საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეების – გიორგი კვერენჩხილაძისა და თეიმურაზ ტუღუშის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2025 წლის 11 დეკემბრის №3/11/1689 გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით

1. გამოვხატავთ რა ჩვენი კოლეგებისადმი – საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის წევრებისადმი პატივისცემას, იმავდროულად, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 47-ე მუხლის შესაბამისად, გამოვთქვამთ განსხვავებულ აზრს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2025 წლის 11 დეკემბრის №3/11/1689 გადაწყვეტილებასთან (შემდგომში – №3/11/1689 გადაწყვეტილება) დაკავშირებით.

შესავალი

2. №1689 კონსტიტუციური სარჩელით, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით, სადავოდ იყო გამხდარი საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილის იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა, რომელიც შეეხება საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 423-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძვლით, პირის მიერ ახლად აღმოჩენილი გარემოების გამო, დასრულებული საქმის წარმოების განახლების შესახებ განცხადების შეტანის დაუშვებლობას, გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლიდან 5 წლის გასვლის შემდეგ.

3. №3/11/1689 გადაწყვეტილებით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ ნაწილობრივ დააკმაყოფილა მოსარჩელე მხარის მოთხოვნა და არაკონსტიტუციურად ცნო სადავო ნორმის მხოლოდ ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც შეეხება საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 423-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძვლით პირის მიერ დასრულებული საქმის წარმოების განახლების შესახებ განცხადების შეტანის დაუშვებლობას გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლიდან 5 წლის გასვლის შემდეგ, იმ შემთხვევაში, როდესაც გამოძიება დაიწყო დასრულებული საქმის წარმოების განახლებისათვის დადგენილი 5-წლიანი ხანდაზმულობის ვადის პერიოდში, მაგრამ სისხლის სამართლის საქმეზე გამამტყუნებელი განაჩენი კანონიერ ძალაში შევიდა 5-წლიანი აღმკვეთი ვადის ამოწურვის შემდეგ.

4. წინამდებარე საქმეზე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის შემადგენლობამ, სადავო ნორმით დადგენილი 5-წლიანი ხანდაზმულობის ვადისგან გადახრის დასაშვებობის შეფასებისას, ყურადღება გაამახვილა დროის სვლასთან ერთად, განახლებული სამართალწარმოების ფარგლებში, ფაქტების დადგენის სირთულეებზე და, ამ მოტივით, ერთმანეთისგან გამიჯნა შემთხვევათა ორი ტიპი. კერძოდ, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა განსხვავებული სტანდარტებით შეაფასა: (ა) შემთხვევა, როდესაც მხარის, მისი წარმომადგენლის ან მოსამართლის მხრიდან სავარაუდოდ ჩადენილ დანაშაულზე გამოძიება დაიწყო, შესაბამის სამოქალაქო საქმეზე, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა საფუძვლით გასაჩივრებისა და საქმის წარმოების განახლების შესახებ განცხადების სასამართლოში შეტანის 5-წლიანი ხანდაზმულობის ვადაში, მაგრამ განაჩენი კანონიერ ძალაში შევიდა ამ ვადის ამოწურვის შემდეგ; და (ბ) შემთხვევა, როდესაც მხარის, მისი წარმომადგენლის ან მოსამართლის მხრიდან სავარაუდოდ ჩადენილ დანაშაულზე გამოძიების დაწყებაც და გამამტყუნებელი განაჩენის კანონიერ ძალაში შესვლაც უკავშირდება სამოქალაქო საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა საფუძვლით გასაჩივრებისა და საქმის წარმოების განახლების შესახებ განცხადების სასამართლოში შეტანის 5-წლიანი ვადის შემდგომ პერიოდს. №3/11/1689 გადაწყვეტილებით, არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი სადავო ნორმით დადგენილი 5-წლიანი ხანდაზმულობის ვადა პირველ შემთხვევასთან მიმართებით. ჩვენმა კოლეგებმა მიიჩნიეს, რომ ამგვარ ვითარებაში, ინდივიდის სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლება უფრო წონადია, ვიდრე სამართლებრივი უსაფრთხოების, სამოქალაქო ბრუნვის სტაბილურობისა და სამართლებრივი განსაზღვრულობის უზრუნველყოფის მიზნით დაწესებული დროითი შეზღუდვა. შემთხვევათა მეორე კატეგორიასთან მიმართებით კი საპირისპირო ბალანსი დადგინდა (იხ., №3/11/1689 გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილის 28-ე−31-ე პარაგრაფები).

5. ვერ გავიზიარებთ ჩვენი კოლეგების მხრიდან საკითხის ამგვარ გადაწყვეტას, ვინაიდან მივიჩნევთ, რომ სამოქალაქო საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების, ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა საფუძვლით, გასაჩივრებისა და საქმის წარმოების განახლების შესაძლებლობის ფორმალურად დაკავშირება საქმეზე მხარის, მისი წარმომადგენლის ან მოსამართლის მხრიდან სავარაუდოდ ჩადენილ დანაშაულზე გამოძიების დაწყების კალენდარულ მომენტთან, ფაქტობრივად, ნიველირებას უკეთებს, ინდივიდების სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლებისგან მომდინარე დაცვის გარანტიების ეფექტიანობას. უფრო კონკრეტულად, მსგავსი მიდგომა შინაარსობრივად ფიტავს საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლით პირისათვის შეთავაზებულ დაცვის გარანტიებს, იმ შემთხვევაში, როდესაც საქმეზე დანაშაულის ჩადენა ობიექტურად დადასტურებულია კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო განაჩენით, თუმცა გამოძიება არ ან ვერ დაიწყო საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილით განსაზღვრულ, 5-წლიანი ხანდაზმულობის ვადაში, დაინტერესებული პირისაგან დამოუკიდებელი სხვადასხვა ფაქტორის, მათ შორის, დანაშაულის ხასიათის, ინსტიტუციური უძლურებისა თუ გულგრილობის ან თავად მოსამართლის, მხარის ან/და ამ უკანასკნელის წარმომადგენლის მხრიდან შესაძლო დანაშაულებრივი გავლენის გამო. ასეთ ვითარებაში, ინდივიდის ხელმისაწვდომობა სამართლიან სასამართლო განხილვაზე და, ზოგადად, მართლმსაჯულების სამართლიანობაზე, არ უნდა იყოს დამოკიდებული გამოძიების დაწყების დროით კრიტერიუმზე. ამგვარი მიდგომა პროცედურულ ფორმალიზმს უქვემდებარებს საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ კანონიერ ძალაში შესულ სასამართლო გადაწყვეტილებაზე საქმის წარმოების განახლების უფლების რეალურ და არსებით მიზანს – დანაშაულის მეშვეობით გამრუდებული მართლმსაჯულების შედეგების გამოსწორებას. დანაშაულის გზით გამრუდებული მართლმსაჯულების შედეგად მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილების შენარჩუნება იმ საფუძვლით, რომ გამოძიება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ მითითებული 5-წლიანი აღმკვეთი ვადის გასვლის შემდეგ დაიწყო, ამგვარ ვადას, ფაქტობრივად, დანაშაულის შედეგის დაცვის საშუალებად გადააქცევს, რაც ეწინააღმდეგება არა მხოლოდ სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლებას, არამედ სახელმწიფოს ვალდებულებას, უზრუნველყოს ინდივიდის მიმართ სუბსტანციური სამართლიანობა. მართლმსაჯულების რეალური გამრუდების შემთხვევებში, პრიორიტეტი ვერ მიენიჭება სამართლებრივ უსაფრთხოებასა და განსაზღვრულობის, სამოქალაქო ბრუნვის სტაბილურობის ინტერესებს, რომლებიც თავად დანაშაულით არის შელახული.

6. სწორედ ამიტომ, მივიჩნევთ, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს სადავო ნორმით დადგენილი 5-წლიანი ხანდაზმულობის ვადა არაკონსტიტუციურად უნდა ეცნო, ზოგადად, მათ შორის, შემთხვევათა იმ კატეგორიასთან მიმართებითაც, როდესაც მხარის, მისი წარმომადგენლის ან მოსამართლის მხრიდან სავარაუდოდ ჩადენილ დანაშაულზე გამოძიების დაწყებაც და გამამტყუნებელი განაჩენის კანონიერ ძალაში შესვლაც უკავშირდება კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა საფუძვლით გასაჩივრებისა და საქმის წარმოების განახლების შესახებ განცხადების სასამართლოში შეტანის 5-წლიანი ვადის შემდგომ პერიოდს, მაშინ, როდესაც აღნიშნული დანაშაული ზეგავლენას ახდენს სასამართლოს მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებაზე და მართლმსაჯულების გამრუდებას იწვევს. საკითხის ამგვარი გადაწყვეტა თანხვედრაში იქნებოდა არა მხოლოდ ჩვენს, როგორც განსხვავებული აზრის ავტორი მოსამართლეების, სამართლებრივ პოზიციასთან, არამედ კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების გადასინჯვის აღმკვეთ ვადებთან დაკავშირებით საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკასთანაც.

1. კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების გადასინჯვის აღმკვეთ ვადებთან დაკავშირებული კონსტიტუციური სტანდარტები საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაში

7. კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების გადასინჯვის აღმკვეთი ვადების მომწესრიგებელი ნორმების კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს სტანდარტები, არსებითად, ჩამოყალიბებულია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2024 წლის 7 ივნისის №3/2/1400 გადაწყვეტილებაში საქმეზე „ემზარ კვიციანი, ეთერ ჩხეტიანი-ანსიანი, მაია ანსიანი და იაგორ ანსიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“. დასახელებული გადაწყვეტილებით, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით, მათ შორის, არაკონსტიტუციურად გამოცხადდა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც შეეხება საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძვლით, პირის მიერ კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის შესახებ განცხადების შეტანის დაუშვებლობას გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლიდან 5 წლის გასვლის შემდეგ იმ პირობებში, როდესაც მხარემ ან მისმა წარმომადგენელმა არ იცოდა სასამართლოში მის წინააღმდეგ მიმდინარე სამართალწარმოების შესახებ.

8. აღნიშნულ საქმეზე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა, რომ სასამართლოს გადაწყვეტილების საბოლოობის კონსტიტუციური ინტერესი უკავშირდება იმ გარემოებას, რომ, შემდგარი მართლმსაჯულების პირობებში, აღარ შეიცვალოს სასამართლოს მიერ დადგენილი სამართლებრივი თუ ფაქტობრივი მოცემულობები. საპირისპიროდ, მსგავსი ინტერესი ნაკლებად არსებობს მაშინ, როდესაც ესა თუ ის გადაწყვეტილება მიღებულია საქართველოს კონსტიტუციისა და კანონის ფუნდამენტური მოთხოვნების დარღვევით. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მითითებით, მხარეთა შორის დავის გადაწყვეტისას, მართლმსაჯულება ვერ ჩაითვლება აღსრულებულად, თუკი იგი არ აკმაყოფილებს სამართლიანობის მინიმალურ მოთხოვნებსაც კი. საქართველოს კონსტიტუციისა და კანონის ფუნდამენტური მოთხოვნების დარღვევა მართლმსაჯულების ხარვეზს კი არ წარმოადგენს, არამედ ამგვარ შემთხვევაში შეიძლება მიჩნეულ იქნეს, რომ საქმეზე მართლმსაჯულება, ფაქტობრივად, საერთოდ არ განხორციელებულა. შესაბამისად, ასეთ ვითარებაში მიღებული გადაწყვეტილება ვერ ჩაითვლება ობიექტური და სამართლიანი მართლმსაჯულების შედეგად. მაგალითად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ ამგვარ შემთხვევათა კატეგორიას მიაკუთვნა სიტუაცია, რომლის ფარგლებშიც, პირს, რომლის უფლებებსა და ინტერესებსაც უშუალოდ ეხება სასამართლო გადაწყვეტილება, ობიექტურად არ გააჩნია მიმდინარე დავის თაობაზე ინფორმაცია, რის გამოც, მას არ ეძლევა სასამართლო პროცესში მონაწილეობისა და საკუთარი პოზიციების დაცვის შესაძლებლობა (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2024 წლის 7 ივნისის №3/2/1400 გადაწყვეტილება საქმეზე „ემზარ კვიციანი, ეთერ ჩხეტიანი-ანსიანი, მაია ანსიანი და იაგორ ანსიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-42, 43). მათ შორის, სწორედ მსგავს შემთხვევასთან მიმართებით დაადგინა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის დარღვევა.

9. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, 2024 წლის 7 ივნისის №3/2/1400 გადაწყვეტილებით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ ჩამოაყალიბა კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების გადასინჯვის აღმკვეთი ვადების მომწესრიგებელი ნორმების კონსტიტუციურობის შემოწმების მთავარი სახელმძღვანელო სტანდარტი, რაც, მათ შორის, ბოჭავს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს და მისგან, ყოველ ინდივიდუალურ შემთხვევაში, მოითხოვს იმის შემოწმებას, რამდენად პასუხობს საქართველოს კონსტიტუციისა და კანონის მოთხოვნათა დარღვევით განხორციელებული მართლმსაჯულება სამართლიანობის მინიმალურ პირობებს და რამდენად შეიძლება გაკეთდეს დასკვნა, რომ საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილება მიღებულია ობიექტური, სამართლიანი და „შემდგარი“ მართლმსაჯულების შედეგად. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის შემადგენლობას, №1689 კონსტიტუციური სარჩელით სადავოდ გამხდარი საკითხის გადაწყვეტისას, სწორედ 2024 წლის 7 ივნისის №3/2/1400 გადაწყვეტილებით განსაზღვრული სტანდარტებით უნდა ეხელმძღვანელა.

2. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილის სადავო ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობა

10. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილის შესაბამისად, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების ბათილად ცნობისა და ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა გამო საქმის წარმოების განახლების შესახებ განცხადების შეტანა დაუშვებელია გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლიდან 5 წლის გასვლის შემდეგ, გარდა ამავე კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით და 423-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ზ“ და „თ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული შემთხვევებისა. აღნიშნული მუხლით დადგენილი საგამონაკლისო შემთხვევების მიღმა, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422-ე და 423-ე მუხლებით განსაზღვრულ, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების ბათილად ცნობისა თუ ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა გამო საქმის წარმოების განახლების სხვა საფუძვლებთან მიმართებით, სასამართლოსადმი მიმართვის საერთო ხანდაზმულობის ვადა შეადგენს შესაბამისი გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლიდან 5 წელს. აღნიშნული ვადის ამოწურვის შემდგომ, პირი მოკლებულია საქმის წარმოების განახლების მოთხოვნით სასამართლოსადმი მიმართვის შესაძლებლობას, მათ შორის, იმ შემთხვევაშიც, როდესაც სისხლის სამართლის საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული განაჩენით დადგენილია ამ საქმეზე მხარეების, მათი წარმომადგენლების ან/და მოსამართლის დანაშაულებრივი ქმედება.

11. სადავო ნორმით დადგენილი ხანდაზმულობის ვადის კონსტიტუციურობის გადაწყვეტისას, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა ყურადღება არ გაამახვილა იმაზე, შესაძლებელია თუ არა კონკრეტულ საქმეზე მართლმსაჯულების სამართლიანი აღსრულება, თუნდაც სამართლიანობის მინიმალური სტანდარტების ფარგლებში, იმ ვითარებაში, როდესაც სისხლის სამართლის საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული განაჩენით დადასტურებულია საქმეზე მხარეების, მათი წარმომადგენლების ან მოსამართლის დანაშაულებრივი ქმედება, რომელიც პოტენციურად უკავშირდება სამოქალაქო საქმის შედეგს. ნაცვლად ამისა, ჩვენმა კოლეგებმა გადამწყვეტი მნიშვნელობა მიანიჭეს ფორმალურ დროით ფაქტორს − კერძოდ, მხარეების, მათი წარმომადგენლების ან/და მოსამართლის მიერ ჩადენილ შესაძლო დანაშაულზე გამოძიების დაწყების მომენტის მიმართებას საპროცესო კანონმდებლობით დადგენილ აღმკვეთ ვადასთან. ვფიქრობთ, აღნიშნული კრიტერიუმი თავისთავად არ პასუხობს შეკითხვას, იყო თუ არა მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილება ობიექტური, სამართლიანი და „შემდგარი“ მართლმსაჯულების შედეგი, რაც, რეალურად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკით, წარმოადგენს კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების გაუქმებასთან დაკავშირებული შეპირისპირებული ინტერესების ბალანსირების სტანდარტს. მივიჩნევთ, რომ ამგვარი მიდგომით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ შინაარსობრივი შეფასება ჩაანაცვლა ფორმალური კრიტერიუმით და ინდივიდის სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლების რეალიზება, ფაქტობრივად, დამოკიდებული გახადა არა მართლმსაჯულების ხარისხსა და ლეგიტიმურობაზე, არამედ მხოლოდ სახელმწიფოს მხრიდან სისხლისსამართლებრივი რეაგირების დროულობაზე.

12. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 423-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, როგორც აღინიშნა, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების გასაჩივრებისა და ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა გამო საქმის წარმოების განახლების ერთ-ერთ საფუძველია სამოქალაქო საქმეზე მხარეების, მათი წარმომადგენლების ან/და მოსამართლის დანაშაულებრივი ქმედების ჩადენის სისხლის სამართლის საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული განაჩენით დადგენა. ბუნებრივია, აღნიშნული საფუძველი არ შეიძლება ისე იქნეს გაგებული, რომ კონკრეტულ საქმეზე მხარის/მისი წარმომადგენლის ან/და მოსამართლის ნებისმიერი დანაშაულის ჩადენის ფაქტი, თავისთავად, უნარიანია, წარმოშვას სიტუაცია, რომლის ფარგლებშიც, უპირობო, ავტომატური პრიორიტეტი მიენიჭება დასრულებული საქმის ხელახალი განხილვის ინტერესს, თავად დანაშაულის ხასიათის, ბუნების, მასშტაბისა და ამავე საქმის გადაწყვეტაზე გავლენის ხარისხის გაუთვალისწინებლად. ამ ჭრილში, ჩვენი მოსაზრებით, ერთმანეთისაგან უნდა გაიმიჯნოს, ერთი მხრივ, შემთხვევები, როდესაც შესაბამისი პირების დანაშაულებრივი ქმედებები შეიძლება, უშუალოდ უკავშირდებოდეს საქმის განხილვისა და გადაწყვეტილების მიღების პროცესს და, თავისი ხასიათის, სიმძიმის, კონკრეტული საქმის განხილვისა და გადაწყვეტის პროცესზე/შედეგზე გავლენის მასშტაბის გათვალისწინებით, განაპირობებდეს მართლმსაჯულების გამრუდებას, მაშინ, როდესაც სხვა შემთხვევებში, დანაშაული შეიძლება არ იყოს დაკავშირებული კონკრეტული სამოქალაქო საქმის განხილვასა და გადაწყვეტასთან ან მიუხედავად ამგვარი მიზეზობრივი კავშირისა, არ იწვევდეს იმ ხარისხის დეფექტს, რომელიც არსებითად გამორიცხავს სასამართლო გადაწყვეტილების ობიექტური და სამართლიანი მართლმსაჯულების შედეგად მიჩნევის შესაძლებლობას. მსგავსი საქმეების შეფასება მოითხოვს არა ფორმალურ მიდგომას, არამედ თითოეული შემთხვევის ინდივიდუალურ, შინაარსობრივ ანალიზს, საქმის გარემოებების გათვალისწინებითა და სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლების მიზნების მხედველობაში მიღებით.

13. ზოგადად, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილება, რომელიც კონკრეტული საქმის მხარეების/მათი წარმომადგენლების ან მოსამართლის სისხლის სამართლის საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული განაჩენით დადასტურებული დანაშაულის შედეგია და იწვევს მართლმსაჯულების გამრუდებას, არსობრივად განსხვავდება მართლმსაჯულების განხორციელების პროცესში დაშვებული შეცდომის, ხარვეზის ან/და ამავე საქმეზე ჩადენილი ისეთი დანაშაულისაგან, რომელიც სხვადასხვა, ზემოთ განხილული ფაქტორის გათვალისწინებით, ზეგავლენას არ ან ვერ, ან არაარსებითად, ახდენს სასამართლო განხილვის პროცესის მიმდინარეობასა და გადაწყვეტილების შედეგზე. გამრუდებული მართლმსაჯულების გზით მიღებული გადაწყვეტილება წარმოადგენს მართლმსაჯულების განხორციელების პროცესში განზრახი, უკანონო ჩარევით წარმოშობილ შედეგს, რომელიც საფუძველს აცლის სასამართლო გადაწყვეტილების ლეგიტიმაციას. ასეთ ვითარებაში, საქმე ეხება თავად მართლმსაჯულების მექანიზმის მიზანმიმართულ დამახინჯებას და იწვევს მართლმსაჯულების სისტემის ინსტრუმენტალიზაციას, რამდენადაც სასამართლო პროცესი არ გამოიყენება სამართლის აღსრულებისათვის, არამედ გარდაიქმნება უკანონო მიზნის მისაღწევ საშუალებად. მოცემულ შემთხვევაში, დანაშაულებრივი ქმედება ინტეგრირებულია სასამართლო გადაწყვეტილების მიღების პროცესში და შესაძლოა, არსებითად, მართლმსაჯულების შედეგსაც განსაზღვრავდეს.

14. მართლმსაჯულების გამრუდების შედეგად მიღებული გადაწყვეტილებების სამართლიანი გადაწყვეტილებით ჩანაცვლების საპროცესო შესაძლებლობის არარსებობა ან ფორმალური ვადებით შემოსაზღვრა წარმოშობს მრავალმხრივ და სისტემურ რისკებს. პირველ რიგში, იქმნება პრეცედენტი, რომ დანაშაულებრივი გზით მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილება იღებს/ინარჩუნებს სამართლებრივ ლეგიტიმაციას, რაც დროით ბარიერებს, ხანდაზმულობის ვადებს გარდაქმნის დანაშაულის შედეგის დაცვის ინსტრუმენტად. იმავდროულად, ასეთი გადაწყვეტილებების შეუქცევადობის უპირობო უზრუნველყოფა მნიშვნელოვნად ასუსტებს საზოგადოებრივ ნდობას სასამართლოსა და მართლმსაჯულების სისტემის მიმართ, რადგან აყალიბებს აღქმას, რომ სასამართლო გადაწყვეტილების საბოლოობას და სამართლებრივ სტაბილურობას ენიჭება უპირატესობა სამართლიანობასთან მიმართებით, მაშინაც კი, როდესაც უკანონობა უდავოდ დადასტურებულია. საბოლოოდ, ამგვარი მიდგომა ეწინააღმდეგება სამართლის უზენაესობას დაფუძნებული სახელმწიფოს ერთ-ერთ ფუნდამენტურ მოთხოვნას, რომლის მიხედვითაც, აუცილებელია, რომ სასამართლო გადაწყვეტილების სავალდებულო ძალა ემყარებოდეს არა მხოლოდ ფორმალურ საბოლოობას, არამედ მის მიღებას კონსტიტუციის და კანონის ფუნდამენტური მოთხოვნების ფარგლებში განხორციელებული მართლმსაჯულების შედეგად.

15. კონსტიტუციურსამართლებრივი გაგებით, გადაწყვეტილება, რომელიც მიღებულია საქართველოს კონსტიტუციისა და კანონის ფუნდამენტური მოთხოვნების უგულებელყოფით, ვერ აკმაყოფილებს სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლების ვერც ერთ მინიმალურ კომპონენტს. თუ გადაწყვეტილების მიღების პროცესი წინასწარ იყო დამახინჯებული სამართალწარმოების მხარის/მისი წარმომადგენლის ან/და მოსამართლის დანაშაულებრივი ქმედებით (მაგალითად, როდესაც სასამართლო გადაწყვეტილება მიღებულია ქრთამის, ზეწოლის, მტკიცებულებების ფალსიფიკაციის ან სხვა სისხლისსამართლებრივად დასჯადი ქმედების საფუძველზე/შედეგად) და აღნიშნული გარემოება იწვევს მართლმსაჯულების გამრუდებას, შეუძლებელია ითქვას, რომ სასამართლო განხილვის განმავლობაში, დაცული იყო მხარეთა თანასწორობა, შეჯიბრებითობა ან სასამართლო პროცესის რომელიმე კომპონენტი, მტკიცებულებების გამოკვლევა-შეფასება თუ არგუმენტების განხილვა, რეალურად, საერთოდ განხორციელდა. შესაბამისად, მსგავსი გადაწყვეტილება ვერ ჩაითვლება შემდგარი მართლმსაჯულების შედეგად მიღებულად, რომლის მიმართაც მოქმედებს სასამართლო გადაწყვეტილების შეუქცევადობისა და სამართლებრივი უსაფრთხოების კონსტიტუციური ინტერესი. პირიქით, სასამართლოს მსგავსი გადაწყვეტილებები იმგვარ აქტებად უნდა იქნეს განხილული, რომლებიც ფორმალურად არსებობს, თუმცა შინაარსობრივად მოკლებულია იმ კონსტიტუციურ თვისებებს, რომლებიც აუცილებელია სასამართლო გადაწყვეტილების სამართლებრივი ძალის დასაბუთებისათვის.

16. №3/11/1689 გადაწყვეტილებაში, როგორც უკვე აღინიშნა, შეპირისპირებულ ინტერესებს (ერთი მხრივ, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა გამო გადასინჯვის, ხოლო, მეორე მხრივ, სასამართლო გადაწყვეტილებას შეუქცევადობის, სამართლებრივი უსაფრთხოებისა და სამოქალაქო ბრუნვის სტაბილურობის ინტერესები) შორის სამართლიანი ბალანსის დადგენისას, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის შემადგენლობამ გადამწყვეტ კრიტერიუმად შესაბამის დანაშაულზე გამოძიების დაწყების მომენტი მიიჩნია. ამგვარი მიდგომა კი გაამართლა, აბსტრაქტულად, დროის გასვლით გამოწვეული პრაქტიკული დაბრკოლებებით, მათ შორის, განახლებული პროცესის ფარგლებში, კანონიერი გადაწყვეტილების მისაღებად საჭირო მტკიცებულებების მოძიების სირთულეებით, ისე, რომ არ შეამოწმა შესაძლებელია თუ არა კონკრეტულ შემთხვევაში ამ სირთულეების დაძლევა და, საერთოდ, ინარჩუნებს თუ არა ისინი მნიშვნელობას, იმ ვითარებაში, როდესაც თავად მართლმსაჯულების პროცესი წინასწარ იყო გამრუდებული. ამასთანავე, ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ საუბარია შემთხვევაზე, როდესაც მართლმსაჯულების წინააღმდეგ დანაშაულის თაობაზე არსებობს არა უბრალო ეჭვი ან ვარაუდი, დაინტერესებული მხარის სუბიექტური მოსაზრება, არამედ იგი უტყუარადაა დადასტურებული სისხლის სამართლის საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული გამამტყუნებელი განაჩენით.

17. ვფიქრობთ, დროის ფაქტორისა და მტკიცებულებათა მოძიების შესაძლო სიძნელეებზე ხაზგასმა და, მით უმეტეს, იმ გარემოების რელევანტურობაზე აპელირება, იცოდა თუ არა დაინტერესებულმა პირმა მოწინააღმდეგე მხარის, მისი წარმომადგენლის ან მოსამართლის მიერ ჩადენილი დანაშაულის თაობაზე და მოითხოვა თუ არა გამოძიების დაწყება, ვერ გაამართლებს იმ ვითარებას, როდესაც სისხლის სამართლის საქმეზე კანონიერ ძალაში შესული გამამტყუნებელი განაჩენი სერიოზული კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს სამოქალაქო საქმეზე განხორციელებული მართლმსაჯულების/სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილების ლეგიტიმურობას. საკითხის ამგვარი გადაწყვეტა არა მხოლოდ არასაკმარისად დასაბუთებულია, არამედ, ასევე წარმოშობს სამართლიანობასთან დაკავშირებულ კითხვებს, ვინაიდან, საქართველოში მოქმედი სისხლისსამართლებრივი დევნის მოდელის პირობებში, გამოძიების დაწყება არ ექვემდებარება დაინტერესებული პირის ნებას, რის შედეგადაც, სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლების რეალიზება, ამ მხრივ, სრულად დამოკიდებული ხდება პირის კონტროლს მიღმა არსებულ გარემოებაზე. ჩვენი კოლეგების მიერ შემოთავაზებული გადაწყვეტის პირობებში, შესაძლებელია, წარმოიშვას ვითარება, რომლის ფარგლებშიც, მართალია პირი ინფორმირებულია მის საქმეზე მოწინააღმდეგე მხარის/მისი წარმომადგენლის ან/და მოსამართლის მიერ შესაძლო დანაშაულის ჩადენის თაობაზე, თუმცა ზეგავლენას ვერ ახდენს გამოძიების დაწყება-არდაწყებაზე. ბუნებრივია, დაინტერესებულ მხარეს გააჩნია გამოძიების პროცესის დაწყების ინიცირების შესაძლებლობა საგამოძიებო ორგანოებისათვის განცხადებით მიმართვის გზით, თუმცაღა შემდგომ, იგი მოკლებულია რაიმე სახის ბერკეტის გამოყენების შესაძლებლობას, რათა ზეგავლენა მოახდინოს საგამოძიებო ორგანოებისა თუ სასამართლოს მიერ საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებაზე. აღნიშნულ საკითხზე აპელირებს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი, მათ შორის, 2024 წლის 7 ივნისის №3/2/1400 გადაწყვეტილებაში (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2024 წლის 7 ივნისის №3/2/1400 გადაწყვეტილება საქმეზე „ემზარ კვიციანი, ეთერ ჩხეტიანი-ანსიანი, მაია ანსიანი და იაგორ ანსიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-64). ამასთანავე, სრულიად შესაძლებელია არსებობდეს ისეთი სიტუაციაც, რომლის ფარგლებშიც, პირს საერთოდ არ გააჩნდეს ინფორმაცია იმის თაობაზე, რომ მისი ინტერესების საზიანოდ მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილება წარმოადგენს დანაშაულებრივი შეთანხმების ან ერთობლივი მოქმედების შედეგს, მაგალითად, მაშინ, როდესაც საქმეზე მოსამართლე და მოწინააღმდეგე მხარე კოორდინირებულად მოქმედებდნენ მართლმსაჯულების შეცდომაში შეყვანის მიზნით. ასეთ ვითარებაში, გამოძიების დაწყების კალენდარული მომენტის გადამწყვეტ ფაქტორად მიჩნევა ინდივიდის უფლებების დაცვას, ფაქტობრივად, დამოკიდებულს ხდის სახელმწიფოს რეაგირების დროულობასა და შემთხვევითობაზე. შედეგად, პირის სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლება აღარ განისაზღვრება მიღებული გადაწყვეტილების სამართლიანობით, არამედ იმ გარემოებით, როდის და როგორ [თუ] დაიწყებს სახელმწიფო რეაგირებას შესაძლო დანაშაულზე.

18. ამასთანავე, როგორც აღინიშნა, სამოქალაქო საქმეზე გამრუდებული მართლმსაჯულების შედეგად მიღებული, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების მოქმედების ძალის შენარჩუნების და საქმის წარმოების შესაძლებლობის გამორიცხვის ლეგიტიმურ ინტერესად საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის წევრებმა სამართლებრივი განსაზღვრულობისა და სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპები მიიჩნიეს, რომელთაც, საბოლოოდ, პრიორიტეტი მიენიჭა ამგვარი გადაწყვეტილების გადასინჯვისა და გამრუდებული მართლმსაჯულების გზით დამდგარი შედეგის გამოსწორების მიმართ დაზარალებული პირის ინტერესთან შედარებით (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 11 დეკემბრის მარტის №3/11/1689 გადაწყვეტილება საქმეზე „ალექსანდრე ახალაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-29). ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა, სამოქალაქო საქმეზე გამრუდებული მართლმსაჯულების გზით მიღებული კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დაზარალებული პირის ინტერესების საპირწონედ იმ პირის ინტერესი დააყენა, და მიანიჭა კიდეც უპირატესობა, რომელის სასარგებლოდაც არის კონკრეტული გადაწყვეტილება კანონიერ ძალაში შესული და რომელმაც მისთვის ხელსაყრელ შედეგს დანაშაულებრივი ქმედების მეშვეობით მიაღწია.

19. აღსანიშნავია, რომ სამართლებრივი უსაფრთხოებისა და განსაზღვრულობის პრინციპები, სამართლის უზენაესობის პრინციპს დაფუძნებული სახელმწიფოს ფუნქციონირების ქვაკუთხედს წარმოადგენს და, არსობრივად, კანონიერად წარმოშობილი მოლოდინების დაცვას ემსახურება, რაც პირებს აძლევს საშუალებას, წინასწარ განჭვრიტონ სამართლებრივი რეგულირების შედეგები და საკუთარი ქცევა სამართლის მოთხოვნებთან შესაბამისობაში წარმართონ. იმავდროულად, სამართლებრივი უსაფრთხოებისა და განსაზღვრულობის პრინციპები იცავს მხოლოდ პირთა იმგვარ სამართლებრივ ქმედებებსა თუ მათ სასარგებლოდ მიღებულ ისეთ აქტებს, რომლებიც კანონიერი და კეთილსინდისიერი საფუძვლით არის განხორციელებული/მიღებული. საპირისპიროდ, პირს, რომელიც შეგნებულად არღვევს კანონს, ახორციელებს დანაშაულებრივ ქმედებას, არ გააჩნია კონსტიტუციურად შეთავაზებული დაცვა, რომ მის მიერ დანაშაულებრივი ქმედების გზით მიღწეული შედეგი შეუქცევადი იქნება. დაუშვებელია სახელმწიფომ შექმნას სამართლებრივი სისტემა, რომელიც დაიცავს პირთა მოლოდინს უკანონო, დანაშაულზე დაფუძნებული უპირატესობის შენარჩუნებაზე. სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპის ამგვარი ინტერპრეტაცია სამოქალაქო ურთიერთობის მონაწილეების ცნობიერებაში ჩამოაყალიბებს განცდას, რომ დანაშაულებრივი ქმედების ჩადენა შეიძლება იქცეს მიზნის მიღწევის გამართლებულ საშუალებად, რამდენადაც მისი მეშვეობით მიღწეული შედეგი დაცული აღმოჩნდება.

20. ყოველივე ზემოხსენებულის გათვალისწინებით, ჩვენთვის გაუგებარი და სამართლებრივად აუხსნელია, პირველ რიგში, რატომ მიიჩნიეს ჩვენმა კოლეგებმა კონსტიტუციური დაცვის ღირსად იმ პირის ინტერესი, რომლის მიერ კონკრეტულ სამოქალაქო საქმეზე დანაშაულის ჩადენა დადასტურებულია კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო განაჩენით და, შემდგომ, რატომ მიანიჭეს მის სასარგებლოდ მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილების შეუქცევადობას უპირატესობა იმ პირის ინტერესთან შედარებით, რომელიც, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა საფუძვლით გადასინჯვისა და საქმის წარმოების განახლების გზით, ცდილობს საკუთარი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვას, საქმეზე მართლმსაჯულების აღსრულებას და სამართლიანობის მიღწევას.

21. ამ კონტექსტში, საყურადღებოა ისიც, რომ სახელმწიფოს სისხლისსამართლებრივი პოლიტიკა თავად არ აღიარებს დროის ფაქტორს, როგორც აბსოლუტურ ბარიერს სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისა და სიმართლის დადგენისათვის. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსი, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 423-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძვლის კონტექსტში, მეტ-ნაკლებად რელევანტურ დანაშაულებთან მიმართებით (მაგალითად, ქრთამის აღება, ქრთამის მიცემა, მტკიცებულებათა განადგურება, ზემოქმედების განხორციელება მოწმეზე, ექსპერტზე ან თარჯიმანზე და სხვ.) ითვალისწინებს სისხლისსამართლებრივი დევნის ხანდაზმულობის განსხვავებულ ვადებს, რაც მერყეობს, საშუალოდ, 6-დან 30-წლამდე, დამამძიმებელი გარემოებების გათვალისწინებით. ამგვარი ნორმატიული გადაწყვეტა ცხადყოფს, რომ თავად სახელმწიფოს მიერ არჩეული სისხლისსამართლებრივი პოლიტიკა დროის გასვლას არ განიხილავს იმგვარ ფაქტორად, რომელიც ავტომატურად აუქმებს სამართლებრივი რეაგირების საჭიროებას ან სიმართლის დადგენის ინტერესს. პირიქით, ხანგრძლივი და დიფერენცირებული ხანდაზმულობის ვადების დაწესება ეფუძნება იმის აღიარებას, რომ ამ კატეგორიის დანაშაულები, თავიანთი ბუნებითა და საზოგადოებრივი საფრთხის ხარისხით, ხშირად ხასიათდება ფარულობით, რთული გამოვლენადობითა და დაგვიანებული აღმოჩენის მაღალი რისკით. ასეთ პირობებში, გაუმართლებლად გამოიყურება მიდგომა, სადაც სისხლისსამართლებრივ კონტექსტში, სახელმწიფოსათვის კვლავ ლეგიტიმურია რეაგირება და პასუხისმგებლობის დაკისრება, მაშინ, როდესაც იმავე ფაქტობრივი საფუძვლის მქონე სამოქალაქო სამართალწარმოების ფარგლებში, სასამართლო გადაწყვეტილების გადასინჯვის შესაძლებლობა სრულად იკეტება ხანმოკლე, ფორმალურად განსაზღვრული 5-წლიანი ვადით. აღნიშნული, პრაქტიკულად, ნიშნავს სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრების შესაძლებლობის/საჭიროების აღიარებას, ხოლო იმავე დანაშაულის შედეგად მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილების გამოსწორებაზე უარის თქმას.

22. ამავე ჭრილში, ხაზგასმას იმსახურებს ისიც, რომ ჩვენმა კოლეგებმა, შეპირისპირებული − ერთი მხრივ, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა გამო გადასინჯვის, ხოლო, მეორე მხრივ, სასამართლო გადაწყვეტილებას შეუქცევადობის, სამართლებრივი უსაფრთხოებისა და სამოქალაქო ბრუნვის სტაბილურობის ინტერესების ბალანსირებისას, პრიორიტეტის ამ უკანასკნელისათვის მინიჭება დროის გასვლით გამოწვეული პრაქტიკული დაბრკოლებებით, მათ შორის, განახლებული პროცესის ფარგლებში, კანონიერი გადაწყვეტილების მისაღებად საჭირო მტკიცებულებების მოძიების, გამოყენებადობის, სახეცვალებადობის, მტკიცებითი ძალის კლებისგან მომდინარე სირთულეებით ახსნეს. მათი მითითებით, დროის სვლასთან ერთად, მტკიცებულებების მოპოვებასთან დაკავშირებული სირთულეები ქმნის ნიადაგს საქმის ფაქტობრივი გარემოებების არაობიექტური შეფასებისათვის და წარმოშობს რისკებს სწორი და უტყუარი გადაწყვეტილების მიღების წინააღმდეგ (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 11 დეკემბრის მარტის №3/11/1689 გადაწყვეტილება საქმეზე „ალექსანდრე ახალაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-15, 28). ამ მხრივ, აუცილებელია, კიდევ ერთხელ აღინიშნოს, რომ, ზოგადად, პირთა მიერ, მათ შორის, სამოქალაქო საქმეზე მხარის, მისი წარმომადგენლის ან მოსამართლის მიერ დანაშაულის ჩადენის ფაქტი, მოქმედი კანონმდებლობის მიხედვით, დგინდება კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო განაჩენით, რომლის მიღებაც ეფუძნება მტკიცებულების შეფასების კონსტიტუციურად ერთ-ერთ ყველაზე მკაცრ სტანდარტს − პირის მიერ დანაშაულის ჩადენის უტყუარ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით და გონივრულ ეჭვს მიღმა დადასტურებას (საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-7 პუნქტი). ამასთანავე, სისხლისსამართლებრივი დევნის ხანდაზმულობის ვადების დაწესებით, სახელმწიფო თავად აღიარებს, რომ დანაშაულის ჩადენიდან ხანგრძლივი პერიოდის გასვლის შემთხვევაში, შესაძლებელია, მტკიცებულებების მოძიება, მოწმეთა ჩვენებების მიღება და საქმის ფაქტობრივი გარემოებების სრულყოფილი გამორკვევა იმ ხარისხით, რომელიც აკმაყოფილებს ასეთ მკაცრ კონსტიტუციურ სტანდარტს. შესაბამისად, გაუგებარია, რა განსაკუთრებული სპეციფიკით ხასიათდება სამოქალაქო სამართალწარმოება, სადაც არ მოქმედებს სისხლის სამართლის პროცესისთვის დამახასიათებელი მაღალი მტკიცებულებითი და მტკიცებითი სტანდარტები, რაც დროის გასვლას ავტომატურად აქცევდეს ისეთი მასშტაბის მტკიცებულებით ბარიერად, რომელიც სრულად გამორიცხავს საქმის ხელახალი განხილვის შედეგად, კანონიერი, ობიექტური და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღების შესაძლებლობას.

23. ამრიგად, ვფიქრობთ, კონკრეტულ საქმეზე მართლმსაჯულების გამრუდება, როგორც გარემოება, ობიექტურად არსებობს იმისგან დამოუკიდებლად, როდის დაიწყო შესაბამის სავარაუდო დანაშაულზე გამოძიება. მართლმსაჯულების გამრუდების ფაქტი უკავშირდება გადაწყვეტილების მიღების პროცესის ხარისხსა და ლეგიტიმურობას და არა სახელმწიფოს სისხლისსამართლებრივი რეაგირების დროით პარამეტრებს. შესაბამისად, ყველა პირს, რომელსაც გააჩნია გამრუდებული მართლმსაჯულების შედეგად მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილების გადასინჯვის ლეგიტიმური ინტერესი, უნდა ჰქონდეს ამის შესაძლებლობა, მიუხედავად იმისა, რა ეტაპზე იქნა გამოვლენილი მხარის, მისი წარმომადგენლის ან/და მოსამართლის დანაშაულებრივი ქმედება და როდის დაიწყო საქმეზე გამოძიება. საპირისპირო მიდგომა გამრუდებული მართლმსაჯულების არსებობას აკავშირებს ფორმალურ და პირის კონტროლს მიღმა არსებულ გარემოებებთან და ამით დაუშვებლად ზღუდავს სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლების ეფექტიან რეალიზებას.

დასკვნა

24. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მივიჩნევთ, რომ წინამდებარე დავის გადაწყვეტისას, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს უნდა ეხელმძღვანელა 2024 წლის 7 ივნისის №3/2/1400 გადაწყვეტილებით დადგენილი სტანდარტებით და სადავო ნორმით დადგენილი 5-წლიანი ხანდაზმულობის ვადა არაკონსტიტუციურად ეცნო, ზოგადად, იმ შემთხვევაში, როდესაც აღნიშნული დანაშაული, თავისი ხასიათისა და ბუნების, კონკრეტული საქმის განხილვისა და გადაწყვეტის პროცესთან კავშირისა და გადაწყვეტილების შედეგზე გავლენის მასშტაბის გათვალისწინებით, იწვევს მართლმსაჯულების გამრუდებას, განურჩევლად შესაბამის დანაშაულზე გამოძიების დაწყების დროისა.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეები

გიორგი კვერენჩხილაძე

თეიმურაზ ტუღუში