თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსი;

ბ. „დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის დამტკიცების შესახებ“ ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2019 წლის 15 მარტის №39-18 დადგენილება.

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მეოთხე პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 31-ე და 31¹ მუხლები, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

მოსარჩელე ნუგზარ კობახიძე საკუთრებაში ფლობს თბილისში, გლდანში, ავშნიანში (თბილისის ზღვის მიმდებარე ტერიტორია) 1600 კვ.მ. მიწის ნაკვეთსა (საკადასტრო კოდი: 72.13.41.449) და 1500 კვ.მ მიწის ნაკვეთი (საკადასტრო კოდი: 72.13.41.450) (შემდგომში - მიწის ნაკვეთები). ხსენებულ მიწის ნაკვეთებზე მას სურს ააშენოს საცხოვრებელი შენობა-ნაგებობები. თუმცა, „დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის დამტკიცების შესახებ“ ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2019 წლის 15 მარტის N39-18 დადგენილებით, რომლითაც დამტკიცდა თბილისში მიწათსარგებლობის ახალი გენერალური გეგმა, მოსარჩელის საკუთრებაში არსებული მიწის ნაკვეთები მიეკუთვნა ლანდშაფტურ-სარეკრეაციო ზონას.

საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსის მე-3 მუხლის „ჰ⁴“ პუნქტის თანახმად, ლანდშაფტურ-სარეკრეცაციო ზონა, მსგავსად ქუჩის, გზის, მაგისტრალის, ჩიხის, ტროტუარის, გაზონის, ბაღის, სკვერის, წყლის სარკესა, და საზოგადოებრივი გზისა, არის საზოგადოებრივი სივრცე, რომელიც საზოგადოებრივი დანიშნულებით გამოიყენება. ამავე მუხლის „ლ“ პუნქტის მიხედვით, ლანდშაფტურ სარეკრეცაციო ზონა არ მიეკუთვნება დასახლების ტერიტორიის ნაწილს, რომელიც შეიძლება მოიცავდეს ძირითადი დებულებებით განსაზღვრულ ნებისმიერ ზონას.

ნიშანდობლივია, რომ ზემოაღნიშნული დადგენილების მიღებამდე, მოსარჩელის საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთებს გააჩნდა სტატუსი „რეკრეაციული ზონა 2“. შესაბამისად, მოსარჩელეს საერთო ჯამში 3100 კვ.მ.-დან გააჩნდა არაუმეტეს 620 კვ.მ. მიწის ნაკვეთის სამშენებლო მიზნებისთვის ათვისების შესაძლებლობა.

მოსარჩელის მიწის ნაკვეთების სტატუსის შეცვლამ ზეგავლენა მოახდინა მათი ათვისების, მათზე მშენებლობის განხორციელების პერსპექტივაზე. გამომდინარე იქიდან, რომ მოსარჩელეს სურს მიწის ნაკვეთებზე საცხოვრებელი შენობის აშენება, 2019 წლის 10 ოქტომბერს მან მიმართა ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტის მერიას და მოითხოვა ინფორმაციის მოწოდება შემდეგ საკითხებთან დაკავშირებით:

1. იმ ფუნქციური ზონის/სტატუსის შესახებ, რომელიც მოსარჩელის საკუთრებაში არსებულ ზემოთხსენებულ მიწის ნაკვეთებს ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2019 წლის 15 მარტის N39-18 დადგენილების მიღებამდე გააჩნდათ;

2. იმ ფუნქციური ზონის/სტატუსის შესახებ, რომელიც მოსარჩელის საკუთრებაში არსებულ ზემოთხსენებულ მიწის ნაკვეთებს აქტუალური მდგომარეობით - ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2019 წლის 15 მარტის N39-18 დადგენილების შემდეგ გააჩნიათ;

3. შესაბამისი არსებული ფუნქციური ზონის/სტატუსის პირობებში შესაძლებელია თუ არა მოსარჩელემ ზემოხსენებული მიწები შემოღობოს და მათზე ააშენოს შენობა-ნაგებოები, თუ შეიძლება არაუმეტეს რა მოცულობის;

4. იმ შემთხვევაში თუ მოსარჩელეს ზემოხსენებულ მიწებზე არ გააჩნია შენობა-ნაგებობების აშენების ან/და მათი შემოღობვის უფლება, მოსარჩელეზე, მის მიწის ნაკვეთებთან მიმართებაში ვრცელდება თუ არა საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსის 49-ე მუხლით გათვალისწინებული წესი (ქალაქთმშენებლობით გეგმაში ცვლილების შეტანით ან/და ამ გეგმის გაუქმებით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურება) ან/და ამავე კოდექსის 51-ე მუხლით განსაზღვრული წესი (მიწის ნაკვეთების მონაცვლეობა).

ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტის მერიის ფარგლებში ხსენებული განცხადება განხილულ იქნა მხოლოდ ქ. თბილისი მუნიციპალიტეტის მერიის ურბანული განვითარების საქალაქო სამსახურის მიერ, რომლის 2019 წლის 09 დეკემბრის წერილის თანახმად:

1. მოსარჩელის საკუთრებაში არსებულ ზემოთხსენებულ მიწის ნაკვეთებს ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2019 წლის 15 მარტის N39-18 დადგენილების მიღებამდე გააჩნდათ სარეკრეაციო ზონა 2-ის სტატუსი;

მოსარჩელის საკუთრებაში არსებულ ზემოთხსენებულ მიწის ნაკვეთებს ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2019 წლის 15 მარტის N39-18 დადგენილების მიღების საფუძველზე მიენიჭათ ლანდშაფტურ-სარეკრეაციო ზონის სტატუსი. ურბანული განვითარების საქალაქო სამსახურის განცხადებით, ქალაქგეგმარებითი თვალსაზრისით, მოსარჩელის მიწის ნაკვეთების სამშენებლო განვითარება დასაშვებად არ მიიჩნია;

3. ზიანის ანაზღაურების/კომპენსაციისა და მიწის მონაცვლეობის საკითხი სცილდება ურბანული განვითარების საქალაქო სამსახურის კომპეტენციას. მიუხედავად იმისა, რომ მოსარჩელემ განცხადებით მიმართა ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტის მერიას და არა ურბანული განვითარების საქალაქო სამსახურს, მერიამ ზიანის ანაზღაურების/კომპენსაციისა და მიწის მონაცვლეობის საკითხი შეიძლება ითქვას, რომ არც კი განიხილა.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „საქმის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გარკვევისთვის აუცილებელია, მოსარჩელემ საფუძვლიანად წარმოაჩინოს სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობა, თუ რა შინაარსობრივი მიმართება არსებობს სადავო ნორმას და შესაბამისი კონსტიტუციური ნორმით დაცულ მის უფლებრივ სფეროს შორის (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 30 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე: „საქართველოს მოქალაქეები _ ოთარ კვენეტაძე და იზოლდა რჩეულიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). აქედან გამომდინარე, მნიშვნელოვანია მსჯელობა სადავო ნორმებით საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ სფეროში ჩარევაზე, ჩარევის შედეგებზე.

მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსის 49-ე მუხლის პირველი ნაწილის სადავო წინადადებით ჩარევა ხორციელდება საკუთრების უფლებით დაცულ სფეროში. კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტით დაცულია არა მხოლოდ საკუთრება, არამედ ასევე მესაკუთრის უფლება - მესამე პირს მოსთხოვოს მისი ქმედებით გამოწვეული იმ ზიანის ანაზღაურება, რომელიც განაპირობა მესამე პირის მიერ საკუთრების უფლებაზე, მის შინაარსზე, არსზე, გამოყენების, სარგებლობის ფარგლებზე ზემოქმედებამ. საქართველოს კონსტიტუციით აღიარებული საკუთრების უფლება იცავს როგორც მესაკუთრესა და საკუთრებას შორის არსებულ სამართლებრივ კავშირს, აგრეთვე მესაკუთრის უფლებას საკუთრებაზე. მესაკუთრის უფლება საკუთრებაზე გულისხმობს არამხოლოდ მესაკუთრის მიერ საკუთრების განკარგვის, სარგებლობისა და ფლობის შესაძლებლობას, ასევე უფლებას - მესამე პირს მოსთხოვოს და მისგან მიიღოს საკუთრების უფლებისთვის, მისი რეალიზაციის ხელისშეშლით მიყენებული ზიანის ანაზღაურება. ზემოთ აღინიშნა, რომ „დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის დამტკიცების შესახებ“ ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2019 წლის 15 მარტის №39-18 დადგენილებით დამტკიცებულმა „დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალურმა გეგმამ“ მოსარჩელის საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკევეთებს, რომლებზეც შეიძლებოდა მშენებლობის ნებართვის მიღება, შეუცვალა ფუნქციური დანიშნულება და ისინი არსებითად საზოგადოებრივ სივრცედ, გაუნაშენებელ ტერიტორიებად გარდაქმნა. შესაბამისად, მოსარჩელესა და მის მიწის ნაკვეთებს შორის დარჩა სამართლებრივი კავშირი, თუმცა ხელი ეშლება საკუთრებაზე მოსარჩელის უფლების რეალიზაციას, რაც გამოიხატება მიწის ნაკვეთების სამშენებლო მიზნებისთვის ათვისების შეუძლებლობაში. მოსარჩელეს მისი საკუთრების უფლების რეალიზაციის შეუძლებლობით მიადგა ზიანი, თუმცა საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსის 49-ე მუხლის პირველი ნაწილის სადავო წინადადებიდან გამომდინარე, იგი არ არის უფლებამოსილი მიიღოს ზიანის ანაზღაურება, რადგან სადავო ნორმა ადგენს ზიანის ოდენობის გამოანგარიშების მეთოდს, რომელიც პარადოქსულად აყალიბებს ქალაქთმშენებლობით გეგმაში ცვლილების შეტანით ან/და გეგმის გაუქმებით გამოწვეული ზიანის ცნებასაც. სადავო ნორმა ზიანში გულისხმობს მხოლოდ იმ ფინანსურ დანახარჯს, რომელიც გასწია უძრავი ნივთის მესაკუთრემ ან მისმა კანონიერმა მოსარგებლემ სამშენებლო საქმიანობის/საპროექტო საქმიანობის განხორციელებისას და რომელიც უშუალოდ გამომდინარეობდა აღნიშნული გეგმიდან. იგი უყურადღებოდ, რეგულირების მიღმა ტოვებს იმგვარი ზიანის ანაზღაურების საკითხს, რომელიც მესაკუთრეს მიადგა განაშენიანების დეტალურ გეგმაში ცვლილების შეტანის ან ამ გეგმის გაუქმების გამო. მოსარჩელე თვლის, რომ ზიანის ცნებისა და ოდენობის განსაზღვრის ასეთი წესი არღვევს მის საკუთრების უფლებას გამომდინარე იქიდან, რომ ამ უფლებაში ჩარევა არ შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტის მატერიალურ მოთხოვნებს.

მოსარჩელის შეფასებით, საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ სფეროში ერევა საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსის 51-ე მუხლის პირველი ნაწილი, რომელიც აწესრიგებს მიწის ნაკვეთის მონაცვლეობის საფუძვლებს. ეს ნორმა ამომწურავად ადგენს მიწის ნაკვეთის მონაცვლეობის წინაპირობებს, კერძოდ მიწის ნაკვეთის მონაცვლეობის საჭიროება შესაძლებელია მომდინარეობდეს განაშენიანების გეგმის/განაშენიანების დეტალური გეგმის განხორციელებისათვის ერთ-ერთი რომელიმე შემდეგი ღონისძიებიდან: ა) შიდა სატრანსპორტო გზების ან/და საინჟინრო-საკომუნიკაციო ქსელის მოწყობა ან გაფართოება; ბ) სხვა ინფრასტრუქტურული ობიექტის მშენებლობა; გ) მიწის ნაკვეთების კონფიგურაციის რაციონალური შეცვლა. სადავო ნორმა რეგულირების მიღმა ტოვებს იმგვარ შემთხვევებს, როდესაც განაშენიანების გენერალურმა გეგმამ საკუთრების ობიექტს მიანიჭა იმგვარი ფუნქციური სტატუსი (მაგ.: ლანდშაფტურ-სარეკრეაციო ზონა), რომ იგი იმთავითვე გამორიცხა სამეწარმეო ან/და საცხოვრებელი მიზნებისთვის გამოყენებისთვის. მოსარჩელის შემთხვევაში, დედაქალაქის მიწათსარგებლობის ახალი გენერალური გეგმის დამტკიცებამ განაპირობა მის საკუთრებაში არსებული მიწის ნაკვეთების უფუნქციობა, საკუთრებისთვის დამახასიათებელი თვისებების ანულირება. სადავო ნორმის პირობებში მოსარჩელეს ჰიპოთეტურადაც არ ეკუთვნის სანაცვლო, ტოლფასი ღირებულების მქონე მიწის ნაკვეთი, რომელზეც ის საკუთრების უფლების რეალიზაციას განახორციელებდა. მოსარჩელის აზრით, სადავო ნორმით ჩარევა ხორციელდება მის საკუთრების უფლებაში გამომდინარე იქიდან, რომ სადავო ნორმის ნორმატიული შინაარსი არ ითვალისწინებს მიწის მონაცვლეობას მაშინ, როდესაც განაშენიანების გეგმის შედეგად საკუთრება ხდება არსებითად უფუნქციო, გამოუსადეგარი.

მოსარჩელის შეფასებით, მის საკუთრების უფლებაში ჩარევა ხორციელდება საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსის მე-3 მუხლის „ლ“ პუნქტი და „ჰ⁴“ პუნქტით. სადავო ნორმების ერთი მხრივ, განსაზღვრავენ განაშენიანებული ტერიტორიისა და საზოგადოებრივი სივრცის ცნებებს, მეორე მხრივ, პირდაპირი დათქმით ცალკეულ ზონებს, მათ შორის ლანდშაფტურ-სარეკრეაციო ზონას იმთავითვე გამორიცხავენ განაშენიანებული სივრციდან და აკუთვნებენ საზოგადოებრივ სივრცეს. მათ პირობებში მოსარჩელის საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთებს აქვთ ისეთი ნორმატიული სტატუსი, რომლის ფარგლებში ყოველგვარი მშენებლობა, საკუთრებაზე წვდომა, სარგებლობა, გამოყენება აკრძალულია. შესაბამისად, სადავო ნორმების მოქმედების პირობებში მოსარჩელეს არ აქვს შესაძლებლობა საკუთარი ინტერესების რეალიზაციისთვის მიწის ნაკვეთებთან დაკავშირებით მიიღოს რაიმე გადაწყვეტილება.

მოსარჩელის შეხედულებით, მის საკუთრების უფლებაში ჩარევა ხორციელდება „დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის დამტკიცების შესახებ“ ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2019 წლის 15 მარტის №39-18 დადგენილებით დამტკიცებული დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის ტექსტური ნაწილის (დანართი N2) 55-ე მუხლის მე-2 პუნქტით, რომლის ნორმატიული შინაარსი მოსარჩელის საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთზე, რომელიც ამავე დადგენილებით მიეკუთვნა ლანდშაფტურ-სარეკრეაციო ზონას, აბსოლუტურად კრძალავს რაიმე სახის მშენებლობას, მათ შორის მის შემოღობვას. სადავო ნორმის პირობებში ჩარევის ფორმაა მოსარჩელის საკუთრების უფლების იმგვარი შეზღუდვა, რომ იგი მოკლებულია საკუთარ მიწის ნაკვეთზე ნებისმიერი სახის თუ მასშტაბის მშენებლობის განხორციელების შესაძლებლობას. მოსარჩელის აზრით, საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან შეუსაბამოა კერძო საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთზე მიუხედავად მისი სტატუსისა, მშენებლობის აბსოლუტური, მუდმივი აკრძალვა.

მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ „დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის დამტკიცების შესახებ“ ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2019 წლის 15 მარტის №39-18 დადგენილებით დამტკიცებული „დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის გრაფიკული ნაწილით – რუკით“ (დანართი №1) ჩარევა ხორციელდება საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებულ უფლებაში, ვინაიდან იგი მოსარჩელის საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთებს გრაფიკულად მიაკუთვნებს ლანდშაფტურ-სარეკრეაციო ზონას და მათზე ავრცელებს ამ ზონისთვის განკუთვნილ საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე რეგულირებას. მიუხედავად იმისა, რომ დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის გრაფიკული ნაწილი არის რუკა, იგი საკონსტიტუციო სამართალწარმოების მიზნებისთვის მიჩნეულ უნდა იქნეს ნორმატიულ აქტად. პირველი, დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის გრაფიკული ნაწილი დანართის სახით დაერთვის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს ნორმატიულ აქტს - დადგენილებას და არის მისი განუყოფელი ნაწილი. მეორე, იგი განსაზღვრავს და განასახიერებს დედაქალაქის მიწასარგებლობის გეგმის გრაფიკას, ახდენს მის ვიზუალიზაციას და ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის ორგანოებისთვის, კომუნალური სერვისის მიმწოდებლისთვის, ყველა ტიპის სამშენებლო ნებართვის გაცემის საკითხის გადაწყვეტისთვის ქმნის ნორმატიულ-გრაფიკულ წინაპირობებს. მოსარჩელის შეხედულებით, საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან შეუსაბამოა დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის გრაფიკული ნაწილის - რუკის ის ნაწილი, რომელიც მის მიწის ნაკვეთებს მიაკუთვნებს ლანდშაფტურ-სარეკრეაციო ზონას.

ზემოხსენებულის გათვალისწინებით, სახეზეა „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლით გათვალისწინებული წინაპირობები.

„საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლის მიზნებისთვის კონსტიტუციური სარჩელი დასაშვებია რადგან:

· წარმოდგენილია კანონმდებლობით დადგენილი ფორმით;

· აკმაყოფილებს ხსენებული ორგანული კანონის მოთხოვნებს;

· წარმოდგენილია უფლებამოსილი სუბიექტის მიერ, რასაც ადასტურებს ზემოაღნიშნული მსჯელობა;

· მასში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის შესაბამისად;

· სადავო საკითხები სადავო ნორმებთან მიმართებით არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

· სადავო საკითხი შეეხება კონსტიტუციის მუხლს და სადავო ნორმაზე მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი სხვა ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე;

· აღნიშნული სარჩელის სახეზე კანონმდებლობით ვადა არ არის დადგენილი.

ამგვარად, ნუგზარ კობახიძე არის უფლებამოსილი მოსარჩელე - იდავოს სადავო ნორმების კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

1. საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსის 49-ე მუხლის პირველი ნაწილის მეორე წინადადების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან მიმართებით

საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით დაცულია მესაკუთრის უფლება - მესამე პირს მოსთხოვოს მისი ქმედებით გამოწვეული იმ ზიანის ანაზღაურება, რომელიც განაპირობა მესამე პირის მიერ საკუთრების უფლებაზე, მის შინაარსზე, არსზე, გამოყენების, სარგებლობის ფარგლებზე ზემოქმედებამ. საქართველოს კონსტიტუციით აღიარებული საკუთრების უფლება გარდა იმისა, რომ იცავს მესაკუთრესა და საკუთრებას შორის არსებულ სამართლებრივ კავშირს, აგრეთვე უზრუნველყოფს მესაკუთრის უფლებას საკუთრებაზე, რომელიც მესაკუთრეს ანიჭებს უფლებას - მესამე პირს მოსთხოვოს და მისგან მიიღოს საკუთრების უფლებისთვის, მისი რეალიზაციის ხელისშეშლით მიყენებული ზიანის ანაზღაურება რაციონალურ ფარგლებში.

სადავო წინადადებით ჩარევა ხორციელდება მოსარჩელის საკუთრების უფლებაში, რაც გამოიხატება იმაში, რომ ის ადგენს ზიანის ანაზღაურების იმგვარ მოდელს, რომელიც მოიცავს მხოლოდ ისეთ ფინანსურ დანახარჯს, რომელიც გასწია უძრავი ნივთის მესაკუთრემ ან მისმა კანონიერმა მოსარგებლემ სამშენებლო საქმიანობის/საპროექტო საქმიანობის განხორციელებისას და რომელიც უშუალოდ გამომდინარეობდა აღნიშნული გეგმიდან. სადავო წინადადება ნორმატიული არეალის მიღმა ტოვებს ისეთი ზიანის ანაზღაურების საკითხს, რომელიც მესაკუთრეს მიადგა განაშენიანების დეტალურ გეგმაში ცვლილების შეტანის ან ამ გეგმის გაუქმების გამო.

მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ სადავო წინადადების კონსტიტუციურობა უნდა შეფასდეს საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით, ვინაიდან ამ შემთხვევას რელევანტური კავშირი არ გააჩნია საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებულ საკუთრების ჩამორთმევის (ექსპროპრიაციის) წესთან, რომელიც საკუთრების უფლებაზე ზემოქმედების არსებითად განსხვავებული რეჟიმია.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკით დამკვიდრებულია საკუთრების უფლების შეზღუდვის კონსტიტუციურობის შეფასების მატერიალურ-ფორმალური კრიტერიუმები (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე: „საქართველოს მოქალაქეები – დავით ჯიმშელეიშვილი, ტარიელ გვეტაძე და ნელი დალალიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, პ. 11). შესაბამისად, საკუთრების უფლების შეზღუდვა კონსტიტუციასთან თავსებადია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ეს პირობები და თანაზომიერების პრინციპი კუმულაციურად არის დაკმაყოფილებული.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, საკუთრების უფლება იზღუდება კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით (ფორმალური კრიტერიუმი). სადავო ნორმა, რომლითაც იზღუდება საკუთრების უფლება, უნდა იყოს სულ მცირე კანონის ძალის მქონე ნორმატიული აქტი და იგი პირდაპირ, ერთი მხრივ, უნდა განსაზღვრავდეს ასეთ შემთხვევებს, მეორე მხრივ, ადგენდეს შეზღუდვის წესს. ნიშანდობლივია, რომ მოსარჩელე სადავოდ არ მიიჩნევს სადავო წინადადებით მისი საკუთრების უფლების ფორმალურ-სამართლებრივი კუთხით შეზღუდვას, ვინაიდან საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსიარის საკანონმდებლო აქტი და მისი 49-ე მუხლის პირველი ნაწილი არეგულირებს ქალაქთმშენებლობით გეგმაში ცვლილების შეტანით ან/და ამ გეგმის გაუქმებით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურების საკითხს.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებული საკუთრების უფლების შეზღუდვის მატერიალური საფუძვლები უკავშირდება საჯარო ინტერესებისთვის საკუთრების უფლების შეზღუდვას. კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტის მიზნებისთვის საჯარო ინტერესებს არ გააჩნია კონკრეტული, წინასწარ დეფინირებული შინაარსი. შესაბამისად, არსებობს თუ არა საკუთრების უფლების შეზღუდვისთვის საჯარო ინტერესი განისაზღვრება ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში. აღსანიშნავია, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მოქმედ რედაქციაში გამოყენებული ტერმინი „საჯარო ინტერესებისთვის“ კონცეპტუალურად კონსტიტუციის ძველი რედაქციის 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტში არსებული ტერმინის „აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროების“ იდენტურია. შესაბამისად, მასზე უნდა გავრცელდეს ის კონსტიტუციური სტანდარტი, რომელიც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ წლების განმავლობაში ჩამოყალიბებული, სტაბილური პრეცედენტული სამართლით შექმნა. საკონსტიტუციო სასამართლოს თქმით, „კონსტიტუცია არ იძლევა „აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროების“ მკაცრ დეფინიციას. ამ ცნების შინაარსის განსაზღვრა ცალკეულ შემთხვევაში დემოკრატიულ სახელმწიფოში კანონმდებლის პრეროგატივას წარმოადგენს და მისი შინაარსი ცვალებადია აქტუალური პოლიტიკური თუ სოციალურ-ეკონომიკური გამოწვევების შესაბამისად. ... არ არის აუცილებელი, რომ კანონმდებელმა კონკრეტულად მიუთითოს ნორმაში, თუ რა „აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის“ იღებს მას. „აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროების“ არსებობა შეიძლება გაირკვეს ნორმის ანალიზის, მისი განმარტების შედეგად“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 18 მაისის # 2/1-370, 382, 390, 402, 405 გადაწყვეტილება საქმეზე: „საქართველოს მოქალაქეები ზაურ ელაშვილი, სულიკო მაშია, რუსუდან გოგია და სხვები და საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, პ. 15). თუმცა, საკონსტიტუციო სასამართლოს განცხადებით, „კანონდებლის ნება ამა თუ იმ გარემოების «აუცილებელ საზოგადოებრივ საჭიროებად» მიჩნევის შესახებ, საკმარისად მკაფიო უნდა იყოს, რათა გამოირიცხოს სამართალშემფარდებლის მიერ მისი არასწორი ინტერპრეტაცია და თვითნებობის ალბათობა, რისი კანონზომიერი შედეგიც იქნება უფლების დარღვევა (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 2 ივლისის N1/2/384 გადაწყვეტილება საქმეზე: „საქართველოს მოქალაქეები – დავით ჯიმშელეიშვილი, ტარიელ გვეტაძე და ნელი დალალიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, პ. 12). ამასთან, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიხედვით, „საკუთრების უფლება, რომელიც კანონმდებლის მიერ განსაზღვრებად უფლებას წარმოადგენს, კანონმდებლის მიერ საკუთრების შინაარსისა და ფარგლების განსაზღვრის შედეგად არ უნდა გადაიქცეს უფლებად, რომელიც უმეტესწილად სწორედ საკანონმდებლო რეგულირებაზე იქნება დამოკიდებული. საბოლოო ჯამში, თავიდან უნდა იქნეს აცილებული თავად უფლებით დაცული სფეროს ძირითადი არსის გამოფიტვა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე: „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, პ. 57). საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო ერთ-ერთ გადაწყვეტილებაში აგრეთვე მიუთითებს, რომ "შეზღუდვის ნებისმიერ შემთხვევაში, საკუთრების არსება უნდა შენარჩუნდეს და მისი შინაგანი შინაარსი არ უნდა დაზიანდეს” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2001 წლის 7 ივნისის #1/1/103/117/137/147_48, 152_53 გადაწყვეტილება).

მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ სადავო წინადადების პირობებში მისთვის ქალაქთმშენებლობით გეგმაში ცვლილების შეტანით ან/და ამ გეგმის გაუქმებით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურების შესაძლელობის წართმევა შესაძლოა განპირობებული იყოს სახელმწიფოს ფინანსური რესურსის დაზოგვის ინტერესით, რაც თავის მხრივ წარმოადგენს ღირებულ საჯარო ინტერესს, შესაბამისად, საკუთრების უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზანს.

თუმცა, მოსარჩელე თვლის, რომ სახელმწიფო ბიუჯეტის დაზოგვისთვის თავისთავად აბსოლუტურად ყველა იმ პირის გამორიცხვა ქალაქთმშენებლობით გეგმაში ცვლილების შეტანით ან/და ამ გეგმის გაუქმებით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურების მექანიზმიდან, რომლებსაც შესაძლებელია არ მიადგათ ფინანსური ზიანი, რადგან არ ახორციელებდნენ სამშენებლო/საპროექტო საქმიანობას, არ არის შესაბამისი (ვიწრო გაგებით პროპორციული) საკუთრების უფლების დაცვისა და რეალიზაციის კონსტიტუციურ სტანდარტებთან. კანონმდებელი ვალდებულია ლეგიტიმურ მიზანს, მისი მიღწევის გზებსა და კონსტიტუციური უფლების დაცვას შორის დაამყაროს რაციონალური ბალანსი. მან ყოველთვის კონსტიტუციური უფლების ხარჯზე არ უნდა დაუშვას ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა. მოსარჩელის შეფასებით, სახელმწიფო ფინანსური რესურსის დაზოგვა საკუთრების უფლების შეზღუდვის ხარჯზე შესაძლებელია პრიორიტეტული და პრევალირებული იყოს იმ შემთხვევაში, როდესაც ქალაქთმშენებლობით გეგმის გაუქმებით ან მასში ცვლილების შეტანით მესაკუთრეს კვლავ რჩება საკუთრების უფლების რეალიზაციის შესაძლებლობა (მაგ.: საკუთრების ობიექტის საცხოვრებელი ან სამეწარმეო მიზნებისთვის გამოყენება და სხვა). ქალაქთმშენებლობით გეგმაში ცვლილების შეტანით ან/და ამ გეგმის გაუქმებით თუ მესაკუთრეს შეუმცირდება მშენებლობის კოეფიციენტი, მაგრამ მას მაინც შეუნარჩუნდება საკუთრების ობიექტზე მშენებლობის უფლება, ეს წარმოადგენს იმ ნორმატიულ ტვირთს, რომელიც საკუთრების უფლებას თანსდევს და დასაშვებია ამგვარ შემთხვევაში მას არ აუნაზღაურდეს მიყენებული ზიანი.

თუმცა, მაშინ, როდესაც „დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის დამტკიცების შესახებ“ ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2019 წლის 15 მარტის N39-18 დადგენილებით დამტკიცებულმა თბილისის მიწათსარგებლობის ახალმა გენერალურმა გეგმამ მოსარჩელის საკუთრებაში არსებული მიწის ნაკვეთები მიაკუთვნა ლანდშაფტურ-სარეკრეაციო ზონას, რომელშიც საკუთრების უფლების რეალიზაციისთვის შესაძლებლობა სრულიად არ არსებობს (მაგ.: მიწის ნაკვეთების შემოღობვა, საცხოვრებელი ან სამეწარმეო მიზნებისთვის გამოყენება აკრძალულია), მოსარჩელეს უნდა ჰქონდეს ნორმატიული წვდომა მიყენებული ზიანის სათანადო ანაზღაურებაზე. წინამდებარე საქმის შემთხვევაში, საკუთრების უფლების რეალიზაციისთვის ხელისშეშლის გამო მოსარჩელისთვის ზიანის ანაზღაურება არის საკუთრების უფლების კონსტიტუციასთან თავსებადად დაცვის მინიმალური მოთხოვნა.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, გთხოვთ, არაკონსტიტუციურად ცნოთ საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსის 49-ე მუხლის პირველი ნაწილის სადავო წინადადება „ამ შემთხვევაში ზიანის ოდენობა გამოითვლება იმ ფინანსური დანახარჯის მიხედვით, რომელიც გასწია უძრავი ნივთის მესაკუთრემ ან მისმა კანონიერმა მოსარგებლემ სამშენებლო საქმიანობის/საპროექტო საქმიანობის განხორციელებისას და რომელიც უშუალოდ გამომდინარეობდა აღნიშნული გეგმიდან.“, ვინაიდან იგი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტს და შესაბამისად, საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ პუნქტს.

აღსანიშნავია, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს უახლესი პრაქტიკა კვლავ იცნობს წინადადების არაკონსტიტუციურად ცნობის შემთხვევებს (მაგ.: საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 18 აპრილის №1/2/1250 გადაწყვეტილება საქმეზე: „შპს ტიფლისი 777“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“.).

2. საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსის 51-ე მუხლის პირველი ნაწილის ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან მიმართებით

მოსარჩელის შეფასებით, საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ სფეროში ჩარევა ხორციელდება საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსის 51-ე მუხლის პირველი ნაწილით, რომელიც არეგულირებს მიწის ნაკვეთის მონაცვლეობასთან დაკავშირებულ სამართლებრივ ურთიერთობებს. სადავო ნორმა ამომწურავად, განვრცობის გარეშე განსაზღვრავს მიწის ნაკვეთის მონაცვლეობის სამართლებრივი პროცესის ინიცირების წინაპირობებს. სადავო ნორმის თანახმად, მიწის ნაკვეთის მონაცვლეობის საჭიროება შესაძლებელია მომდინარეობდეს განაშენიანების გეგმის/განაშენიანების დეტალური გეგმის განხორციელებისათვის ერთ-ერთი რომელიმე შემდეგი ღონისძიებიდან: ა) შიდა სატრანსპორტო გზების ან/და საინჟინრო-საკომუნიკაციო ქსელის მოწყობა ან გაფართოება; ბ) სხვა ინფრასტრუქტურული ობიექტის მშენებლობა; გ) მიწის ნაკვეთების კონფიგურაციის რაციონალური შეცვლა. სადავო ნორმა მიწის ნაკვეთების მონაცვლეობის წინაპირობებს ძირითადად მკვეთრად გამოხატულ საჯარო მიზნებს უკავშირებს. მისი ნორმატიული შინაარსი მოწესრიგების მიღმა ტოვებს იმ შემთხვევას, როდესაც განაშენიანების გენერალურმა გეგმამ საკუთრების ობიექტს მიანიჭა ისეთი ფუნქციური სტატუსი, რომ იგი იმთავითვე გამორიცხა სამეწარმეო ან/და საცხოვრებელი მიზნებისთვის გამოყენებისთვის. მაგალითად თუ განაშენიანების გეგმით საკუთრების ობიექტს მიენიჭა ლანდშაფტურ-სარეკრეაციო ზონა, იგი ხდება უსარგებლო საკუთრების უფლების რეალიზაციის კონტექსტში.

მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ დედაქალაქის მიწათსარგებლობის ახალი გენერალური გეგმის დამტკიცებამ მის საკუთრებაში არსებული მიწის ნაკვეთების უფუნქციობა, საკუთრებისთვის დამახასიათებელი თვისებების ანულირება გამოიწვია, რადგან მას მიანიჭა ლანდშაფტურ-სარეკრეაციო ზონის სტატუსი. მიუხედავად ამისა, სადავო ნორმის ნორმატიული შინაარსის პირობებში მოსარჩელეს ჰიპოთეტურადაც არ ეკუთვნის სანაცვლო, ტოლფასი ღირებულების მქონე მიწის ნაკვეთი, რომელზეც ის საკუთრების უფლების რეალიზაციას განახორციელებდა. მოსარჩელის თქმით, სადავო ნორმით ჩარევა ხორციელდება მის საკუთრების უფლებაში გამომდინარე იქიდან, რომ სადავო ნორმის ნორმატიული შინაარსი არ ითვალისწინებს მიწის მონაცვლეობას მაშინ, როდესაც განაშენიანების გეგმის შედეგად საკუთრება ხდება არსებითად უფუნქციო, ფაქტობრივად გამოუსადეგარი.

მოსარჩელის აზრით, რომ სადავო ნორმის ნორმატიული შინაარსის პირობებში მიწის ნაკვეთების მონაცვლეობის შესაძლელობის წართმევა შესაძლოა განპირობებული იყოს სახელმწიფოს ფინანსური რესურსის დაზოგვის ინტერესით, რაც წარმოადგენს ღირებულ საჯარო ინტერესს, შესაბამისად, საკუთრების უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზანს. მოსარჩელის შეფასებით, სახელმწიფო ბიუჯეტის დაზოგვისთვის მიწის მონაცვლეობის საფუძვლად მხოლოდ საჯარო მიზნების გათვალისწინება და კერძო ინტერესის რეალიზაციის თავისთავად გამორიცხვა არ არის შესაბამისი (ვიწრო გაგებით პროპორციული) საკუთრების უფლების დაცვისა და განხორციელების კონსტიტუციურ ფარგლებთან. იმ შემთხვევაში თუ მიწის ნაკვეთს მიენიჭება ლანდშაფტურ-სარეკრეაციო ზონის სტატუსი, რაც გულისხმობს მასზე მშენებლობის აკრძალვას, მისი საცხოვრებელი და კომერციული მიზნებისთვის გამოყენებას, ასევე, ამასთანავე მიწის ფუნქციური დატვირთვიდან გამომდინარე სპობს მისი გაყიდვის შესაძლებლობას, მესაკუთრეს უნდა შეეძლოს მიწის მონაცვლეობა. მოსარჩელეს გარდა იმისა, რომ არ შეუძლია ქალაქთმშენებლობით გეგმაში ცვლილების შეტანით ან/და ამ გეგმის გაუქმებით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნა და მიღება, სადავო ნორმის ნორმატიული შინაარსის პირობებში ასევე არ აქვს მიწის ნაკვეთის მონაცვლეობის პერსპექტივა.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, გთხოვთ, არაკონსტიტუციურად ცნოთ საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსის 51-ე მუხლის პირველი ნაწილის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც განაშენიანების გეგმის/განაშენიანების დეტალური გეგმის საფუძველზე მიწის ნაკვეთზე, მისთვის ლანდშაფტურ-სარეკრეაციო სტატუსის მიმინიჭებიდან გამომდინარე, არ ავრცელებს მიწის ნაკვეთის მონაცვლეობის წესს, ვინაიდან იგი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტს და შესაბამისად, საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ პუნქტს.

3. საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსის მე-3 მუხლის „ლ“ პუნქტისა და „ჰ⁴“ პუნქტის ნორმატიული შინაარსის შესაბამისობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან მიმართებით

საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსის სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურობაზე მსჯელობა ერთობლივად, საერთო კონტექსტში უნდა განხორციელდეს, რადგან მათ შინაარსობრივი თვალსაზრისით გააჩნიათ სისტემური კავშირი და მჭიდრო ურთიერთდამოკიდებულება.

საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსის მე-3 მუხლის „ლ“ პუნქტი და „ჰ⁴“ პუნქტი ერთი მხრივ, განსაზღვრავენ განაშენიანებული ტერიტორიისა და საზოგადოებრივი სივრცის ცნებებს, მეორე მხრივ, პირდაპირი დათქმით ცალკეულ ზონებს, მათ შორის ლანდშაფტურ-სარეკრეაციო ზონას იმთავითვე გამორიცხავენ განაშენიანებული სივრციდან და აკუთვნებენ საზოგადოებრივ სივრცეს.

საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსის მე-3 მუხლის „ლ“ პუნქტი და „ჰ⁴“ პუნქტი ზღუდავენ მოსარჩელის საკუთრების უფლებას, ვინაიდან მის საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთებს მიაკუთვნებენ იმგვარ ნორმატიულ სტატუსს, რომლის ფარგლებში ყოველგვარი მშენებლობა, საკუთრებაზე წვდომა, სარგებლობა, გამოყენება აკრძალულია. შესაბამისად, სადავო ნორმების მოქმედების პირობებში მოსარჩელეს არ აქვს შესაძლებლობა საკუთარი ინტერესების რეალიზაციისთვის მიწის ნაკვეთებთან დაკავშირებით მიიღოს რაიმე გადაწყვეტილება.

ზოგადად სარეკრეაციო ზონების, ბუნებრივი ლანდშაფტური სივრცეების კონსერვაცია, მათი საზოგადოებრივ სივრცეებად გამოყენება წარმოადგენს ღირებულ საჯარო ინტერესს, თუმცა, არა საკუთრების უფლების შინაარსის, მისთვის დამახასიათებელი თვისებების ანულირების ხარჯზე. საკუთრების უფლების შინაარსთან არსებითად შეუთავსებელია ყველა ტიპის კერძო საკუთრების, რომელსაც შესაძლებელია მიენიჭოს ლანდშაფტურ-სარეკრეაციო ზონის სტატუსი, იმთავითვე როგორც საზოგადოებრივ სივრცედ, ასევე გაუნაშენიანებელ ტერიტორიად გამოცხადება. კერძო საკუთრების მხოლოდ იურიდიული, ფორმალური ხელშეუხებლობა, მისი პრაქტიკული რეალიზაციის გარეშე, აზრს უკავრგავს საკუთრების უფლებას. განსაკუთრებით იმ პირობებში, როდესაც ამგვარი ზიანის მიყენებისთვის კანონმდებელი მესაკუთრეს არ სთავაზობს ნორმატიულ სარგებელს (მაგ.: ზიანის ანაზღაურება, მიწის მონაცვლეობა და სხვა). აქედან გამომდინარე, კანონმდებელი ვალდებულია მოსარჩელის საკუთრების უფლებასა და საჯარო ინტერესს შორის დაამყაროს გონივრული, სამართლიანი ბალანსი და გაუნაშენიანებელ ტერიტორიასა და საზოგადოებრივ სივრცეში მოაქციოს ის საკუთრება, რომელიც სახელმწიფო საკუთრებაშია, ან მესაკუთრე აცხადებს თანხმობას. სხვა შემთხვევაში მესაკუთრეს მუდმივად უწევს ჭარბი და დისპროპორციული ნორმატიული ტვირთის ტარება. მესაკუთრის საკუთრების უფლება მის მიწის ნაკვეთებზე მხოლოდ დეკლარაციული ხასიათისაა, ილუზიურია.

სადავო ნორმა არღვევს საკუთრების უფლების არსსაც. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიხედვით, „საკუთრების უფლება, რომელიც კანონმდებლის მიერ განსაზღვრებად უფლებას წარმოადგენს, კანონმდებლის მიერ საკუთრების შინაარსისა და ფარგლების განსაზღვრის შედეგად არ უნდა გადაიქცეს უფლებად, რომელიც უმეტესწილად სწორედ საკანონმდებლო რეგულირებაზე იქნება დამოკიდებული. საბოლოო ჯამში, თავიდან უნდა იქნეს აცილებული თავად უფლებით დაცული სფეროს ძირითადი არსის გამოფიტვა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე: „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, პ. 57). საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო ერთ-ერთ გადაწყვეტილებაში აგრეთვე მიუთითებს, რომ "შეზღუდვის ნებისმიერ შემთხვევაში, საკუთრების არსება უნდა შენარჩუნდეს და მისი შინაგანი შინაარსი არ უნდა დაზიანდეს” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2001 წლის 7 ივნისის #1/1/103/117/137/147_48, 152_53 გადაწყვეტილება). „ის ფაქტი, რომ შეზღუდვის შედეგად ფორმალურად მესაკუთრეს რჩება საკუთრების შინაარსისათვის დამახასიათებელი ელემენტები, სრულიადაც არ ნიშნავს იმას, რომ საკუთრებაში ჩარევა გამართლებულია. უფლების შინაარსის შეზღუდვის ფარგლებზეა დამოკიდებული ამ უფლების არსის შენარჩუნება, ვინაიდან სწორედ შინაარსია არსის განმსაზღვრელი გარემოება. საკუთრების შინაარსის შეზღუდვის ნებისმიერ შემთხვევაში, საკუთრება უნდა დარჩეს საკუთრებად და მან უნდა შეძლოს ამ შეზღუდვით გამოწვეული ტვირთის ტარება.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის #1/2/411 გადაწყვეტილება, II. პ. 24). საკონსტიტუციო სასამართლოს თქმით, საკუთრების უფლების შეზღუდვა წარმოადგენს ისეთ შემთხვევას, როდესაც ინტერესთა სამართლიანი დაბალანსება ხდება და არა მესაკუთრისა და უფლების სუბიექტის სრული გაუცხოება. „კონსტიტუციური უფლებების შეზღუდვას მაშინ აქვს გამართლება, როცა ლეგიტიმური მიზანი ისე მიიღწევა, რომ არ მოხდება შეზღუდვას დაქვემდებარებული სიკეთისა და მისი მატარებელი სუბიექტის ერთმანეთისაგან გაუცხოება. შეზღუდვა გულისხმობს ინტერესთა სამართლიან დაბალანსებას და არა ისეთ შემთხვევას, როცა ერთი ინტერესის ადგილს მეორე იკავებს.

კონსტიტუციის მოქმედ რედაქციაში საკუთრების უფლების არსის შენარჩუნებასთან დაკავშირებული ჩანაწერი აღარ არის. თუმცა, იგი არის საკუთრების უფლების ერთ-ერთი ძირითადი კონსტიტუციური კომპონენტი, რომელიც ქმნის საკუთრების უფლების შეზღუდვის კონსტიტუციურ სტანდარტს. ნორმატიული თვალსაზრისით საკუთრების უფლების შეზღუდვა, რომელიც ფაქტობრივად არის საკუთრების ჩამორთმევის (საკუთრების უფლების არსის დარღვევის) ტოლფასი არსებითად ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებს.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, გთხოვთ საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან მიმართებით არაკონსტიტუციურად ცნოთ: 1. საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსის მე-3 მუხლის „ლ“ პუნქტის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც გაუნაშენიანებელ ტერიტორიას მიაკუთვნებს ლანდშაფტურ-რეკრეაციულ ზონაში არსებულ კერძო საკუთრებას; 2. საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსის მე-3 მუხლის „ჰ⁴“ პუნქტის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც საზოგადოებრივ სივრცეს მიაკუთვნებს ლანდშაფტურ-რეკრეაციულ ზონაში არსებულ კერძო საკუთრებას.

4. „დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის დამტკიცების შესახებ“ ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2019 წლის 15 მარტის №39-18 დადგენილებით დამტკიცებული დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის ტექსტური ნაწილის (დანართი N2) 55-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან მიმართებით

მოსარჩელის შეხედულებით, მის საკუთრების უფლებაში ჩარევა ხორციელდება „დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის დამტკიცების შესახებ“ ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2019 წლის 15 მარტის №39-18 დადგენილებით დამტკიცებული დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის ტექსტური ნაწილის (დანართი N2) 55-ე მუხლის მე-2 პუნქტით, რომლის ნორმატიული შინაარსი მოსარჩელის საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთზე, რომელიც ამავე დადგენილებით მიეკუთვნა ლანდშაფტურ-რეკრეაციულ ზონას, აბსოლუტურად კრძალავს რაიმე სახის მშენებლობას, მათ შორის მის შემოღობვას. სადავო ნორმით ჩარევის ფორმაა მოსარჩელის საკუთრების უფლების იმგვარი შეზღუდვა, რომ იგი მოკლებულია საკუთარ მიწის ნაკვეთზე როგორც ნებისმიერი სახის თუ მასშტაბის მშენებლობის განხორციელებას, ასევე წვდომას, სარგებლობას, გამოყენებას. სადავო ნორმის მოქმედების პირობებში მოსარჩელეს არ აქვს შესაძლებლობა საკუთარი ინტერესების რეალიზაციისთვის მიწის ნაკვეთებთან დაკავშირებით მიიღოს რაიმე გადაწყვეტილება.

დედაქალაქის ტერიტორიაზე სარეკრეაციო ზონების, ბუნებრივი ლანდშაფტური სივრცეების შენარჩუნება, განვითარება და დაცვა საჯარო ინტერესია. შესაბამისად, ამ მიზნების მისაღწევად ზოგადად ასეთი ზონების კონსერვაცია შესაძლოა იყოს საკუთრების უფლებაში ჩარევის ლეგიტიმური მიზანი. თუმცა, მოსარჩელის შეფასებით, კერძო საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთებზე, რომელიც მიწათსარგებლობის ახალმა გენერალურმა გეგმამ მიაკუთვნა ლანდშაფტურ-რეკრეაციულ ზონას, ნებისმიერი მშენებლობის აბსოლუტური, მუდმივად აკრძალვა არ არის ერთადერთი, ყველა აუცილებელი ღონისძიება ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად. მოსარჩელის შეფასებით, შესაძლებელია, რომ მსგავსად სარეკრეაციო ზონებისა (სარეკრეაციო ზონა 1; სარეკრეაციო ზონა 2; სარეკრეაციო ზონა 3), აუცილებელია ლანდშაფტურ-რეკრეაციული ზონის გრადაცია, კლასიფიკაცია, კატეგორიზაცია. ამგვარი მიდგომა იძლევა ერთი მხრივ, ბუნებრივად ლანდშაფტურ-რეკრეაციული ზონის ანთროპოგენული ხელშეუხებლობის გარანტიას, მეორე მხრივ, შესაძლებელობას მესაკუთრეს იმ მიწის ნაკვეთზე, რომელიც მდებარეობს ლანდშაფტურ-რეკრეაციულ ზონაში, მიეცეს მშენებლობის, შემოღობვის, სარგებლობის, გამოყენების უფლება.

გარდა ამისა, სადავო ნორმით არსებული ჩარევა არის იმდენად ინტენსიური, რომ როგორც დროში - მუდმივად, ასევე, სივრცეში კრძალავს მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების განხორციელებას. აქედან გამომდინარე, მოსარჩელეს უწევს ასეთი ჭარბი და დისპროპორციული ნორმატიული ტვირთის მუდმივად ტარება. ფაქტობრივად, მოსარჩელის საკუთრების უფლება მის მიწის ნაკვეთებზე მხოლოდ ფორმალური ხასიათისაა. გასათვალისწინებელია ის გარემოებაც, რომ კანონმდებლობა მოსარჩელეს არ სთავაზობს მის საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთებზე ლანდშაფტურ-რეკრეაციული ზონის მინიჭებიდან გამომდინარე კანონიერი ინტერესის დაკმაყოფილების არავითარ საშუალებას (მაგ.: მიწის ნაკვეთის მონაცვლეობის, ზიანის ანაზღაურების სახით). საკუთრების უფლებაში ჩარევის პროცესში, აუცილებელია, რომ საჯარო ინტერესსა და საკუთრების ძირითად უფლებას შორის დამყარებულ იქნეს „სამართლიანი ბალანსი“ (მაგალითად იხ.: ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილებები საქმეებზე: Beyeler v. Italy [GC], § 107; Ališić and Others v. Bosnia and Herzegovina, Croatia, Serbia, Slovenia and the Former Yugoslav Republic of Macedonia [GC], § 108), რომელიც მესაკუთრეს დაიცავს დისპროპორციული და ზედმეტი ტვირთისგან.

მნიშვნელოვანია ითქვას, რომ სადავო ნორმა არღვევს საკუთრების უფლების არსს, რადგან ფაქტობრივად მოსარჩელეს მიწის ნაკვეთებზე ართმევს საკუთრების უფლებას.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, გთხოვთ საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან მიმართებით არაკონსტიტუციურად ცნოთ „დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის დამტკიცების შესახებ“ ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2019 წლის 15 მარტის №39-18 დადგენილებით დამტკიცებული დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის ტექსტური ნაწილის (დანართი N2) 55-ე მუხლის მე-2 პუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც მოსარჩელის საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთზე, რომელიც ამავე დადგენილებით მიეკუთვნა ლანდშაფტურ-სარეკრეაციო ზონას, აბსოლუტურად კრძალავს რაიმე სახის მშენებლობას.

5. „დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის დამტკიცების შესახებ“ ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2019 წლის 15 მარტის №39-18 დადგენილებით დამტკიცებული „დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის გრაფიკული ნაწილის – რუკის“ (დანართი №1) კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან მიმართებით

მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ „დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის დამტკიცების შესახებ“ ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2019 წლის 15 მარტის №39-18 დადგენილებით დამტკიცებული „დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის გრაფიკული ნაწილით – რუკით“ (დანართი №1) ჩარევა ხორციელდება საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებულ უფლებაში, რადგან ის მოსარჩელის საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთებს გრაფიკულად მიაკუთვნებს ლანდშაფტურ-სარეკრეაციო ზონას, შესაბამისად მათზე ავრცელებს ამ ზონისთვის განკუთვნილ საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე რეგულირებას.

დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის გრაფიკული ნაწილი არის რუკა, თუმცა იგი საკონსტიტუციო სამართალწარმოების მიზნებისთვის წარმოადგენს ნორმატიულ აქტს. იგი, დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის გრაფიკული ნაწილი დანართის სახით დაერთვის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს ნორმატიულ აქტს - დადგენილებას და არის მისი განუყოფელი ნაწილი. გარდა ამისა, რუკა განსაზღვრავს და განასახიერებს დედაქალაქის მიწასარგებლობის გეგმის გრაფიკას, ახდენს მის ვიზუალიზაციას და ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის ორგანოებისთვის, კომუნალური სერვისის მიმწოდებლისთვის, ყველა ტიპის სამშენებლო ნებართვის გაცემის საკითხის გადაწყვეტისთვის ქმნის ნორმატიულ-გრაფიკულ წინაპირობებს.

მოსარჩელის შეხედულებით, საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან შეუსაბამოა დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის გრაფიკული ნაწილის - რუკის ის ნაწილი, რომელიც მის მიწის ნაკვეთებს მიაკუთვნებს ლანდშაფტურ-სარეკრეაციო ზონას. სადავო აქტით გათვალისწინებული შეზღუდვის თავისებურებიდან, იურიდიული შედეგებიდან გამომდინარე, შეიძლება ითქვას, რომ შეზღუდვა არღვევს საკუთრების უფლების ერთ-ერთ ძირითად კომპონენტს - არსს, რადგან ლანდშაფტურ-რეკრეაციული სტატუსის მინიჭებით მოსარჩელეს ეკრძალება ყოველგვარი მშენებლობის წარმოება მის საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთებზე, მათი შემოღობვა. სადავო აქტის პირობებში ადგილი აქვს საკუთრების უფლების იმ ხარისხით შეზღუდვას, რომ შინაარსი, აზრი ეკარგება მიწის ნაკვეთების მოსარჩელის საკუთრებაში არსებობას, რადგან საკუთრება მუდმივად, უვადოდ სარგებლობის, გამოყენების უფლების გარეშე მხოლოდ ფორმალურად რეგისტრირებულ უფლებად გადაიქცა. ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს მიერ საკუთრების უფლების შინაარსის განსაზღვრის ამგვარი სტანდარტი არსებითად უთანაბრდება საკუთრების უფლების ჩამორთმევას, რადგან მიუხედავად იმისა, რომ იურიდიულად მოსარჩელეს მიწის ნაკვეთები საკუთრებაში დარჩა, იგი უვადოდ არის მოკლებული მათი პერსონალური, სოციალური, საკუთრებისთვის დამახასიათებელი მიზნებისთვის გამოყენების შესაძლებლობას.

ზემოაღნიშნულიდან გადმომდინარე, გთხოვთ საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან მიმართებით არაკონსტიტუციურად ცნოთ „დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის დამტკიცების შესახებ“ ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2019 წლის 15 მარტის №39-18 დადგენილებით დამტკიცებული „დედაქალაქის მიწათსარგებლობის გენერალური გეგმის გრაფიკული ნაწილის – რუკის“ (დანართი №1) ნორმატიული შინაარსი იმ ნაწილში, რომლითაც მიწის ნაკვეთებს (საკადასტრო კოდი: 72.13.41.449; საკადასტრო კოდი: 72.13.41.450) მიენიჭათ ლანდშაფტურ-სარეკრეაციო ზონის სტატუსი.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა