კოლეგიის შემადგენლობა:

მერაბ ტურავა – სხდომის თავმჯდომარე;

ევა გოცირიძე – წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;

გიორგი კვერენჩხილაძე – წევრი;

ხვიჩა კიკილაშვილი – წევრი.

სხდომის მდივანი: მანანა ლომთათიძე.

საქმის დასახელება: „შპს სვეტი დეველოპმენტი“, „შპს სვეტი ჯგუფი“, „შპს სვეტი“, „შპს სვეტი ნუცუბიძე“, გივი ჯიბლაძე, თორნიკე ჯანელიძე და გიორგი კამლაძე საქართველოს მთავრობისა და საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: (ა) „ტექნიკური რეგლამენტის „შენობა-ნაგებობის უსაფრთხოების წესების“ დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 28 იანვრის №41 დადგენილების მე-2 მუხლის მე-2 პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან, მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტთან მიმართებით; (ბ) საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 180-ე მუხლის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველ წინადადებასთან და რომის 1950 წლის „ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის“ 1963 წლის 16 სექტემბრის სტრასბურგის მე-4 დამატებითი ოქმის პირველ მუხლთან მიმართებით; (გ) საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 182-ე მუხლის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის მე-3 წინადადებასთან მიმართებით; (დ) საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 158-ე მუხლის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ პუნქტთან და 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის პირველ წინადადებასთან მიმართებით.

I
აღწერილობითი ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 2 აპრილს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №1416) მიმართეს იურიდიულმა პირებმა – „შპს სვეტი დეველოპმენტი“, „შპს სვეტი ჯგუფი“, „შპს სვეტი“, „შპს სვეტი ნუცუბიძე“ და საქართველოს მოქალაქეებმა გივი ჯიბლაძემ, თორნიკე ჯანელიძემ და გიორგი კამლაძემ. №1416 კონსტიტუციური სარჩელი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველ კოლეგიას, არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად, გადაეცა 2019 წლის 3 აპრილს. №1416 კონსტიტუციური სარჩელის თაობაზე საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმწესრიგებელი სხდომა, ზეპირი მოსმენის გარეშე, გაიმართა 2020 წლის 30 აპრილს.

2. №1416 კონსტიტუციურ სარჩელში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსადმი მომართვის სამართლებრივ საფუძვლად მითითებულია: საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტი, 31¹ მუხლი, 31² მუხლი, 31³ მუხლი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი.

3. „ტექნიკური რეგლამენტის „შენობა-ნაგებობის უსაფრთხოების წესების“ დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 28 იანვრის №41 დადგენილების (შემდგომში, საქართველოს მთავრობის №41 დადგენილება) მე-2 მუხლის მე-2 პუნქტით განისაზღვრება, რომ საქართველოს მთავრობის №41 დადგენილების მოქმედება არ ვრცელდება იმ ობიექტებზე, რომელთა მიმართაც 2017 წლის 16 ნოემბრამდე შეთანხმებულია არქიტექტურული პროექტი ან წარდგენილია განაცხადი არქიტექტურული პროექტის შეთანხმების თაობაზე ან/და გაცემულია მშენებლობის ნებართვა, მაგრამ შენობა-ნაგებობა არ არის ექსპლუატაციაში მიღებული, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც წინამდებარე წესები უფრო ხელსაყრელ პირობებს ითვალისწინებს და მის გამოყენებაზე მოთხოვნას აყენებს განმცხადებელი. აღნიშნულ ობიექტებზე გავრცელდება ამ დადგენილების ამოქმედებამდე მოქმედი კანონმდებლობა. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 180-ე და 182-ე მუხლები ადგენენ სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას თაღლითობის, მითვისების ან გაფლანგვისათვის. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 158-ე მუხლის შესაბამისად კი, „ქონებას ყადაღა ედება განაჩენის აღსასრულებლად მიქცევამდე, სისხლისსამართლებრივი დევნის ან/და გამოძიების შეწყვეტამდე“.

4. საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით განმტკიცებულია სამართლის წინაშე ყველას თანასწორობის უფლება. საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტით აღიარებული და უზრუნველყოფილია საკუთრების უფლება; ამავე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად კი, განისაზღვრება საკუთრების უფლების შეზღუდვის საფუძვლები და წესი. საქართველოს კონსტიტუციის 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის შესაბამისად, „მეწარმეობის თავისუფლება უზრუნველყოფილია. აკრძალულია მონოპოლიური საქმიანობა, გარდა კანონით დაშვებული შემთხვევებისა. მომხმარებელთა უფლებები დაცულია კანონით“. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველი წინადადებით დადგენილია, რომ „არავინ აგებს პასუხს ქმედებისათვის, რომელიც მისი ჩადენის დროს სამართალდარღვევად არ ითვლებოდა“. რომის 1950 წლის „ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის“ 1963 წლის 16 სექტემბრის სტრასბურგის მე-4 დამატებითი ოქმის (შემდგომში, ევროპული კონვენციის მე-4 დამატებითი ოქმი) პირველი მუხლით დადგენილია, რომ „არავის შეიძლება აღეკვეთოს თავისუფლება მხოლოდ იმის გამო, რომ არ შესწევს უნარი, შეასრულოს სახელშეკრულებო ვალდებულება“.

5. №1416 კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელეებად მითითებული არიან სამშენებლო სფეროში მოქმედი სამეწარმეო სუბიექტები, რომლებიც ახორციელებდნენ მრავალბინიანი საცხოვრებელი კომპლექსების სამშენებლო სამუშაოებს, აგრეთვემათი დამფუძნებლები და დირექტორი. მოსარჩელეთა განმარტებით, 2016-2017 წლებში „შპს სვეტი დეველოპმენტმა“ თბილისში, ალიო მირცხულავას ქუჩაზე სამუშაოების განხორციელების მიზნით, შეისყიდა მიწის ნაკვეთი, მოამზადა და წარადგინა არქიტექტურული პროექტები, ორ კორპუსზე განახორციელა სამშენებლო სამუშაოები (ააშენა ოთხი და ხუთი სართული), დააზღვია მშენებლობა,ჩაატარა ექსპერტიზები (განაშენიანების რეგულირების გეგმისა (გრგ) და ტექნიკურ რეგლამენტთან შესაბამისობის დასკვნები)და გასწია სხვადასხვა ფინანსური ხარჯები. ამასთან,სამომავლო უფლების ნასყიდობის თაობაზე შემსყიდველებთან გაფორმდა წინარე ხელშეკრულებები, რომელთა მიხედვით, სამშენებლო სამუშაოების დასრულების უკიდურეს ვადად 2018 წელი განისაზღვრა. შემდგომში, თბილისის მუნიციპალიტეტის მერიის არქიტექტურის სამსახურის მიერ დამტკიცებული არ იქნა მშენებლობის არქიტექტურული პროექტიიმ საფუძვლით, რომ სამშენებლო ობიექტის მიმართ, თავდაპირველად, უნდა განსაზღვრულიყო რეკრეაციული ზონის სტატუსი. შედეგად, თბილისის მერიის ზედამხედველობის სამსახურის მიერ მოსარჩელე კომპანია დაჯარიმებულ იქნა უნებართვო მშენებლობის განხორციელებისათვის. ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულების შეუსრულებლობის გამო კი, საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურმა დაიწყო გამოძიება მშენებარე საცხოვრებელი ბინების შესაძენად მოქალაქეთა მიერ გადახდილი დიდი ოდენობით თანხების სავარაუდო მითვისების ფაქტზე. დაპატიმრებულ იქნა „შპს სვეტი დეველოპმენტის“ დირექტორი და დამფუძნებელი ორი პირი, რომლებიც ხელს აწერდნენ ხელშეკრულებებს და ყადაღა დაედო მოსარჩელე კომპანიების უძრავ ქონებას, საინვესტიციო კაპიტალსა და ფინანსურ ანგარიშებს, აგრეთვე მათი პარტნიორების, დირექტორებისა და მათთან დაკავშირებული პირების საკუთრებაში არსებულ ქონებას.

6. მოსარჩელეთა არგუმენტაციით, საქართველოს მთავრობის №41 დადგენილების საფუძველზე, 2017 წლის 1 იანვრიდან კარდინალურად შეიცვალა და ახლებურად განისაზღვრა მე-3, მე-4 და მე-5 კლასს დაქვემდებარებული შენობებისა და ნაგებობების დაგეგმარებასთან, მშენებლობასა და მოვლა-პატრონობასთან დაკავშირებული უსაფრთხოების წესები. ამავდროულად, სადავო დებულებით ამომწურავად განისაზღვრა ობიექტთა წრე, რომელზეც არ გავრცელდა ახალი რეგულაციების მოქმედება. აღნიშნული გამონაკლისი არ შეეხო მოსარჩელეებს და მათზე გავრცელდა საქართველოს მთავრობის №41 დადგენილებით გათვალისწინებული ახალი წესები. ამგვარმა ვითარებამ კი გამოიწვია დისკრიმინაციული მოპყრობა არსებითად თანასწორ სუბიექტებს შორის, რომლებიც ახორციელებდნენ მსგავსი პროფილის სამშენებლო სამუშაოებს. მოსარჩელეთა პოზიციით, შესადარებელ ჯგუფებს განეკუთვნებიან, ერთი მხრივ, სამეწარმეო სუბიექტები, რომელთაც 2017 წლის 16 ნოემბრამდე შეთანხმებული აქვთ არქიტექტურული პროექტი ან წარდგენილი აქვთ განაცხადი არქიტექტურული პროექტის შეთანხმების თაობაზე ან/და მათზე გაცემულია მშენებლობის ნებართვა, მაგრამ შენობა-ნაგებობა არ არის ექსპლუატაციაში მიღებული და რომელთაც გააჩნიათ შესაძლებლობა, სამშენებლო სამუშაოები განახორციელონ საქართველოს მთავრობის №41 დადგენილების ამოქმედებამდე არსებული წესების შესაბამისად. მეორე მხრივ კი, მოსარჩელეები, რომლებიც ვერ ექცევიან სადავო ნორმით განსაზღვრულ სუბიექტთა წრეში, თუმცა ამავე პერიოდამდე დამტკიცებული ჰქონდათ გრგ პროექტი, მოწყობილი ჰქონდათ სამშენებლო მოედნები, დასამტკიცებლად წარდგენილი ჰქონდათ სამშენებლო პროექტები და მოითხოვდნენ მშენებლობის ნებართვას, რაზეც ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის მერიის არქიტექტურის სამსახურს გამოხატული ჰქონდა უარყოფითი პოზიცია ან დადგენილი ჰქონდა ხარვეზი, თუმცა მოსარჩელე მხარეს წამოწყებული ჰქონდა ადმინისტრაციული სამართალწარმოება, რომელიც დასრულებული არ იყო გასაჩივრებული ნორმატიული აქტის ამოქმედების დროს.

7. მოსარჩელეთა პოზიციით, ახალი პირობების წაყენება მიმდინარე სამშენებლო სამუშაოების მიმართ, მაშინ, როდესაც ცვლილებების წინასწარ განსაზღვრისა და გამოწვეული სავარაუდო ზიანის თავიდან აცილების შესაძლებლობა პირებს არ გააჩნიათ, განაპირობებს სამშენებლო დოკუმენტაციისა და განხორციელებული სამშენებლო სამუშაოების ახლი რეგულაციების შესაბამისად ცვლილების აუცილებლობას, რაც, დიდი მოცულობით, ზრდის სამეწარმეო სუბიექტებისათვის ფინანსურ ტვირთს და აუარესებს მის ეკონომიკურ მდგომარეობას. შესაბამისად, მოსარჩელეები მიიჩნევენ, რომ საქართველოს მთავრობის №41 დადგენილებით გათვალისწინებული რეგულაციების მათ მიმდინარე სამშენებლო სამუშაოებზე გავრცელება ეწინააღმდეგება საკუთრებისა და მეწარმეობის თავისუფლების კონსტიტუციურ უფლებებს.

8. მოსარჩელეები განმარტავენ, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 180-ე მუხლით გათვალისწინებული დანაშაული − თაღლითობა, რომელიც სახელშეკრულებო ვალდებულების შეუსრულებლობისაგან გამომდინარეობს, არ უნდა იყოს სისხლის სამართლის წესით დასჯადი. ამასთან, ევროპული კონვენციის მე-4 დამატებითი ოქმის პირველი მუხლით აკრძალულია თავისუფლების აღკვეთა ვალაუვალობის გამო, თუ იგი გამომდინარეობს სახელშეკრულებო ვალდებულებისაგან. ამდენად, საქართველოს პარლამენტის მიერ ევროპული კონვენციის მე-4 დამატებითი ოქმის რატიფიცირების შემდგომ და მის საფუძველზე, მოხდა თაღლითობის დანაშაულის დეკრიმინალიზაცია და იგი აღარ მიიჩნევა სისხლის სამართლის წესით დასჯადად, თუნდაც არსებობდეს, ფორმალურად, ქმედების შემადგენლობა, მაგრამ ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულების შეუსრულებლობასთან იყოს დაკავშირებული. მოცემულ შემთხვევაში კი, მიუხედავად იმისა, რომ სახელშეკრულებო ვალდებულების დარღვევის მომენტისათვის აღარ არსებობდა თაღლითობის დანაშაული, სადავო ნორმის საფუძველზე მოხდა მოსარჩელეთა მიმართ სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყება, რაც ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველ წინადადებას და ევროპული კონვენციის მე-4 დამატებითი ოქმის პირველ მუხლს.

9. მოსარჩელეები მიუთითებენ, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 182-ე მუხლი სისხლისსამართლებრივად დასჯადად აცხადებს იმგვარ ქმედებას, როგორიცაა მითვისება ან გაფლანგვა, რომელიც საკუთარი შინაარსით, სამოქალაქოსამართლებრივი რეგულირების სფეროს განეკუთვნება. იმ შემთხვევაში, თუ სახელშეკრულებო ურთიერთობიდან გამომდინარე, ხელშეკრულების ერთ-ერთი მხარე ვერ ასრულებს ვალდებულებას და ამით ზიანს აყენებს ხელშეკრულების სხვა მხარეს, იგი ვალდებულია, აანაზღაუროს დამდგარი ზიანი საქართველოს სამოქალაქო კოდექსით დადგენილი წესით. ამგვარ შემთხვევაში, არ უნდა დგებოდეს პირის მიმართ სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობა. ამასთან, როდესაც ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ვალდებულების შეუსრულებლობისათვის პირს ეკისრება, ერთი მხრივ, ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება და, მეორე მხრივ, ამავე ქმედებისათვის ექვემდებარება სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას, ადგილი აქვს ერთი და იმავე ქმედებისათვის ორჯერ დასჯას. გარდა აღნიშნულისა, სამეწარმეო სუბიექტის დირექტორის მხრიდან იმგვარი ქმედების განხორციელება, რომელიც პარტნიორთა კრების კომპეტენციას განეკუთვნება ან სცილდება წესდებით დაკისრებული ვალდებულების ფარგლებს ან/და ეწინააღმდეგება სამეწარმეო სუბიექტის ინტერესებს, უნდა იწვევდეს მისთვის მხოლოდ დისციპლინურ ან/და სამოქალაქოსამართლებრივ პასუხისმგებლობას და დაუშვებელია ამგვარ ურთიერთობაში სახელმწიფოს ინტერვენცია და მისთვის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაწესება.

10. მოსარჩელეთა პოზიციით, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 158-ე მუხლი ითვალისწინებს სამეწარმეო სუბიექტის ნებისმიერი კატეგორიისა და ოდენობის ქონების, აქტივების, საინვესტიციო კაპიტალისა თუ ფინანსური ანგარიშების დაყადაღების შესაძლებლობას, იმგვარად, რომ მხედველობაში არ იღებს სამეწარმეო სუბიექტის მიერ სახელშეკრულებო ვალდებულების დარღვევით მიყენებული ზიანის იდენტიფიცირებულ ოდენობას. შედეგად, მოსარჩელე კომპანია მოკლებულია შესაძლებლობას, რომ საკუთარი აქტივები და საინვესტიციო კაპიტალი შემდგომი სამეწარმეო საქმიანობის განხორციელების მიზნით გამოიყენოს. ამავდროულად, ყადაღა შესაძლებელია დაედოს საწარმოს პარტნიორების, დირექტორის ან/და მათთან დაკავშირებული პირების პირად საკუთრებას, რაც არღვევს აღნიშნულ სუბიექტთა საკუთრების უფლებას. გარდა ხსენებულისა, სადავო ნორმა მოსარჩელეთა საკუთრებაზე ყადაღის დადების შესაძლებლობას ითვალისწინებს განაჩენის აღსასრულებლად მიქცევამდე, სისხლის სამართლის დევნის ან/და გამოძიების შეწყვეტამდე. შესაბამისად, ამგვარი განუსაზღვრელი ვადით პირის საკუთრების დაყადაღება არაპროპორციულად გადაჭარბებულად ზღუდავს მოსარჩელეთა საკუთრებისა და სამეწარმეო თავისუფლების უფლებებს.

11. მოსარჩელე მხარე საკუთარი არგუმენტაციის გასამყარებლად მიუთითებს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკასა და საზღვარგარეთის სახელმწიფოთა კანონმდებლობაზე.

II
სამოტივაციო ნაწილი

1. კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის აუცილებელია, იგი აკმაყოფილებდეს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, კონსტიტუციური სარჩელი ან კონსტიტუციური წარდგინება დასაბუთებული უნდა იყოს. აღნიშნული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით კი განისაზღვრება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის იმ მტკიცებულებათა წარდგენის ვალდებულება, რომელიც ადასტურებს სარჩელის საფუძვლიანობას. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის შესაბამისად, „კონსტიტუციური სარჩელის დასაბუთებულად მიჩნევისათვის აუცილებელია, რომ მასში მოცემული დასაბუთება შინაარსობრივად შეეხებოდეს სადავო ნორმას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 5 აპრილის №2/3/412 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - შალვა ნათელაშვილი და გიორგი გუგავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-9). ამავდროულად, „კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის აუცილებელია, მასში გამოკვეთილი იყოს აშკარა და ცხადი შინაარსობრივი მიმართება სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის იმ დებულებებს შორის, რომლებთან დაკავშირებითაც მოსარჩელე მოითხოვს სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/469 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახაბერ კობერიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). ასევე, დასახელებული კანონის 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტის თანახმად, აუცილებელია, კონსტიტუციური სარჩელით სადავოდ გამხდარი საკითხი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი იყოს. აღნიშნული მოთხოვნების შეუსრულებლობის შემთხვევაში, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „გ“ ქვეპუნქტების საფუძველზე, კონსტიტუციურ სარჩელს ან სასარჩელო მოთხოვნის შესაბამის ნაწილს არ მიიღებს არსებითად განსახილველად.

2. №1416 კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელეები სადავოდ ხდიან, მათ შორის, საქართველოს მთავრობის №41 დადგენილების მე-2 მუხლის მე-2 პუნქტის კონსტიტუციურობას, რომლის შესაბამისადაც, დასახელებული დადგენილების მოქმედება არ ვრცელდება იმ ობიექტებზე, რომელთა მიმართაც 2017 წლის 16 ნოემბრამდე შეთანხმებულია არქიტექტურული პროექტი ან წარდგენილია განაცხადი არქიტექტურული პროექტის შეთანხმების თაობაზე, ან/და გაცემულია მშენებლობის ნებართვა, მაგრამ შენობა-ნაგებობა არ არის ექსპლუატაციაში მიღებული, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც წინამდებარე წესები უფრო ხელსაყრელ პირობებს ითვალისწინებს და მის გამოყენებაზე მოთხოვნას აყენებს განმცხადებელი.

3. მოსარჩელეთა არგუმენტაციით, გასაჩივრებული რეგულაცია მიმდინარე სამშენებლო სამუშაოების მქონე მხოლოდ გარკვეულ სუბიექტთა მიმართ გამორიცხავს შენობებისა და ნაგებობების დაგეგმარებასთან, მშენებლობასა და მოვლა-პატრონობასთან დაკავშირებით უსაფრთხოების ახალი წესების გავრცელებას, რაც იწვევს დისკრიმინაციულ მოპყრობას არსებითად თანასწორ სუბიექტებს შორის. კერძოდ, აღნიშნულ შემთხვევაში, შესადარებელ პირებს განეკუთვნებიან, ერთი მხრივ, სამშენებლო სამუშაოების განმახორციელებელი სამეწარმეო სუბიექტები, რომელთაც 2017 წლის 16 ნოემბრამდე შეთანხმებული ჰქონდათ არქიტექტურული პროექტი ან წარდგენილი ჰქონდათ განაცხადი არქიტექტურული პროექტის შეთანხმების თაობაზე ან/და მათ მიმართ გაცემული იყო მშენებლობის ნებართვა, მაგრამ შენობა-ნაგებობა არ იყო ექსპლუატაციაში მიღებული და, მეორე მხრივ, ამავე საქმიანობის განმახორციელებელი ის სუბიექტები, რომლებიც ვერ აკმაყოფილებდნენ ხსენებულ კრიტერიუმებს, თუმცა რომელთაც დამტკიცებული ჰქონდათ გრგ პროექტი, მოწყობილი ჰქონდათ სამშენებლო მოედნები, დასამტკიცებლად წარდგენილი ჰქონდათ სამშენებლო პროექტები და მოითხოვდნენ მშენებლობის ნებართვას, რაზეც არქიტექტურის სამსახურს გამოხატული ჰქონდა უარყოფითი პოზიცია ან დადგენილი ჰქონდა ხარვეზი, თუმცა მიმდინარეობდა ადმინისტრაციული სამართალწარმოება, რომელიც დასრულებული არ იყო ახალი რეგულაციების ამოქმედების დროს.

4. საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „ყველა ადამიანი სამართლის წინაშე თანასწორია. აკრძალულია დისკრიმინაცია რასის, კანის ფერის, სქესის, წარმოშობის, ეთნიკური კუთვნილების, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულებების, სოციალური კუთვნილების, ქონებრივი ან წოდებრივი მდგომარეობის, საცხოვრებელი ადგილის ან სხვა ნიშნის მიხედვით“. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, სამართლის წინაშე თანასწორობის ფუნდამენტური უფლების დამდგენი აღნიშნული დებულება წარმოადგენს თანასწორობის უნივერსალურ კონსტიტუციურ ნორმა-პრინციპს, რომელიც, ზოგადად, გულისხმობს ადამიანების სამართლებრივი დაცვის თანაბარი პირობების გარანტირებას (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1).

5. სამართლის წინაშე თანასწორობის პრინციპი არ გულისხმობს ნებისმიერი სახის განსხვავებული მოპყრობის აკრძალვას და პირების ყოველმხრივ გათანაბრებას, თავად სამართლებრივი ურთიერთობის ბუნებისა თუ ინდივიდუალური მახასიათებლების გათვალისწინების გარეშე. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მითითებით, „ამ პრინციპის ფარგლებში სახელმწიფოს ძირითადი მიზანი და ფუნქცია ადამიანების სრული გათანაბრება ვერ იქნება, რადგან ეს თავად თანასწორობის იდეასთან, უფლების არსთან მოვიდოდა წინააღმდეგობაში. თანასწორობის იდეა ემსახურება შესაძლებლობების თანასწორობის უზრუნველყოფას ანუ ამა თუ იმ სფეროში ადამიანების თვითრეალიზაციისათვის ერთნაირი შესაძლებლობების გარანტირებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). სამართლის წინაშე თანასწორობის უფლების საფუძველზე, სახელმწიფოსათვის „მომდინარეობს მხოლოდ ისეთი საკანონმდებლო სივრცის შექმნის ვალდებულება, რომელიც ყოველი კონკრეტული ურთიერთებისათვის არსებითად თანასწორთ შეუქმნის თანასწორ შესაძლებლობებს, ხოლო უთანასწოროებს − პირიქით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 მარტის №2/1/473 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბიჭიკო ჭონქაძე და სხვები საქართველოს ენერგეტიკის მინისტრის წინააღმდეგ, II-2).

6. ამავდროულად, არსებითად თანასწორი სუბიექტების მიმართ განსხვავებული უფლებრივი რეჟიმის დადგენა და ნებისმიერი სახის დიფერენცირება a priori არ გულისხმობს დისკრიმინაციულ მოპყრობას. საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტი არ კრძალავს განსხვავებულ მოპყრობას არსებითად თანასწორი სუბიექტების მიმართ, რომელიც ეფუძნება არსებითად განსხვავებული ფაქტობრივი გარემოებების ობიექტურ შეფასებას, გააჩნია გონივრული დასაბუთება და იცავს სამართლიან წონასწორობას დაპირისპირებულ ინტერესებს შორის. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, მითითებული კონსტიტუციური დებულება „არ ავალდებულებს სახელმწიფოს, ნებისმიერ შემთხვევაში, სრულად გაათანაბროს არსებითად თანასწორი პირები. იგი უშვებს გარკვეული დიფერენცირების შესაძლებლობას ... [ვინაიდან] ცალკეულ შემთხვევებში, საკმარისად მსგავს სამართლებრივ ურთიერთობებშიც კი, შესაძლოა, დიფერენცირებული მოპყრობა საჭირო და გარდაუვალიც კი იყოს ... ერთმანეთისაგან უნდა განვასხვავოთ დისკრიმინაციული დიფერენციაცია და ობიექტური ნიშნებით განპირობებული დიფერენციაცია“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 მარტის №2/1/473 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბიჭიკო ჭონქაძე და სხვები საქართველოს ენერგეტიკის მინისტრის წინააღმდეგ“). ამდენად, გარკვეულ შემთხვევებში შესაძლოა, არსებითად თანასწორი სუბიექტების მიმართ განსხვავებული მოპყრობა იყოს აუცილებელი და რაციონალური, გააჩნდეს კონსტიტუციურსამართლებრივი გამართლება და არ იწვევდეს სამართლის წინაშე თანასწორობის ფუნდამენტური უფლების დარღვევას. ამდენად, საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით აკრძალულია მხოლოდ დისკრიმინაციული და, შესაბამისად, კონსტიტუციურად გაუმართლებელი დიფერენცირებული მოპყრობა.

7. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომ, რამდენადაც, ყოველ ინდივიდუალურ შემთხვევაში, მოსარჩელე მხარე დავობს არსებითად თანასწორი სუბიექტების მიმართ განსხვავებული მოპყრობის დისკრიმინაციულობასა და, შესაბამისად, არაკონსტიტუციურობის თაობაზე, საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებული სამართლის წინაშე ყველას თანასწორობის უფლების ფარგლებში, კონსტიტუციური სარჩელის დასაბუთებულად მიჩნევისათვის, თავისთავად, საკმარისი არ არის სამართლებრივი ურთიერთობების განსხვავებული მოწესრიგებისა და არსებითად თანასწორ სუბიექტებს შორის დიფერენცირებული მოპყრობის ფაქტის წარმოჩენა, არამედ აუცილებელია, გამოიკვეთოს თავად განსხვავებული მოპყრობის არაგონივრულობა, არაკონსტიტუციურობა (mutatis mutandis იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 17 დეკემბრის №2/21/1425 განჩინება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-7,8). ამდენად, კონსტიტუციური სარჩელის დასაბუთებულად მიჩნევისათვის, მოსარჩელეებმა უნდა წარმოადგინონ არგუმენტაცია იმის თაობაზე, თუ რატომ არის, კონკრეტულ შემთხვევაში, შესადარებელ ჯგუფებს შორის განსხვავებული მოპყრობა გაუმართლებელი. ამისათვის კი საჭიროა, მოსარჩელეებმა დაასაბუთონ, რომ საქართველოს მთავრობის №41 დადგენილების ამოქმედებამდე არსებული წესების სადავო ნორმით განსაზღვრულ სუბიექტებზე გავრცელება და მისი მოქმედების ფარგლებიდან მოსარჩელეთა და მათ მსგავს მდგომარეობაში მყოფი სამეწარმეო სუბიექტების გამორიცხვა არაკონსტიტუციურად პრივილეგირებულ მდგომარეობაში აყენებს შესადარებელ სუბიექტებს მოსარჩელეებთან მიმართებით.

8. აღსანიშნავია, რომ მოსარჩელეები სადავოდ ხდიან დებულებას, რომელიც საქართველოს მთავრობის №41 დადგენილებით განსაზღვრული შენობა-ნაგებობის უსაფრთხოების ახალი წესების მოქმედების სფეროდან გამორიცხავს და საგამონაკლისო რეჟიმს ავრცელებს მხოლოდ იმ სამეწარმეო სუბიექტების სამშენებლო ობიექტების მიმართ, რომელსაც 2017 წლის 16 ნოემბრამდე განახორციელეს სამართლებრივად მნიშვნელოვანი მოქმედებები (შეათანხმეს არქიტექტურული პროექტი ან წარადგინეს განაცხადი არქიტექტურული პროექტის შეთანხმების თაობაზე ან/და გააჩნდათ მშენებლობის ნებართვა, მაგრამ შენობა-ნაგებობა არ იყო ექსპლუატაციაში მიღებული), რომელთა საფუძველზეც, წარმოეშვათ ლეგიტიმური მოლოდინი და კანონიერი ნდობა არსებული საკანონმდებლო დათქმების მიმართ. ბუნებრივია, ხშირ შემთხვევაში, ახალი რეგულაციების შემუშავება, თავისთავად, იწვევს გარკვეულ ცვლილებებს იმ სამართლებრივ ურთიერთობაში, რომელიც ჯერ არ დაწყებულა. ამასთან, მოსარჩელეებისაგან და მათ მსგავს მდგომარეობაში მყოფი სუბიექტებისაგან განსხვავებით, იმ პირებს, რომლებმაც სამართლებრივი მნიშვნელობის მოქმედებები განახორციელეს, შესაძლებელია, გააჩნდეთ განსხვავებული მოლოდინები არსებული სამართლებრივი ჩარჩოს უცვლელობასთან მიმართებით. ამ თვალსაზრისით, სადავო დებულების მიზანმიმართულებიდან გამომდინარე, არსებითად თანასწორი პირების მიმართ განსხვავებული მოპყრობა აშკარად თვითმიზნური არ არის. შესაბამისად, მოსარჩელე ვალდებულია, დაასაბუთოს, რატომ არ არის გამართლებული არსებულ პირობებში, შესადარებელ სუბიექტებს შორის დიფერენცირებული მოპყრობა. მაგალითად, რატომ არ ამართლებს განსხავებულ მოპყრობას უკვე გაცემულ მშენებლობის ნებართვაზე და მის საფუძველზე განხორციელებულ სამშენებლო სამუშაოებზე შეცვლილი საკანონმდებლო ბაზის გაუვრცელებლობის ინტერესი. განსახილველ შემთხვევაში, მოსარჩელე მხარე მიუთითებს მხოლოდ სადავო დებულების საფუძველზე, არსებითად თანასწორ სუბიექტებს შორის დიფერენცირებული მოპყრობის ფაქტზე და არ წარმოუდგენია არგუმენტაცია, რომელიც წარმოაჩენდა თავად განსხვავებული მოპყრობის გაუმართლებლობასა და არაკონსტიტუციურობას. აღნიშნულის გათვალისწინებით, სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილში №1416 კონსტიტუციური სარჩელი დაუსაბუთებლად უნდა იქნეს მიჩნეული.

9. მოსარჩელე მხარე აგრეთვე მიიჩნევს, რომ დასახელებული სადავო ნორმა არღვევს საკუთრებისა და თავისუფალი მეწარმეობის კონსტიტუციურ უფლებებს. მოსარჩელეთა განმარტებით, მიმდინარე სამშენებლო სამუშაოებზე ახალი რეგულაციების გავრცელება წარმოშობს სამეწარმეო სუბიექტების სამშენებლო დოკუმენტაციისა და არსებული სამშენებლო სამუშაოების ახალი წესების შესაბამისად ცვლილების აუცილებლობას, რაც დიდი მოცულობით ზრდის სამშენებლო სამუშაოების ფინანსურ ტვირთს და აუარესებს სამეწარმეო სუბიექტების ეკონომიკურ მდგომარეობას.

10. ზოგადად, სამართლის ნორმების კონკრეტულ ურთიერთობაზე გაუვრცელებლობის ფაქტზე მითითება ან არსებითად თანასწორ სუბიექტთა მიმართ განსხვავებული მოპყრობის დასაბუთება არ არის საკმარისი საქართველოს კონსტიტუციით განმტკიცებული საკუთრებისა და მეწარმეობის თავისუფლების უფლებების შეზღუდვის სამტკიცებლად. აღნიშნული კონსტიტუციური დებულებების შეზღუდვის წარმოსაჩენად მოსარჩელე მხარემ უნდა გაასაჩივროს კონკრეტული, არაკონსტიტუციური ტვირთის დამდგენი ის რეგულაცია, რომელიც მეტისმეტად ართულებს ან შეუძლებელს ხდის ამა თუ იმ სფეროში საქმიანობის განხორციელების შესაძლებლობას და, ამ გზით, საკუთრების დაგროვებას. განსახილველ შემთხვევაში სადავო ნორმა საერთოდ არ განსაზღვრავს მოსარჩელე მხარისათვის რაიმე სახის ვალდებულებას, გარკვეულ რეგულაციებს არ ავრცელებს პირთა კონკრეტულ ჯგუფზე, რომელშიც, როგორც უკვე აღინიშნა, მოსარჩელე მხარე არ მოიაზრება. ხსენებულთან დაკავშირებით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო მიუთითებს, რომ მოსარჩელეთა არგუმენტაცია მიმართულია მხოლოდ, სადავო ნორმის საფუძველზე, სამართლის წინაშე თანასწორობის უფლების შესაძლო დარღვევის წარმოჩენისაკენ, რაც თვისებრივად განსხვავდება კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვის დასაბუთებისგან. განსახილველ შემთხვევაში მოსარჩელეები არ გამოკვეთენ, რატომ და რა თვალსაზრისით ზღუდავს საგამონაკლისო რეჟიმის მოსარჩელეებზე გაუვრცელებლობა მათი საკუთრებისა და მეწარმეობის თავისუფლების ულებებს და, ამ მხრივ, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებს და 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტს.

11. აღნიშნულიდან გამომდინარე, აშკარაა, რომ სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება „ტექნიკური რეგლამენტის „შენობა-ნაგებობის უსაფრთხოების წესების“ დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 28 იანვრის №41 დადგენილების მე-2 მუხლის მე-2 პუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან, მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტთან მიმართებით, №1416 კონსტიტუციური სარჩელი დაუსაბუთებელია და არსებობს მისი არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით და 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.

12. განსახილველ საქმეზე მოსარჩელეები სადავოდ ხდიან, მათ შორის, საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 180-ე მუხლის კონსტიტუციურობას, რომელიც, ერთი მხრივ, განსაზღვრავს სისხლის სამართლის დანაშაულის ქმედების შემადგენლობას − თაღლითობას და მის მაკვალიფიცირებელ გარემოებებს, ხოლო, მეორე მხრივ, ითვალისწინებს სასჯელს აღნიშნული ქმედების ჩადენისათვის.

13. მოსარჩელეები საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 180-ე მუხლის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობისას მიუთითებენ, რომ, რამდენადაც სადავო დებულება ითვალისწინებს პირის ქმედების თაღლითობად კვალიფიკაციას, უშვებს მისთვის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრებისა და თავისუფლების აღკვეთის შესაძლებლობას ვალაუვალობის გამო, რომელიც გამომდინარეობს სახელშეკრულებო ვალდებულების შეუსრულებლობიდან, იგი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველ წინადადებას და ევროპული კონვენციის მე-4 დამატებითი ოქმის პირველ მუხლს.

14. სადავო დებულების ევროპული კონვენციის მე-4 დამატებითი ოქმის პირველ მუხლთან შესაბამისობის საკითხთან მიმართებით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ, თითოეულ შემთხვევაში, „ამა თუ იმ საკითხის გადაწყვეტა უნდა მოხდეს საერთაშორისო სამართლის, განსაკუთრებით ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სამართლის მოთხოვნათა მაქსიმალური რესპექტირებით, მდიდარი საერთაშორისო გამოცდილების გათვალისწინებით ...“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 9 ივნისის №2/6/465 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე პაატა დობორჯგინიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-8). მიუხედავად აღნიშნულისა, საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტითა და „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტით განსაზღვრული კომპეტენციური სპექტრის გათვალისწინებით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია, შეაფასოს საქართველოს ნორმატიული აქტების მხოლოდ საქართველოს კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხი (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 20 დეკემბრის №1/6/557 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ვალერიან გელბახიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-7). ხსენებულის გათვალისწინებით, სადავო ნორმის ევროპულ კონვენციასთან შესაბამისობის შეფასების საკითხი არ არის საქართველოს საკონსტიტუციოს სასამართლოს განსჯადი.

15. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „საქართველოს კონსტიტუციის სულისკვეთება მოითხოვს, რომ თითოეული უფლების დაცული სფერო შესაბამის კონსტიტუციურ დებულებებში იქნეს ამოკითხული“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 14 აპრილის №3/2/588 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – სალომე ქინქლაძე, ნინო კვეტენაძე, ნინო ოდიშარია, დაჩი ჯანელიძე, თამარ ხითარიშვილი და სალომე სებისკვერაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-12). აუცილებელია, რომ საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების პროცესში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ თითოეული კონსტიტუციური უფლების შინაარსის განსაზღვრა მათი მიზანმიმართულებისა და ღირებულებების გათვალისწინებით უზრუნველყოს. ამავდროულად, „ბუნებრივია, ერთი და იგივე სამართლებრივი ურთიერთობა შესაძლოა, კონსტიტუციის სხვადასხვა მუხლით დაცულ სფეროში მოექცეს ისევე, როგორც კონსტიტუციის სხვადასხვა მუხლებით დაცული სფეროები გარკვეულწილად ფარავდეს (მოიცავდეს) ერთმანეთს. თუმცა, კონსტიტუციის განსხვავებული ნორმებით დაცული უფლებების ფარგლების ხელოვნური გაფართოება, უფლებებს შორის კონსტიტუციით გავლებული ზღვრის წაშლა, ვერც უფლების დაცვას მოემსახურება და ვერც კონსტიტუციით დადგენილ წესრიგს უზრუნველყოფს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 20 დეკემბრის №1/7/561,568 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე იური ვაზაგაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-11).

16. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველი წინადადება განსაზღვრავს, რომ „არავინ აგებს პასუხს ქმედებისათვის, რომელიც მისი ჩადენის დროს სამართალდარღვევად არ ითვლებოდა“. მითითებული კონსტიტუციური დებულება კანონიერების პრინციპის განუყოფელი ნაწილია და განამტკიცებს პირის ქმედების სამართალდარღვევად განსაზღვრისა და მისთვის პასუხისმგებლობის დაკისრების კონსტიტუციურ სტანდარტებს და ეფუძნება იმ საყოველთაოდ აღიარებულ პრინციპებს, რომელთა თანახმადაც, „არ არსებობს დანაშაული კანონის გარეშე“ და „არ არსებობს სასჯელი კანონის გარეშე“. აღნიშნული კონსტიტუციური დებულების ფარგლებში, ერთი მხრივ, აუცილებელია, რომ სისხლისსამართლებრივად დასჯადი ნებისმიერი ქმედება სისხლის სამართლის კანონმდებლობით იყოს გათვალისწინებული, მეორე მხრივ, კი, ხსენებული კანონი ყველასათვის ხელმისაწვდომი და მკაფიოდ ფორმულირებული, განსაზღვრული იყოს იმ ხარისხით, რომ სამართლის ნორმის ადრესატს გააჩნდეს საკუთარ ქმედებაში სისხლისსამართლებრივი წესით აკრძალული ქმედების ნიშნებისა და ამავე ქმედების სამართლებრივი შედეგების განჭვრეტის შესაძლებლობა (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 11 ივლისის №3/2/416 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II-38,39).

17. განსახილველ შემთხვევაში, მოსარჩელე სადავოდ მიიჩნევს არა საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 180-ე მუხლით ინკრიმინირებული ქმედების კანონით განუსაზღვრელობის საკითხს ან მის შესაბამისობას კანონის ხარისხობრივ მოთხოვნებთან, არამედ თავად თაღლითობის ქმედების სისხლის სამართლის წესით დასჯადობის არაკონსტიტუციურობას. ამ მხრივ, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის შესაბამისად, სახელმწიფოს მიერ დადგენილი ნებისმიერი რეგულაცია, რომელიც პიროვნების ინდივიდუალური უფლებისა თუ თავისუფლების კონკრეტულ სფეროს ზღუდავს, შემხებლობაშია და მიმართება გააჩნია თავად აღნიშნული მატერიალური უფლების მარეგლამენტირებელ კონსტიტუციურ დებულებასთან (mutatis mutandis იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 30 ნოემბრის №1/13/732 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გივი შანიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). შესაბამისად, ამა თუ იმ ქმედებისათვის სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის დაკისრების კონსტიტუციურობა არ არის შეფასებადი საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველ წინადადებასთან და სასარჩელო მოთხოვნის ამგვარად დაყენება ეფუძნება მოსარჩელეთა მიერ მისი შინაარსის არასწორ აღქმას.

18. გარდა აღნიშნულისა, მოსარჩელეები მიუთითებენ, რომ, ევროპული კონვენციის მე-4 დამატებითი ოქმის პირველი მუხლის რატიფიცირების შემდგომ, მოხდა საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 180-ე მუხლით განსაზღვრული იმგვარი თაღლითური ქმედების დეკრიმინალიზაცია, რომელიც გამომდინარეობს სახელშეკრულებო ვალდებულებისგან. ამდენად, მოსარჩელეებისათვის, სადავო ნორმის საფუძველზე, სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრება იმ პირობებში, როდესაც კონკრეტული ქმედების განხორციელების მომენტისათვის აღარ არსებობდა თაღლითობის დანაშაული, წარმოშობს წინააღმდეგობას სადავო ნორმასა და მითითებულ კონვენციურ დებულებას შორის და, ამ თვალსაზრისით, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველ წინადადებას.

19. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომ სადავო ნორმასა და ევროპული კონვენციის მე-4 დამატებითი ოქმის პირველ პუნქტს შორის სავარაუდო წინააღმდეგობაზე მითითება, თავისთავად, ვერ გამოდგება საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველი წინადადებით განმტკიცებული უფლების შეზღუდვის არგუმენტად.

20. ამავდროულად, როგორც აღინიშნა, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველი წინადადება პირს იცავს იმ ქმედებისათვის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრებისაგან, რომელიც მისი ჩადენის დროს დანაშაულს არ წარმოადგენდა. შესაბამისად, აღნიშნული დებულების მიზანია, პირის დაცვა იმ ქმედებისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრებისაგან, რომელიც მისი განხორციელების მომენტისათვის დასჯად, აკრძალულ ქმედებას არ წარმოადგენდა. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველი წინადადება „უზრუნველყოს პირის შესაძლებლობას, წინასწარ დადგენილი, საჯაროდ ხელმისაწვდომი და არაინდივიდუალიზებული სამართლებრივი წესების შესაბამისად შეძლოს იმის განჭვრეტა, თუ რა ქმედებები წარმოადგენს სამართალდარღვევებს და საკუთარი ქცევის შესაბამისად წარმართვა, რაც უმნიშვნელოვანესი გარანტიაა თვითნებური დევნისა და ბრალდების წინააღმდეგ“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის №1/1/428,447,459 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქე ელგუჯა საბაური და რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე ზვიად მანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1).

21. ამ თვალსაზრისით, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველ წინადადებასთან მიმართების წარმოსაჩენად, მოსარჩელეები ვალდებული არიან, დაასაბუთონ, რომ მათ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 180-ე მუხლით პასუხისმგებლობა ეკისრებათ ხსენებული ნორმის ამოქმედებამდე განხორციელებული ქმედებისათვის. აღნიშნულის საპირისპიროდ, №1416 კონსტიტუციურ სარჩელში წარმოდგენილი ინფორმაციითა და თანდართული მასალებით დასტურდება, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 180-ე მუხლი მოქმედებდა ამავე მუხლით ინკრიმინირებული ქმედების მოსარჩელეთა მიერ სავარაუდოდ განხორციელების მომენტისათვის. ამასთან, ზემოაღნიშნულის გარდა, მოსარჩელე მხარეს არ წარმოუდგენია რაიმე არგუმენტაცია სადავო ნორმისგან მომდინარე აღნიშნული კონსტიტუციური დებულების შეზღუდვის სამტკიცებლად. შესაბამისად, სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილში კონსტიტუციური სარჩელი დაუსაბუთებლად უნდა იქნეს მიჩნეული.

22. აღნიშნულიდან გამომდინარე, აშკარაა, რომ სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 180-ე მუხლის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველ წინადადებასთან და რომის 1950 წლის „ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის“ 1963 წლის 16 სექტემბრის სტრასბურგის მე-4 დამატებითი ოქმის პირველ მუხლთან მიმართებით, №1416 კონსტიტუციური სარჩელი დაუსაბუთებელია და არსებობს მისი არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით და 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „გ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული საფუძველი.

23. №1416 კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელეები სადავოდ ხდიან, აგრეთვე საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 182-ე მუხლის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის მე-3 წინადადებასთან მიმართებით. განსახილველ შემთხვევაში, გასაჩივრებული დებულება განსაზღვრავს სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას მითვისების ან გაფლანგვის დანაშაულისათვის. საქართველოს კონსტიტუციის 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის მე-3 წინადადება განამტკიცებს მომხმარებელთა უფლებების კანონით დაცვის კონსტიტუციურ ვალდებულებას. მოსარჩელეები, სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობის მტკიცებისას, მიუთითებენ, რომ სახელშეკრულებო ურთიერთობიდან გამომდინარე ვალდებულების შეუსრულებლობა არ უნდა იწვევდეს პირის მიმართ სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას, არამედ, სავარაუდოდ, დამდგარი ზიანი მხოლოდ სამოქალაქო წესით უნდა ექვემდებარებოდეს ანაზღაურებას. ამავდროულად, მოსარჩელეთა პოზიციით, კონკრეტული ქმედებისათვის ერთდროულად სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისა და სამოქალაქო წესით ზიანის ანაზღაურების დაკისრება, იწვევს ერთი და იმავე ქმედებისათვის პირის ორჯერ დასჯას.

24. ამ მხრივ, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო მიუთითებს, რომ ზემოხსენებულის გარდა, მოსარჩელეებს არ წარმოუდგენიათ რაიმე სახის არგუმენტაცია, რომელიც სამეწარმეო სუბიექტის, მისი პარტნიორისა თუ დირექტორის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დამდგენ ნორმასა და მომხმარებელთა უფლებების მარეგლამენტირებელ კონსტიტუციურ დებულებას შორის მიმართებას წარმოაჩენდა. ამავდროულად, აღსანიშნავია ისიც, რომ ერთი და იმავე დანაშაულისათვის განმეორებითი მსჯავრის დაკისრების აკრძალვის გარანტია განმტკიცებულია არა საქართველოს კონსტიტუციის 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის მე-3 წინადადებით, არამედ 31-ე მუხლის მე-8 პუნქტით. შესაბამისად, ერთი და იმავე ქმედებისათვის განმეორებითი დასჯის აკრძალვის არგუმენტს არ აქვს რაიმე სახის კავშირი მომხმარებელთა უფლებებთან და მოსარჩელეთა მხრიდან სასარჩელო მოთხოვნის ამგვარად დაყენება ეფუძნება საქართველოს კონსტიტუციის 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის მე-3 წინადადების შინაარსისა და დაცული სფეროს არასწორ აღქმას. ამგვარად, კონსტიტუციური სარჩელი, ამ თვალსაზრისითაც, დაუსაბუთებლად უნდა იქნეს მიჩნეული.

25. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, აშკარაა, რომ სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 182-ე მუხლის კონსტიტუციურობას საქართველოს 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის მე-3 წინადადებასთან მიმართებით, №1416 კონსტიტუციური სარჩელი დაუსაბუთებელია და არსებობს მისი არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით და 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.

26. მოსარჩელეები ასაჩივრებენ აგრეთვე საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 158-ე მუხლის კონსტიტუციურობას. მოსარჩელეთა პოზიციით, სადავო ნორმა უშვებს ნებისმიერი კატეგორიისა და ოდენობის ქონებაზე ყადაღის დადების შესაძლებლობას იმგვარად, რომ არ ითვალისწინებს თავად დაყადაღებას დაქვემდებარებული ქონების მესაკუთრის ვინაობას, ქონების ბუნებას, კატეგორიას და ოდენობას, აგრეთვე სამეწარმეო სუბიექტის მიერ სახელშეკრულებო ვალდებულების დარღვევით მიყენებული ზიანის მოცულობას და იმაზე ხანგრძლივი ვადით ითვალისწინებს პირის ქონების დაყადაღების შესაძლებლობას, ვიდრე ობიექტურად აუცილებელია შესაბამისი ლეგიტიმური მიზნების რეალიზაციისათვის და, აღნიშნულის გამო, ზღუდავს საკუთრებისა და მეწარმეობის თავისუფლების კონსტიტუციურ უფლებებს.

27. მოცემულ შემთხვევაში, სადავო ნორმა აწესრიგებს მხოლოდ ქონებაზე ყადაღის დადების, როგორც საპროცესო იძულებისა და ქონების შესაძლო ჩამორთმევის უზრუნველყოფის ღონისძიების შესახებ სასამართლოს განჩინების მოქმედების ვადას და განსაზღვრავს, რომ ქონებას ყადაღა ედება განაჩენის აღსასრულებლად მიქცევამდე, სისხლისსამართლებრივი დევნის ან/და გამოძიების შეწყვეტამდე. აღსანიშნავია, რომ სადავო დებულება არ განსაზღვრავს არც ქონებაზე ყადაღის დადების საფუძველს, არც დაყადაღებას დაქვემდებარებული ქონების კატეგორიას ან/და ოდენობას და არც იმ სუბიექტთა წრეს, ვის ქონებასაც შესაძლებელია, დაედოს ყადაღა. ამასთან, საგულისხმოა, რომ მოსარჩელეთა მიერ წარმოდგენილი არგუმენტაცია მიმართულია არა ზოგადად ქონებაზე ყადაღის დადების ვადის ხანგრძლივობის არაკონსტიტუციურობის მტკიცებისაკენ, არამედ არსებითად და უმთავრესად დაკავშირებულია ქონებაზე ყადაღის დადების საფუძვლებსა და არსებულ პროცედურასთან და სწორედ ამ საფუძვლითა და პროცედურით ქონების სადავო ნორმით განსაზღვრული ვადით დაყადაღებასთან, რაც სცდება სადავო ნორმის მოწესრიგების საგანს. ხსენებულის გათვალისწინებით, ნათელია, რომ მოსარჩელეთა მიერ იდენტიფიცირებული პრობლემა არ გამომდინარეობს სადავო დებულებიდან. სასარჩელო მოთხოვნის ამგვარად დაყენება ეფუძნება მისი შინაარსისა და რეგულირების საგნის არასწორ აღქმას და, შესაბამისად, ვერც საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ პუნქტთან და 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის პირველ წინადადებასთან მიმართებას წარმოაჩენს.

28. აღნიშნულიდან გამომდინარე, აშკარაა, რომ სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 158-ე მუხლის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ პუნქტთან და 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტის პირველ წინადადებასთან მიმართებით, №1416 კონსტიტუციური სარჩელი დაუსაბუთებელია და არსებობს მისი არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით და 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.

III
სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის და „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 27¹ მუხლის მე-2 პუნქტის, 31-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 31² მუხლის მე-8 პუნქტის, 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „გ“ ქვეპუნქტების, 31⁵ მუხლის პირველი, მე-3, მე-4 და მე-7 პუნქტების, 31⁶ მუხლის მე-2 პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, 43-ე მუხლის პირველი, მე-2, მე-5, მე-7, მე-8, მე-10 და მე-13 პუნქტების საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:

1. არ იქნეს არსებითად განსახილველად მიღებული №1416 კონსტიტუციური სარჩელი („„შპს სვეტი დეველოპმენტი“, „შპს სვეტი ჯგუფი“, „შპს სვეტი“, „შპს სვეტი ნუცუბიძე“, გივი ჯიბლაძე, თორნიკე ჯანელიძე და გიორგი კამლაძე საქართველოს მთავრობისა და საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

2. განჩინება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

3. განჩინება გამოქვეყნდეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე 15 დღის ვადაში, გაეგზავნოს მხარეებს და „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“.

კოლეგიის შემადგენლობა:

მერაბ ტურავა

ევა გოცირიძე

გიორგი კვერენჩხილაძე

ხვიჩა კიკილაშვილი