კოლეგიის შემადგენლობა:

ზაზა თავაძე-სხდომის თავმჯდომარე;

ოთარ სიჭინავა-წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;

ლალი ფაფიაშვილი-წევრი;

ჯონი ხეცურიანი-წევრი.

სხდომის მდივანი: დარეჯან ჩალიგავა.

საქმის დასახელება: საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-2 მუხლის მე-5 ნაწილის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

I

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 25 აგვისტოს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №461) მომართა საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ. №461 კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიას გადმოეცა 2008 წლის 29 აგვისტოს.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიის 2009 წლის 5 მაისის №2/4/461 საოქმო ჩანაწერით, №461 კონსტიტუციური სარჩელი მიღებულ იქნა არსებითად განსახილველად სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-2 მუხლის მე-5 ნაწილის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

2. კონსტიტუციური სარჩელის შემოტანის საფუძველია საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი და 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტი, მე-15 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტები, მე-16 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტები.

3. სადავო ნორმა არის საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-2 მუხლის მე-5 ნაწილი, რომლის შინაარსი შემდეგია: „სასამართლო არ მიიღებს სარჩელს ადმინისტრაციული ორგანოს მიმართ, თუ მოსარჩელემ საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსით დადგენილი წესით არ გამოიყენა ადმინისტრაციული საჩივრის ერთჯერადად წარდგენის შესაძლებლობა“.

4. კონსტიტუციური სარჩელის მიხედვით, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-2 მუხლის მე-5 ნაწილი ეწინააღმდეგება 42-ე მუხლის პირველ პუნქტს. 42-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „ყოველ ადამიანს უფლება აქვს თავის უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს“.

5. მოსარჩელის აზრით, მიუხედავად იმისა, რომ სადავო ნორმა მიზნად ისახავს ადმინისტრაციული ორგანოსადმი არსებული მოთხოვნის განხილვის სწრაფი და ეფექტური მექანიზმის შემოღებას, რეალურად ეს ასე არ არის. კანონპროექტის განმარტებითი ბარათის მიხედვით, სადავო ნორმით სასამართლოსადმი მიმართვის უფლების შეზღუდვის მიზანს წარმოადგენდა ადმინისტრაციული ორგანოების ეფექტურობის გაზრდა და სასამართლოს გადატვირთულობის თავიდან აცილება, მაგრამ მოსარჩელის პოზიცია ამ საკითხთან დაკავშირებით განსხვავებულია.

6. მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ, მართალია, სასამართლოსათვის მიმართვის უფლება არ არის აბსოლუტური ხასიათის, მაგრამ ის ისე არ უნდა შეიზღუდოს, რომ უფლების არსმა აზრი დაკარგოს. იგი მიუთითებს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკაზე, საქმეზე „ოსმანი დიდი ბრიტანეთის წინააღმდეგ“ და აღნიშნავს, რომ სასამართლოსათვის მიმართვის უფლების შეზღუდვასა და იმ მიზანს შორის, რომელსაც ის ემსახურება, უნდა არსებობდეს გონივრული თანაფარდობა.

7. მოსარჩელე ასევე აპელირებს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებაზე საქმეზე „შპს „უნისერვისი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“. ამ გადაწყვეტილებაში საკონსტიტუციო სასამართლომ მიუთითა, რომ ადმინისტრაციული ხასიათის სირთულეები არ შეიძლება გახდეს სასამართლოსათვის მიმართვის უფლების შეზღუდვის საფუძველი.

8. მოსარჩელის აზრით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ სასამართლოსათვის მიმართვის უფლებასთან დაკავშირებით კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ტესტი დაადგინა საქმეზე მოქალაქე „ავთანდილ რიჟამაძე და მოქალაქე ნელი მუმლაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“. სასამართლომ აღნიშნა, რომ „სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება არა მარტო უნდა არსებობდეს, არამედ პრაქტიკულად რეალიზებადი უნდა იყოს“. აქედან გამომდინარე, მოსარჩელე ასკვნის, რომ ნორმის კონსტიტუციურობის თაობაზე მსჯელობისას მნიშვნელოვანია მისი პრაქტიკულად რეალიზების შესაძლებლობების შესწავლა. ამ თვალსაზრისით მნიშვნელოვანია ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება „აპოსტოლი საქართველოს წინააღმდეგ“, რომელშიც სასამართლომ განაცხადა: „სასამართლომ რეალისტურად უნდა გაითვალისწინოს არა მხოლოდ ფორმალური საშუალებების არსებობა... არამედ ზოგადი სამართლებრივი და პოლიტიკური კონტექსტი, რომელშიც ისინი მოქმედებენ“.

9. იმის დასამტკიცებლად, რომ სადავო აქტით დადგენილი წესი უარყოფითად აისახება სასამართლოს მეშვეობით საკუთარი ინტერესების დაცვისა და დარღვეული უფლების აღდგენის შესაძლებლობაზე, მოსარჩელეს მოჰყავს კონკრეტული მაგალითები. მას მიაჩნია, რომ პერსონალური მონაცემების უკანონოდ გავრცელების ან სხვა პირისათვის გადაცემის, ასევე სარჩელის უზრუნველყოფის შესახებ განცხადების წარდგენის შემთხვევაში, სადავო ნორმის მოქმედება ლახავს სასამართლოსათვის მიმართვის უფლების არსს და პირი ვერ ახდენს თავისი უფლებებისა და ინტერესების სათანადო დაცვას.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე მოითხოვს, არაკონსტიტუციურად იქნეს ცნობილი საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-2 მუხლის მე-5 ნაწილი საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

II

1. №461 კონსტიტუციურ სარჩელში სადავო სამართლებრივ აქტს წარმოადგენს საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-2 მუხლის მე-5 ნაწილის 2007 წლის 28 დეკემბრის რედაქცია. საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ საქმის არსებითად განსახილველად მიღების დროს სადავო ნორმა ძალაში იყო და მოქმედებდა.

საქართველოს ადმინისტრაციულ საპროცესო კოდექსში 2009 წლის 4 დეკემბერს განხორციელებული ცვლილებების შედეგად, მე-2 მუხლი და შესაბამისად, სადავო ნორმაც ჩამოყალიბდა ახალი რედაქციით. საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის მიხედვით, სადავო ნორმის რედაქციის შეცვლა განიხილება როგორც სადავო ნორმის ძალადაკარგულად გამოცხადება (საკონსტიტუციო სასამართლოს განჩინებები 2/4/432; №2/6/442; №2/7/446). შესაბამისად, საქმის არსებითად განხილვის დროისთვის, სადავო ნორმა, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-2 მუხლის მე-5 ნაწილის 2007 წლის 28 დეკემბრის რედაქცია, გაუქმებულია და ძალა აქვს დაკარგული.

2. „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, საქმის განხილვის მომენტისათვის სადავო აქტის გაუქმება ან ძალადაკარგულად ცნობა, გარდა ამავე მუხლის მე-6 პუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევებისა, იწვევს საკონსტიტუციო სასამართლოში საქმის შეწყვეტას.

საკონსტიტუციო სასამართლომ დაადგინა, რომ საქმის განხილვის მომენტისათვის, მოსარჩელის მიერ სადავოდ გამხდარი ნორმები ძალადაკარგულია. ამასთან, არ არსებობს საქმის განხილვის გაგრძელების „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის მე-6 პუქტით განსაზღვრული სამართლებრივი საფუძველი. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა იხელმძღვანელოს „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის მე-2 პუნქტით და შეწყვიტოს საქმე №461 კონსტიტუციურ სარჩელზე.

III

საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, 43-ე მუხლის მე-5, მე-7 და მე-8 პუნქტების, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის მე-2 და მე-6 პუნქტების, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს რეგლამენტის 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს :

1. შეწყდეს საქმე №461 კონსტიტუციურ სარჩელზე (საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ).

2. განჩინება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

3. განჩინების ასლი გაეგზავნოს მხარეებს.

კოლეგიის წევრები:

ზაზა თავაძე

ოთარ სიჭინავა

ლალი ფაფიაშვილი

ჯონი ხეცურიანი