საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ
| დოკუმენტის ტიპი | კონსტიტუციური სარჩელი |
| ნომერი | N1821 |
| კოლეგია/პლენუმი | I კოლეგია - ვასილ როინიშვილი, |
| ავტორ(ებ)ი | საქართველოს სახალხო დამცველი |
| თარიღი | 30 მაისი 2024 |
თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი
1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი
ა. საქართველოს კანონი „საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი“
2. სასარჩელო მოთხოვნა
| სადავო ნორმა | კონსტიტუციის დებულება |
|---|---|
| <p>საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 95-ე მუხლის პირველი ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც წინასასამართლო სხდომაზე და საქმის არსებითი განხილვის დროს აღკვეთი ღონისძიების სახით პატიმრობის გამოყენების, შეცვლის ან ძალაში დატოვების თაობაზე მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილების გასაჩივრების შესაძლებლობას გამორიცხავს. </p> |
საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი: „ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის უფლება უზრუნველყოფილია.“ |
3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები
საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი.
4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით
კონსტიტუციური სარჩელის დასაშვებობა:
მიგვაჩნია, რომ კონსტიტუციური სარჩელი:
ა) ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 311-ე მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;
ბ) შეტანილია უფლებამოსილი სუბიექტის - საქართველოს სახალხო დამცველის მიერ (საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის მიხედვით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო სახალხო დამცველის სარჩელის საფუძველზე იხილავს ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობას კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან მიმართებით);
გ) სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;
დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;
ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება საქართველოს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის პირველი და მე-5 პუნქტებით;
ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა;
ზ) სადავო კანონქვემდებარე ნორმატიულ აქტის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე, რომელიც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული არ არის.
5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება
1. დავის საგანი
წარმოდგენილ კონსტიტუციურ სარჩელში დავის საგანს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 95-ე მუხლის პირველი ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი წარმოადგენს, რომელიც წინასასამართლო სხდომაზე და საქმის არსებითი განხილვის დროს აღკვეთი ღონისძიების სახით პატიმრობის გამოყენების, შეცვლის ან ძალაში დატოვების თაობაზე მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილების გასაჩივრების შესაძლებლობას გამორიცხავს.
2. პრობლემის არსი
ამგვარად, სადავოდ ის მიგვაჩნია, რომ გამოძიების ეტაპისგან განსხვავებით, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი, წინასასამართლო სხდომაზე და საქმის არსებითად განხილვის დროს არ ითვალისწინებს აღკვეთის ღონისძიების სახით პატიმრობის გამოყენების, შეცვლის ან ძალაში დატოვების თაობაზე მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილების ცალკე გასაჩივრების მექანიზმს.
საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატის მიერ შესწავლილი საქმეებიდან ირკვევა,[1] რომ საქმის არსებითი განხილვის სტადიაზე პატიმრობის გამოყენების, შეცვლის ან გაუქმების თაობაზე განჩინება სააპელაციო სასამართლოში საჩივრდება არა 48 საათში, არამედ, საბოლოო გადაწყვეტილებასთან ერთად.[2] სახალხო დამცველის შეფასებით, ამგვარი პრაქტიკა აზრს უკარგავს პატიმრობის გამოყენების კანონიერების გასაჩივრებას, ვინაიდან საქმის განხილვის დასრულების შემდეგ, საქმეზე განაჩენის მიღების დროს, იგი თავისთავად წყვეტს მოქმედებას.[3]
ასე, მაგალითად, საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატის მიერ შესწავლილი - ნიკანორ მელიას სისხლის სამართლის საქმიდან ირკვევა, რომ 2021 წლის 16 თებერვალს, საქმის არსებითი განხილვის დროს, პროკურორმა შუამდგომლობით მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს საგამოძიებო, წინასასამართლო და არსებითი განხილვის კოლეგიას ბრალდებულის მიმართ აღკვეთის ღონისძიების სახით შეფარდებული გირაოს პატიმრობით შეცვლის თაობაზე, ვინაიდან, ბრალდებულმა დადგენილ ვადაში არ უზრუნველყო გირაოს თანხის გადახდა.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს საგამოძიებო, წინასასამართლო და არსებითი განხილვის კოლეგიის 2021 წლის 17 თებერვლის განჩინებით პროკურორის შუამდგომლობა დაკმაყოფილდა და ბრალდებულის მიმართ პირველად იქნა გამოყენებული აღკვეთის ღონისძიების ყველაზე ინტენსიური ფორმა - პატიმრობა. აღნიშნული განჩინება, თბილისის სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში გაასაჩივრეს ბრალდებულის ინტერესების დამცველმა ადვოკატებმა, რომლებიც თბილისის საქალაქო სასამართლოს საგამოძიებო, წინასასამართლო და არსებითი განხილვის კოლეგიის 2021 წლის 17 თებერვლის განჩინებით, ბრალდებულის მიმართ გამოყენებული პატიმრობის გაუქმებას ითხოვდნენ.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიამ თავისი 2021 წლის 25 თებერვლის (საქმე №1გ/264-21) განჩინებით[4] დაცვის მხარის ეს საჩივარი დაუშვებლად სცნო. როგორც განჩინების სამოტივაციო ნაწილშია აღნიშნული, აღკვეთის ღონისძიების გამოყენების, შეცვლისა და გაუქმების შესახებ შუამდგომლობის განხილვის პროცედურებს არეგულირებს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 206-ე მუხლი, რომლის პირველი ნაწილის მიხედვით, აღკვეთის ღონისძიების საკითხის განხილვა შესაძლებელია ასევე წინასასამართლო სხდომაზე და საქმის არსებითი განხილვისას, ამ კოდექსით დადგენილი წესით. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 207-ე მუხლი კი, აღკვეთის ღონისძიების გამოყენების, შეცვლის ან გაუქმების შესახებ მიღებული განჩინების გასაჩივრების სპეციალურ წესს ადგენს.[5]
სააპელაციო სასამართლოს თანახმად, წინასასამართლო სხდომისას და საქმის არსებითი განხილვისას, სასამართლო საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 206-ე მუხლით დადგენილი წესითა და სტანდარტით ხელმძღვანელობს მხოლოდ საკითხის განხილვის პროცედურებთან და არა გასაჩივრების წესთან მიმართებით, ვინაიდან, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 95-ე მუხლის პირველი ნაწილიდან გამომდინარე, სასამართლო გადაწყვეტილება საჩივრდება მხოლოდ კოდექსით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით, ხოლო საქმის არსებითი გადაწყვეტილების ცალკე გასაჩივრების წესს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი არ ადგენს.[6]
გარდა ამისა, სააპელაციო სასამართლოს 2021 წლის 25 თებერვლის (საქმე #1გ/264-21) განჩინებაში, ასევე აღნიშნულია, რომ იმ პირობებში, როდესაც სისხლის სამართლის საქმე გადაცემულია არსებითად განსახილველად, მოცემულ ეტაპზე ბრალდებულისთვის აღკვეთის ღონისძიების შეფარდების/შეცვლის საკითხი ვერ დაექვემდებარება სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში გასაჩივრებას, ვინაიდან, საგამოძიებო კოლეგია განიხილავს საჩივრებს გამოძიების ეტაპზე მიღებულ გადაწყვეტილებებთან დაკავშირებით საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 207-ე მუხლის შესაბამისად, ასევე საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 208-ე მუხლის მე-4 ნაწილით, 219-ე მუხლის მე-5 და მე-6 ნაწილებით, 1433 მუხლის მე-16 ნაწილით და 191-ე მუხლის მე-2 ნაწილით მხოლოდ კანონით პირდაპირ გათვალისწინებულ სხვა შემთხვევებში.[7]
აქედან გამომდინარე, საგამოძიებო კოლეგიამ განმარტა, რომ მოქმედი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის თანახმად, როგორც წინასასამართლო სხდომის, ისე საქმის არსებითი განხილვის ეტაპზე მხარეთა შუამდგომლობის თაობაზე მიღებული გადაწყვეტილება, მათ შორის, აღკვეთის ღონისძიების შეცვლის შესახებ განჩინება, არ საჩივრდება სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში, რადგან საქმის სასამართლოსთვის გადაცემის და განხილვის დროს გამოძიება დასრულებულია და ყველა შემაჯამებელ გადაწყვეტილებას აღკვეთის ღონისძიების თაობაზე იღებს მხოლოდ პირველი ინსტანციის სასამართლო, ანუ სააპელაციო წესით საგამოძიებო კოლეგიაში საჩივრდება აღკვეთის ღონისძიების შესახებ გადაწყვეტილება, რომელიც მიღებულია საქმის სასამართლოში განსახილველად გადაცემამდე ანუ გამოძიების დასრულებამდე.[8]
ამგვარად, სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 95-ე მუხლის პირველი ნაწილიდან გამომდინარე, სასამართლო გადაწყვეტილება საჩივრდება მხოლოდ კოდექსით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით, ხოლო, საქმის არსებითი (სხდომის) გადაწყვეტილების ცალკე გასაჩივრების (სპეციალურ) წესს, სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი არ ადგენს.[9]
3. სადავო ნორმა და მისი მიმართება კონსტიტუციურ უფლებებთან
საგულისხმოა, რომ, მაგალითად, წინასასამართლო სხდომის დროს მიღებული გადაწყვეტილების გასაჩივრებასთან დაკავშირებული სხვა პრობლემის განხილვისას, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 95-ე მუხლის პირველი ნაწილის შეფასებისას, განაცხადა, რომ „...სისხლის სამართლის პროცესში სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილების გასაჩივრების შესაძლებლობის ზოგად რეგლამენტირებას ახდენს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 95-ე მუხლის პირველი ნაწილი, რომლის თანახმადაც, „სისხლის სამართლის პროცესის მონაწილეს უფლება აქვს, ამ კოდექსით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით გაასაჩივროს სასამართლოს, პროკურორის, გამომძიებლის ქმედება ან გადაწყვეტილება“. ხსენებული ნორმა, ერთი მხრივ, აღჭურვავს მხარეებს კოდექსით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში სასამართლო გადაწყვეტილების გასაჩივრების უფლებით, ხოლო, მეორე მხრივ, გამორიცხავს მხარეთა მიერ სხვა სასამართლო გადაწყვეტილების გასაჩივრების შესაძლებლობას.“[10] ამიტომ, საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „...სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გაუთვალისწინებელი სასამართლო გადაწყვეტილების გასაჩივრების შესაძლებლობას გამორიცხავს ამავე კოდექსის 95-ე მუხლის პირველი ნაწილი...“.[11]
ზემოაღნიშნულის საფუძველზე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ არსებითად განსახილველად მიიღო ორი კონსტიტუციური სარჩელი,[12] სადაც სსსკ-ის 95-ე მუხლის პირველი ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსია სადავო, რომელიც, ერთი მხრივ, მტკიცებულებათა დასაშვებად ცნობის შესახებ წინასასამართლო სხდომის მოსამართლის გადაწყვეტილების გასაჩივრების შესაძლებლობას გამორიცხავს, ხოლო, მეორე მხრივ კი, ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც საქმის არსებითად განსახილველად გადაცემის შესახებ წინასასამართლო სხდომის მოსამართლის გადაწყვეტილების გასაჩივრების შესაძლებლობას გამორიცხავს.[13]
ამდენად, არსებითად განსახილველად მიღებულ ორივე კონსტიტუციურ სარჩელში სადავოა სწორედ სსსკ-ის 219-ე მუხლის მე-4 ნაწილით[14] გათვალისწინებულ საკითხებზე, წინასასამართლო განხილვის ფარგლებში მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილების გასაჩივრების უფლების შეზღუდვა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.
მათ შორის, საკონსტიტუციო სასამართლოს ზემოაღნიშნული პრაქტიკის გათვალისწინებით, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით სადავოდ მიგვაჩნია, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 95-ე მუხლის პირველი ნაწილის იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა, რომელიც წინასასამართლო სხდომაზე და საქმის არსებითი განხილვის დროს აღკვეთის ღონისძიების სახით პატიმრობის გამოყენების, შეცვლის ან ძალაში დატოვების თაობაზე მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილების დამოუკიდებლად გასაჩივრების შესაძლებლობას გამორიცხავს.
აქვე ვაზუსტებთ, რომ ვასაჩივრებთ სსსკ-ის 95-ე მუხლის პირველი ნაწილის მხოლოდ იმ ნორმატიულ შინაარსს, რომელიც შეეხება უშუალოდ პატიმრობის გამოყენების, შეცვლის ან ძალაში დატოვების თაობაზე მიღებული გადაწყვეტილების გასაჩივრების შეზღუდვის კონსტიტუციურობას.
4. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის დარღვევა
4.1. უფლების შეზღუდვა (უფლებაში ჩარევა)
როგორც სარჩელის დასაწყისში აღინიშნა, საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატის მიერ შესწავლილი საქმეებიდან დგინდება, რომ საქმის არსებითი განხილვის ეტაპზე აღკვეთის ღონისძიების სახით პატიმრობის გამოყენების, შეცვლის ან ძალაში დატოვების თაობაზე განჩინება სააპელაციო სასამართლოში საჩივრდება არა 48 საათში, არამედ, საბოლოო გადაწყვეტილებასთან (მაშასადამე, განაჩენთან) ერთად.[15] მაგალითად, შესაბამისი განჩინების სარეზოლუციო ნაწილში პირდაპირ აღინიშნება, რომ პატიმრობის თაობაზე მიღებული „განჩინება შეიძლება გასაჩივრდეს საქმეზე მიღებულ საბოლოო გადაწყვეტილებასთან ერთად.“[16] ამგვარად, საპროცესო კანონმდებლობა უშვებს სასამართლოს ამ გადაწყვეტილების გასაჩივრების შესაძლებლობას, თუმცა, მხოლოდ საბოლოო გადაწყვეტილებასთან ერთად.
როგორც თბილისის სააპელაციო სასამართლომ, ჩვენს მიერ უკვე განხილულ განჩინებაში აღნიშნა, „საპროცესო კოდექსი ცალსახად ადგენს, რომ საქმის არსებითი განხილვის დროს შესაძლებელია აღკვეთის ღონისძიების განხილვა, თუმცა, მიღებული გადაწყვეტილება საქმის არსებითი განხილვის დებულებებით აღარ ექვემდებარება ცალკე გასაჩივრებას. ... საქმის არსებითი განხილვის დროს მიღებული ნებისმიერი გადაწყვეტილება, მათ შორის აღკვეთის ღონისძიების შესახებ გადაწყვეტილებაც, განაჩენის გამოტანამდე თავისი ხასიათით წარმოადგენს შუალედურ გადაწყვეტილებას, რომელიც საჩივრდება შემაჯამებელ გადაწყვეტილებასთან ერთად.“.[17]
ამ მხრივ, საგულისხმოა, მაგალითად, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 205-ე მუხლის მე-2 ნაწილი, რომლის თანახმად, ბრალდებულის პატიმრობის ვადა აითვლება მისი დაკავების მომენტიდან საქმის არსებითად განმხილველი პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ განაჩენის გამოტანამდე. ამგვარად, პატიმრობა გრძელდება მხოლოდ სისხლის სამართლის საქმეზე საბოლოო, შემაჯამებელი გადაწყვეტილების (განაჩენის) გამოტანამდე. აქედან გამომდინარე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ა/ღონისძიების სახით გამოყენებული პატიმრობის მართლზომიერების გასაჩივრება შესაძლებელია მხოლოდ ამ ღონისძიების გაუქმების შემდეგ. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, წინასასამართლო სხდომაზე და საქმის არსებითი განხილვის დროს, გამოძიების სტადიისგან განსხვავებით, სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს მიმდინარე პატიმრობის მართლზომიერების (დასაბუთებულობისა და კანონიერების) გასაჩივრების სამართლებრივ მექანიზმს. როგორც საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა, სასამართლოსადმი ხელმისაწვდომობის უფლების უგულებელყოფა მაშინაც ხდება, როდესაც გასაჩივრების „... პროცესუალური საშუალებები თეორიულად არსებობს, თუმცა ისინი არაეფექტიანია პრაქტიკაში.“[18]
ამ თვალსაზრისით კი, განსაკუთრებით საყურადღებოა, სტრასბურგის სასამართლოს შესაბამისი მსჯელობა სწორედ ნ. მელიას პატიმრობის შეფასებისას, რომელიც მან, 2023 წლის 7 სექტემბრის გადაწყვეტილებაში განავითარა.[19] კერძოდ, იმ არგუმენტის საპირისპიროდ, თითქოს განმცხადებელმა არ ამოწურა უფლების დაცვის შიდასახელმწიფოებრივი მექანიზმი - ვინაიდან საჩივარი ევროპულ სასამართლოში პატიმრობის შეფარდებიდან ერთ კვირაში იქნა წარდგენილი -, სასამართლომ აღნიშნა, რომ განმცხადებელმა 2021 წლის 17 თებერვლის გადაწყვეტილება (რომლითაც მას აღკვეთის ღონისძიება შეეცვალა - პატიმრობა შეეფარდა) დაუყოვნებლივ გაასაჩივრა სააპელაციო სასამართლოში, თუმცა, როგორც სააპელაციო სასამართლომ განმარტა, საქმის არსებითი განხილვის სტადიაზე მიღებული გადაწყვეტილების ცალკე გასაჩივრების წესი არ არის დადგენილი. ამის საპირისპიროდ, მოპასუხე მხარემ განაცხადა, რომ განმცხადებელს საჩივრის შეტანა სსსკ-ის 206-ე მუხლის მე-8 ნაწილის[20] მიხედვით შეეძლო. თუმცა, სასამართლოს განმარტებით, კოდექსის ეს უკანასკნელი დებულება, უფრო მეტად გამოყენებული ა/ღონისძიების ახალი ინფორმაციის, ან ახალი მტკიცებულების საფუძველზე შეცვლას ან გაუქმებას ემსახურება, ვიდრე დაპატიმრების ორდერის კანონიერების დაუყოვნებლივ გასაჩივრებას. შესაბამისად, ევროპული სასამართლოს დასკვნით, ეს მექანიზმი არა რელევანტურია 2021 წლის 17 თებერვლის დაპატიმრების ორდერთან მიმართებით.[21]
მოპასუხე მხარის მეორე არგუმენტთან დაკავშირებით კი, რომლის მიხედვითაც, განმცხადებელს, ჯერ სსსკ-ის 2301 მუხლით[22] გათვალისწინებული, სასამართლოს მიერ მისი პატიმრობის 2 თვეში ერთხელ გადასინჯვის მექანიზმით უნდა ესარგებლა, სტრასბურგის სასამართლომ განმარტა, რომ ეს მექანიზმი მხოლოდ პატიმრობის გაგრძელების საჭიროების შესაფასებლად შეიძლება ყოფილიყო პერსპექტიული და არა პატიმრობის თაობაზე მიღებული თავდაპირველი გადაწყვეტილების კანონიერებისა და დასაბუთებულობის შესამოწმებლად. აქედან გამომდინარე, სტრასბურგის სასამართლომ ერთმნიშვნელოვნად განაცხადა, რომ საქართველოს კანონმდებლობა არ ქმნიდა უფლების დაცვის ისეთ ეფექტურ სამართლებრივ მექანიზმს, რომელიც კონვენციის მე-5 მუხლის პირველი და მე-3 პუნქტების შესაძლო დარღვევის საკითხს განსჯიდა.[23]
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, შეგვიძლია დავასკვნათ, მიუხედავად იმისა, რომ გასაჩივრების პროცესუალური საშუალება თეორიულად შეიძლება არსებობს, იგი აბსოლუტურად არაეფექტიანია მიმდინარე პატიმრობის მართლზომიერების შესამოწმებლად. იგი თავისუფლების უკანონო შეზღუდვით გამოწვეული ზიანის შემდგომი კონპენსაციის ერთგვარი საშუალება უფროა, ვიდრე მიმდინარე შეზღუდვის მართლზომიერების გასაჩივრების მექანიზმი. ამიტომ, ვინაიდან წინასასამართლო სხდომის სტადიაზე და საქმის არსებითი განხილვის დროს პატიმრობის გამოყენების, შეცვლის ან ძალაში დატოვების თაობაზე მიღებული გადაწყვეტილების კანონიერებისა და დასაბუთებულობის გასაჩივრება, გამოძიების სტადიისაგან განსხვავებით, სრულიად გამორიცხულია, რის საკანონმდებლო საფუძველსაც სწორედ სადავო ნორმატიული შინაარსი ქმნის, ამიტომ, საქმე გვაქვს საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ სფეროში საკმაოდ ინტენსიურ ჩარევასთან.
როგორც საკონსტიტუციო სასამართლომ, მსგავსი დავის გადაწყვეტისას განაცხადა, სადავო „...ნორმა ... ზღუდავს ... შუამდგომლობაზე მიღებული იმ განჩინების გასაჩივრების შესაძლებლობას, რომელიც შეიძლება ზღუდავდეს ბრალდებულის მნიშვნელოვან სამართლებრივ ინტერესებს. აქედან გამომდინარე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ ხდება საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცული სამართლიანი სასამართლოს უფლების შეზღუდვა.“[24]
4.2. სამართლიანი სასამართლოს (სასამართლოსადმი მიმართვის) უფლება
საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი განამტკიცებს, რომ „ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის უფლება უზრუნველყოფილია“. აღნიშნული კონსტიტუციური დებულება ადგენს სამართლიანი სასამართლოს უფლებას.[25]
უნდა ითქვას, რომ „სამართლიანი სასამართლოს უფლება ... გულისხმობს ყველა იმ სიკეთის სასამართლოში დაცვის შესაძლებლობას, რომელიც თავისი არსით უფლებას წარმოადგენს. ამა თუ იმ უფლებით სრულად სარგებლობის უზრუნველყოფის უმნიშვნელოვანესი გარანტია ზუსტად მისი სასამართლოში დაცვის შესაძლებლობაა. თუკი არ იქნება უფლების დარღვევის თავიდან აცილების ან დარღვეული უფლების აღდგენის შესაძლებლობა, ... თავად უფლებით სარგებლობა დადგება კითხვის ნიშნის ქვეშ.“[26]
საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლით დაცული სამართლიანი სასამართლოს უფლება „არაერთი უფლებრივი კომპონენტისგან შედგება, რომელთა ერთობლიობამაც უნდა უზრუნველყოს, ერთი მხრივ, ადამიანების რეალური შესაძლებლობა, სრულყოფილად და ადეკვატურად დაიცვან, აღიდგინონ საკუთარი უფლებები, ხოლო, მეორე მხრივ, სახელმწიფოს მიერ ადამიანის უფლება-თავისუფლებებში ჩარევისას, დაიცვას ადამიანი სახელმწიფოს თვითნებობისაგან.“.[27]
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებული უფლებრივი კომპონენტები მოიცავენ „... არა მარტო პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ საქმის განხილვას, არამედ ზემდგომ ინსტანციებში საჩივრის შეტანის უფლებასაც.“[28]
“ამდენად, პირის უფლება გაასაჩივროს სასამართლოს გადაწყვეტილება არის კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცული კიდევ ერთი დამოუკიდებელი უფლებრივი კომპონენტი, რომელიც „ასრულებს პრევენციულ ფუნქციას და, ერთი მხრივ, წარმოადგენს უფლების დაცვის ეფექტურ მექანიზმს და უზრუნველყოფს შესაძლო შეცდომების თავიდან აცილებას, ხოლო, მეორე მხრივ, ქმნის დაშვებული შეცდომების გამოსწორების შესაძლებლობას. ამასთანავე, გასაჩივრების უფლების სრულყოფილი რეალიზაცია ხელს უწყობს ერთგვაროვანი პრაქტიკის ჩამოყალიბებას და მნიშვნელოვან როლს ასრულებს სამართლებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფაში“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 დეკემბრის №3/3/601 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს 1998 წლის 20 თებერვლის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 546-ე მუხლის და ამავე კოდექსის 518-ე მუხლის პირველი ნაწილის კონსტიტუციურობის თაობაზე“, II-8).“[29]
მიუხედავად იმისა, რომ სამართლიანი სასამართლოს უფლება არის უდავოდ დიდი მნიშვნელობის, ის არ არის აბსოლუტური ხასიათის. „სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება ვერ იქნება გაგებული აბსოლუტური სახით, პროცესუალურ-სამართლებრივი წესრიგის გარეშე...” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 30 აპრილის გადაწყვეტილება №1/3/161 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები ოლღა სუმბათაშვილი და იგორ ხარპოვი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).“ სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება „შეიძლება შეიზღუდოს გარკვეული პირობებით, რაც გამართლებული იქნება დემოკრატიულ საზოგადოებაში ლეგიტიმური საჯარო ინტერესით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის გადაწყვეტილება №1/466 საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-15).“ [30]
ამასთან ერთად, კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვის დროს აუცილებელია დაცული იყოს თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნები. „უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია, ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე”.[31]
4.3. ლეგიტიმური მიზანი
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის შესაბამისად, იმისათვის, რომ გასაჩივრებული საკანონმდებლო ღონისძიება შეესაბამებოდეს თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნებს, პირველ რიგში, აუცილებელია, იგი ღირებული საჯარო ლეგიტიმური მიზნის მიღწევას ემსახურებოდეს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „ლეგიტიმური მიზნის არარსებობის პირობებში, ადამიანის უფლებაში ნებისმიერი ჩარევა თვითნებურ ხასიათს ატარებს და უფლების შეზღუდვა საფუძველშივე გაუმართლებელი, არაკონსტიტუციურია.“[32]
ვინაიდან, „საერთო სასამართლოები, თავისი კომპეტენციის ფარგლებში, იღებენ საბოლოო გადაწყვეტილებას კანონის ნორმატიულ შინაარსთან, მის პრაქტიკულ გამოყენებასთან და, შესაბამისად, მის აღსრულებასთან დაკავშირებით ... აღნიშნულიდან გამომდინარე, საერთო სასამართლოების მიერ გაკეთებულ განმარტებას აქვს დიდი მნიშვნელობა კანონის რეალური შინაარსის განსაზღვრისას.“[33] ამიტომ, სადავო ნორმატიული შინაარსით ნაგულისხმევი შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზნის გამოსაკვეთად, მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, კიდევ უფრო ღრმად გავაანალიზოთ სააპელაციო სასამართლოს პრაქტიკა და შესაბამისი საპროცესო კანონმდებლობა.
ამ მხრივ კი, პირველ რიგში, მხედველობაშია კვლავ მისაღები, თბილისის სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიის 2021 წლის 25 თებერვლის (საქმე №1გ/264-21) განჩინება. დასახელებულ განჩინებაში, საგამოძიებო კოლეგიამ, დაცვის მხარის პოზიციასთან დაკავშირებით, რომლის თანახმად, საპროცესო კოდექსის მუხლები საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის 1-ელ პუნქტს ეწინააღმდეგებიან და, რომ ორ ინსტანციაში განხილვის შეუძლებლობა არღვევს სამართლიანი სასამართლოს პრინციპს, კერძოდ, განაცხადა, „... იურისპრუდენციაში ნორმის არასწორი და კანონის შეუსაბამოდ განმარტება/გამოყენება იწვევს ქაოსს, რის საპირისპიროდაც ყველა პროცედურა ხორციელდება და გადაწყვეტილება მიიღება კანონით დადგენილი წესის მიხედვით. საპროცესო კოდექსი ყველა ეტაპზე ითვალისწინებს გადაწყვეტილების გასაჩივრებას პირდაპირ დადგენილი შემთხვევებისათვის და დაუშვებელია რაიმე აღრევა. გამოძიების ეტაპზე კოდექსმა კანონის მიზნებიდან და პირის უფლებების დაცვის გარანტიებიდან გამომდინარე დასაბუთებული ვარაუდის სტანდარტის მიხედვით პირდაპირ გაითვალისწინა ა/ღონისძიების გასაჩივრების შესაძლებლობა საგამოძიებო კოლეგიაში, ხოლო წინასასამართლო სხდომის და საქმის არსებითი განხილვის დროს ა/ღონისძიების გამოყენების საფუძვლები მეტ მტკიცებულებით სტანდარტს ეფუძნება და საფრთხეების რეალურობის შეფასება მეტ რელევანტურობას იძენს. [ამიტომ,] საქმის არსებითი განხილვის დროს გამოყენებული ა/ღონისძიების განჩინების გასაჩივრება საგამოძიებო კოლეგიაში მოკლებულია როგორც სამართლებრივ ისე ფაქტობრივ საფუძველს. ამავე დროს კანონმა არ დაუშვა შესაძლებლობა საქმის არსებითი განხილვის დროს ა/ღონისძიების შესახებ გადაწყვეტილების საგამოძიებო კოლეგიაში გასაჩივრებით მომხდარიყო საქმის განხილვის უსაფუძვლო გაჭიანურება და მართლმსაჯულების ... [შეფერხებით] განხორციელება, რაც თავისთავად არ პასუხობს კანონის საპროცესო მიზნებს,საქმის არსებითი განხილვის დროს მიღებული შუალედური გადაწყვეტილება ემყარება მეტ ინფორმაციას და გარემოებას, რაც გონივრულ ეჭვს მიღმა სტანდარტის გათვალისწინებით გამორიცხავს დამატებით მის ცალკე გასაჩივრების შესაძლებლობას.“[34]
ამგვარად, სააპელაციო სასამართლოს განცხადებით, სისხლის სამართლის პროცესის სხვადასხვა სტადიაზე (იგულისხმება გამოძიება, წსს და პირველ ინსტანციაში არსებითი განხილვა), განსხვავებულია ა/ღონისძიების თაობაზე მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილების მართლზომიერების გასაჩივრების უფლების რეალიზაციის შესაძლებლობები. საგამოძიებო კოლეგიის აზრით, აღნიშნული იმით არის განპირობებული, რომ ა/ღონისძიების საკითხის გადაწყვეტა, ამ საპროცესო სტადიების შესაბამისად, განსხვავებული სტანდარტით ხდება, რა დროსაც, მისი გამოყენების საფუძვლები[35] მეტ მტკიცებულებით სტანდარტს ეფუძნება და საფრთხეების რეალურობის შეფასება მეტ რელევანტურობას იძენს.
ამიტომ, საგამოძიებო კოლეგიის თანახმად, წსს-ზე და საქმის არსებითი განხილვის სტადიაზე ა/ღონისძიების თაობაზე უფრო მეტი მტკიცებულებითი სტანდარტის საფუძველზე მიღებული გადაწყვეტილების სსსკ-ის 207-ე მუხლის[36] მიხედვით რევიზიამ, შესაძლოა, ამავე დროს, განაჩენის მტკიცებულებითი სტანდარტის რევიზიაც გამოიწვიოს, რაც, სასამართლოს აზრით, შექმნის ქაოსს და შეაფერხებს მართლმსაჯულების ეფექტიან განხორციელებას. აღნიშნულმა კი, საგამოძიებო კოლეგიის მიერ განვითარებული მსჯელობის მიხედვით, შეიძლება ძირითადი გადაწყვეტილების სანდოობა დააყენოს ეჭვქვეშ. სააპელაციო სასამართლოს მიერ დანახული ამგვარი რეალობა მართლაც შეიძლება გახდეს პროცესუალურ-სამართლებრივი წესრიგის დარღვევისა და მართლმსაჯულების ეფექტიანობის შეფერხების საფუძველი.
ამიტომ, სააპელაციო სასამართლოს თანახმად, საპროცესო კოდექსი გადაწყვეტილების გასაჩივრებას, ყველა ეტაპზე, მხოლოდ პირდაპირ დადგენილ შემთხვევებში ითვალისწინებს და გამორიცხავს რაიმე აღრევას. შესაბამისად, გასაჩივრების ყველა პროცედურა ხორციელდება და გადაწყვეტილებაც მიიღება, მხოლოდ კანონით პირდაპირ დადგენილი წესების მიხედვით. ამ წესების ზოგად რეგლამენტირებას კი, სწორედ კოდექსის XIII თავი ახდენს, რომლშიც, თავის მხრივ, 95-ე მუხლია მოქცეული.
აქედან გამომდინარე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 95-ე მუხლის პირველი ნაწილი, რომელიც სასამართლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრების ზოგად რეგლამენტირებას[37] ახდენს, კერძოდ კი, მისი სადავოდ გამხდარი ნორმატიული შინაარსი, ემსახურება პროცესუალურ-სამართლებრივი წესრიგისა[38] და მართლმსაჯულების შეუფერხებლად განხორციელების ლეგიტიმური მიზნების დაცვას სასამართლოს გადაწყვეტილების უსაფუძვლო რევიზიისაგან. აღნიშნული კი, სააპელაციო სასამართლოს აზრით, წარმოადგენს იმგვარ საჯარო ინტერესს, რომელიც შეიძლება სასამართლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრების უფლების შეზღუდვის საფუძველი გახდეს.
4.4. გამოსადეგობა და აუცილებლობა
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკით, საჯარო ლეგიტიმური მიზნის არსებობა, თავისთავად, არ არის საკმარისი უფლებაშემზღუდველი რეგულაციის კონსტიტუციურად მიჩნევისათვის. იმისთვის, რომ სადავო ნორმით განსაზღვრული შეზღუდვა თანაზომიერების კონსტიტუციურ პრინციპთან შესაბამისად ჩაითვალოს, იგი ასევე უნდა აკმაყოფილებდეს გამოსადეგობის და აუცილებლობის კრიტერიუმებს.[39]
კონსტიტუციური უფლების მზღუდავი სადავო რეგულირების გამოსადეგობაზე მსჯელობისას საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა დაადგინოს, რამდენად არსებობს ლოგიკური კავშირი ზემოთ „დასახელებულ ლეგიტიმურ მიზანსა და სადავო ნორმებით დადგენილი უფლების შეზღუდვის ფორმას შორის – რამდენად იძლევა სადავო ნორმები დასახელებული ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის შესაძლებლობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 მაისის №3/3/600 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-48).[40]
ამავდროულად, „გამოსადეგობასთან ერთად შემზღუდველი ღონისძიება უნდა წარმოადგენდეს შეზღუდვის აუცილებელ (ყველაზე ნაკლებად მზღუდველ) საშუალებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/4/550 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ნოდარ დვალი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-26). თანაზომიერების კონსტიტუციური პრინციპის მოთხოვნაა, რომ არ არსებობდეს დასახელებული ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად სხვა უფრო ნაკლებად შემზღუდველი საშუალება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მიიჩნევა, რომ სადავო რეგულირება იმაზე მეტად ზღუდავს უფლებას, ვიდრე ობიექტურად აუცილებელია ლეგიტიმური მიზნის რეალიზაციისათვის, რაც თანაზომიერების პრინციპის საწინააღმდეგოა (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 12 ნოემბრის №1/2/1475 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს ბექანასი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-20).[41]
განსახილველი დავის ფარგლებში გასაჩივრებული ნორმა, როგორც აღინიშნა, გამორიცხავს ბრალდებულის მიერ წინასასამართლო სხდომაზე და საქმის არსებითი განხილვის დროს აღკვეთი ღონისძიების თაობაზე მიღებული ე.წ. შუალედური გადაწყვეტილების საგამოძიებო კოლეგიაში გასაჩივრების შესაძლებლობას. აღნიშნული კი, თუ გავითვალისწინებთ სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობას, უდავოდ წარმოადგენს დასახული ლეგიტიმური საჯარო მიზნის მიღწევის გამოსადეგ საშუალებას, ვინაიდან არსებითი განხილვის დროს მიღებული ნებისმიერი გადაწყვეტილების გადასინჯვას, მხოლოდ მეორე ინსტანციის სასამართლოს მიერ უშვებს.
ამავე დროს, არ იკვეთება უფლების უფრო ნაკლებად მზღუდავი სხვა სამართლებრივი მექანიზმი, რომელიც იმავე ეფექტურობით უზრუნველყოფდა ლეგიტიმური მიზნების მიღწევას. შესაბამისად, სადავო რეგულირება აკმაყოფილებს თანაზომიერების პრინციპის გამოსადეგობის და აუცილებლობის კრიტერიუმებს.
4.5. პროპორციულობა ვიწრო გაგებით
4.5.1. დაპირისპირებული ინტერესები
ვინაიდან სადავო ნორმა პასუხობს თანაზომიერების პრინციპის ზემოაღნიშნულ მოთხოვნებს, უფლებაშემზღუდველი ნორმატიული წესის კონსტიტუციის მოთხოვნებთან შესაბამისად მიჩნევისათვის, საკონსტიტუციო სასამართლომ აგრეთვე უნდა გამოარკვიოს, სადავო ნორმით დადგენილი რეგულირების ფარგლებში დაცული ინტერესი, საკუთარი მნიშვნელობით, აღემატება თუ არა, შეზღუდულ ინტერესს. ამ ეტაპზე, კერძოდ, უნდა გაანალიზდეს, რამდენადაა დაცული პროპორციულობა ვიწრო გაგებით (stricto sensu), რომლის მოთხოვნაა „უფლების შეზღუდვისას კანონმდებელმა დაადგინოს სამართლიანი ბალანსი შეზღუდულ და დაცულ ინტერესებს შორის“.[42] ამისათვის კი, უპირველესყოვლისა, მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, უფრო ღრმად გავაანალიზოთ ის სიკეთეები, რომლებიც განსახილველ შემთხვევაში რეალურად უპირისპირდებიან ერთმანეთს.
როგორც ითქვა, სადავო ნორმა ზღუდავს ბრალდებულის უფლებას სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში გაასაჩივროს წინასასამართლო სხდომის დროს ან საქმის არსებითი განხილვის სტადიაზე მის მიმართ ა/ღონისძიების სახით გამოყენებული პატიმრობის მართლზომიერება. შესაბამისად, განსახილველ შემთხვევაში, ერთ მხარეს დგას ადამიანის თავისუფლების შეზღუდვის მართლზომიერების სააპელაციო სასამართლოში გასაჩივრების სამართლებრივი ინტერესი, რომელსაცუპირისპირდება წინასასამართლო სხდომისა და საქმის არსებითი განხილვის დროს მიღებული შესაბამისი გადაწყვეტილების უსაფუძვლო რევიზიისაგან დაცვის სამართლებრივი ინტერესი.
სააპელაციო სასამართლოს გაანალიზებული პრაქტიკა მოწმობს, რომ წინასასამართლო სხდომაზე და საქმის არსებითი განხილვის სტადიაზე აღკვეთის ღონისძიების თაობაზე მიღებულ გადაწყვეტილებას, იგი განიხილავს როგორც პირველი ინსტანციის შემაჯამებელ გადაწყვეტილებას, რომელიც მხოლოდ განაჩენთან ერთად შეიძლება გასაჩივრდეს. როგორც თბილისის სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიამ, თავის 2021 წლის 25 თებერვლის (საქმე №1გ/264-21) განჩინებაში განაცხადა, „... მოქმედი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის თანახმად, როგორც წინასასამართლო სხდომის ისე საქმის არსებითი განხილვის ეტაპზე მხარეთა შუამდგომლობაზე გადაწყვეტილება მათ შორის აღკვეთის ღონისძიების შეცვლის შესახებ განჩინება არ საჩივრდება სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში, რადგან საქმის სასამართლოსთვის გადაცემის და განხილვის დროს გამოძიება დასრულებულია და ყველა შემაჯამებელ გადაწყვეტილებას აღკვეთის ღონისძიების თაობაზე იღებს პირველი ინსტანციის სასამართლო...“.[43]
აღნიშნული კი, როგორც ითქვა, იმით არის განპირობებული, რომ ა/ღონისძიების საფუძვლები, სისხლის სამართლის საპროცესო სტადიების შესაბამისად, განსხვავებული სტანდარტებით დადგენილ მტკიცებულებებს ეფუძნება. შესაბამისად, საქმის არსებითი განხილვის დროს პატიმრობის გამოყენების საფუძვლებად არსებულ მტკიცებულებებს სასამართლო გონივრულ ეჭვს მიღმა აფასებს, რისი რევიზიაც, სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, მხოლოდ საქმეზე მიღებულ, საბოლოო გადაწყვეტილებასთან ერთად არის შესაძლებელი.
ვინაიდან, სადავო ნორმატიული შინაარსი ბრალდებულის პატიმრობის თაობაზე ამგვარი სტანდარტით მიღებული სასამართლოს „შემაჯამებელი“ გადაწყვეტილების რევიზიისაგან დაცვის საშუალებას წარმოადგენს, ამიტომ, მნიშვნელოვნად მიგვაჩნია, უფრო ღრმად გავაანალიზოთ, თუ რისი რევიზია შეიძლება გამოიწვიოს შესაბამისი ა/ღონისძიების თაობაზე მიღებული ასეთი გადაწყვეტილების სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში გასაჩივრებამ.
ამასთან ერთად, უნდა აღინიშნოს, რომ სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში გასაჩივრების შესაძლებლობა უდავოდ იქნება წინასასამართლო სხდომისა და საქმის არსებითი განხილვის იმ „შემაჯამებელი“ გადაწყვეტილების რევიზიის საფუძველი, რომლითაც პატიმრობა არის გამოყენებული, სხვა საკითხია, თუ რამდენად გამოიწვევს იგი ალბათობის მაღალი ხარისხით ან გონივრულ ეჭვს მიღმა დადგენილ იმ მტკიცებულებათა არსებით გადაფასებას, რომლებსაც განაჩენი პოტენციურად შეიძლება დაეყრდნოს. მიგვაჩნია, რომ სწორედ ამ საკითხის გადაწყვეტითაა შესაძლებელი, ერთი მხრივ, რეალურად დაპირისპირებული სამართლებრივი ინტერესების გამოკვეთა, ხოლო, მეორე მხრივ, შეზღუდულ და დაცულ ინტერესებს შორის სამართლიანი ბალანსის დადგენა. ამ მიზნით კი, პირველ რიგში, აუცილებლად მიგვაჩნია, კარგად გავიაზროთ ა/ღონისძიების თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებისათვის გათვალისწინებული მტკიცებულებითი სტანდარტი.
4.5.2. ა/ღონისძიებისათვის გათვალისწინებული მტკიცებულებითი სტანდარტი
ა/ღონისძიებისათვის გათვალისწინებული მტკიცებულებითი სტანდარტის სწორად გააზრების მიზნით, პირველ რიგში, მხედველობაშია კვლავ მისაღები, თბილისის სააპელაციო სასამართლოს პოზიცია, რომლის თანახმად, „გამოძიების ეტაპზე კოდექსმა კანონის მიზნებიდან და პირის უფლებების დაცვის გარანტიებიდან გამომდინარე დასაბუთებული ვარაუდის სტანდარტის მიხედვით პირდაპირ გაითვალისწინა ა/ღონისძიების გასაჩივრების შესაძლებლობა საგამოძიებო კოლეგიაში, ხოლო წინასასამართლო სხდომის და საქმის არსებითი განხილვის დროს ა/ღონისძიების გამოყენების საფუძვლები მეტ მტკიცებულებით სტანდარტს ეფუძნება და საფრთხეების რეალურობის შეფასება მეტ რელევანტურობას იძენს. ... [შესაბამისად,]საქმის არსებითი განხილვის დროს მიღებული შუალედური გადაწყვეტილება ემყარება მეტ ინფორმაციას და გარემოებას, რაც გონივრულ ეჭვს მიღმა სტანდარტის გათვალისწინებით გამორიცხავს დამატებით მის ცალკე გასაჩივრების შესაძლებლობას.“[44]
ამგვარად, ვინაიდან წსს-სა და საქმის არსებითი განხილვის სტადიებზე ბრალდების საფუძვლად გამოყენებული მტკიცებულებების დამაჯერებლობის შეფასება უფრო მაღალ სტანდარტს ეფუძნება, სააპელაციო სასამართლოს აზრით, ეს გარემოება გამორიცხავს დამატებით მისი ცალკე გასაჩივრების შესაძლებლობას.[45] სხვაგვარად რომ ვთქვათ, სააპელაციო სასამართლომ ა/ღონისძიების საგამოძიებო კოლეგიაში გასაჩივრების შესაძლებლობა მხოლოდ დასაბუთებული ვარაუდის მტკიცებულებითი სტანდარტის საფუძველზე მიღებულ გადაწყვეტილებას დაუკავშირა და პირის უფლებების დაცვის გარანტიებიდან გამომდინარე, მხოლოდ აქ დაინახა მისი გასაჩივრების საჭიროება.
საგულისხმოა, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო თავის პრაქტიკაში ერთხელ უკვე შეეხო „... დასაბუთებული ვარაუდის, როგორც მტკიცებულებითი სტანდარტის რაობასა და მის გამოყენებას სისხლის სამართლის პროცესში, ასევე ... დასაბუთებულ ვარაუდს როგორც აღკვეთის ღონისძიების გამოყენების წინა პირობას.“[46]
საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, ა/ღონისძიება „... ემსახურება სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით მკაფიოდ განსაზღვრული მიზნის (მართლმსაჯულების ჯეროვანი განხორციელება) მიღწევას. ამიტომ, სასამართლოს პოზიციით, სსსკ-ის 205-ე მუხლის[47] მე-2 ნაწილი ადგენს არა პასუხისმგებლობას დანაშაულებრივი ქმედებისთვის, არამედ პირის მიერ შესაძლოდ ჩადენილი დანაშაულებრივი ქმედების ეფექტური გამოძიების გარანტიებს. ამგვარად, პატიმრობა, მისი მიზნების გათვალისწინებით და ხანგრძლივობის მიუხედავად, სასამართლოს არ მიაჩნია პასუხისმგებლობის დამდგენ ზომად.“[48]
საგულისხმოა, რომ მოსარჩელის პოზიციასთან დაკავშირებით, რომლის თანახმად, დასაბუთებული ვარაუდის სტანდარტი არასაკმარისია აღკვეთის ღონისძიების ისეთი ინტენსიური ფორმის გამოყენებისთვის, როგორიცაა პატიმრობა, განსაკუთრებით წინასასამართლო სხდომის უფრო მაღალი სახელმძღვანელო სტანდარტის პირობებში, საკონსტიტუციო სასამართლომ, კერძოდ, აღნიშნა, რომსადავო ნორმები (სსსკ-ის 219-ე მუხლის მე-4 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი, მათ შორის,) არეგულირებენ აღკვეთის ღონისძიების შეფარდებასა და გადასინჯვასთან დაკავშირებულ ურთიერთობებს, თუმცა ისინი არ ადგენენ პატიმრობის გამოყენებისთვის აუცილებელ მტკიცებულებით სტანდარტს. სასამართლოს პოზიციით, ა/ღონისძიების სტანდარტის საკითხს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-3 მუხლის მე-11 ნაწილი განსაზღვრავს, რომელიც, თავის მხრივ, დასაბუთებული ვარაუდის ცნებას ადგენს და მიუთითებს, რომ მტკიცებულებათა ეს სტანდარტი წარმოადგენს აღკვეთის ღონისძიების გამოყენების საფუძველს. სასამართლომ აგრეთვე მიუთითა სსსკ-ის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილზე, რომლის მიხედვითაც, „აღკვეთის ღონისძიების გამოყენების საფუძველია დასაბუთებული ვარაუდი, რომ ბრალდებული მიიმალება ან არ გამოცხადდება სასამართლოში, ან გაანადგურებს საქმისთვის მნიშვნელოვან ინფორმაციას ან ჩაიდენს ახალ დანაშაულს“.[49]
აქედან გამომდინარე, სასამართლომ დაასკვნა, რომ „...დასაბუთებული ვარაუდის სტანდარტის გამოყენებით მოწმდება პირის მიერ მართლმსაჯულების ხელშეშლის საფრთხე და სადავო ნორმა არ ადგენს პირის ბრალეულობასთან დაკავშირებულ მტკიცებულებით სტანდარტს.“[50]
საკონსტიტუციო სასამართლოს პოზიციით, პირისთვის აღკვეთის ღონისძიების რომელიმე სახის შერჩევა არ გულისხმობს მის დამნაშავედ ცნობას. აღკვეთის ღონისძიების გამოყენებას გააჩნია მკაცრად განსაზღვრული მიზნები, როგორიცაა ბრალდებულის სასამართლოში გამოუცხადებლობის პრევენცია, მისი შემდგომი დანაშაულებრივი საქმიანობის აღკვეთა და განაჩენის აღსრულების უზრუნველყოფა. შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოს განცხადებით, აღკვეთის ღონისძიების შეცვლის მოთხოვნისას, ბრალდებულისათვის, თუნდაც ახალი გარემოებების დადასტურების ვალდებულების დადგენა, არ უნდა ჩაითვალოს მისი უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევად,[51] იმ თვალსაზრისით, თითქოს მას საკუთარი უდანაშაულობის მტკიცება უწევს. აღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლომ დაასკვნა, რომ აღკვეთის ღონისძიების გამოყენების მიზანი არის არა პირის ბრალეულობის მტკიცება, არამედ, მართლმსაჯულების ხელშეშლის პრევენცია.[52]
საგულისხმოა ასევე სტრასბურგის სასამართლოს მიდგომაც, რომლის თანახმად, „საფუძვლიანი ეჭვის სიმტკიცე, რომ დაკავებულ პირს ჩადენილი აქვს დანაშაული, არის მისი პატიმრობაში დატოვების კანონიერების sine qua non პირობა. მაგრამ, როდესაც ეროვნული სასამართლო ორგანოები, „დაუყოვნებლივ“ დაკავების შემდეგ, პირველად განიხილავენ, შეუფარდონ თუ არა დაკავებულს წინასწარი პატიმრობა, ეს ეჭვი საკმარისი აღარ არის და უფლებამოსილმა ორგანოებმა უნდა წარმოადგინონ პატიმრობის გამამართლებელი სხვა სათანადო და საკმარისი საფუძვლები. ამგვარი საფუძვლები შეიძლება იყოს: გაქცევის საფრთხე, მოწმეებზე ზეწოლის ან მტკიცებულებების გაყალბების საფრთხე, საიდუმლო გარიგების საფრთხე, დანაშაულის ხელახლა ჩადენის საფრთხე ან საზოგადოებრივი არეულობის საფრთხე და დაკავებულის დაცვის საჭიროება. ეს საფრთხეები სათანადოდ უნდა იქნეს დასაბუთებული და ხელისუფლების ორგანოების მსჯელობა ამ საკითხებთან დაკავშირებით არ შეიძლება იყოს აბსტრაქტული, ზოგადი ან შაბლონური.“[53]
ამგვარად, სტრასბურგის სასამართლოს თანახმად, სიმტკიცე ეჭვისა, რომ პირმა დანაშაული ჩაიდინა, არ ქმნის მის მიმართ პატიმრობის გამოყენების თვითკმარ საფუძველს. შესაბამისად, შეგვიძლია ვისაუბროთ, ერთი მხრივ, დანაშაულის ჩადენის დასაბუთებულ ვარაუდზე, როგორც პატიმრობის გამოყენების sine qua non პირობაზე, ხოლო, მეორე მხრივ, სსსკ-ის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებულ დასაბუთებულ ვარაუდზე, რომელიც უკვე ა/ღონისძიების საფუძვლად დანახულ საფრთხეებს უკავშირდება.
ამასთან, უნდა აღინიშნოს, რომ ამ საფრთხეების პრევენციის ინტერესი არ იცვლება იმის მიხედვით, თუ სისხლის სამართლის პროცესის რომელ სტადიაზე განიხილება ბრალდებულის საქმე, თუმცა, შესაძლებელია შეიცვალოს მათი დამაჯერებლობის ხარისხი - იკლოს ან მოიმატოს საფრთხეთა რეალურობამ. მაგალითად, ბრალდებულის მიმართ ა/ღონისძიების გამოყენების საჭიროება შესაძლებელია ყველაზე მწვავედ გამოძიების ეტაპზე დადგეს, სანამ ძირითადი მტკიცებულებების შეკრება არ დასრულდება, ხოლო, ამის შემდეგ, წსს-სა და არსებითი განხილვის დროს ამ სიმწვავემ შედარებით იკლოს. თუმცა, მეორე მხრივ, შესაძლებელია სწორედ ამ მოპოვებულ მტკიცებულებათა დამაჯერებლობამ, მოსალოდნელი სასჯელის სიმკაცრის გამო, პირიქით, უკვე ბრალდებულის მიმალვის საფრთხე გახადოს უფრო რეალური.
საგულისხმოა, რომ სტრასბურგის სასამართლოს პოზიციით, მათ შორის, „...გაქცევის საფრთხე არ შეიძლება შეფასდეს მხოლოდ შესაძლო სასჯელის სიმკაცრის საფუძველზე; იგი უნდა შეფასდეს რიგი სხვა ფაქტორების საფუძველზე, როგორებიცაა ბრალდებულის ხასიათი, ზნეობა, ქონება,[54] იურისდიქციასთან კავშირები და საერთაშორისო კავშირები. ასევე, კონვენციის მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის ბოლო წინადადება ცხადყოფს, რომ როდესაც დაპატიმრების ერთადერთ საფუძვლად რჩება შიში იმისა, რომ ბრალდებული მიიმალება და ამგვარად აარიდებს თავს სასამართლოზე გამოცხადებას, იგი უნდა გათავისუფლდეს საქმის განხილვის განმავლობაში, თუ შესაძლებელია გარანტიის მიღება, რაც უზრუნველყოფს მის გამოცხადებას...“.[55]
სწორედ ამიტომ, მიუხედავად ბრალდების დამადასტურებელ მტკიცებულებათა დამაჯერებლობის ზრდისა, სასამართლოს ყოველ ჯერზე მოეთხოვება სსსკ-ის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით, დამატებით ამტკიცოს მართლმსაჯულებისთვის ხელშეშლის ან ახალი დანაშაულის ჩადენის საფრთხეთა რეალურობა, მათ შორის, ალბათობის მაღალი ხარისხით დადგენილი მტკიცებულებების პირობებშიც. წინააღმდეგ შემთხვევაში, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი არც წსს-ზე და არც არსებითი განხილვის დროს არ გაითვალისწინებდა პატიმრობის გამოყენების მიზანშეწონილობის საკითხის 2 თვეში ერთხელ გადახედვის ვალდებულებას.
მართალია, არსებითად განსახილველად გადაცემული სისხლის სამართლის საქმის მასალები ალბათობის მაღალი ხარისხით ქმნიან ვარაუდის საფუძველს, რომ საქმეზე გამამტყუნებელი განაჩენი დადგება, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, მხოლოდ ეს გარემოება, დამოუკიდებლად, მაინც ვერ აქცევს პატიმრობას მართლზომიერად, რის გამოც, კოდექსმა მისი პერმანენტული სასამართლო კონტროლი გაითვალისწინა.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე, პატიმრობის გამოყენების საკითხის განხილვისას, მოსამართლე თავის შინაგან რწმენას მარტოოდენ ბრალდების დამადასტურებელ მტკიცებულებებს ვერ დააფუძნებს, თავისუფლების შეზღუდვის საჭიროება მან ამის მიღმა, დამატებით უნდა ამტკიცოს. მაშასადამე, მოსამართლის სახელმძღვანელო სტანდარტის ამაღლება, შეიძლება ალბათობის მაღალი ხარისხით აძლიერებს პირის მიერ დანაშაულის ჩადენის ვარაუდს და ა/ღონისძიების საფუძვლებსაც მეტ რელევანტურობას სძენს, თუმცა, ვერ ცვლის პატიმრობის მიზანშეწონილობის სისტემატური გადახედვის საჭიროებას.
როგორც სსსკ-ის მე-3 მუხლის მე-12 ნაწილი განმარტავს, ალბათობის მაღალი ხარისხი, ეს არის წინასასამართლო სხდომაზე საქმის არსებითად განსახილველად გადაცემის შესახებ გადაწყვეტილების მიღებისას მოსამართლის სახელმძღვანელო სტანდარტი, რომელიც ეყრდნობა სხდომაზე წარმოდგენილ ურთიერთ-შეთავსებად და დამაჯერებელ მტკიცებულებათა ერთობლიობას და საკმარისია ვარაუდის მაღალი ხარისხისათვის, რომ მოცემულ საქმეზე გამოტანილ იქნება გამამტყუნებელი განაჩენი.
წინასასამართლო სხდომისა და ალბათობის მაღალი ხარისხის სახელმძღვანელო სტანდარტის არსს, კიდევ უფრო გასაგებად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომლის თანახმად, „... წინასასამართლო სხდომაზე მოსამართლე არ შედის პირის ბრალეულობის შეფასებაში, არამედ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 72-ე მუხლის საფუძველზე აფასებს მტკიცებულების კანონიერებასა და მის რელევანტურობას. ამავე მუხლის თანახმად, მხარე ვალდებულია მიაწოდოს სასამართლოს ინფორმაცია მტკიცებულების წარმომავლობის შესახებ, ხოლო სასამართლო, თავის მხრივ, ვალდებულია დაუშვებლად ცნოს მტკიცებულება შესაბამისი სამართლებრივი საფუძვლის არსებობისას.“[56]
ამიტომ, როგორც საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა, „...წინასასამართლო სხდომის მოსამართლე არ აფასებს იმას, თუ რომელი მტკიცებულება უფრო მეტად ადასტურებს ან უარყოფს პირის ბრალეულობას. პროცესის ამ ეტაპზე მოსამართლე მოწოდებულია იმისკენ, რომ წარმოდგენილი მტკიცებულებები მისი წარმომავლობიდან გამომდინარე ცნოს დასაშვებად ან დაუშვებლად (შესაბამისი სამართლებრივი საფუძვლის არსებობისას) და ემსახურება სწორედ იმას, რომ საქმის არსებითი განხილვის ეტაპზე არ მოხვდეს სწორედ რომ უკანონო მტკიცებულებები, რომლებზე დაყრდნობით მოსამართლემ შესაძლოა მიიღოს გადაწყვეტილება ბრალდებულის მსჯავრდების შესახებ.“[57]
სააპელაციო სასამართლოს ლოგიკის შესაბამისად კი, ვინაიდან გამოძიების ეტაპზე მოგროვებულ მტკიცებულებებს ურთიერთ-თავსებადობის და დამაჯერებლობის ზემოაღნიშნული წინასასამართლო ტესტი ჯერ არ აქვთ გავლილი, ამიტომ, არსებითი განხილვის თვალსაზრისით ამ, ჯერ კიდევ „საეჭვო“ მტკიცებულებების საფუძველზე პატიმრობის გამოყენება, პიროვნების უფლებების დაცვის გარანტიებიდან გამომდინარე, განაპირობებს საგამოძიებო კოლეგიაში გასაჩივრების საჭიროებას. ხოლო, როდესაც მტკიცებულებებს გავლილი აქვთ დასაშვებობის წინასასამართლო კონტროლი და სისხლის სამართლის საქმეც ერთობლიობაში აკმაყოფილებს ალბათობის მაღალი ხარისხის სახელმძღვანელო სტანდარტს, სააპელაციო სასამართლოს განცხადებით, საგამოძიებო კოლეგიაში გასაჩივრებას, ფორმალურთან ერთად, ფაქტობრივი საფუძველიც ერთმევა.
მიუხედავად ამისა, როგორც საკონსტიტუციო სასამართლომ, თავის 2015 წლის 15 სექტემბერის №3/2/646 გადაწყვეტილებაში აღნიშნა, „... მხოლოდ ის გარემოება რომ ... ბრალდებულის და განსასჯელის სტატუსი სისხლისსამართლებრივი დევნის სხვადასხვა სტადიებს უკავშირდებოდა, ვერ ჩაითვლება საკმარის საფუძვლად იმისთვის, რომ კონსტიტუციის (ძველი რედაქციის) მე-18 მუხლის მე-6 პუნქტით გათვალისწინებული ტერმინი „ბრალდებული“ ვიწროდ იქნეს განმარტებული.“[58]
ამდენად, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ალბათობის მაღალი ხარისხის სახელმძღვანელო სტანდარტი აძლიერებს საფუძვლიანი ეჭვის სიმტკიცეს, რომ დაკავებულ პირს ჩადენილი აქვს დანაშაული, რაც, თავის მხრივ, ა/ღონისძიების sine qua non პირობას წარმოადგენს, თუმცა, მიუხედავად ამისა, როგორც სტრასბურგის სასამართლომ განაცხადა, პატიმრობის გამოსაყენებლად, აღნიშნული ეჭვი საკმარისი აღარ არის და უფლებამოსილმა ორგანოებმა უნდა წარმოადგინონ პატიმრობის გამამართლებელი სხვა სათანადო და საკმარისი საფუძვლები. ამასთან ერთად, ეს საფუძვლები სათანადოდ უნდა იქნეს დასაბუთებული და ხელისუფლების ორგანოების მსჯელობა ამ საკითხებთან დაკავშირებით არ შეიძლება იყოს აბსტრაქტული, ზოგადი ან შაბლონური,[59] როგორსაც ადგილი, ჩვენი აზრით, სწორედ იმ შემთხვევაში ექნებოდა, თუ პატიმრობის თაობაზე გადაწყვეტილება მხოლოდ ბრალდების დამადასტურებელ მტკიცებულებებს დაეფუძნებოდა.
რაც შეეხება, სააპელაციო სასამართლოს არგუმენტს, რომლის მიხედვითაც, „...საქმის არსებითი განხილვის დროს მიღებული შუალედური გადაწყვეტილება ემყარება მეტ ინფორმაციას და გარემოებას, რაც გონივრულ ეჭვს მიღმა სტანდარტის გათვალისწინებით გამორიცხავს დამატებით მის ცალკე გასაჩივრების შესაძლებლობას...“,[60] ამ მხრივ, პირველ რიგში, მხედველობაშია მისაღები ის, რომ, მათ შორის, არსებითი განხილვის დროს საქმე უნდა აკმაყოფილებდეს მხოლოდ და მხოლოდ ალბათობის მაღალი ხარისხის სახელმძღვანელო სტანდარტს. შესაბამისად, სანამ არ დადგება განაჩენი, შეუძლებელია იმის თქმა, თუ რომელ მტკიცებულებას მიიჩნევს მოსამართლე გონივრულ ეჭვს მიღმა დადგენილად და რომელს არა. თუმცა, მიუხედავად ამისა, მიგვაჩნია, რომ არსებითი განხილვისას, მაგალითად, მტკიცებულებათა გამოკვლევის ეტაპზე, მათი ნაწილის მიმართ, მოსამართლეს შესაძლებელია მართლაც გაუჩნდეს უფრო მეტი ნდობა.
როგორც სსსკ-ის მე-3 მუხლის მე-13 ნაწილშია აღნიშნული, გონივრულ ეჭვს მიღმა სტანდარტი არის სასამართლოს მიერ გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანისათვის საჭირო მტკიცებულებათა ერთობლიობა, რომელიც ობიექტურ პირს დაარწმუნებდა პირის ბრალეულობაში. კერძოდ,გამამტყუნებელი განაჩენი უნდა ეფუძნებოდეს მხოლოდ ერთმანეთთან შეთანხმებულ, აშკარა და დამაჯერებელ მტკიცებულებათა ერთობლიობას, რომელიც გონივრულ ეჭვს მიღმა ადასტურებს პირის ბრალეულობას.[61]
როგორც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა, „დანაშაულებრივი ქმედება უნდა დადასტურდეს გონივრულ ეჭვს მიღმა, უნდა გამოირიცხოს ყოველგვარი გონივრული ეჭვი პირის მიერ დანაშაულის ჩადენასთან დაკავშირებით.“[62] იმ პირობებში, როდესაც ა/ღონისძიება მხოლოდ ვარაუდს შეიძლება ეფუძნებოდეს, ამის საპირისპიროდ, „გონივრულ ეჭვს მიღმა სტანდარტი უნდა გამორიცხავდეს ეჭვებისა და ვარაუდების საფუძველზე...“[63] გადაწყვეტილების მიღების შესაძლებლობას.
შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოს განცხადებით, ეს „... ტესტი წარმოადგენს სახელმძღვანელო კრიტერიუმს, რომელსაც სასამართლო იყენებს პირის დამნაშავედ ცნობისთვის, მიანიშნებს სასამართლოს, თუ რამდენად მყარი უნდა იყოს რწმენა იმისა, რომ ბრალდებულმა ჩაიდინა დანაშაული. სასამართლო ბრალდებულს დამნაშავედ ცნობს, როდესაც საქმეში არსებული მტკიცებულებები მას გონივრულ ეჭვს მიღმა დაარწმუნებს პირის ბრალეულობაში.“[64] აქედან გამომდინარე, ვფიქრობთ, რომ სამართლებრივად შეუძლებელია მოსამართლეს ასეთი სტანდარტით ჩამოყალიბებული რწმენა, მაგალითად, ბრალდებულის მიერ ახალი დანაშაულის ჩადენის საფრთხესთან, მაშასადამე, ჯერ არ განხორციელებულ ქმედებასთან დაკავშირებით გააჩნდეს.
ამიტომ, ჩვენი აზრით, არსებითი განხილვის სტადიაზე, თუნდაც გონივრულ ეჭვს მიღმა დადგენილი მტკიცებულებების საფუძველზე, შესაძლებელია გაიზარდოს საფრთხეების დამაჯერებლობა და მათი გათვალისწინების საჭიროებამ უფრო მეტი მნიშვნელობა შეიძინოს,[65] თუმცა, მიუხედავად ამისა, ისინი ვერ შეცვლიან ამ საფრთხეების სავარაუდო ბუნებას.
სახალხო დამცველის აზრით, გონივრულ ეჭვს მიღმა დადგენილი მტკიცებულებები შეიძლება ამაღლებს ა/ღონისძიების საფუძვლად დანახული საფრთხეების დამაჯერებლობას, თუმცა ვერ ცვლის აღკვეთის ღონისძიების გამოყენებისთვის გათვალისწინებულ ვარაუდის მტკიცებულებით სტანდარტს. ამიტომ, ჩვენი აზრით, თავისი პრევენციული ბუნებიდან გამომდინარე, ა/ღონისძიების საჭიროების დამადასტურებელ მტკიცებულებათა უფრო მეტი დამაჯერებლობა მხოლოდ და მხოლოდ ამაღლებს ვარაუდის დასაბუთებულობის ხარისხს, თუმცა, მიუხედავად ამისა, ამ საფრთხეთა რეალურობა მაინც ვერ სცდება ალბათობის ფარგლებს. შესაბამისად, მიგვაჩნია, რომ ა/ღონისძიების (პატიმრობის) საჭიროების გონივრულ ეჭვს მიღმა დადგენის მცდელობა, ამავე დროს, რადიკალურად ცვლის ამ ღონისძიების პრევენციულ ბუნებასაც და მას სასჯელის წინასწარ დაკისრების ხასიათს სძენს, რაც ეწინააღმდეგება ყოველგვარი ეჭვისა თუ ვარაუდის ბრალდებულის სასარგებლოდ გადაწყვეტის პრინციპს და შეუსაბამოა უდანაშაულობის პრეზუმფციასთან.
როგორც საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა, „საქართველოს კონსტიტუციით განსაზღვრული თავისუფლების შეზღუდვის აღნიშნული ფორმა, წინასწარი პატიმრობა, არ წარმოადგენს პირის მიმართ გამოყენებულ პასუხისმგებლობის ზომას და არ ატარებს სადამსჯელო ხასიათს. იგი ვიწროდ მიემართება სისხლისსამართლებრივი დევნისა და მართლმსაჯულების განხორციელების პროცესის ხელშეშლის აღკვეთის უზრუნველყოფას. ... თუკი საკანონმდებლო რეგულაცია გასცდება სისხლისსამართლებრივი დევნისა და მართლმსაჯულების განხორციელების პროცესის ხელშეშლის აღკვეთის უზრუნველყოფის მიზანს და ... შეიძენს სადამსჯელო ხასიათს, იგი შეიძლება დაემსგავსოს საქართველოს კონსტიტუციის [ძველი რედაქციის] მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტით განსაზღვრულ პირის თავისუფლების უფლების შეზღუდვის უკიდურესად მკაცრ ფორმას, თავისუფლების აღკვეთას.“[66]
სწორედ ამიტომ, როგორც სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 219-ე მუხლის მე-4 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტი განსაზღვრავს, წინასასამართლო სხდომის მოსამართლე აღკვეთის ღონისძიების (პატიმრობის) გამოყენების, შეცვლის ან გაუქმების შესახებ შუამდგომლობას, ამ კოდექსის 206-ე მუხლით დადგენილი წესითა და სტანდარტით განიხილავს. იგივე სტანდარტზე მიუთითებს სსსკ-ის 2301 მუხლის პირველი ნაწილიც, რომელიც, თავის მხრივ, არსებითი განხილვის დროს აღკვეთის ღონისძიების სახით გამოყენებული პატიმრობის ძალაში დატოვების საკითხის გადაწყვეტის წესს ადგენს.
ამ მხრივ, კვლავ საგულისხმოა, საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებაც, რომლის მიხედვით, 219-ე მუხლის მე-4 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტი არეგულირებს აღკვეთის ღონისძიების შეფარდებასა და გადასინჯვასთან დაკავშირებულ ურთიერთობებს, თუმცა იგი არ ადგენს პატიმრობის გამოყენებისთვის აუცილებელ, რაიმე განსხვავებულ მტკიცებულებით სტანდარტს.[67]იგივე შეიძლება ითქვას სსსკ-ის 2301 მუხლით გათვალისწინებულ პროცედურაზე.
ამდენად, ა/ღონისძიება პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე საფრთხეების თავიდან აცილების პრევენციულ საპროცესო (უზრუნველყოფის) ღონისძიებას წარმოადგენს, რა დროსაც, ამ საფრთხეთა დამაჯერებლობის განსხვავებული ხარისხის მიუხედავად, მათი სავარაუდო ბუნებიდან გამომდინარე, შეიძლება არსებობდეს მხოლოდ და მხოლოდ დასაბუთებული ვარაუდი, რომ მომავალში ასეთ შემთხვევებს ექნება ადგილი. აქედან გამომდინარე, სახალხო დამცველს წარმოუდგენლად მიაჩნია ბრალდებულის სამომავლო ქცევის შედეგის, მაგალითად, გონივრულ ეჭვს მიღმა დადგენა, ვინაიდან, ეს უკანასკნელი უკვე ჩადენილი ქმედების დადგენის და არა სამომავლო საფრთხეების განსაზღვრის სტანდარტს წარმოადგენს.
და ბოლოს, ნიშანდობლივია, რომ მხოლოდ სსსკ-ის მე-3 მუხლის მე-11 ნაწილი (დასაბუთებული ვარაუდი) დამატებით, სპეციალურად მიუთითებს, რომ სწორედ დასაბუთებული ვარაუდი და არა რაიმე სხვა წინაპირობა ქმნის ა/ღონისძიების გამოყენების მტკიცებულებით სტანდარტს. ამიტომ, მიგვაჩნია, რომ აღკვეთის ღონისძიების სახით გამოყენებული პატიმრობის პრევენციული ბუნებიდან და მის საფუძვლად დანახული საფრთხეების სავარუდო ხასიათიდან გამომდინარე, ისინი მტკიცებას, მხოლოდ დასაბუთებული ვარაუდის საფუძველზე შეიძლება დაექვემდებარონ.
4.5.3. ა/ღონისძიების გადაწყვეტილების რევიზიის მასშტაბი
როგორც (4.5.1. ქვეთავში) ითქვა, ვინაიდან, სადავო ნორმატიული შინაარსი აღკვეთის ღონისძიების სახით გამოყენებული პატიმრობის თაობაზე უფრო მეტი სტანდარტით მიღებული სასამართლოს „შემაჯამებელი“ გადაწყვეტილების სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში რევიზიისაგან დაცვის საშუალებას წარმოადგენს, ამიტომ, მნიშვნელოვნად მიგვაჩნია, უკეთ გავიაზროთ, თუ რისი და რა ინტენსივობის რევიზია შეიძლება გამოიწვიოს ა/ღონისძიების თაობაზე მიღებული ასეთი გადაწყვეტილების სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში გასაჩივრებამ.
სააპელაციო სასამართლოს პოზიციით, „წინასასამართლო სხდომის და საქმის არსებითი განხილვის დროს ა/ღონისძიების გამოყენების საფუძვლები მეტ მტკიცებულებით სტანდარტს ეფუძნება და საფრთხეების რეალურობის შეფასება მეტ რელევანტურობას იძენს. [შესაბამისად,] ...საქმის არსებითი განხილვის დროს მიღებული [ა/ღონისძიების] შუალედური გადაწყვეტილება ემყარება მეტ ინფორმაციას და გარემოებას, რაც გონივრულ ეჭვს მიღმა სტანდარტის გათვალისწინებით გამორიცხავს დამატებით მის ცალკე გასაჩივრების შესაძლებლობას.“[68]
ამგვარად, სააპელაციო სასამართლომ აღკვეთის ღონისძიების სახით გამოყენებული პატიმრობის თაობაზე ალბათობის მაღალი ხარისხის, ან გონივრულ ეჭვს მიღმა სახელმძღვანელო სტანდარტით დადგენილი მტკიცებულებების საფუძველზე მიღებული გადაწყვეტილების, საბოლოო გადაწყვეტილებისაგან დამოუკიდებლად გასაჩივრების შესაძლებლობა მიიჩნია დაუშვებლად და აქ დაინახა პროცესის უსაფრთხო მიმდინარეობის დაცვის ინტერესი. აქედან გამომდინარე, მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, კარგად გავიაზროთ, თუ რა ზემოქმედება შეიძლება იქონიოს სისხლის სამართლის პროცესის შესაბამისი სტადიების შეუფერხებელ და უსაფრთხო მიმდინარეობაზე, ამგვარი გადაწყვეტილების დამოუკიდებლად გასაჩივრების და სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიის მიერ მისი გადასინჯვის შესაძლებლობამ. ვთვლით, რომ სწორედ ასეა შესაძლებელი სადავო ნორმატიული შინაარსით რეალურად დაცული სიკეთის სწორად განსაზღვრა და დაპირისპირებულ ინტერესებს შორის სამართლიანი ბალანსის დადგენა.
ამ მხრივ კი, პირველ რიგში, მხედველობაშია მისაღები, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 219-ე მუხლის მე-4 ნაწილი, რომელიც წინასასამართლო სხდომის მოსამართლის მიერ განსახილველ საკითხებს შემდეგი თანმიმდევრობით განსაზღვრავს: წინასასამართლო სხდომის მოსამართლე, პირველ რიგში, განიხილავს მხარეთა შუამდგომლობებს მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე; ხოლო, ამის შემდეგ, ამ კოდექსის 206-ე მუხლით დადგენილი წესითა და სტანდარტით განიხილავს აღკვეთის ღონისძიების გამოყენების, შეცვლის ან გაუქმების შესახებ შუამდგომლობას. ხოლო, თუ ბრალდებულს პატიმრობა აქვს შეფარდებული, მოსამართლე ვალდებულია პირველივე წინასასამართლო სხდომაზე თავისი ინიციატივით განიხილოს პატიმრობის ძალაში დატოვების აუცილებლობის საკითხი, მიუხედავად იმისა, დააყენა თუ არა მხარემ შუამდგომლობა პატიმრობის შეცვლის ან გაუქმების შესახებ. ამის შემდეგ სასამართლო ვალდებულია თავისი ინიციატივით ორ თვეში ერთხელ მაინც განიხილოს პატიმრობის ძალაში დატოვების აუცილებლობის საკითხი.
ამრიგად, სსსკ-ის 219-ე მუხლის მე-4 ნაწილი წსს-ს მოსამართლეს ავალდებულებს ცალ-ცალკე განიხილოს, ერთი მხრივ, მტკიცებულებათა დასაშვებობის და საქმის არსებითად განსახილველად გადაცემის საკითხები, ხოლო, მეორე მხრივ, ამავე კოდექსის 206-ე მუხლით დადგენილი წესითა და სტანდარტით, ა/ღონისძიების გამოყენების მიზანშეწონილობის საკითხი. მაშასადამე, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი ბრალდების დამადასტურებელ მტკიცებულებათა ალბათობის მაღალი ხარისხით დადგენას, ა/ღონისძიების გამოყენების თვითკმარ საფუძვლად არ მიიჩნევს. იგივე გამომდინარეობს სსსკ-ის 2301 მუხლის შინაარსიდანაც.
როგორც ევროპულმა სასამართლომ აღნიშნა, აღკვეთის ღონისძიების სახით გამოყენებული პატიმრობის საჭიროების გადასაწყვეტად მხოლოდ დანაშაულის ჩადენის საფუძვლიანი ეჭვის სიმტკიცე საკმარისი არ არის და სასამართლოს დასაბუთება ამ ღონისძიების გამოყენების თაობაზე, არ შეიძლება იყოს აბსტრაქტული, ზოგადი ან შაბლონური,[69] როგორსაც ადგილი, როგორც ითქვა, სწორედ იმ შემთხვევაში ექნებოდა, თუ ა/ღონისძიება მხოლოდ ბრალდების დამადასტურებელ მტკიცებულებებს დაეფუძნებოდა.
ამ მხრივ, ასევე საგულისხმოა სსსკ-ის 219-ე მუხლის მე-7 ნაწილი, რომლიც ბრალდებულს უფლებას აძლევს, სწორედ სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში გაასაჩივროს მის მიერ წარდგენილი მტკიცებულებების დაუშვებლად ცნობის თაობაზე წსს-ს მოსამართლის გადაწყვეტილება და, შესაბამისად, სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიის რევიზიას დაუქვემდებაროს ალბათობის მაღალი ხარისხის სახელმძღვანელო სტანდარტის საფუძველზე მიღებული გადაწყვეტილება. ამდენად, სსსკ-ის 219-ე მუხლის მე-7 ნაწილი ბრალდებულს აღჭურვავს მნიშვნელოვანი ბერკეტით, რათა, მათ შორის, მისი პატიმრობის საკითხი მხოლოდ შესაბამისი საკანონმდებლო პროცედურების დაცვით დადგენილი მტკიცებულებების საფუძველზე გადაწყდეს. ბუნებრივია, ამგვარი სტანდარტით დადგენილი მტკიცებულებები ნდობის უფრო მაღალი ხარისხით გამოირჩევიან და, შესაბამისად, მათ საფუძველზე მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილების დასაბუთებულობის მოლოდინიც გაცილებით მეტია.
აქედან გამომდინარე, განსაკუთრებით იმ პირობებში, როდესაც ბრალდებული აღჭურვილია მნიშვნელოვანი ბერკეტით დამოუკიდებლად გახადოს სადავო მის მიერ წარდგენილი მტკიცებულებების დაუშვებლად ცნობის საკითხი,[70] შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ წსს-ზე და საქმის არსებითად განხილვის სტადიაზე აღკვეთის ღონისძიების სახით გამოყენებული პატიმრობის თაობაზე მიღებული გადაწვეტილების სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში გასაჩივრების შემთხვევაშიც, მისი მართლზომიერების საკითხი, მათ შორის, სწორედ ზემოაღნიშნული წესით დადგენილი მტკიცებულებებისა და სხვა, შესაბამისი გარემოებების (რომლებზეც, მათ შორის, ევროპული სასამართლო მიუთითებს) ურთიერთ-შეჯერების საფუძველზე უნდა გადაწყდეს. აღნიშნული კი, ჩვენი აზრით, პირდაპირ არ ქმნის წსს-ს და საქმის არსებითი განხილვის სახელმძღვანელო სტანდარტების არსებითი სამართლებრივი რევიზიის საფუძველს, ვინაიდან, როგორც სტრასბურგის სასამართლომ განმარტა, დანაშაულის ჩადენის საფუძვლიანი ეჭვის სიმტკიცის გარდა, ეროვნულმა სასამართლოებმა უნდა წარმოადგინონ პატიმრობის გამამართლებელი სხვა სათანადო და საკმარისი საფუძვლები.
შესაბამისად, სისხლის სამართლის პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე ა/ღონისძიების საკითხს მოსამართლე, სსსკ-ის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით, სწორედ იმ (დასაბუთებული) ვარაუდით წყვეტს, რომ ბრალდებული მიიმალება ან არ გამოცხადდება სასამართლოში, გაანადგურებს საქმისათვის მნიშვნელოვან ინფორმაციას ან ჩაიდენს ახალ დანაშაულს. აქედან გამომდინარე, წსს-ზე და საქმის არსებითი განხილვის დროს აღკვეთის ღონისძიების სახით გამოყენებული პატიმრობის გამოყენების, შეცვლის ან ძალაში დატოვების თაობაზე მიღებული გადაწყვეტილების გასაჩივრების შემთხვევაშიც, სასამართლო რევიზიას შეიძლება დაექვემდებაროს მხოლოდ და მხოლოდ დასაბუთებული ვარაუდის ის მტკიცებულებითი სტანდარტი, რომლის გამოყენებითაც პირის მიერ მართლმსაჯულების ხელშეშლის ან ახალი დანაშაულის ჩადენის საფრთხე მოწმდება და არა ის, რომელიც პირის ბრალეულობაზე მიუთითებს.[71]
თუმცა, მიუხედავად ამისა, წსს-ზე და საქმის არსებითი განხილვის დროს ა/ღონისძიების თაობაზე გადაწყვეტილების სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში გასაჩივრებით, შესაძლებელია გადაისინჯოს ალბათობის მაღალი ხარისხის სახელმძღვანელო სტანდარტით დაშვებული მტკიცებულებების რელევანტურობა უშუალოდ ა/ღონისძიების სახით გამოყენებული პატიმრობის საფუძვლად დანახულ საფრთხეებთან მიმართებით. მაგალითად, სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიამ შესაძლებელია ა/ღონისძიების თვალსაზრისით უფრო მეტი მნიშვნელობა, დასაშვებად ცნობილ იმ მტკიცებულებას მიანიჭოს, რომელიც პირველი ინსტანციის სასამართლომ არ გაითვალისწინა, ან ამ მიზნით, არსებითად მნიშვნელოვნად არ მიიჩნია.
ასე, მაგალითად, სსსკ-ის 207-ე მუხლის მე-4 ნაწილის მიხედვით, სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიის მოსამართლე, კერძოდ, წყვეტს, გამოიკვლია თუ არა ან შეაფასა თუ არა პირველი ინსტანციის სასამართლომ ამ კოდექსით დადგენილი წესით არსებითი მნიშვნელობის მქონე ის მტკიცებულება, რომელსაც შეეძლო ზეგავლენა მოეხდინა პირისათვის აღკვეთის ღონისძიების შეფარდების მართლზომიერებაზე. ამდენად, საქმის არსებით განხილვაზე დაშვებული მტკიცებულებები სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში შეიძლება შეფასდეს, მხოლოდ ა/ღონისძიების მართლზომიერებაზე მათი ზეგავლენის და არა ბრალდების დასაბუთებულობის თვალსაზრისით.
ამავე დროს, როგორც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა, „...გასაჩივრების უფლება ასრულებს პრევენციულ ფუნქციას და, ერთი მხრივ, წარმოადგენს მოსამართლის მხრიდან თვითნებობის თავიდან აცილების მექანიზმს და მოსამართლეს უბიძგებს, თავიდან აიცილოს შესაძლო შეცდომები, ხოლო, მეორე მხრივ, ქმნის დაშვებული შეცდომების გამოსწორების შესაძლებლობას. ამასთანავე, გასაჩივრების უფლების სრულყოფილი რეალიზაცია ხელს უწყობს ერთგვაროვანი პრაქტიკის ჩამოყალიბებას და მნიშვნელოვან როლს ასრულებს სამართლებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფაში ... აღნიშნულიდან გამომდინარე, გასაჩივრების უფლების არსებობას უმთავრესად ორი მიზანი გააჩნია: ქვედა ინსტანციის მიერ დაშვებული შეცდომების გამოსწორება და კანონის განმარტების და გამოყენების ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის დამკვიდრება.“[72]
ამგვარად, გასაჩივრებას გააჩნია საკმაოდ მნიშვნელოვანი პრევენციული ფუნქცია, რომელიც ქვედა ინსტანციის მოსამართლეს უბიძგებს უფრო გულმოდგინედ შეისწავლოს განსახილველი (პატიმრობის) საკითხის გადასაწყვეტად გასათვალისწინებელი გარემოებები. კერძოდ, იგი იმ თვალსაზრისით არის მნიშვნელოვანი, რომ წსს-ზე და საქმის არსებითი განხილვის დროს ა/ღონისძიების სახით პატიმრობის გამოყენების საკითხის გადაწყვეტისას, პირველი ინსტანციის მოსამართლე, ალბათობის მაღალი ხარისხით დადასტურებულ, მარტო იმ მტკიცებულებათა გავლენის ქვეშ არ მოექცეს, რომლებიც უშუალოდ პირის ბრალეულობას ადასტურებენ.
ამდენად, მოცემულ შემთხვევაში, გასაჩივრების მექანიზმის დაშვება უბიძგებს მოსამართლეს ა/ღონისძიების საკითხის გადაწყვეტის დროს, გარდა დანაშაულის ჩადენის საფუძვლიანი ეჭვის სიმტკიცისა, ასევე გაითვალისწინოს ა/ღონისძიების გამამართლებელი, თუნდაც ის გარემოებები, რომლებზეც ევროპულმა სასამართლომ ასე პირდაპირ მიუთითა.[73]
გარდა ამისა, იმ შემთხვევაში, როდესაც ა/ღონისძიების გამართლება ზედმეტად ზოგადი, აბსტრაქტული, ან შაბლონურია, სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგია იქნება ის მექანიზმი, რომელიც ბრალდებულს შესაძლებლობას მისცემს, აღიდგინოს მოსამართლის თვითნებობით თუ შეცდომით დარღვეული მისი თავისუფლების ხელშეუხებლობა. აქედან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ, მოცემულ შემთხვევაში, გასაჩივრების უფლების არსებობას ერთმნიშვნელოვნად პროცესის გამაჯანსაღებელი დანიშნულება გააჩნია. ამიტომ, სახალხო დამცველის აზრით, საკანონმდებლო დონეზე იმის დაშვება, რომ პირველი ინსტანციის სასამართლოს მართლზომიერი გადაწყვეტილების გასაჩივრება, აუცილებლად მის უკანონო ცვლილებასაც გამოიწვევს და ამით შეაფერხებს მართლმსაჯულების ეფექტიანობას, არ გამომდინარეობს საპროცესო კანონმდებლობის შესაბამისი საკითხების მომწესრიგებელი დებულებების შინაარსიდან.
მიუხედავად ამისა, უნდა ითქვას, რომ სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიის მიერ ამგვარი გადაწყვეტილების რევიზიამ, შესაძლებელია, მაინც იქონიოს გარკვეული გავლენა ძირითად პროცესზე იმ თვალსაზრისით, რომ პირველი ინსტანციის მოსამართლეს განსხვავებული რაკურსით დაანახოს ალბათობის მაღალი ხარისხის სახელმძღვანელო სტანდარტით დადგენილი ზოგიერთი მტკიცებულება, რაც, ჩვენი აზრით, მხოლოდ დადებით გავლენას თუ იქონიებს საქმის სამართლიან გადაწყვეტაზე.
ამგვარად, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ წსს-ზე და საქმის არსებითი განხილვის დროს ა/ღონისძიების თაობაზე მიღებული გადაწყვეტილების სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში გასაჩივრება არ ახდენს სისხლის სამართლის საქმის განხილვის ძირითად პროცესზე იმგვარ ზემოქმედებას, რომელიც საფრთხეს შეუქმნიდა საქმის სამართლიან გადაწყვეტას.
თუმცა, ისიც საგულისხმოა, რომ წსს-ზე და საქმის არსებითი განხილვის დროს ა/ღონისძიების თაობაზე მიღებული გადაწყვეტილების გასაჩივრების შესაძლებლობის დაშვება ხშირად დაკავშირებულია საქმის განხილვის ვადის ზრდასთან და პროცესის გახანგრძლივებასთან. ამ მხრივ კი, პირველ რიგში, მხედველობაშია მისაღები, რომ სსსკ-ის 207-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ა/ღონისძიების სახით გამოყენებული პატიმრობის სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში გასაჩივრება არ აჩერებს განჩინების აღსრულებას. ამასთან, იგი არც სხვა მხრივ მოქმედებს საქმის არსებითი განხილვის მიმდინარეობაზე.
გარდა ამისა, როგორც საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა, „სწრაფი და ეფექტური მართლმსაჯულება წარმოადგენს სამართლიანი სასამართლოს უფლების უფლებრივ კომპონენტებს. მათი მოთხოვნაა, რომ სასამართლომ საქმე განიხილოს გონივრულ ვადაში და, იმავდროულად, სასამართლოს გააჩნდეს ბერკეტები, რომლებიც უზრუნველყოფს უფლების ეფექტურად დაცვის შესაძლებლობას. ბუნებრივია, გასაჩივრების უფლების შეზღუდვა ამცირებს საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღების დროს, თუმცა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს საქართველოს პარლმენტის მოსაზრებას, რომ სასამართლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრების უფლება თავად გასაჩივრების მსურველი პირისათვის სწრაფი მართლმსაჯულების უზრუნველყოფის მიზნით შეიძლება შეიზღუდოს.“[74]
საკონსტიტუციო სასამართლოს განცხადებით, „გაუმართლებელია პირის სამართლიანი სასამართლოს უფლების შეზღუდვა მისივე ინტერესებზე მითითებით. როდესაც საქმის განხილვის სწრაფად დასრულება თავად პირის ინტერესებშია, შეუძლებელია, პირს გააჩნდეს საქმის ხელოვნურად გახანგრძლივების მოტივაცია. პირიქით, ასეთ შემთხვევაში იგი თავად უკეთ გადაწყვეტს, მის რომელ ინტერესს მიანიჭოს უპირატესობა და რა მოცულობით ისარგებლოს სამართლიანი სასამართლოს უფლებრივი გარანტიებით“.[75] ამიტომ, საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „მოსარჩელის გასაჩივრების უფლების შეზღუდვა და მის მიერ ჩადენილი სამართალდარღვევისათვის პასუხისმგებლობის სწრაფად დაკისრება ვერ იქნება განხილული როგორც სწრაფი მართლმსაჯულების უფლებიდან მომდინარე მოთხოვნა.“[76]
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ წსს-ზე და საქმის არსებითი განხილვის დროს ა/ღონისძიების სახით გამოყენებული პატიმრობის თაობაზე მიღებული გადაწყვეტილების სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში გასაჩივრება, მართალია, ზოგიერთ შემთხვევებში, მართლაც ახდენს გარკვეულ გავლენას როგორც საქმის განმხილველი სასამართლოს შინაგანი რწმენის ჩამოყალიბებაზე, ისე პროცესის გახანგრძლივებაზე, თუმცა, მიუხედავად ამისა, ჩვენი აზრით, იგი ეჭვქვეშ არ აყენებს სისხლის სამართლის საქმის სამართლიანი და დროული გადაწყვეტის შესაძლებლობას.
აქვე, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ამგვარი გადაწყვეტილებების გასაჩივრების დაშვება, თავის მხრივ, ასევე გამოიწვევს სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში დიდი რაოდენობის საჩივრების წარდგენას, რაც დაკავშირებულია სასამართლოს გადატვირთულობის პრობლემასთან. ამრიგად, განსახილველ შემთხვევაში, ერთმანეთს რეალურად უპირისპირდება, ერთი მხრივ, პირის უფლება, სააპელაციო სასამართლოში გაასაჩივროს წსს-ზე და საქმის არსებითი განხილვის დროს ა/ღონისძიების სახით, მის მიართ გამოყენებული პატიმრობის თაობაზე მიღებული სასამართლოს გადაწყვეტილება, ხოლო, მეორე მხრივ, სისხლის სამართლის საქმის წსს-ზე და არსებითი განხილვის დროს პროცესის ეკონომიურობა და სააპელაციო სასამართლოს გადატვირთულობისაგან დაცვა. აქედან გამომდინარე, მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, სამართლიანი ბალანსი სწორედ ამ ინტერესებს შორის განვსაზღვროთ.
4.5.4. სააპელაციო სასამართლოში გასაჩივრების სამართლებრივი ინტერესი
პირველ რიგში, მხედველობაშია კვლავ მისაღების, რომ „...გასაჩივრების უფლება ასრულებს პრევენციულ ფუნქციას და, ერთი მხრივ, წარმოადგენს მოსამართლის მხრიდან თვითნებობის თავიდან აცილების მექანიზმს და მოსამართლეს უბიძგებს, თავიდან აიცილოს შესაძლო შეცდომები, ხოლო, მეორე მხრივ, ქმნის დაშვებული შეცდომების გამოსწორების შესაძლებლობას. ამასთანავე, გასაჩივრების უფლების სრულყოფილი რეალიზაცია ხელს უწყობს ერთგვაროვანი პრაქტიკის ჩამოყალიბებას და მნიშვნელოვან როლს ასრულებს სამართლებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფაში“.[77]
საკონსტიტუციო სასამართლოს პოზიციით, „...გასაჩივრების უფლების არსებობას უმთავრესად ორი მიზანი გააჩნია: ქვედა ინსტანციის მიერ დაშვებული შეცდომების გამოსწორება და კანონის განმარტების და გამოყენების ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის დამკვიდრება. ამავე დროს, ხსენებული ინტერესები ყოველ კონკრეტულ შემთხვევასთან მიმართებით სხვადასხვა ხარისხის შეიძლება იყოს. მაგალითად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ უკვე დადგენილია, რომ გასაჩივრების ინტერესი შედარებით დაბალია იმ შემთხვევაში, როდესაც გადაწყვეტილებას პირველი ინსტანციით იღებს საქართველოს უზენაესი სასამართლო (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 21 ივლისის N2/1/598 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ნუგზარ კანდელაკი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 49-57). ამდენად, სასამართლომ უნდა შეამოწმოს, სადავო ნორმებით გათვალისწინებულ შეთხვევებში რამდენად მომეტებულად არსებობს გასაჩივრების საჭიროება და ხსენებული უფლების შეზღუდვის შედეგად შელახული მოსარჩელის ინტერესი რამდენად აღემატება სადავო ნორმით დაცულ სიკეთეებს.“[78]
აღნიშნულიდან გამომდინარე, ვინაიდან სასამართლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრება უმთავრესად ქვედა ინსტანციის სასამართლოს მიერ დაშვებული შეცდომების გამოსწორების შედეგად საქმის სწორად, უშეცდომოდ გადაწყვეტასა და კანონის განმარტებისა და გამოყენების ერთგვაროვანი პრაქტიკის ჩამოყალიბებას ემსახურება, მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, დადგენილი შეზღუდვის პროპორციულობა სწორედ ამ ინტერესებთან მიმართებით შევაფასოთ.[79]
ამასთან, როგორც საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა, ზოგადად, გასაჩივრება ხშირად სააპელაციო სასამართლოს გადატვირთულობასთან არის დაკავშირებული, შესაბამისად, „სასამართლოს გადატვირთულობა მნიშვნელოვან პრობლემას წარმოდგენს, რომელიც, ერთი მხრივ, იწვევს საქმეების განხილვის დაგვიანებას, ხოლო, მეორე მხრივ, ხელს უშლის სასამართლოს საქმეთა სრულყოფილად გამოკვლევაში. ამდენად, სასამართლოს გადატვირთულობის პრევენცია პირდაპირ კავშირშია მართლმსაჯულების გამართულ ფუნქციონირებასთან. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ბუნებრივია, რომ ყველა საქმეზე სააპელაციო სასამარლოსათვის მიმართვის უფლების დადგენა მნიშვნელოვნად გააუარესებს ზემდგომი სასამართლოების საქმიანობის ეფექტურობას. შესაბამისად, პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწვეტილების გასაჩივრების უფლება, ყველა შემთხვევაში, თავისთავად ვერ გადაწონის სასამართლოს გადატვირთვისგან დაცვის უმნიშვნელოვანეს ინტერესს. ამდენად, კანონმდებელი უფლებამოსილია, შეზღუდოს ... გადაწყვეტილების ორ ინსტანციაში გასაჩივრების უფლება, მხოლოდ მაშინ, თუ პირს პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილების გადამოწმების განსაკუთრებული ინტერესი არ გააჩნია.“[80]
შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოს პოზიციით, „პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრების, ისევე როგორც ზოგადად სამართლიანი სასამართლოს უფლების, მიზანია, უზრუნველყოს პირის ამა თუ იმ უფლების დაცვა. აღნიშნულიდან გამომდინარე, პირის ინტერესი, გაასაჩივროს სასამართლოს გადაწყვეტილება, პირდაპირ არის დამოკიდებული სასამართლოს გადაწყვეტილებით შეზღუდული უფლების ინტენსივობაზე. რაც უფრო ინტენსიურია პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილებიდან მომდინარე უფლების შეზღუდვა, მით უფრო მაღალია ხსენებული გადაწყვეტილების სააპელაციო სასამართლოში გასაჩივრების ინტერესი. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა შეაფასოს სადავო ნორმით რეგულირებული შემთხვევები რამდენად შეეხება უფლების იმდენად ინტენსიურ შეზღუდვას, რომლის პირობებშიც აუცილებელია პირისათვის ორი ინსტანციის სასამართლოში გასაჩივრების შესაძლებლობის მინიჭება.“[81]
ამ მხრივ, საგულისხმოა, რომ სადავო ნორმა ზღუდავს ბრალდებულის უფლებას სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიაში გაასაჩივროს წინასასამართლო სხდომის დროს ან საქმის არსებითი განხილვის სტადიაზე მის მიმართ აღკვეთის ღონისძიების სახით გამოყენებული პატიმრობის, მაშასადამე, თავისუფლების ხელშეუხებლობის კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვის მართლზომიერება.
ამავე დროს, სადავო ნორმის და სააპელაციო სასამართლოს შესაბამისი პრაქტიკის ანალიზიდან ირკვევა, რომ წინასასამართლო სხდომაზე და საქმის არსებითი განხილვის დროს მიმდინარე ანუ მოქმედი ა/ღონისძიების - პატიმრობის მართლზომიერების ცალკე გასაჩივრების წესი არ არის გათვალისწინებული, შესაბამისად, ამ საკითხთან დაკავშირებით მიღებული გადაწყვეტილება, თავისი არსით, საბოლოოა, რაც, თავისთავად, გამორიცხავს მისი მცდარობის შემოწმების შესაძლებლობას. როგორც საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა, „თუ არ არსებობს ზემდგომი სასამართლო, არ არსებობს შესაძლებლობა შემოწმდეს მიღებული გადაწყვეტილების კანონიერება და დასაბუთებულობა. თავის მხრივ, მართლმსაჯულების განხორციელებისას პრაქტიკულად შეუძლებელია ცალკეულ საქმეზე შეცდომის დაშვების რისკის აბსოლუტურად გამორიცხვა, მით უფრო, რომ... ... განსახილველ შემთხვევაში, მოსამართლეს უწევს არა მხოლოდ სამართლებრივი, არამედ [სწორედ, რომ] ფაქტობრივი გარემოებების შეფასებაც.“[82]
საგულისხმოა, რომ ა/ღონისძიების გამოყენებით ხდება ბრალდებულის ფიზიკური თავისუფლების ხელშეუხებლობის შეზღუდვა ისე, „...რომ არ არსებობს პირველი ინსტანციის ფარგლებში დაშვებული შესაძლო შეცდომების, მათ შორის, ფაქტობრივი შეფასებების ასპექტში გამოსწორების მექანიზმი. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო ითვალისწინებს, რომ სასამართლოს მიერ ფიზიკური თავისუფლების შეზღუდვა იმთავითვე მიუთითებს უფლებაში ჩარევის ინტენსივობაზე, ხოლო „თავისუფლება-შეზღუდული პირის მდგომარეობა არ იცვლება იმის მიხედვით, თავისუფლება შეეზღუდა სასამართლოს განაჩენის, ბრძანების თუ განკარგულების საფუძველზე. ამიტომ მას უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, ერთნაირად გაასაჩივროს თავისუფლების შეზღუდვის კანონიერება, მიუხედავად შეზღუდვის საფუძვლისა.“[83]
შესაბამისად, განსახილველ შემთხვევაში, სადავო ნორმის ფარგლებში, ბრალდებულის მიმართ შეიძლება გამოყენებული იყოს საპროცესო იძულების ღონისძიება, რომელმაც შეიძლება პირის უფლებრივი ინტერესები, კერძოდ, ფიზიკური თავისუფლება ინტენსიურად შეზღუდოს. „გასაჩივრებული რეგულირება, თავის მხრივ, ვერ ახდენს პირველი ინსტანციის მოსამართლის მიერ შესაძლო შეცდომების პრევენციას. ამდენად, აშკარაა, რომ მოცემულ შემთხვევაში პირს აქვს შესაბამისი განჩინების გასაჩივრების მომეტებული სამართლებრივი ინტერესი, რომელიც აღემატება პროცესის ეკონომიურობისა და სასამართლოს გადატვირთულობისგან დაცვის ლეგიტიმურ მიზნებს. თუმცა სადავო ნორმა გამორიცხავს ზემდგომ ინსტანციაში გასაჩივრებას.“[84]
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ვთვლით, რომ სადავო ნორმით ირღვევა გონივრული ბალანსი პირის შეზღუდულ უფლებასა და მისაღწევ ლეგიტიმურ საჯარო მიზნებს შორის. ამდენად, გასაჩივრებული ნორმა არაპროპორციულად ზღუდავს საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებულ უფლებას და, შესაბამისად, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 95-ე მუხლის პირველი ნაწილის სადავო ნორმატიული შინაარსი არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი.[85]
[1] ამ შინაარსის განჩინება მიიღეს სახალხო დამცველის აპარატის მიერ შესწავლილი ბრალდებულ ს. ქ.-ის მიმართ, ბრალდებულ ნ. მ-ის მიმართ, აგრეთვე, თბილისის სააპელაციო სასამართლოში განხილულ 9 საქმეში. შესაბამისი ინფორმაცია თან ერთვის სარჩელს;
[2] საქართველოს სახალხო დამცველის 2021 წლის საპარლამენტო ანგარიში. გვ. 83. ხელმისაწვდომია: https://www.ombudsman.ge/res/docs/2022040413242699860.pdf;
[3] იხ.: იქვე, გვ. 84;
[4] ამ შინაარსის განჩინება იქნა მიღებული, სახალხო დამცველის მიერ შესწავლილ, კიდევ 9 საქმეში;
[5] თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2021 წლის 25 თებერვლის (საქმე #1გ/264-21) განჩინება;
[6] იხ.: იქვე, გვ.3;
[7] იხ.: იქვე;
[8] იხ.: იქვე;
[9] იხ.: იქვე;
[10] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 30 აპრილის №1/14/1467 განჩინება, II-11;
[11] იხ.: იქვე, II-12;
[12] №2/10/1517; №2/9/1600;
[13] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 15 ივლისის №2/9/1600 საოქმო ჩანაწერი, I-3;
[14] სწორედ სსსკ-ის 219-ე მუხლის მე-4 ნაწილით რეგულირდება, მათ შორის, აღკვეთის ღონისძიების გამოყენების, შეცვლის ან გაუქმების საკითხები;
[15] საქართველოს სახალხო დამცველის 2021 წლის საპარლამენტო ანგარიში. გვ. 83. ხელმისაწვდომია: https://www.ombudsman.ge/res/docs/2022040413242699860.pdf;
[16] იხ.: თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2021 წლის 13 ივლისის №1/3610-20 განჩინება, გვ. 3;
[17] თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2021 წლის 25 თებერვლის (საქმე #1გ/264-21) განჩინება, გვ. 4;
[18] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 17 ივნისის №1/4/1464 გადაწყვეტილება, II-26;
[19] CASE OF MELIA v. GEORGIA (Application no. 13668/21);
[20] სსსკ-ის 206-ე მუხლის მე-8 ნაწილი - „მხარე უფლებამოსილია ბრალდებულის მიმართ გამოყენებული აღკვეთის ღონისძიების შეცვლის ან გაუქმების შესახებ შუამდგომლობით მიმართოს მაგისტრატ მოსამართლეს გამოძიების ადგილის მიხედვით. მაგისტრატი მოსამართლე შუამდგომლობის წარდგენიდან 24 საათში, ზეპირი მოსმენის გარეშე წყვეტს შუამდგომლობის დასაშვებობის საკითხს, კერძოდ, წყვეტს, რა ახალი, არსებითი მნიშვნელობის მქონე საკითხებია დასმული და მტკიცებულებებია წარმოდგენილი, რომლებიც შეიძლება მიუთითებდეს გამოყენებული აღკვეთის ღონისძიების შეცვლის ან გაუქმების შესაძლებლობაზე. შუამდგომლობის დასაშვებობის თაობაზე მაგისტრატ მოსამართლეს გამოაქვს განჩინება. შუამდგომლობის დასაშვებად ცნობის შემთხვევაში სასამართლო ატარებს ზეპირ მოსმენას ამ კოდექსით დადგენილ ვადაში, ამ მუხლით დადგენილი წესითა და სტანდარტით.“;
[21] CASE OF MELIA v. GEORGIA (Application no. 13668/21), §97;
[22] „აღკვეთის ღონისძიების სახით გამოყენებული პატიმრობის საკითხის გადაწყვეტა საქმის არსებითი განხილვის დროს.“;
[23] CASE OF MELIA v. GEORGIA (Application no. 13668/21), §98;
[24] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 13 აპრილი №2/2/1506 გადაწყვეტილება, II-13;
[25] იხ.: იქვე, II-4;
[26] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის №3/1/466 გადაწყვეტილება, II-14;
[27] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის №3/2/574 გადაწყვეტილება, II-59;
[28] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2005 წლის 17 მარტის №2/3/286 გადაწყვეტილება, II-3;
[29] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 13 აპრილი №2/2/1506 გადაწყვეტილება, II-8;
[30] იხ.: იქვე, II-15;
[31] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება, II-60;
[32] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 13 აპრილი №2/2/1506 გადაწყვეტილება, II-18;
[33] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 4 მარტის №1/2/552 გადაწყვეტილება საქმეზე „სს „ლიბერთი ბანკი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-16;
[34] თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2021 წლის 25 თებერვლის (საქმე #1გ/264-21) განჩინება, გვ. 4-5;
[35] სსსკ-ის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, „...აღკვეთის ღონისძიების გამოყენების საფუძველია დასაბუთებული ვარაუდი, რომ ბრალდებული მიიმალება ან არ გამოცხადდება სასამართლოში, გაანადგურებს საქმისათვის მნიშვნელოვან ინფორმაციას ან ჩაიდენს ახალ დანაშაულს.“;
[36] მაგალითად, სსსკ-ის 207-ე მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად, სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიის მოსამართლე, მათ შორის, წყვეტს, გამოიკვლია თუ არა ან შეაფასა თუ არა პირველი ინსტანციის სასამართლომ ამ კოდექსით დადგენილი წესით არსებითი მნიშვნელობის მქონე მტკიცებულება, რომელსაც შეეძლო ზეგავლენა მოეხდინა პირისათვის აღკვეთის ღონისძიების შეფარდების მართლზომიერებაზე;
[37] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 30 აპრილის №1/14/1467 განჩინება, II-11;
[38] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 13 აპრილი №2/2/1506 გადაწყვეტილება, II-15;
[39] იხ.: იქვე, II-22;
[40] იხ.: იქვე, II-23;
[41] იხ.: იქვე, II-24;
[42] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/4/550 გადაწყვეტილება, II-43;
[43] თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2021 წლის 25 თებერვლის (საქმე #1გ/264-21) განჩინება, გვ. 4;
[44] თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2021 წლის 25 თებერვლის (საქმე #1გ/264-21) განჩინება, გვ. 4-5;
[45] იხ.: იქვე, გვ. 5;
[46] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 26 ივნისის №3/5/646 საოქმო ჩანაწერი, II-4;
[47] „პატიმრობა“;
[48] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 26 ივნისის №3/5/646 საოქმო ჩანაწერი, II-13;
[49] იხ.: იქვე, II-17;
[50] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 26 ივნისის №3/5/646 საოქმო ჩანაწერი, II-26;
[51] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 26 ივნისის №3/5/646 საოქმო ჩანაწერი, II-33-34;
[52] იხ.: იქვე, II-40;
[53] CASE OF MERABISHVILI v. GEORGIA (Application no. 72508/13), § 222;
[54] ამ მხრივ, ნიშანდობლივია ასევე, სსსკ-ის 198-ე მუხლის მე-5 ნაწილი, რომლის შესაბამისად, აღკვეთის ღონისძიებისა და მისი კონკრეტული სახის გამოყენების საკითხის გადაწყვეტისას სასამართლო ითვალისწინებს ბრალდებულის პიროვნებას, მის საქმიანობას, ასაკს, ჯანმრთელობას, ოჯახურ და ქონებრივ მდგომარეობას, მიყენებული ქონებრივი ზიანის ანაზღაურებას, ადრე შეფარდებული რომელიმე აღკვეთის ღონისძიების დარღვევის ფაქტს და სხვა გარემოებებს;
[55] CASE OF MERABISHVILI v. GEORGIA (Application no. 72508/13), § 223;
[56] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 17 ივნისის №1/5/1472 გადაწყვეტილება, II-28;
[57] იხ.: იქვე, II-29;
[58] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 15 სექტემბერის №3/2/646 გადაწყვეტილება, II-17;
[59] CASE OF MERABISHVILI v. GEORGIA (Application no. 72508/13), § 222;
[60] თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2021 წლის 25 თებერვლის (საქმე #1გ/264-21) განჩინება, გვ. 4-5;
[61] სსსკ-ის მე-13 მუხლის მე-2 ნაწილი: „ბრალდებულის აღიარება, თუ ის არ დასტურდება მისი ბრალეულობის დამადასტურებელი სხვა მტკიცებულებით, საკმარისი არ არის მის მიმართ გამამტყუნებელი განაჩენის გამოსატანად. გამამტყუნებელი განაჩენი უნდა ეფუძნებოდეს მხოლოდ ერთმანეთთან შეთანხმებულ, აშკარა და დამაჯერებელ მტკიცებულებათა ერთობლიობას, რომელიც გონივრულ ეჭვს მიღმა ადასტურებს პირის ბრალეულობას.“;
[62] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 22 იანვარის N1/1/548 გადაწყვეტილება, II-42;
[63] იხ.: იქვე, II-44;
[64] იხ.: იქვე;
[65] თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2021 წლის 25 თებერვლის (საქმე #1გ/264-21) განჩინება, გვ. 4-5;
[66] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 26 ივნისის №3/5/646 საოქმო ჩანაწერი, II-8;
[67] იხ.: იქვე, II-13;
[68] თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2021 წლის 25 თებერვლის (საქმე #1გ/264-21) განჩინება, გვ. 4-5;
[69] CASE OF MERABISHVILI v. GEORGIA (Application no. 72508/13), § 222;
[70] საგულისხმოა, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არსებითად განსახილველად აქვს მიღებული 2 კონსტიტუციური სარჩელი, რომლებიც შეეხება, ერთი მხრივ, მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე წსს-ს მოსამართლის გადაწყვეტილების გასაჩივრების შეზღუდვას, ხოლო, მეორე მხრივ, საქმის არსებითად განსახილველად გადაცემის თაობაზე წსს-ს მოსამართლის გადაწყვეტილების გასაჩივრების უფლების შეზღუდვას. იხ.: №2/10/1517 და №2/9/1600 საოქმო ჩანაწერები;
[71] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 26 ივნისის №3/5/646 საოქმო ჩანაწერი, II-26;
[72] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 19 ოქტომბრის №2/7/779 გადაწყვეტილება, II-20;
[73] CASE OF MERABISHVILI v. GEORGIA (Application no. 72508/13), § 223;
[74] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 19 ოქტომბრის №2/7/779 გადაწყვეტილება, II-14;
[75] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 28 დეკემბრის №2/8/734 გადაწყვეტილება, II-20
[76] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 19 ოქტომბრის №2/7/779 გადაწყვეტილება, II-14;
[77] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 27 თებერვლის №2/2/558 გადაწყვეტილება, II-55
[78] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 19 ოქტომბრის №2/7/779 გადაწყვეტილება, II-20;
[79] იხ.: იქვე, II-21;
[80] იხ.: იქვე, II-24;
[81] იხ.: იქვე, II-25;
[82] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 13 აპრილი №2/2/1506 გადაწყვეტილება, II-47;
[83] იხ.: იქვე, II-49;
[84] იხ.: იქვე, II-50;
[85] იხ.: იქვე, II-51.
6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები
შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა
შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა
შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა
შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა
კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა