინებული ზარალის ანაზღაურების პირველი წინაპირობა - სათანადო წესით დადგენილია, რომ სახელმწიფო ორგანოს მიერ მიღებულია უკანონო აქტი პირის სამსახურიდან გათავისუფლების თაობაზე. კერძოდ, არსებობს სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილება, რომლის თანახმად, გათავისუფლების შესახებ მიღებული გადაწყვეტილება უკანონოდ იქნა მიჩნეული.

„საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „საჯარო მოხელის სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლება წარმოადგენს საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-9 პუნქტში ჩამოთვლილ სუბიექტთა მიერ ჩადენილი უკანონო ქმედების შედეგს. შესაბამისად, კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-9 პუნქტით გათვალისწინებული ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება სახელმწიფოს, ავტონომიური რესპუბლიკის ან/და თვითმმართველობის ორგანოებს ეკისრება პირის უკანონოდ გათავისუფლების ყველა შემთხვევაში, იმისდა მიუხედავად, გათავისუფლებისას დაირღვა თუ არა მატერიალური თუ საპროცესო ნორმების მოთხოვნები, უკანონობა უკავშირდება გათავისუფლების საფუძვლის უკანონობას თუ გათავისუფლების პროცედურის მარეგულირებელი ნორმების უხეშ დარღვევას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 31 ივლისის №2/3/630 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე თინა ბეჟიტაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-6). “

ამგვარად, სადავო ნორმა მიემართება ისეთ შემთხვევებს, როდესაც საჯარო მოხელის გათავისუფლება ხდება უკანონოდ. კერძოდ, პირის სამსახურიდან განთავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილება მიღებულია, როგორც პროცედურული ისე მატერიალური ნორმების დარღვევით - საქმის გარემოებათა გამოკვლევის გარეშე. შესაბამისად, სახეზეა შესაბამისი დაწესებულების უკანონო აქტი, რომელიც წარმოადგენს საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-4 პუნქტით გათვალისწინებული სუბიექტის მიერ ჩადენილ უკანონო ქმედებას. თუმცა, აღნიშნულ წინაპირობასთან ერთად უნდა შემოწმდეს, მიადგა თუ არა პირს ზარალი და არსებობს თუ არა მიზეზობრივი კავშირი უკანონო აქტსა და დამდგარ ზარალს შორის.

სადავო ნორმის თანახმად, უკანონოდ განთავისუფლებული მოხელის მიერ მოთხოვნილი განაცდური ხელფასი ანაზღაურდება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დაწესებულება მოხელეს აღადგენს სამსახურში, ხოლო მაშინ როდესაც ვერ მოხდება პირის დასაქმება იმავე და ასვხა ტოლფას თანამდებობაზე, განაცდურის მიღება დამოკიდებულია მისი მოხელეთა რეზერვში ჩარიცხვის ფაქტთან. სადავო ნორმით იძულებითი განაცდური ხელფასის პირისათვის ანაზღაურება დაკავშირებულია კანონით გათვალისწინებულ პირობებთან, რაც აფერხებს გადაწყვეტილების აღსრულებას. იძულებით განაცდური ხელფასი წარმოადგენს იმ ანაზღაურებას, რომელსაც მოხელე ვერ იღებს სამსახურიდან უკანონოდ განთავისუფლების გამო. შესაბამისად, სადავო ნორმით მოწესრიგებულ შემთხვევაში სახეზეა საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-4 პუნქტით გათვალისწინებული ზარალის მიყენების ფაქტიც.

ამასთან, ცალსახად სახეზეა მიზეზობრივი კავშირი, კერძოდ, დამდგარი შედეგი - ზარალი არის უშუალოდ სახელმწიფო ორგანოს უკანონო ქმედებით (აქტით) გამოწვეული და ზიანი არ დადგებოდა, რომ არა შესაბამისი ორგანოს უკანონო ქმედება (აქტი).

ვინაიდან, სახეზეა კონსტიტუციის 18.4. მუხლის ყველა კომპონენტი, გვინდა ყურადღება გავამახვილოთ მსგავს საქმეზე საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებაზე, რომელიც ძველი საჯარო სამსახურის შესახებ კანონში არსებულ მსგავს ნორმას ეხება და სადაც სასამართლო განმარტავს:

„როგორც აღინიშნა, სადავო ნორმა განაცდურის ანაზღაურების საკითხს უკავშირებს მოხელის სამსახურში აღდგენის ფაქტს და არა იმ გარემოების დადგენას, არსებობდა თუ არა პირის გათავისუფლების მატერიალურსამართლებრივი საფუძველი. მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლებიდან სასამართლოს დავალების შედეგად ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მისი აღდგენის საკითხის განხილვის მომენტამდე, როგორც წესი, დროის გარკვეული პერიოდი გადის. შესაძლებელია, ამ დროში ფაქტობრივი მდგომარეობა მნიშვნელოვნად შეიცვალოს და უსაფუძვლოდ გათავისუფლებული მოხელის სამსახურში აღდგენა შეუძლებელი გახადოს. ამდენად, სადავო ნორმაში მითითებული სამსახურში აღდგენის ფაქტი შესაძლოა, უსაფუძვლოდ გათავისუფლების ყველა შემთხვევაში არ დადგეს და არსებობდეს შემთხვევები, როდესაც დადგინდება, რომ პირი უსაფუძვლოდ განთავისუფლდა, თუმცა რიგი ობიექტური გარემოებების გამო შეუძლებელია მისი სამსახურში აღდგენა.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმა ზღუდავს განაცდურის მიღების უფლებას იმ შემთხვევაშიც, როდესაც დაწესებულების მიერ საქმის სრულყოფილი გამოკვლევის შედეგად დადგინდება, რომ არ არსებობდა პირის განთავისუფლების კანონიერი საფუძველი. შესაბამისად, დაწესებულებას პირი უკანონოდ რომ არ გაეთავისუფლებინა, იგი გააგრძელებდა საქმიანობას დაკავებულ თანამდებობაზე და მიიღებდა თანამდებობრივ სარგოს. ამგვარად, ასეთ შემთხვევებში სახეზეა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-9 პუნქტით გათვალისწინებული ზარალის ანაზღაურების კომპონენტი - მიზეზობრივი კავშირი დაწესებულების უკანონო აქტსა და მიყენებულ ზარალს - იძულებით განაცდურს შორის.
სადავო ნორმით განსაზღვრულ ამ შემთხვევასთან მიმართებით, როდესაც დადგინდება, რომ არ არსებობდა პირის სამსახურიდან განთავისუფლების საფუძველი, სახეზეა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-9 პუნქტით გათვალისწინებული ზარალის ანაზღაურების ყველა წინაპირობა. კერძოდ, ამ დროს არსებობს სახელმწიფო ორგანოს უკანონო ქმედება - აქტი პირის სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ, დამდგარი ზარალი - განაცდური ხელფასი და მიზეზობრივი კავშირი უკანონო ქმედებასა და ზარალს შორის. შესაბამისად, „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს 1997 წლის 31 ოქტომბრის კანონის 127-ე მუხლის მე-6 პუნქტის მე-2 და მე-3 წინადადებები, რომლებიც პირის მიერ განაცდური ხელფასის მიღების აუცილებელ წინაპირობად განსაზღვრავს სამსახურში აღდგენას, დასახელებულ შემთხვევებში ზღუდავს პირის უფლებას, მოითხოვოს სახელმწიფო, ავტონომიური რესპუბლიკების და თვითმმართველობის ორგანოთა და მოსამსახურეთაგან უკანონოდ მიყენებული ზარალის სრული ანაზღაურება.

[..] სადავო ნორმა ითვალისწინებს განაცდური ხელფასის მიღების უფლების შეზღუდვას იმ შემთხვევებშიც, როდესაც დგინდება, რომ არ არსებობდა პირის განთავისუფლების საფუძველი. ამავე დროს, მოპასუხეს არ წარმოუდგენია და არც საქმის განხილვისას გამოვლენილა რაიმე ლეგიტიმური მიზანი, რომელიც გაამართლებდა პირისათვის სახელმწიფოსაგან მიყენებული ზიანის სრულად ანაზღაურების უფლების შეზღუდვას, იმ შემთხვევებში, როდესაც საჯარო დაწესებულების მიერ საქმის სრულყოფილი შესწავლის შედეგად დადგინდება, რომ არ არსებობდა პირის სამსახურიდან გათავისუფლების საფუძველი.“

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი “საჯარო სამსახურის შესახებ” კანონის 118-ე მუხლის მე-4 პუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომლის თანახმად უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელისათვის განაცდურის მიღება დამოკიდებულია სამსახურში მის ფაქტობრივ აღდგენასთან.

ასევე, არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს მიჩნეული “საჯარო სამსახურის შესახებ” კანონის 118-ე მუხლის მე-5 პუნქტისის ნორმატიული შინაარსი რომლის თანახმად განაცდურის მიღება უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელისათვის დამოკიდებულია რეზერვში მის ფაქტობრივ ჩარიცხვასთან.

II. კომპენსაცია

“საჯარო სამსახურის შესახებ” კანონის 118-ე მუხლის მე-5 ნაწილის თანახმად, ამ მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში, როდესაც მოხელის სამსახურში აღდგენა შეუძლებელია, იგი მოხელეთა რეზერვში ირიცხება და ეძლევა განაცდური თანამდებობრივი სარგო და საკლასო დანამატი, აგრეთვე საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად განსაზღვრული წელთა ნამსახურობის დანამატი და წოდებრივი სარგო (ასეთის არსებობის შემთხვევაში), ასევე კომპენსაცია ბოლო თანამდებობრივი სარგოს სრული ოდენობით 6 თვის განმავლობაში.

აღნიშნული დანაწესიდან გამომდინარე, საჯარო სამსახურიდან გათავისუფლებულ მოხელეს, სამსახურში აღდგენის შეუძლებლობის შემთხვევაში, კანონმდებელი გამოსავალს სთავაზობს, რაც რეზერვში ჩარიცხვით და 6 თვიანი კომპენსაციით გამოიხატება.

მოცემულ შემთხვევაში მიგვაჩნია, რომ აღნიშნული დანაწესი არაკონსტიტუციურია და ლახავს უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელის კონსტიტუციით გარანტირებულ შრომით უფლებებს, შემდეგ გარემოებათა გამო:

საქართველოს კონსტიტუციის 25.1. მუხლის თანახმად, „საქართველოს ყოველ მოქალაქეს უფლება აქვს დაიკავოს ნებისმიერი სახელმწიფო თანამდებობა, თუ იგი აკმაყოფილებს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს“, ხოლო მე-2 პუნქტის მიხედვით, „სახელმწიფო სამსახურის პირობები განისაზღვრება კანონით“. კონსტიტუციის ეს ნორმები განამტკიცებს საქართველოს მოქალაქის უფლებას, დაიკავოს როგორც არჩევითი, ასევე დანიშვნითი თანამდებობა და ადგენს სახელმწიფო სამსახურის განხორციელების კონსტიტუციურ საფუძვლებს. ამასთან, კონსტიტუციის აღნიშნული დებულება მოიცავს არა მხოლოდ კონკრეტული თანამდებობის დაკავების, არამედ ამ თანამდებობრივი უფლებამოსილების შეუფერხებლად განხორციელებისა და თანამდებობიდან უსაფუძვლოდ გათავისუფლებისაგან დაცვის გარანტიებს.
ამდენად, კონსტიტუციის 25-ე მუხლი სახელმწიფოს ავალდებულებს, დაადგინოს სახელმწიფო თანამდებობაზე საქმიანობის გონივრული პირობები და გაუმართლებლად არ შეზღუდოს მოქალაქის უფლება, მონაწილეობა მიიღოს სახელმწიფო მართვაში, განახორციელოს საჯარო მნიშვნელობის ფუნქცია.“(საქართველოს მოქალაქეები – დავით კანდელაკი, ნატალია დვალი, ზურაბ დავითაშვილი, ემზარ გოგუაძე, გიორგი მელაძე და მამუკა ფაჩუაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №1/2/569, 11 აპრილი, 2014)

„სახელმწიფო თანამდებობაზე საქმიანობა, თავისი შინაარსით, წარმოადგენს შრომითი ურთიერთობის განსაკუთრებულ, სპეციფიკურ სეგმენტს. მისი სპეციფიკურობა უპირველესად განპირობებულია იმ გარემოებით, რომ ამ შემთხვევაში დამსაქმებელს წარმოადგენს სახელმწიფო. დასაქმებულ პირთა შრომის ანაზღაურება ხდება სახელმწიფო ბიუჯეტიდან და, როგორც სახელმწიფოს მიერ დაფინანსებული შრომითი ურთიერთობების ერთობლიობა, გარკვეულწილად წარმოადგენს სახელმწიფო რესურსს, რომელზე წვდომაც თითოეულ მოქალაქეს თანაბრად უნდა გააჩნდეს.

სახელმწიფო თანამდებობის პირები ახორციელებენ და ხელს უწყობენ საჯარო ხასიათის საქმიანობას. ისინი საჯარო მმართველობის განხორციელების პროცესში, საკუთარი კომპეტენციის ფარგლებში ამზადებენ, იღებენ გადაწყვეტილებებს ან/და ზედამხედველობას უწევენ მათ აღსრულებას და, ამგვარად, ემსახურებიან საჯარო ინტერესებს. საჯარო მიზნების განხორციელებაზე ორიენტირებული, საჯარო ფუნქციის განმახორციელებელი პირები, დამოუკიდებლად იმისგან, წარმოადგენენ თუ არა ისინი კანონით განსაზღვრულ საჯარო მოხელეებს ან სახელმწიფო-პოლიტიკურ თანამდებობის პირებს, საჯარო ფუნქციის ეფექტურად და სრულყოფილად განხორციელებისთვის აუცილებელია სარგებლობდნენ საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლით გათვალისწინებული კონსტიტუციური გარანტიებით.
სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლების დაცვით, საქართველოს კონსტიტუცია ესწრაფვის, ერთი მხრივ, უზრუნველყოს მოქალაქეთა თანაბარი დაშვება სახელმწიფო სამსახურში გონივრული და კონსტიტუციური მოთხოვნების შესაბამისად, ხოლო, მეორე მხრივ, დაიცვას სახელმწიფო მოსამსახურე მის საქმიანობაში გაუმართლებელი ჩარევისგან, რათა მან შეძლოს კონსტიტუციითა და კანონით მასზე დაკისრებული მოვალეობების ჯეროვნად შესრულება.“(საქართველოს მოქალაქეები – დავით კანდელაკი, ნატალია დვალი, ზურაბ დავითაშვილი, ემზარ გოგუაძე, გიორგი მელაძე და მამუკა ფაჩუაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №1/2/569, 11 აპრილი, 2014)

კონსტიტუციის 15.1. მუხლით გარანტირებული უფლება არ არის აბსოლუტური და იგი შესაძლებელია შეიზღუდოს. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „სახელმწიფო უფლებამოსილია, დაადგინოს საჯარო სამსახურში საქმიანობის პირობები, რაც შეიძლება მოიცავდეს თანამდებობის დაკავების უფლების შეზღუდვას, თუმცა საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლით აღიარებული უფლების დაცულ სფეროში ნებისმიერი ჩარევა უნდა შეესაბამებოდეს კონსტიტუციის მოთხოვნებს. სადავო ნორმით დადგენილი უფლების შეზღუდვის სიმძიმე მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული იმაზე, თუ რა კატეგორიის ადამიანებს, რა კრიტერიუმეზე დაყრდნობით და რა ინტენსივობით ერთმევათ საჯარო სამსახურში საქმიანობის განხორციელების შესაძლებლობა. შესაბამისად, სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის სწორად შეფასებისთვის აუცილებელია, დადგინდეს, უფლების შეზღუდვის მოცულობა და განისაზღვროს პირთა წრე, რომელსაც ეკრძალება სახელმწიფო თანამდებობის დაკავება.

სამართლებრივი სახელმწიფოს არსებობა წარმოუდგენელია ადამიანის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის გარეშე, რაც, თავის მხრივ, ემყარება ადამიანის ბუნებითი თავისუფლების იდეას და დაუშვებელია მისი თვითნებური შეზღუდვა. ნებისმიერი უფლებაშემზღუდველი ქმედება და აქტი უნდა შეესაბამებოდეს კონსტიტუციის მოთხოვნებს, როგორც ფორმალური, ისე მატერიალური თვალსაზრისით. ანალოგიურად, კანონმდებლობა, რომელიც არეგულირებს სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლების რეალიზაციას, როგორც ფორმალური, ისე მატერიალური თვალსაზრისით, უნდა შეესაბამებოდეს კონსტიტუციის მოთხოვნებს.“(საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №2/1/572, 31 ივლისი, 2015).

საჯარო სამსახურის შესახებ კანონის 118.5. მუხლის დანაწესი ფაქტობრივად ზღუდავს მოხელის საჯარო სამსახურში ხელახლა დასაქმებას. ვინაიდან , ამავე მუხლის თანახმად, მიუხედავად იმისა, რომ სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადგენილია საჯარო მოხელის სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლების ფაქტი, მისი სამსახურში დაბრუნება დამოკიდებულია კანონით გათვალისწინებულ პირობებზე. კერძოდ:

საჯარო სამსახურის შესახებ კანონის 118.3 თანახმად, „ზემდგომი ორგანოს ან სასამართლოს მიერ მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილების გაუქმების შემთხვევაში საჯარო დაწესებულება ვალდებულია მოხელე დაუყოვნებლივ აღადგინოს იმავე თანამდებობაზე, ხოლო ასეთი თანამდებობის არარსებობისას – ტოლფას თანამდებობაზე იმავე საჯარო დაწესებულების სისტემაში. თუ სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელის სამსახურში აღდგენა შეუძლებელია იმავე საჯარო დაწესებულების სისტემაში ტოლფასი ვაკანტური თანამდებობის არარსებობის გამო, საჯარო დაწესებულება ვალდებულია დაუყოვნებლივ მიმართოს ბიუროს საჯარო სამსახურის სისტემაში ტოლფასი ვაკანტური თანამდებობის მოძიების თხოვნით. სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელის სხვა საჯარო დაწესებულებაში ტოლფას თანამდებობაზე აღდგენა დასაშვებია უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელისა და ამ საჯარო დაწესებულების თანხმობით.“

აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ “საჯარო სამსახურის შესახებ” კანონის ძველი რედაქციის, 97-ე მუხლის თანახმად, „მოხელე შეიძლება გაათავისუფლონ სამსახურიდან [..] არაკანონიერად განთავისუფლებული მოხელის სამსახურში აღდგენისას.” შესაბამისად, საჯარო სამსახურის შესახებ კანონის ძველი რედაქცია ითვალსიწინებდა მოხელის უპირობოდ სამსახურში დაბრუნებას თუ მისი უკანონოდ გათავისუფლება დადგინდებოდა შესაბამისი უფლებამოსილი ორგანოს ან სასამართლოს მიერ. თუმცა, კანონის თანახმად, მოხელის სამსახურში დაბრუნებას შეიძლება მოჰყოლოდა, იმავე თანამდებობაზე თუნდაც კანონიერად (კონკურსის) წესით დანიშნული პირის სამსახურიდან გათავისუფლება. თუმცა, ახალი საჯარო სამსახურის შესახებ კანონი აღარ ითვალისწინებს მსგავს დანაწესს. თუმცა, კანონის 118-ე მუხლი, ერთგვარ ალტერნატივად სთავაზობს უკანონოდ გათავისუფლებულ მოხელეს სამსახურში აღდგენის სანაცვლოდ მოხელეთა რეზერვში ჩარიცხვასა და კომპენსაციას.

საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთხელ განუმარტავს, რომ კონსტიტუციური უფლებების შეზღუდვისას კანონმდებელი ვალდებულია, დაიცვას გონივრული ბალანსი კერძო და საჯარო ინტერესებს შორის. საკონსტიტუციო სასამართლოს კი ევალება, რომ მისთვის მინიჭებული უფლებამოსილების ფარგლებში, კერძო და საჯარო ინტერესებს შორის კონფლიქტის დროს, გაავლოს ზღვარი, რომელიც ამ ინტერესებს შორის კონსტიტუციურ ბალანსს ასახავს.(საქართველოს მოქალაქეები – დავით კანდელაკი, ნატალია დვალი, ზურაბ დავითაშვილი, ემზარ გოგუაძე, გიორგი მელაძე და მამუკა ფაჩუაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №1/2/569, 11 აპრილი, 2014)

შესაბამისად, უპირველესად უნდა დადგინდეს რამდენად დაიცვა კანონმდებელმა აღნიშნული ბალანსი კერძო და საჯარო ინტერესებს შორის. მოცემულ შემთხვევაში, ერთი მხრივ, სახეზეა უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელის კონსტიტუციით გარანტირებული შრომის უფლება, ხოლო მეორე მხრივ, კონსტიტუციის 30-ე მუხლის დაცულ სფეროში ექცევა იმ მოხელის შრომითი უფლება, რომელიც უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელის თანამდებობაზე დაინიშნა კანონიერად. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ სასამართლოში დავა სამსახურიდან გათავისუფლების თაობაზე, მართალია სასამართლომ შემჭიდროვებულ ვადებში უნდა განიხილოს, თუმცა პრაქტიკაში სამწუხაროდ დავა სამივე ინსტანციაში 2-3 წელი შეიძლება გაგრძელდეს. ამ ხნის განმავლობაში კი გათავისუფლებული მოხელის თანამდებობა როგორც წესი ვაკანტური არ რჩება, უფრო მეტიც შესაძლებელია რამდენჯერმე შეიცვალოს კიდეც ამ პოზიციაზე დასაქმებულ პირთა ვინაიობა. შესაბამისად, მიგვაჩნია, რომ ცალსახად დაცვის ღირსია იმ მოხელის უფლებები, რომელიც კანონიერად დაინიშნა სადავო ვაკანტურ თანამდებობაზე. შესაბამისად, მსგავსი შეზღუდვა რომლითაც უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელე შეიძლება ვერ დაბრუნდეს მის მიერ დაკავებულ თანამდებობაზე გამართლებულია სწორედ ამავე თანამდებობაზე კანონიერად დანიშნული მოხელის კონსტიტუციური უფლებებიდან გამომდინარე. შესაბამისად, კანონმდებელმა უნდა უზრუნველყოს უკანონოდ გათავისუფლებული საჯარო მოხელესათვის აღდგენის სანაცვლოდ, მისი საპირწონე გარანტიების შექმნა, რომლითაც ასევე დაცული და უზრუნველყოფილი იქნება მოხელის კონტიტუციით გარანტირებული შრომითი უფლებები.

„სახელმწიფო უფლებამოსილია, დაადგინოს საჯარო სამსახურში საქმიანობის პირობები, რაც შეიძლება მოიცავდეს თანამდებობის დაკავების უფლების შეზღუდვას, თუმცა საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლით აღიარებული უფლების დაცულ სფეროში ნებისმიერი ჩარევა უნდა შეესაბამებოდეს კონსტიტუციის მოთხოვნებს. სადავო ნორმით დადგენილი უფლების შეზღუდვის სიმძიმე მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული იმაზე, თუ რა კატეგორიის ადამიანებს, რა კრიტერიუმეზე დაყრდნობით და რა ინტენსივობით ერთმევათ საჯარო სამსახურში საქმიანობის განხორციელების შესაძლებლობა. შესაბამისად, სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის სწორად შეფასებისთვის აუცილებელია, დადგინდეს, უფლების შეზღუდვის მოცულობა და განისაზღვროს პირთა წრე, რომელსაც ეკრძალება სახელმწიფო თანამდებობის დაკავება.

სამართლებრივი სახელმწიფოს არსებობა წარმოუდგენელია ადამიანის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის გარეშე, რაც, თავის მხრივ, ემყარება ადამიანის ბუნებითი თავისუფლების იდეას და დაუშვებელია მისი თვითნებური შეზღუდვა. ნებისმიერი უფლებაშემზღუდველი ქმედება და აქტი უნდა შეესაბამებოდეს კონსტიტუციის მოთხოვნებს, როგორც ფორმალური, ისე მატერიალური თვალსაზრისით. ანალოგიურად, კანონმდებლობა, რომელიც არეგულირებს სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლების რეალიზაციას, როგორც ფორმალური, ისე მატერიალური თვალსაზრისით, უნდა შეესაბამებოდეს კონსტიტუციის მოთხოვნებს.“ (საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №2/1/572, 31 ივლისი, 2015)

მოცემულ შემთხვევაში მნიშვნელოვანია პარალელი გავავლოთ საქართველოს შრომის კოდექსით რეგულირებულ მოდელზე მსგავს შემთხვევაში. მართალია, შრომის კდოექსით რეგულირებად საკითხებთან მიმართებით მოქმედებს საქართველოს კონსტიტუციის 26-ე მუხლი, თუმცა სხვადასხვა მუხლში ამ ურთიერთობათა გაწერა არ ნიშნავს, იმას რომ კონტიტუცია ნაკლებ მნიშვნელობას ანიჭებს კერძო შრომით ურთიერთობებს. პირიქით, კონსტიტუციის მიზნებისთვის როგორც 25-ე ისე 26-ე მუხლებით დაცული და უზურნველყოფილი უფლება თანაბარმნიშვნელოვანია.

„საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომ შრომითი საქმიანობის განხორციელების უფლება ასევე დაცულია საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის პირველი პუნქტით, რომლის თანახმადაც „შრომა თავისუფალია“. კონსტიტუციის 30-ე მუხლის, ისევე როგორც 29-ე მუხლის ძირითადი მიზანია, უზრუნველყოს პირთა შესაძლებლობა, კანონით გათვალისწინებული წესით დასაქმდნენ, დაიკავონ ესა თუ ის თანამდებობა საკუთარი უნარის, კვალიფიკაციის, შესაძლებლობების ადეკვატურად და შეუფერხებლად განახორციელონ შრომითი საქმიანობა. ამავე დროს, ამ ორ მუხლს შორის არსებობს პრინციპული სხვაობა, რაც განსაზღვრავს მათი მოქმედების ფარგლებს.

საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე და 30-ე მუხლებით გათვალისწინებული უფლებების შინაარსი, მათი ფარგლები განსხვავებულია. საქართველოს კონსტიტუციის დასახელებული დებულებებიდან, რომლის დაცვის ქვეშ ექცევა ესა თუ ის სამართლებრივი ურთიერთობა, დამოკიდებულია პირის საქმიანობის სფეროსა და სამუშაოს სპეციფიკაზე. ამავე დროს, უნდა აღინიშნოს, რომ მოცემული კონსტიტუციური დავის გადაწყვეტისთვის სასამართლო არ დგას აღნიშნული მუხლების ფარგლების ამომწურავი განმარტების საჭიროების წინაშე. ასევე, არ არის გამორიცხული, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში, ნორმატიულ აქტს შემხებლობა ჰქონდეს ერთდროულად კონსტიტუციის ორივე ზემოაღნიშნული მუხლით გარანტირებულ უფლებასთან.

როგორც აღინიშნა, საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლი უკავშირდება პირის კონსტიტუციურ უფლებას, განახორციელოს საქმიანობა საჯარო სფეროში, დაიკავოს სახელმწიფო თანამდებობა, განახორციელოს სახელმწიფო ინსტიტუტების მიერ დელეგირებული ესა თუ ის უფლებამოსილება. ამ თვალსაზრისით, კონსტიტუციის 29-ე მუხლი, 30-ე მუხლისგან განსხვავებულ, განსაკუთრებულ მოთხოვნებს აწესებს და მისი მოქმედების არეალი შემოიფარგლება სახელმწიფო სამსახურით, საჯარო სფეროთი, იგი არ უკავშირდება კერძო სექტორს. ამის საპირისპიროდ, კონსტიტუციის 30-ე მუხლი ადგენს კერძო სექტორში წარმოშობილი შრომითი ურთიერთობების დაცვის კონსტიტუციურ-სამართლებრივ სტანდარტებს. შესაბამისად, იმისთვის რომ განისაზღვროს, მეურვის უფლებები კონსტიტუციის რომელი მუხლით არის დაცული, აუცილებელია გაირკვეს, როგორი ხასიათის ფუნქციის (საჯარო თუ კერძო) განხორციელებას ემსახურება სამეურვეო საბჭო და რა როლი აკისრიათ მეურვეებს ამ ამოცანების შესრულების პროცესში.“
(საქართველოს მოქალაქეები – დავით კანდელაკი, ნატალია დვალი, ზურაბ დავითაშვილი, ემზარ გოგუაძე, გიორგი მელაძე და მამუკა ფაჩუაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №1/2/569, 11 აპრილი, 2014)

საქართველოს შრომის კოდექსის 38.8. მუხლის თანახმად, “სასამართლოს მიერ დასაქმებულთან შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის შესახებ დამსაქმებლის გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის შემთხვევაში, სასამართლოს გადაწყვეტილებით, დამსაქმებელი ვალდებულია პირვანდელ სამუშაო ადგილზე აღადგინოს პირი, რომელსაც შეუწყდა შრომითი ხელშეკრულება, ან უზრუნველყოს ის ტოლფასი სამუშაოთი, ან გადაუხადოს მას კომპენსაცია სასამართლოს მიერ განსაზღვრული ოდენობით.”

ამ საკითხთან დაკავშირებით უზენაესმა სასამართლომ არაერთხელ განმარტა „სასამართლოს მიერ დასაქმებულთან შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის შესახებ დამსაქმებლის გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის შემთხვევაში, სასამართლოს გადაწყვეტილებით, დამსაქმებელი ვალდებულია პირვანდელ სამუშაო ადგილზე აღადგინოს პირი, რომელსაც შეუწყდა შრომითი ხელშეკრულება, ან უზრუნველყოს ის ტოლფასი სამუშაოთი, ან გადაუხადოს მას კომპენსაცია სასამართლოს მიერ განსაზღვრული ოდენობით] „დასაქმებულის სამუშაოდან გათავისუფლების ბრძანების უკანონოდ (ბათილად) ცნობის შემთხვევაში, დასახელებულ ნორმაში მითითებულია დამსაქმებლის ვალდებულება, რომელიც რამდენიმე შესაძლებლობას მოიცავს, თუმცა, კანონმდებლის მიერ დადგენილი წესი არ შეიძლება იმგვარად განიმარტოს, რომ სასამართლოს, დისკრეციული უფლებამოსილებით, შეუძლია მოხმობილი ნორმის დანაწესიპს საკუთარი შეხედულებისამებრ გამოყენება. სშკ დამსაქმებელს ავალდებულებს პირვანდელ სამუშაო ადგილზე აღადგინოს პირი, რომელსაც შეუწყდა შრომითი ხელშეკრულება, ან უზრუნველყოს ის ტოლფასი სამუშაოთი, ან გადაუხადოს მას კომპენსაცია სასამართლოს მიერ განსაზღვრული ოდენობით. მითითებული რეგულაციით დამსაქმებლისათვის დადგენილია უკანონოდ გათავისუფლებული დასაქმებულის პირვანდელ სამუშაოზე აღდგენა, ხოლო თუკი აღნიშნული შეუძლებელია, მაშინ მომდევნო რიგითობით დადგენილი ვალდებულებების შესრულება“ (იხ. სუსგ Nას-951-901-2015, 29.01.2016წ.; ას-931-881-2015., 29.01.2015წ)”

შესაბამისად, კანონმდებლობა და სასამართლო კომპენსაციას განიხილავს, როგორც აღდგენის ალტერნატივას, თუმცა კანონმდებლობა არ აკონკრეტებს კომპენსაციის ოდენობას. კომპენსაციის ოდენობა პრაქტიკაში როგორც წესი დამოკიდებულია შრომითი ხელშეკრულების ვადაზე, ურთიერთობის ხანგძლივობაზე, შეწყვეტის საფუძვლებს და ა.შ. შესაბამისად, სასამართლო ყოველი კონკრეტული საქმის განხილვისას, მას შემდგომ რაც უკანონოდ ცნობს გათავისუფლების ბრძანებას, საქმის ფაქტობრივი გარემოებებიდან გამომდინარე იღებს გადაწყვეტილებას აღადგინოს დასაქმებული პირვანდელ სამუშაო ადგილზე, უზურნველყოს ის ტოლფასი სამუშაოთი თუ გადაუხადოს მას კონპენსაცია,რომელიც დაანგარიშდება საქმის გარემოებებიდან გამომდინარე ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში.

ზემოაღნიშნულიდან, გამომდინარე საჯარო სამსახურის შესახებ კაანონის 118.3. მუხლის დანაწესის თანახმად კომპენსაციის ოდენობის 6 თვიან ჩარჩოში მოქცევა ეწინააღმდეგება შრომის კოდექსის სტანდარტსაც კი.

უნდა აღინიშნოს, რომ 118.3. მუხლი ამოქმედებას იწყებს მას შემდგომ როდესაც უკვე სახეზეა სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილება, რომლის თანახმად დადგინდა მოხელის უკანონოდ გათავისუფლების ფაქტი. ამასთან, ადმინისტრაციულმა ორგანომ გამოიკვლია და შეისწავლა მის უწყებაში ტოლფასი ვაკანტური თანამდებობის არ არსებობის ფაქტი, ასევე ვერ მოხდა უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელის სხვა უწყებაში ტოლფას თანამდებობაზე დასაქმება, შესაბამისად, ტვირთი იმისა, რომ უფლებაში მოხდეს უკანონოდ გათავისუფლებული პირის აღდგენა სწორედ იმ ადმინისტრაციულ ორგანოს აწევს, რომელმაც უკანონო ბრძანება გამოსცა.

ცალსახაა, რომ მოხელის რეზერვში ჩარიცხვა 2 წლის ვადით და მისთვის მხოლოდ 6 თვიანი კომპენსაციის მიღება, რომელიც 2-3 წლის განმავლობაში დავობს უკანონოდ გათავისუფლების ფაქტზე და საბოლოოდ, სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადასტურდება მისი უკანონოდ გათავისუფლების ფაქტი, არ არის ეფექტური და გამოსადეგი საშუალება, რომელიც ჩაანაცვლებდა მის სამსახურში აღდგენას.

უპირველესად, სწორედ იმიტომ რომ ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ უკანონო გათავისუფლება გვაქვს სახეზე, ასევე, უკანონოდ გათავისუფლებულ მოხელეს ამის შემდგომ რამდენიმე წელი სასამართლოში უწევს ამ გარემოების მტკიცება, ყველაფერთან ერთად კი უვადოდ, ბრძანებით დანიშნული საჯარო მოხელეა რომელსაც ჰქონდა მოლოდინი, რომ თუ იგი კეთილსინდისიერად და ჯეროვნად შეასრულებდა მასზე დაკისრებულ ვალდებულებებს და აუცილებლად მიიღებდა შრომით გასამრჯელოს.

„კონსტიტუციის 29-ე მუხლით დაცული გარანტიების ერთ-ერთ გამოვლინებას სწორედ მოქალაქის მიერ სამსახურებრივი საქმიანობის შეუფერხებელი განხორციელება და, ასევე, თანამდებობიდან უსაფუძვლოდ გათავისუფლებისაგან დაცვა წარმოადგენს. აღნიშნული უფლებრივი კომპონენტი, მათ შორის, მოიაზრებს საჯარო სამსახურში დასაქმებული პირის უფლებას შესაბამის ანაზღაურებაზე, რომელიც უზრუნველყოფს საქართველოს მოქალაქის წვდომას სახელმწიფო ბიუჯეტის მეშვეობით დაფინანსებულ რესურსზე, მის მიერ გაწეული პროფესიული საქმიანობის სანაცვლოდ და, ამგვარად, სახელმწიფო სამსახურის აუცილებელ პირობას წარმოადგენს. აღსანიშნავია, რომ მიუხედავად შრომითი გასამრჯელოს არსებითი ხასიათისა, საჯარო სამსახურში საქმიანობის კონსტიტუციით დაცული უფლება, მასთან ერთად ასევე გულისხმობს საჯარო მოსამსახურის მიერ სამსახურებრივი საქმიანობის შეუფერხებელ განხორციელებას, კერძოდ, კონკრეტული თანამდებობის ფუნქციურ უწყვეტობას.“(საქართველოს მოქალაქეები – გიგა ბარათაშვილი და კარინე შახპარონიანი საქართველოს თავდაცვის მინისტრის წინააღმდეგ, №1/4/614,616, 30 სექტემბერი, 2016)

საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული სამართლებრივი სახელმწიფოსა და სამართლებრივი უსაფრთხოების კონსტიტუციური პრინციპები ადგენენ კანონის ხარისხობრივ მოთხოვნებს. აღნიშნული პრინციპების რეალური დაცვისთვის პრაქტიკული და გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს კანონის განჭვრეტადობას. „...კანონმდებელი ვალდებულია, მიიღოს ზუსტი, მკაფიო, არაორაზროვანი, განჭვრეტადი კანონმდებლობა (ნორმები), რომელიც პასუხობს კანონის განსაზღვრულობის მოთხოვნას. ეს გარემოება ერთ-ერთი გადამწყვეტი კრიტერიუმია ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასებისას. კანონმდებლის ასეთი ვალდებულება კი სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპიდან მომდინარეობს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/3/407 საქმეზე „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე - ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-11). კანონისადმი ასეთი მოთხოვნა აუცილებელია უფლებაში ჩარევაზე უფლებამოსილი პირის (ორგანოს) შეზღუდვის, მისი თვითნებობის გამორიცხვის უზრუნველსაყოფად. აქედან გამომდინარე, კანონმდებელი ვალდებულია, საჯარო ხელისუფლებას მაქსიმალურად ნათელი, მკაფიო სამოქმედო ფარგლები დაუდგინოს. აღნიშნული ვალდებულება, პირველ რიგში, გულისხმობს, რომ თავად კანონი დეტალურად, სიცხადის საკმარისი ხარისხით განსაზღვრავდეს კონკრეტულ სფეროში საჯარო ხელისუფლების უფლებამოსილებას. შესაბამისად, კანონი არ უნდა იძლეოდეს შესაძლებლობას, რომ აღმასრულებელმა ხელისუფლებამ დამოუკიდებლად დაადგინოს საკუთარ ქმედებათა დიაპაზონი. თუ უფლებაში ჩარევაზე უფლებამოსილ პირს ზუსტად და კონკრეტულად არ ეცოდინება თავისი შესაძლო მოქმედების ფარგლები, ერთი მხრივ, უნებლიედ გაიზრდება რისკი უფლებაში არასწორი, გადამეტებული ჩარევისა, ხოლო, მეორე მხრივ, ცდუნებაც უფლების შეგნებულად ბოროტად გამოყენებისა, რისი კანონზომიერი შედეგიც არის უფლების დარღვევა.
ამგვარად, სამართლებრივი სახელმწიფოს კონსტიტუციური პრინციპი შემდეგ ძირეულ, მატერიალური ხასიათის მოთხოვნებს უყენებს უფლების შემზღუდველ ნორმას. კერძოდ, იგი საკმარისად ცხადი უნდა იყოს იმ თვალსაზრისით, რომ, ერთი მხრივ, ადამიანებმა მათ უფლებაში ჩარევისას ზუსტად იცოდნენ, რა მიზნის მისაღწევად, რა წესით და ვის მიერ შეიძლება მოხდეს მათი უფლების შეზღუდვა, ანუ კანონი პირებს უნდა უქმნიდეს ცხად წარმოდგენას, როდის და როგორ შეიძლება დაექვემდებაროს მათი უფლება შეზღუდვას. ამასთანავე, მეორე მხრივ, სამართალშემფარდებელს, კანონის მეშვეობით, უნდა ჰქონდეს მკაფიო ინსტრუქციები, რა საფუძვლების არსებობისას, რომელი მიზნების მისაღწევად, რა გზით, წესით და ინტენსივობით შეუძლია ჩაერიოს ადამიანის კონკრეტულ უფლებაში, რათა გამოირიცხოს პირთა უფლებების თვითნებური შეზღუდვის საფრთხე. შესაბამისად, სამსახურებრივი გადაადგილებისას კადრების განყოფილებაში გადაყვანის რეგულაცია უნდა შემოწმდეს განჭვრეტადობის კონსტიტუციური სტანდარტის საფუძველზე და დადგინდეს, რამდენად მკაფიოა სადავო ნორმებით დადგენილი შეზღუდვა.(საქართველოს მოქალაქეები – გიგა ბარათაშვილი და კარინე შახპარონიანი საქართველოს თავდაცვის მინისტრის წინააღმდეგ, №1/4/614,616, 30 სექტემბერი, 2016)

საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნაა, რომ სახელმწიფო თანამდებობა, მისი სპეციფიკურობისა და მრავალფეროვნების გათვალისწინებით, წარმოადგენდეს სტაბილურ და დამოუკიდებელ სტრუქტურულ ერთეულს, რომლის მეშვეობითაც შესაძლებელი იქნება კანონითა და კონსტიტუციით დაკისრებული ფუნქციების შეუფერხებელი განხორციელება. ამ თვალსაზრისით, განსახილველ საქმეზე უნდა დადგინდეს, არსებობს თუ არა ლეგიტიმური საჯარო მიზანი. ასევე უნდა შეფასდეს, რამდენად პროპორციულია ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად გამოყენებული ღონისძიება და რამდენად წონადია ეს ლეგიტიმური მიზანი იმ კონსტიტუციურ სიკეთესთან შედარებით, რომლის შეზღუდვაც ხდება.

საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნაა, რომ „უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის N3/1/512 გადაწყვეტილება „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ” II-60).

მოცემულ შემთხვევაში, ცალსახაა კანონმდებლის მიზანი დაიცვას უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელის თანამდებობაზე, კანონიერად დანიშნული მოხელის ინტერესები, თუმცა, ცხადია, რომ არ არის დაცული თანაზომიერების პრინციპი, კერძოდ, უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელის კონსტიტუციური უფლება ეკავოს სახელმწიფო თანამდებობა აშკარად შელახულია, მოხელის აღდგენა სამსახურში ობიექტურ გარემოებებზე დაყრდნობით შეუძლებელია, ხოლო კანონმდებლის მიერ შემოთავაზებული გამოსავალი, რეზერვში ჩარიცხვა და 6 თვიანი კომპენსაცია ცალსახად არ არის საკმარისი იმ ზიანის საკომპენსაციოდ რომელიც უკანონოდ გათავისუფლებულმა მოხელემ განიცადა, და რომელიც უპირობოდ უნდა აღდგეს მის უფლებაში.

ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია რომ არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საჯარო სამსახურის შესახებ კანონის 118-ე მუხლის მე-5 ნაწილის ჩანაწერი „6 თვის განმავლობაში“.

აღნიშნულიდან გამომდინარე მოსარჩელეთა მოთხოვნებს წარმოადგენს:

არაკონსტიტუციურად იქნას ცნობილი, საჯარო სამსახურის შესახებ კანონის 118.4. მუხლის ის ნორმატიული შინაარსი, რომლის თანახმადაც უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელისათვის განაცდურის მიღება დამოკიდებულია მოხელის სამსახურში ფაქტობრივად აღდგენასთან.

( 118.4. მუხლი. ამ მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში სამსახურში აღდგენილ მოხელეს ეძლევა განაცდური თანამდებობრივი სარგო და საკლასო დანამატი, აგრეთვე საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად განსაზღვრული წელთა ნამსახურობის დანამატი და წოდებრივი სარგო (ასეთის არსებობის შემთხვევაში).

ასევე, არაკონსტიტუციურად იქნას ცნობილი 118.5. მუხლის ის ნორმატიული შინაარსი რომლის თანახმად, განაცდურის მიღება მოხელისათვის დამოკიდებულია მისი რეზერვში ჩარიცხვის ფაქტთან.

(118.5. მუხლი. ამ მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში, როდესაც მოხელის სამსახურში აღდგენა შეუძლებელია, იგი მოხელეთა რეზერვში ირიცხება და ეძლევა განაცდური თანამდებობრივი სარგო და საკლასო დანამატი, აგრეთვე საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად განსაზღვრული წელთა ნამსახურობის დანამატი და წოდებრივი სარგო (ასეთის არსებობის შემთხვევაში), ასევე კომპენსაცია ბოლო თანამდებობრივი სარგოს სრული ოდენობით 6 თვის განმავლობაში.)

ასევე არაკონსტიტუციურად იქნას ცნობილი 118.5. მუხლის ჩანაწერი : „6 თვის განმავლობაში“.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა