საქართველოს მოქალაქე ნიკოლოზ ლომიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ
დოკუმენტის ტიპი | კონსტიტუციური სარჩელი |
ნომერი | N821 |
ავტორ(ებ)ი | ნიკოლოზ ლომიძე |
თარიღი | 9 აგვისტო 2016 |
თქვენ არ ეცნობით სარჩელის სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ სარჩელის დოკუმენტი
განმარტებები სადავო ნორმის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით
აღნიშნული კონსტიტუციური სარჩელი აკმაყოფილებს “საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ” საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის მოთხოვნებს, ვინაიდან: ა) ფორმით და შინაარსით შეესაბამება ”საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ” საქართველოს კანონის მე-16 მუხ.-ით დადგენილ მოთხოვნებს; ბ) შეტანილია უფლებამოსილი სუბიექტის მიერ; ქ.თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისიხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიაში 2014 წლის 06 ივლისს გამართული წ/სასამართლო სხდომის განჩინების მიხედვით ირკვევა, რომ ნ.ლომიძის ბრალდების საქმეზე წ/სასამართლო სხდომის თავმჯდომარის მიერ გამოყენებული იქნა სადავო ნორმა და ბრალდების მხარის მიერ წარდგენილი მტკიცებულებები ცნობილი იქნა დასაშვებად, რაზე დაყრდნობითაც მოგვიანებით ქ.თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიამ მიიღო გამამტყუნებელი განაჩენი და ნიკოლოზ ლომიძეს სასჯელის ზომად შეეფარდა 9(ცხრა) წლით თ/აღკვეთა. ამდენად მითითებული სადაო ნორმით პირდაპირ ირღვევა ნ.ლომიძის ფუნდამენტური უფლებები რაც გარანტირებულია საქართველოს კონსტიტუციის II თავით და აღნიშნული სადაო ნორმის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობა პირდაპირ ინტერესშია როგორც ნ. ლომიძის ასევე საქართველოს კონსტიტუციის IIთავით გათვალისწინებული ადამიანის უფლებების და თავისუფლებების რეალიზებასთან. გ) სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი; დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ; ე) საჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის მე-40 მუხ. III ნაწ; 42-ე მუხ.VII ნაწ. ვ) კანონით არა არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა და შესაბამისად არც მისი არასაპატიო მიზნით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში; ზ) სადავო საპროცესო ნორმის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე. |
მოთხოვნის არსი და დასაბუთება
საქ.ს.ს.ს.კ. 219-ე მუხ. IV ნაწ.”ა”პუნქტის თანახმად, წ/სასამართლო სხდომის მოსამართლე განიხილავს მხარეთა შუამდგომლობებს მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე. მითითებული საკითხის გარკვევა ერთ-ერთი აუცილებელია წ/სასამართლო პროცესის მიზანსა და ამოცანებს შორის, რათა სასამართლოს მიერ გამოკვლეულ იქნეს დაცული იყო თუ არა მხარეთა უფლებები და კანონის მოთხოვნები მხარეთა უფლებების უზრუნველყოფის შესახებ; მტკიცებულებათა შეკრების დროს ხომ არ დარღვეულა კანონი, თუმცა აქვე აუცილებელია ყურადღება გავამახვილოთ იმ საკითხზე, რომ წ/სასამართლო სხდომა ვერ და არ ახდენს მხარეების მიერ წარდგენილი მტკიცებულებების არსებით გამოკვლევას მათი როგორც ავთენტურობისა და რელევანტურობის ასევე უტყუარობის და დასაშვებობის კუთხით, არამედ აღნიშნული სწორედ რომ არსებითი განხილვის სასამართლოს ამოცანებს წარმოადგენს და მხარეთა თანასწორობის პრინციპიდან გამომდინარე წ/სასამართლო სხდომის თავმჯდომარეს არ რჩება შესაძლებლობა უპირატესობა მიანიჭოს რომელიმე მხარის მიერ წარმოდგენილ დოკუმენტს, თუნდაც ამით მეორე მხარის წარდგენილი მასალის კანონის დარღვევით მოპოვების ფაქტი დასტურდებოდეს, ვინაიდან თავად ამ სახის მხარის მიერ წარმოდგენილი დოკუმენტი საჭიროებს გამოკვლევას ავთენტურობისა, უტყუარობისა და წარმომავლობის კუთხით, რის შემდეგ მხარის მოთხოვნის შემთხვევაში მას შეუძლია მიენიჭოს მტკიცებულებითი ძალა (საქ.ს.ს.ს.კ. 78-ე მუხ.), ვინაიდან არცერთ მტკიცებულებას არ გააჩნია წინასწარ მინიჭებული და დადგენილი მტკიცებულებითი ძალა, არამედ მტკიცებულება უნდა შეფასდეს სისხლის სამართლის საქმესთან მისი რელევანტურობის, დასაშვეობებისა და უტყუარობის თვალსაზრისით. (საქ. ს.ს.ს.კ. მე-13 მუხ. I ნაწ., 82-ე მუხ.). ამდენად წ/სასამართლო იძულებულია საქმის არსებითი განხილვისათვის დასაშვებად ცნოს თუნდაც ორი ურთიერთ საწინააღმდეგო დოკუმენტი და მისცეს შესაძლებლობა მხარეებს და სასამართლოს საჯაროობისა და შეჯიბრებითობის პრინციპით, უშუალოდ მხარეთა მონაწილეობით გამოიკვლიონ წარდგენილი მტკიცებულებები, რელევანტურობის, დასაშვებობისა და უტყუარობის თვალსაზრისით. ამ ჭრილში აუცილებელია ყურადღება გამახვილდეს სისხლის სამართლის პროცესუალური კანონმდებლობაში საქ. ს.ს.ს.კ. 219, მუხ. IV ნაწ.”ა”პუნქტის შინაარსიდან გამომდინარე ”დასაშვებობასთან” დაკავშირებით დამკვიდრებულ ტერმინოლოგიაზე, რომლის ამ ფორმით დამკვიდრება სისხლის სამართლის პროცესუალურ კანონმდებლობაში შეცდომისკენ უბიძგებს კანონის გამომყენებელს, რაც საფუძველს იძლევა რომ წ/სასამართლო სხდომის მიერ, - რომელიც მტკიცებულებათა შეფასებისას ხელმძღვანელობს ალბათობის მაღალი ხარისხის სტანდარტით და ვერ ახდენს მტკიცებულებათა არსებით გამოკვლევას მათი რელევანტურობის, უტყუარობისა და დასაშვევობის კუთხით, - საქმის არსებითი განხილვისათვის დასაშვებად ცნობილი მტკიცებულება კრიტიკული შემოწმების გარეშე საფუძვლად დაედოს პირის მიმართ გამამტყუნებელ განაჩენს. კანონის ამგვარი ინტერპრეტაცია არა თუ სავსებით შესაძლებელია, არმედ დღევანდელი სასამართლოები სწორედ რომ მითითებული ფორმით ახდენენ კანონის განმარტებას (მაგ: ნ.ლომიძის ბრალდების საქმეში საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს თავმჯდომარემ ლ.ნოზაძემ, მიუხედავად იმისა რომ წარმოდგენილი იყო ახალი მტკიცებულებები და მტკიცებულებათა გამოკვლევის შედეგად ცალსახად დადასტურდა ბრალდების მხარის მიერ წარდგენილი მტკიცებულებების უკანონობა, უარი განაცხადა ”დაუშვებელ მტკიცებულებებად” ცნობის შესახებ შუამდგომლობის განხილვასა და დაკმაყოფილებაზე იმ მოტივით, რომ ”მტკიცებულებათა დასაშვებობის შესახებ შუამდგომლობებს განიხილავს წ/სასამართლო სხდომა. შესაბამისად არსებითი განხილვის სასამართლო მოკლებულია შესაძლებლობას იმსჯელოს უკვე დაშვებული მტკიცებულებების დაუშვებელ მტკიცებულებებად ცნობის შესახებ”. მითითებულ მსჯელობას დაეთანხმა სააპელაციო სასამართლოს პალატა, ხოლო უზენაესი სასამართლოს შემადგენლობამ რაიმე კანონსაწინააღმდეგო მითითებულ დასბუთებაში ვერ აღმოაჩინა, რის გამოც საერთოდ უარი განაცხადა საჩივრის დასაშვებობაზე) რაც მოსამართლეს ანიჭებს თავისუფლებას, წ/სასამართლოს მიერ განჩინებით დასაშვებად ცნობილ მტკიცებულებას, რომლის უკანონობა და ”დაუშვებელ მტკიცებულებად” (საქ.ს.ს.ს.კ. 72-ე მუხ.) ცნობის საფუძვლები გამოიკვეთა, საქმის არსებითი განხილვისას დააფუძვნოს გამამტყუნებელი განაჩენი. სწორედ მითითებული მსჯელობა არის საქ. ს.ს.ს.კ. 219-ე მუხ. IV ნაწ.”ა”პუნქტის არაკონსტიტუციურობის მთავარი ინდიკატორი. სწორედ ის გარემოება, რომ სადაო ნორმის შინაარსში მოცემულია, რომ ”წ/სასამართლო სხდომა განიხილავს მხარეთა შუამდგომლობებს მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე” და არ არის დეფინიცირებული, რომ ამ შემთხვევაში დასაშვებობა გულისხმობს მხარეების მიერ წარმოდგენილი მასალის მხოლოდ ალბათობის მაღალი ხარისხის სტანდარტით საქმის არსებითი განხილვისათვის დასაშვებობის საკითხს, იძლევა შესაძლებლობას ნორმის არაერთგვაროვანი წაკითხვის ალბათობისა და კანონის გამომყენებლის მიერ წარმოდგენილი მტკიცებულებების აპრიორად კანონიერ - ” დასაშვებ მტკიცებულებად” ცნობისთვის, ვინაიდან მიღებულია წ/სასამართლო სხდომის მიერ განჩინება მათ დასაშვებობასთან დაკავშირებით, რაც ცდება სისხლის სამართლის პროცესის ამოცანებს და ემსგავსება მხარეთა მიერ მოპოვებული მტკიცებულებების უბრალო და ფორმალურ შემოწმებას. რადგან საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს არ რჩება უფლება იმსჯელოს მათ კანონიერებაზე იმავე ინსტანციის სასამართლოს გაჩინების არსებობის გამო, რაც შესაბამისად წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხ. III ნაწ. და 42-ე მუხ.VII ნაწილით გარანტირებულ სამართლიანი სასამართლოს პრინციპთან, რაც თავის არსში სწორედ იმას გულისხმობს, რომ მოსამართლეს მიეცეს საშუალება სასამართლოს ნებისმიერ სტადიაზე მტკიცებულებათა კანონიერების შემოწმებისთვის და უკანონო მტკიცებულებებზე დაყრდნობით არ მიიღოს საბოლოო გამამტყუნებელი გადაწყვეტილება. სამართლის უმნიშვნელოვანეს ფუნქციას საზოგადოებაში წესრიგის უზრუნველყოფა წარმოადგენს. მის წევრებს უნდა შეეძლოთ ხელშეკრულების მეორე მხარის ქცევის პროგნოზირება, ხოლო დარღვევის შემთხვევაში განცდა იმისა, რომ იქნებიან დაცულნი . სამართლის მიზანი და დანიშნულებაა დარღვეული უფლებების აღდგენა და იგი არამარტო ერთეულ ინდივიდს იცავს, არამედ უზრუნველყოფს სრულიად სოციალური სტრუქტურის შენარჩუნებას და საზოგადოების კანონით განმტკიცებული ინტერესების დაცვას. ამ ჭრილში აუცილებელია ყურადღება გამახვილდეს იმ ფაქტზე, რომ სამართალი იცავს ინდივიდს არა მარტო სხვა კერძო პირებისაგან არამედ სახელმწიფოსაგანაც. ასე რომ სამართალი არის არა თვითმიზანი, არამედ მიზნის მიღწევის საშუალებაა და იგი არეგულირებს საზოგადოებაში მიმდინარე მოვლენებს და როდესაც კანონი კანონობს თვითოეულ ადამიანს აქვს კომფორტისა და უსაფრთხოების შეგრძნება. სახელმწიფოში კი უმნიშვნელოვანეს და უზენაეს კანონს კონსტიტუცია წარმოადგენს და ყველა სხვა კანონი თუ კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტი საზოგადოებაში სწორედ რომ კონსტიტუციურ პრინციპებს განამტკიცებენ. სისხლის სამართლის პროცესის მთავარ მიზანს საქართველოს კონსტიტუციიდან გამომდინარე სწორედ რომ სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღება წარმოადგენს. სწორედ ამ მიზნით არსებობს სხვადასხვა საპროცესო გარანტიები, მათ შორის შეჯიბრობითობისა და თანასწორობის პრინციპი, დაცვის უფლება და ა.შ. ერთ-ერთ ასეთ ვალდებულებას კონსტიტუციური სულისკვეთებისათვის და ადამიანის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის მიზნით, რითაც ინდივიდი გარანტირებულია ნებისმიერი სახელმწიფო მოხელის თვითნებობისაგან და იცავს მას სახელმწიფოსაგანაც, წარმოადგენს საქ.კონსტიტუციის 42-ე მუხ.VII ნაწილი, რომლის თანახმადაც: “კანონდარღვევით მოპოვებულ მტკიცებულებას იურიდიული ძალა არა აქვს”, ხოლო კონსტიტუციის მე-40 მუხ. III ნაწილის თანახმად კი - დადგენილება ბრალდებულის სახით პირის პასუხისგებაში მიცემის შესახებ, საბრალდებო დასკვნა და გამამტყუნებელი განაჩენი უნდა ემყარებოდეს მხოლოდ უტყუარ მტკიცებულებებს. აღნიშნული კონსტიტუციური დებულება წარმოადგენს სამართლებრივი სახელმწიფოს ერთ-ერთ საფუძველს და განამტკიცებს უდანაშაულო პირის მსჯავრდების თავიდან აცილებას. სწორედ კონსტიტუციის მითითებულ ფუძემდებლურ პრინციპს განამტკიცებს საქ.ს.ს.ს.კ. 72-ე მუხლი, რომელიც ემსახურება სისხლის სამართლის პროცესის ამოცანებს, სამართლიან სასამართლო განხილვას, სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებას და სახელმწიფოს იმ მთავარ პოზიტიურ ვალდებულებას, რაც გულისხმობს რომ გამამტყუნებელი განაჩენი გამოტანილი იქნეს მხოლოდ კანონიერი გზით მოპოვებულ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რაც თავის მხრივ უზრუნველყოფს საზოგადოების დაცვას სახელმწიფო ძალადობისგან. მითითებული მუხლის V ნაწილის თანახმად - “მტკიცებულების დაუშვებლად ცნობის საკითხს წყვეტს სასამართლო. სასამართლოს გადაწყვეტილება დასაბუთებული უნდა იყოს”. ამდენად მითითებული მუხლის დისპოზიციიდან გამომდინარე დაუშვებელ მტკიცებულებად ცნობისთვის აუცილებელია სასამართლოს განჩინება, რაზეც საქ. ს.ს.ს.კ. 25-ე მუხ. II ნაწილიდან გამომდინარე სავალდებულოა მხარის შუამდგომლობა, ვინაიდან მითითებული მუხლი სასამართლოს უკრძალავს დამოუკიდებლად ანუ მხარის მოთხოვნის გარეშე მტკიცებულებათა მოპოვებას და გამოკვლევას, ხოლო გამოკვლევის ბოლო სტადიას სწორედ რომ მტკიცებულებათა შეფასება წარმოადგენს. ამდენად სწორედ მხარის შუამდგომლობის (მოთხოვნის) შემდეგ საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს თავმჯდომარე თანახმად საქ. ს.ს.ს.კ. 72-ე მუხ. V ნაწილისა ვალდებულია მიიღოს დასაბუთებული გადაწყვეტილება -განჩინება და ამოიღოს საქმიდან კანონის დარღვევით მიღებული მტკიცებულება თუ ის აუარესებს ბრალდებულის სამართლებრივ მდგომარეობას, თუმცა საქ. ს.ს.ს.კ. 219-ე მუხ. IV ნაწ.”ა”პუნქტის საფუძველზე წ/სასამართლო სხდომის მიერ მიღებული განჩინება მტკიცებულებათა დასაშვებობის შესახებ და მითითებული ნორმის შინაარსის თავისებური ინტერპრეტაცია, აძლევს საშუალებას პირველი ინსტანციის საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს, უარი განაცხადოს ამ სახის შუამდგომლობის განხილვაზე, ვინაიდან იგივე ინსტანციის სასამართლოს მიერ უკვე მიღებულია განჩინება სადაო მტკიცებულებების დასაშვებობასთან დაკავშირებით. შესაბამისად იზრდება იმის რისკიც, რომ სასამართლომ თავისი გამამტყუნებელი განაჩენი დააფუძვნოს იმ სახის მტკიცებულებებს, რომელთა უკანონობაც დადასტურებული იქნა წ/სასამართლო სხდომის შემდგომ, უშუალოდ საქმის არსებითი განხილვისას, ამ მტკიცებულებების გამოკვლევის ეტაპზე, ვინაიდან არ იარსებებს იმ სახის სასამართლო განჩინება, რომლის არსებობაც საქ. ს.ს.ს.კ. 72-ე მუხ. V ნაწილიდან გამომდინარე სავალდებულოა “დაუშვებელ მტკიცებულებად” შეფასებისთვის. თუმცა რომც დავუშვათ იმის თეორიული შესაძლებლობა, რომ მხარეთა დასკვნითი სიტყვების მოსმენის შემდეგ, სასამართლო სათათბირო ოთახში ერთპიროვნულად შეაფასებს მტკიცებულებათა კანონიერების საკითხს, მოახდენს საქ. ს.ს.ს.კ. 72-ე მუხ. V ნაწილის მოთხოვნის უგულვებელყოფას და საქართველოს კონსტიტუციის პრინციპებიდან გამომდინარე ამორიცხავს კანონდარღვევით მოპოვებულ მტკიცებულებებს და არ გაამახვილებს ყურადღებას საქ. ს.ს.ს.კ. 219-ე მუხ. IV ნაწ.”ა”პუნქტით წ/სასამართლო სხდომის მიერ მიღებულ განჩინებაზე, - მსგავსი მსჯელობა ვერ უზრუნველყოფს შეცდომისაგან ან უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებისაგან დაცვის საკმარის გარანტიას. აქვე აუცილებლად ყურადღება უნდა გამახვილდეს იმ ფაქტზე, რომ მოქმედი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი მთლიანად მორგებულია ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტზე, რომელთა შემადგენლობაშიც კანონის იმპერატიული მოთხოვნებიდან გამომდინარე აკრძალულია იურისტის ყოფნა. ამდენად მოსამართლისგან განსხვავებით, რომელმაც თეორიულად შეიძლება დასკვნითი სიტყვების მოსმენის შემდეგ სათათბირო ოთახში ერთპიროვნულად შეაფასოს მტკიცებულებათა კანონიერება, ნაფიცი მსაჯულები მოკლებულნი არიან მსგავს შესაძლებლობას, იმ მარტივი მიზეზით, რომ ისინი იურისტები არ არიან, რაც გაუმართლებლად ზრდის იმის რისკს, რომ სასამართლოს - ნაფიც მსაჯულთა ვერდიქტი გამოტანილი იქნეს კანონის დარღვევით მოპოვებული იურიდიული ძალის არ მქონე მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რაც წინააღმდეგობაში მოდის კონსტიტუციურ პრინციპებთან და ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტი, რომელიც გარკვეულ წილად სამართლიანი სასამართლოს გადაწყვეტილების მიღების გარანტიას წარმოადგენს, სრულებით კარგავს აზრს და პირიქით სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღების მიზნის საპირისპირო მექანიზმად გვევლინება. წარმოდგენილ სარჩელში მითითებული სადაო ნორმის შინაარსი სასამართლოს უტოვებს შესაძლებლობას საერთოდ უარი განაცხადოს მხარის მიერ საქმის არსებით განხილვისას „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის შესახებ შუამდგომლობის განხილვაზე საქ.ს.ს.ს.კ 93-ე მუხ. I ნაწილზე მითითებით, ვინაიდან ამ უკანასკნელი მუხლის დისპოზიციიდან გამომდინარე „ მხარეებმა შუამდგომლობა შეიძლება დააყენონ ამ კოდექსით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით, სისხლის სამართლის პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე“, ხოლო როგორც ზემოთ უკვე აღინიშნა საქ. ს.ს.ს.კ.219-ე მუხ. IV ნაწ.“ა“ პუნქტი ადგენს მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე მხარეთა მიერ შუამდგომლობების წ/სასამართლო სხდომაზე დაყენების პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევას და დადგენილ წესს. სადაო ნორმის ამ სახით ინტერპრეტაციაც სავსებით შესაძლებელია, რაც წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის 85-ე მუხ. III ნაწილით გარანტირებულს შეჯიბრობითობის პრინციპთან. როგორც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2014 წლის 23 მაისის 3/1/574 გადაწყვეტილებაში (საქმე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქ.პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-75) ნათლად არის მითითებული, შეჯიბრობითობის პრინციპის დაცვის მნიშვნელოვან გარანტიას წარმოადგენს საქმის ზეპირი განხილვა: „საქმის ზეპირი მისმენა ითვალისწინებს რა მხარეთა უშუალო მონაწილეობას საქმის განხილვაში, რაც ნიშნავს მათ შესაძლებლობას, წარადგინონ მტკიცებულებები, გამოთქვან მოსაზრებები, დაიცვან თავი პირადად ან დამცველის მეშვეობით, სწორედ ეს გზა წარმოადგენს მნიშვნელოვან გარანტიას პროცესის შეჯიბრობითობის, დაცვის უფლებით ადეკვატურად სარგებლობისთვის, ამასთან საბოლოო ჯამში, უზრუნველყოფს მხარეთა შესაძლებლობას, უკეთ დაიცვან საკუთარი ინტერესები, გავლენა მოახდინონ საქმის გადაწყვეტაზე, ხელი შეუწყონ სწორი და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებას.“ როგორც სისხლის, ისე სხვა ტიპის სამართალწარმოების ფარგლებში შეჯიბრობითობის პრინციპის მთავარი მიზანია, უზრუნველყოს პროცესის მხარე შესაძლებლობით, გაეცნოს, აზრი გამოთქვას და თუ ეს მის ინტერესებშია გააქარწყლოს ყველა მტკიცებულება და არგუმენტი, რომელზეც სასამართლომ შეიძლება დააფუძნოს თავისი მოსაზრება, აგრეთვე დაარწმუნოს სასამართლო თავისი პოზიციის სისწორეში, წარუდგინოს მას შესაბამისი მტკიცებულებები და მოსაზრებები, რასაც სასამართლომ პასუხი უნდა გასცეს თავის დასაბუთებულ გადაწყვეტილებაში, როგორც მხარის მოთხოვნის დაკმაყოფილების, ისე უარყოფის შემთხვევაში. შეჯიბრობითობის პრინციპი უკავშირდება სამართლიანი სასამართლოს უფლების სხვა გარანტიებსაც - მოწინააღმდეგე მხარის მტკიცებულებების შესახებ ინფორმაციის მიღების უფლებას, საკმარისი დროისა და შესაძლებლობის ქონას დაცვის მოსამზადებლად და დაცვის უფლებას, პირადად ან დამცველის მეშვეობით მოწინააღმდეგე მხარის მოწმეების დაკითხვის და საკუთარი მოწმეების გამოძახებისა და თანაბარ პირობებში დაკითხვის უფლებას, დასაბუთებული სასამართლო გადაწყვეტილების მიღების უფლებას და ა.შ.(საქ. საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2015 წლის 29 სექტემბრის #3/1/608,609 გადაწყვეტილება საქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციურ წარდგინებაზე საქ. ს.ს.ს.კ. 306-ე მუხ. IV ნაწ. და 297-ე მუხ.“ზ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობის თაობაზე). შეჯიბრობითობის პრინციპის ეფექტურად განხორციელებისათვის საჭიროა ორივე მხარეს მიეცეს მეორე მხარის მიერ წარდგენილი მოსაზრებების ან მტკიცებულებების გაცნობისა და მათზე საკუთარი პოზიციის გამოხატვის უფლება. პროცესის მხარისთვის გარანტირებული უნდა იყოს მოწინააღმდეგე მხარის მოსაზრებების ხელმისაწვდომობა და მათზე შეხედულებების გამოთქმის შესაძლებლობა (ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილებები საქმე: Ruiz-Mateos v. SPAIN 1993წ; Rowe and Davis v. The Unted Kingdom 2000წ.) სწორედ მითითებული პრინციპის რეალიზების მიზნით მხარეს უნდა მიეცეს საშუალება მტკიცებულებათა გამოკვლევის ბოლო სტადიაზე დააყენოს შუამდგომლობა საქ. ს.ს.ს.კ. 72-ე მუხლის თანახმად საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს წინაშე მტკიცებულებათა კანონიერების შეფასების თაობაზე, რათა დაარწმუნოს სასამართლო საკუთარი არგუმენტების სისწორეში და გავლენა მოახდინოს სწორი და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებაზე, რაც ასევე ხელს უწყობს სასამართლოს განახორციელოს სამართლიანი სასამართლო პროცესი, სამართლებრივი და ფაქტობრივი გარემოებების ყოველმხრივი და სრული გამოკვლევით საქმეზე საბოლოო ჯამში მიიღოს სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილება, ხოლო როგორც ზემოთ აღინიშნა სადაო ნორმის იმ ფორმით არსებობა რა სახითაც მოცემულია დღეის მდგომარეობით სასამართლოს უტოვებს შესაძლებლობას წ/სასამართლო სხდომაზე მითითებით შეზღუდოს მხარის ზემოთ მითითებული და საქ. კონსტიტუციით გარანტირებული უფლება. საქ. ს.ს.ს.კ.219-ე მუხ. IV ნაწ.“ა“ პუნქტით არსებული ნორმის შინაარსი ასევე პრობლემას ქმნის საქ. ს.ს.ს.კ.78-ე მუხ. I ნაწილთან და 25-ე მუხ. II ნაწილთან მიმართებაში. მითითებული ნორმები სისხლის სამართლის პროცესში განამტკიცებს სამართალწარმოების შეჯიბრებითი მოდელის ელემენტებს და თავისებურად გამიჯნავს პროცესის მონაწილეთა როლებს. ინკვიზიციური პროცესისგან განსხვავებით, სადაც მოსამართლე აღჭურვილია უფლებამოსილებით, საკუთარი ინიციატივით გამოიკვლიოს საქმესთან დაკავშირებული გარემოებები, შეჯიბრებითი, მოდელის ფუნდამენტურ ნიშანს წარმოადგენს მოსამართლის ნეიტრალურობის პირობებში სასამართლოში ჭეშმარიტების დამტკიცების ფუნქციის მხარეთა ინიციატივისთვის მინდობა. შეჯიბრებითი პროცესი დაფუძვნებულია რწმენაზე, რომ სათანადოდ მომზადებული და დაინტერესებული მხარეები სასამართლოს წარუდგენენ საკმარის ინფორმაციას და არგუმენტებს, ხოლო სახელმწიფო ვალდებულია შექმნას პროცესუალური საფუძველი, რათა დაცვის და ბრალდების მხარეებს შეეძლოთ თანაბრად დაიცვან თავიაანთი პოზიციები სასამართლოს წინაშე, მოსამართლე კი უნდა ასრულებდეს მიუკერძოებელი არბიტრის როლს და განთავისუფლებული იყოს დაცვის და ბრალდების ელემენტებისაგან. სწორედ ამ პრინციპიდან გამომდინარე საქ.ს.ს.ს.კ. 25-ე მუხ. II ნაწილი სასამართლოს უკრძალავს დამოუკიდებლად დაცვის ხელშემწყობ თუ ბრალდების დამადასტურებელ მტკიცებულებათა მოპოვებას და გამოკვლევას. მტკიცებულებათა წარდგენა მხოლოდ მხარეთა კომპეტენციაა, ხოლო საქ. ს.ს.ს.კ.78-ე მუხ. I ნაწილის თანახმად მხარის მოთხოვნის შემთხვევაში დოკუმენტს მტკიცებულებითი ძალა აქვს თუ ცნობილია მისი წარმომავლობა და იგი ავთენტურია, ანუ იმისთვის რომ დოკუმენტს მიენიჭოს მტკიცებულებითი ძალა საკმარისი არ არის მხოლოდ მისი წარმომავლობისა და ავთენტურობის დადასტურება, რაც მხოლოდ საქმის არსებითი განხილვის ეტაპზეა შესაძლებელი, არამედ აუცილებელია სასამართლოს წინაშე არსებობდეს მხარის მოთხოვნა (შუამდგომლობა) ამ დოკუმენტისთვის მტკიცებულებითი ძალის მინიჭების თაობაზე, რაც შესაბამისად პროცესუალურ გარანტიას ქმნის საქართველოს კონსტიტუციის 85-ე მუხ. III ნაწილით გარანტირებული შეჯიბრობითობის პრინციპისათვის, ვინაიდან საქ. ს.ს.ს.კ. 93-ე მუხლის თანახმად მოთხოვნის (შუამდგომლობის) დაყენების შემდეგ მოწინააღმდეგე მხარეს ეძლევა საშუალება გამოთქვას თავისი მოსაზებები, გამოხატოს პოზიციები და ა.შ. აქვე აუცილებელია აღინიშნოს, რომ შეჯიბრებითი მოდელი არ გამორიცხავს, რომ მხარეთა მითხოვნით სასამართლოების შეზღუდვის წესიდან არსებობდეს გამონაკლისები და შესაძლებელია არსებობდეს რიგი საკითხებისა, რომლებიც სისხლის სამართლის საქმის განმხილველმა სასამართლომ საკუთარი ინიციატივით და მხარეთა მოთხოვნის მიუხედავად უნდა შეამოწმოს, თუმცა მინიმუმამდე უნდა იქნეს დაყვანილი პრობლემების წარმოშობის შესაძლებლობა მხარეთა და განსაკუთრებით, დაცვის მხარის უფლებასთან მიმართებით - ინფორმირებული იყოს მის წინააღმდეგ არსებული ბრალდების ან მტკიცებულების შესახებ და მხარის უფლებასთან გააცნოს სასამართლოს თავის მოსაზრება საქმისთვის მნიშვნელოვან ყველა საკითხზე. მოცემული სადაო ნორმა კი არასწორი ინტერპრეტაციის შემთხვევაში საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს უტოვებს საფუძველს მიუთითოს წ/სასამართლო სხდომაზე და მის მიერ დოკუმენტების, როგორც უკვე დასაშვებ მტკიცებულებად ცნობის განჩინებაზე, რომელიც თავის მხრივ წ/სასამართლო სხდომის ეტაპზე დოკუმენტის ან ნივთიერი მტკიცებულების დასაშვებობასთან დაკავშირებით ხელმძღვანელობს საქ. ს.ს.ს.კ.78-ე მუხ. I ნაწილის მეორე წინადადებით - „დოკუმენტი ან ნივთიერი მტკიცებულება დასაშვები მტკიცებულებაა, თუ მხარეს შეუძლია მოწმედ დაკითხოს პირი, რომელმაც მოიპოვა /შექმნა იგი ან/და რომელთანაც ინახებოდა სასამართლოში წარდგენამდე“, რითაც სასამართლო გაცდება მხარეთა პოზიციებს მტკიცებულებათა წარმოდგენისა და გამოკვლევის ფარგლებში და წ/სასამართლო სხდომის განჩინებაზე დაყრდნობით მიანიჭებს დოკუმენტებს მტკიცებულებით ძალას (როგორც ნ.ლომიძის ბრალდების საქმეში, სადაც საქმის არსებითი განხილვის მოსამართლემ ლ.ნოზაძემ უარი განაცხადა დაცვის მხარის მიერ საქ. ს.ს.ს.კ.78-ე მუხ. I ნაწილის საფუძველზე დაყენებული შუამდგომლობის განხილვასა და დაკმაყოფილებაზე და განმარტა, რომ „წ/სასამართლო სხდომის მიერ საქმეზე უკვე მტკიცებულებად დაშვებულ დოკუმენტებს ხელმეორედ მტკიცებულებით ძალას ვერ მიანიჭებდა და ავთენტურობისა და წარმომავლობის დადასტურების შემდეგ მას ავტომატურ რეჟიმში ენიჭებოდა მტკიცებულებითი ძალა.“ მითითებულ მსჯელობას დაეთანხმა როგორც სააპელაციო სასამართლოს პალატა ასევე საკასაციო სასამართლოს შემადგენლობაც, რომლებმაც ამ შემთხვევაშიც ვერ შეამჩნიეს ფუნდამენტური უფლებების დარღვევა და საქ. ს.ს.ს.კ. 303-ე მუხლზე მითითებით დაუშვებლად ცნეს საკასაციო საჩივარი). ასეთ შემთხვევაში სასამართლო მნიშვნელოვნად არღვევს შეჯიბრობითობის პრინციპზე დაფუძვნებულ ბალანსს,ზღუდავს მხარის უფლებას გამოხატონ თავიანთი პოზიციები, როგორც საკუთარი, ისე მოწინააღმდეგე მხარის მიერ წარმოდგენილ მტკიცებულებებზე და საქმესთან დაკავშირებულ გარემოებებზე, რაც სასამართლოს არა არბიტრად, არამედ დაცვის ან ბრალდების მხარედ აქცევს, აღნიშნული მიუღებელია კონსტიტუციის სულისკვეთებისათვის და მთლიანად სცილდება კონსტიტუციაში გათვალისწინებულ ღირებულებათა წესრიგს. ამრიგად მოცემულ შემთხვევაში, სადაო ნორმის შინაარსიდან გამომდინარე, სასამართლოს რჩება საშუალება კანონის თავისებური ინტერპრეტაციის შემთხვევაში მოახდინოს იმაზე აპელირება, რომ წ/სასამართლო სხდომის მიერ უკვე მტკიცებულებად დაშვებულ დოკუმენტს, ხელმეორედ მტკიცებულებით ძალას ვერ მიანიჭებს და მას ავთენტურობისა და წარმომავლობის გამოკვლევის შემდეგ ავტომატურად ენიჭება მტკიცებულებითი ძალა. აღნიშნული კი სცდება კონსტიტუცურ პრინციპებს და გარდა საქ. ს.ს.ს.კ. 25-ე მუხ. II ნაწ.და 78-ე მუხ. I ნაწილისა წინააღმდეგობაში მოდის საქ. ს.ს.ს.კ. მე-13 მუხ. I ნაწ.და 82-ე მუხ. I და II ნაწილებთან, რომლის თანახმადაც არცერთ მტკიცებულებას არ გააჩნია წინასწარ მინიჭებული მტკიცებულებითი ძალა (თუნდაც იგი, წ/სასამართლოს მიერ დაშვებული იქნეს საქმის არსებითი განხილვისათვის), არამედ ყველა მტკიცებულება უნდა შემოწმდეს მისი რელევანტურობის, დასაშვებობისა და უტყუარობის თვალსაზრისით. სწორედ აღნიშნულის შემდეგ, როდესაც დადასტურდება მისი წარმომავლობა და ავთენტურობა, მხარის მოთხოვნის (შუამდგომლობის) შემთხვევაში სასამართლო უფლებამოსილია მიანიჭოს მას მტკიცებულებითი ძალა, რა დროსაც შეჯიბრებითობის პრინციპზე დაყრდნობით, მოწინააღმდეგე მხარეს უნდა შეუქმნას იმის შესაძლებლობა, რომ გამოთქვას თავისი აზრი და თუ ეს მის ინტერესშია გააქარწყლოს ყველა მტკიცებულება და არგუმენტი, რომელზეც სასამართლომ შეიძლება დააფუძნოს თავისი მოსაზრება,რაც თავის მხრივ ემსახურება სამართლიან სასამართლო განხილვას და წარმოადგენს საქმეზე სწორი და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღების საშუალებას. ამდენად საქ. ს.ს.ს.კ.219-ე მუხ. IV ნაწ.“ა“ პუნქტის დღევანდელი რედაქცია, რომელიც მხარეებს ანიჭებს უფლებას მხოლოდ წ/სასამართლო სხდომის ეტაპზე დააყენონ შუამდგომლობა მტკიცებულებათა დასაშვეობის თაობაზე, ხოლო საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს უტოვებს უფლებას მასზე მითითებით უარი განაცხადოს მტკიცებულებათა გამოკვლევის ბოლო სტადიაზე „დაუშვებელ“, ანუ უკანონო მტკიცებულებად ცნობის ან/და დოკუმენტისათვის ან ნივთიერი მტკიცებულებისათვის მტკიცებულებითი ძალის მინიჭების საკითხების გადასაწყვეტად, მნიშვნელოვნად ზრდის შეცდომებისა და უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების რისკს და მტკიცებულებათა შეფასებას მთლიანად მიანდობს მხოლოდ უფლებამოსილების მქონე პირის კეთილსინდისიერებასა და მიუკერძოებლობას, რაც ვერ ჩაითვლება დაცვის საკმარის გარანტიად. ამდენად კანონი უნდა ითვალისწინებდეს სახელმძრვანელო ნორმებს რომელიც უზრუნველყოფს პირის დაცვას სახელმწიფოსაგან და რომლებიც უფლებამოსილ პირს შესაძლებლობას მისცემს გადაწყვეტილება მხოლოდ უტყუარ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით მიიღოს, და რომ სისხლისსამართლებრივი დევნის, ისევე როგორც მართლმსაჯულების განხორციელებისას, ზოგადად, სახელმწიფო შებოჭილი უნდა იყოს მკაფიოდ ფორმულირებული საკანონმდებლო ნორმებით, რომლებიც მინიმუმამდე დაიყვანს თვითნებობის ან შეცდომების დაშვების საფრთხეს. ამ ჭრილში აუცილებელია საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს მიეცეს უფლება მტკიცებულებათა გამოკვლევის ბოლო სტადიაზე გონივრული ეჭვის მიღმა სტანდარტით შეაფასოს მტკიცებულებათა კანონიერების საკითხი, განჩინებით იმსჯელოს „დაუშვებელ მტკიცებულებათა“ ცნობის საკითხზე, რაც თავის მხრივ ხელს შეუწყობს სამართლიანი სასამართლო პროცესის განხორციელებას და სახელმწიფოს იმ პოზიტიური ვალდებულების რეალიზებას რაც გულისხმობს, რომ გამამტყუნებელი განაჩენი დაფუძვნებული იყოს, მხოლოდ კანონიერი გზით მოპოვებულ უტყუარ მტკიცებულებებზე. „ კანონმდებლობის ფუნქციას სწორედ ის წარმოადგენს, რომ განსაზღვროს მტკიცებულებათა დასაშვეობის წესი, ხოლო სასამართლოების ფუნქციას მტკიცებულებათა შეფასება წარმოადგენს“ (Shenk v. Switzerland 1988 წ). სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულება, სამართლიანი სასამართლო განხილვის ჭრილში ბრალდების მხარეს აკისრებს ვალდებულებას საკმარისი მტკიცებულებები ძალადობისა და ზეწოლის გარეშე მოიპოვოს, პატივი სცეს დაცვის უფლებას და უზრუნველყოს მტკიცებულებათა შეკრებისას შეჯიბრობითობისა და თანასწორობის პრინციპის დაცვა, ხოლო სასამართლომ უარი უნდა განაცხადოს ფუნდამენტური უფლებების დარღვევით მოპოვებული მტკიცებულებების გათვალისწინებაზე მათი არასარწმუნოობიდან გამომდინარე (Gocmen v. Turkey 2006წ ; Harutyunyan v.Armenia 2007წ), რაც თავის მხრივ ხელს უწყობს საქ. კონსტიტუციით გათვალისწინებული სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღების მიზანს. ყოველივე ზემოთმითითებულიდან გამომდინარე, ვინაიდან ს.ს.ს.კოდექსით მკაცრად დადგენილი წესები სისხლის სამართლის პროცესუალურ კანონმდებლობაში განამტკიცებენ საქართველოს კონსტიტუციის სულისკვეთებისათვის არსებულ სხვადასხვა საპროცესო ვალდებულებებს (მაგ: შეჯიბრობითობისა და თანასწორობის პრინციპი, დაცვის უფლება, დუმილის უფლება და ა.შ.), რომლებიც თავის მხრივ წარმოადგენენ მხოლოდ და მხოლოდ ინსტრუმენტს საქმეზე სამართლიანი სასამართლო განხილვისა და სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღების მიზნის მისაღწევად, ყოვლად აბსურდული და ალოგიკურია კანონის გამომყენებლის მიერ იმაზე აპელირება, რომ წესი რომელიც გამორიცხავს მიზნის მიღწევას - მოცემულ შემთხვევაში საქ. ს.ს.ს.კ.219-ე მუხ. IV ნაწ.“ა“ პუნქტიდან გამომდინარე მტკიცებულებათა კანონიერებისა და დასაშვებობის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების მინდობის შესაძლებლობა მხოლოდ წ/სასამართლო სხდომის მოსამართლისთვის, - შეიძლება გამართლებული იყოს ამ მიზნის მიღწევის საშუალების დაცვით. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე გთხოვთ, დააკმაყოფილოთ კონსტიტუციური სარჩელი და არაკონსტიტუციურად ცნოთ სადაო ნორმა. |
სარჩელით დაყენებული შუამდგომლობები
შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა
შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა
შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა
კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: კი