თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

1. საქართველოს ორგანული კანონი ,,საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“;

2. საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის 2024 წლის 11 ოქტომბრის N51/2024 დადგენილება;

3. საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის 2024 წლის 26 სექტემბრის N191/2024 განკარგულება;

4. საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის 2023 წლის 6 თებერვლის N7/2023 დადგენილება;

5. საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის 2024 წლის 26 ოქტომბრის N265/2024 განკარგულება;

6. საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის 2024 წლის 16 ნოემბრის საქართველოს პარლამენტის 2024 წლის 26 ოქტომბრის არჩევნების შედეგების შემაჯამებელი ოქმი

7. აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის კანონი „აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს არჩევნების შესახებ“

8. აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საარჩევნო კომისიის 2024 წლის 18 ნოემბრის ,,აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს 2024 წლის 26 ოქტომბრის არჩევნების შედეგების შემაჯამებელი“ ოქმი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის თ“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტი და იმავე კანონის 37-ე მუხლის პირველი პუნქტი, 31-ე მუხლი და 31¹ მუხლი.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის ,,თ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლო ორგანული კანონით დადგენილი წესით, საქართველოს პრეზიდენტის, პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედის ან სახალხო დამცველის სარჩელის საფუძველზე იხილავს რეფერენდუმის ან არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმისა და ამ ნორმის საფუძველზე ჩასატარებელი ან ჩატარებული რეფერენდუმის ან არჩევნების კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებულ დავას; ხოლო საქართველოს კონსტიტუციის 53-ე მუხლის მე-2 პუნქტის ,,თ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, საქართველოს პრეზიდენტის მიერ კონსტიტუციური სარჩელით საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვა თანახელმოწერას არ საჭიროებს.

ამასთან, ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,დ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლო კონსტიტუციური სარჩელის ან კონსტიტუციური წარდგინების საფუძველზე უფლებამოსილია განიხილოს და გადაწყვიტოს დავა რეფერენდუმისა და არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმებისა და ამ ნორმების საფუძველზე ჩატარებული ან ჩასატარებელი არჩევნების (რეფერენდუმის) კონსტიტუციურობის შესახებ; ამავე კანონის 37-ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, არჩევნების ან რეფერენდუმის მომწესრიგებელი ნორმებისა და ამ ნორმების საფუძველზე ჩატარებული არჩევნების (რეფერენდუმის) კონსტიტუციურობის შესახებ კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება აქვთ საქართველოს პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთ მეხუთედს, საქართველოს პრეზიდენტს და საქართველოს სახალხო დამცველს. აღნიშნული მუხლის მე-3 პუნქტის ,,ბ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული კონსტიტუციური სარჩელი შეიტანება შესაბამისი საარჩევნო კომისიის მიერ არჩევნების შედეგების გამოქვეყნებიდან 3 დღის ვადაში, თუ კონსტიტუციური სარჩელი შეეხება ჩატარებული არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმებისა და ამ ნორმების საფუძველზე ჩატარებული არჩევნების კონსტიტუციურობას.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

არ არსებობს საქართველოს პრეზიდენტის კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად არ მიღების საფუძველი. კონსტიტუციური სარჩელი ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის კანონის 31-ე და 31¹ მუხლით მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს, კერძოდ:

კონსტიტუციური სარჩელი ხელმოწერილია მოსარჩელის მიერ და მასში აღნიშნულია ამავე კანონის 31¹ მუხლით გათვალისწინებული მითითებები;

კონსტიტუციური სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი სუბიექტის - საქართველოს პრეზიდენტის მიერ;

კონსტიტუციური სარჩელით სადავოდ გამხდარი საკითხი „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,დ“ ქვეპუნქტის მიხედვით არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

ამავდროულად, სარჩელში მითითებული არცერთი სადავო საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

მოცემულ შემთხვევაში სარჩელი წარდგენილია საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საარჩევნო კომისიის არჩევნების შედეგების შემაჯამებელი ოქმების გამოქვეყნების შემდეგ, ორგანული კანონით განსაზღვრულ ვადაში.

აღსანიშნავია, რომ 2017 წლის კონსტიტუციური რეფორმის შედეგად ჩამოყალიბებული საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-6 პუნქტისა და „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის მე-19 მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, „დაუშვებელია საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობა შესაბამისი საარჩევნო წლის განმავლობაში, თუ ეს ნორმა შესაბამისი არჩევნების თვემდე 15 თვის განმავლობაში არ არის მიღებული“. აღნიშნული ნორმები კრძალავს შესაბამისი საარჩევნო წლის განმავლობაში არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობას. გამონაკლისია ის ნორმები, რომლებიც მიღებულია შესაბამისი არჩევნების თვემდე 15 თვის განმავლობაში. ამგვარი შეზღუდვა არ ნიშნავს, რომ ამ პერიოდში დაუშვებელია არჩევნებთან დაკავშირებული კონსტიტუციური სარჩელების შეტანა და განხილვა საკონსტიტუციო სასამართლოში, რაც 15 თვის განმავლობაში ამ კომპეტენციის სრული პარალიზების ტოლფასი იქნებოდა. რამდენადაც ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობა ხდება საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით,ზემოთხსენებული ერთგვარი შეზღუდვა შეეხება მხოლოდ საქმეზე გადაწყვეტილების გამოტანას და არა სარჩელის შეტანას და განხილვას.

ამასთან, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 4 ნოემბრის №3/6/1392 განჩინებაში (საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) აღნიშნულია, რომ კონსტიტუცია ზღუდავს არჩევნების მომწესრიგებელი კანონის ისეთი ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობის შესაძლებლობას, რომელთა კონსტიტუციურობაზე დავა უფრო ადრეც იყო შესაძლებელი. (II. პ. 8) ამავდროულად, საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, მოცემული საკითხის განხილვისას გასათვალისწინებელია კიდევ ერთი შემთხვევა. კერძოდ, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 26-ე მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, „ნორმატიული აქტის შემოწმებისას საკონსტიტუციო სასამართლო მხედველობაში იღებს სადავო ნორმის არა მარტო სიტყვასიტყვით მნიშვნელობას, არამედ მასში გამოხატულ ნამდვილ აზრსა და მისი გამოყენების პრაქტიკას, აგრეთვე შესაბამისი კონსტიტუციური ნორმის არსს“. თავად საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთხელ განმარტა, რომ ამა თუ იმ ნორმის ნამდვილი არსი და მოქმედების რესურსი, მათ შორის, მისი არაკონსტიტუციური წაკითხვის პოტენციალი და შინაარსი, შესაძლოა გამოვლინდეს სწორედ ნორმის პრაქტიკაში გამოყენების შედეგად. სხვაგვარად, შესაძლოა, ნორმა იმგვარად იყოს ფორმულირებული, რომ პრაქტიკაში მის გამოყენებამდე, კეთილსინდისიერი წაკითხვის შემთხვევაში, პირმა ობიექტურად ვერ შეძლოს მასში კონსტიტუციის საწინააღმდეგო შინაარსის ამოკითხვა. (II პ.9)

შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, შემთხვევა, როდესაც ნორმის კონსტიტუციასთან შეუსაბამო ხასიათი იკვეთება მხოლოდ პრაქტიკაში მისი გამოყენების შედეგად, შესაძლოა დაფიქსირდეს, მათ შორის, საარჩევნო კანონმდებლობასთან მიმართებით. შესაბამისად, არ გამოირიცხება ისეთი სიტუაცია, როდესაც საარჩევნო კოდექსის ნორმის გამოყენება საარჩევნო წლის განმავლობაში მოხდეს იმ შინაარსით, რომელიც არ იყო ობიექტურად განჭვრეტადი კეთილსინდისიერი მოსარჩელისათვის. საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-6 პუნქტის მიზნებისათვის საარჩევნო კანონმდებლობის არაგანჭვრეტადი შინაარსით გამოყენება კანონის ახალი ნორმის მიღების იდენტურია. ბუნებრივია, საარჩევნო გარემოს სტაბილურობის დაცვისკენ მიმართული ნორმა ვერ შეზღუდავს ისეთი ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასებას, რომელიც თავად არის არასტაბილურობის წყარო. მსგავს შემთხვევაში, საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-6 პუნქტის (ისევე როგორც სადავო ნორმის) საფუძველზე, საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობის შესაძლებლობის შეზღუდვა, თავად კონსტიტუციის ხსენებული დებულების მიზნისა და სულისკვეთების საწინააღმდეგოა. (II პ.10) საარჩევნო წლის განმავლობაში შეიძლება იდავო მხოლოდ არჩევნების მომწესრიგებელი ისეთი ნორმების კონსტიტუციურობაზე, რომლებიც მიღებულია არჩევნების თვემდე 15 თვით ადრე ან/და რომელთა წინასწარ არაგანჭვრეტადი შინაარსი ხსენებულ პერიოდში გამოვლინდა. (IIპ.11) გამომდინარე აქედან, ცალსახად შეიძლება ითქვას, რომ სადავო ნორმებით კონსტიტუციის დარღვევა გამოვლინდა უშუალოდ საარჩევნო პერიოდში, რაც შესაბამისად უნდა შეაფასოს საკონსტიტუციო სასამართლომ მოცემულ შემთხვევაში.

გარდა ზემოაღნიშნულისა უნდა ითქვას საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-6 პუნქტთან დაკავშირებით კონსტიტუციური კანონის განმარტებით ბარათში მითითებული ინფორმაცია, რომ ,,საკონსტიტუციო სასამართლო აღარ იმსჯელებს ჩატარებული არჩევნების კონსტიტუციურობის საკითხზე. გარდა ამისა, დაუშვებლად ცხადდება არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობა შესაბამისი საარჩევნო წლის განმავლობაში, თუ ეს ნორმა არჩევნებამდე ერთი წლის განმავლობაში არ არის მიღებული. ... აღნიშნული რეგლამენტაციის მიზანია, არ იქნეს დაშვებული საკონსტიტუციო სასამართლოს მიზანშეუწონელი ჩართვა პოლიტიკურ პროცესში;“ [1] თუმცა აღნიშნული არ უნდა იქნეს გაგებული იმდაგვარად, რომ ფაქტობრივად გამოირიცხოს საკონსტიტუციო სასამართლოს კონსტიტუციით გათვალისწინებული კომპეტენცია. კონსტიტუციის დებულებები არ შეიძლება განიმარტოს ერთმანეთის საპირისპიროდ, გამომდინარე აქედან კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-6 პუნქტის პოზიტიურ განმარტებად უნდა მივიჩნიოთ, ის რომ საარჩევნო პერიოდში ე.ი. არჩევნების დანიშვნამდე დაახლოებით ერთი წლის ვადაში არ უნდა იქნეს არსებითი ცვლილებები საარჩევნო კანონმდებლობაში, მათ შორის საკონსტიტუციო სასამართლოს მეშვეობით. შესაბამისად აღნიშნული კონსტიტუციური დათქმა არ გამორიცხავს საარჩევნო პროცესის დასრულების შემდგომ არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმების და მათ საფუძველზე ჩატარებული არჩევნების შედეგების კონსტიტუციურობის კონტროლს. არაორაზროვანია საკონსტიტუციო სასამართლოს პოზიცია იმასთან დაკავშირებით, რომ კონსტიტუციის ძირითადი პრინციპები და ადამიანის უფლებები არის ის საყრდენი, ღირებულებათა სისტემა, რომელზეც კონსტიტუცია და მთლიანად სამართალი უნდა იდგეს, ვითარდებოდეს. სასამართლომ კონსტიტუციის ძირითად პრინციპებზე დაყრდნობით და მათი მეშვეობით, ერთი მხრივ, განმარტა კონკრეტული უფლებების ფარგლები, დიაპაზონი, მეორე მხრივ, ზუსტად პრინციპები გამოიყენა როგორც საშუალება ადამიანის უფლებების მარეგლამენტირებელი ნორმების მნიშვნელობის გააზრებისთვის კონსტიტუციის ნორმათა სისტემაში და მათთვის ერთგვარი ორიენტირის, წარმმართველი ძალის დატვირთვის მტკიცებისთვის კონსტიტუციის დანარჩენი ნორმების შინაარსის, მიზანმიმართულების გაანალიზებისა და დადგენისას. იმავდროულად, სასამართლომ აღნიშნა, რომ ფუნდამენტური უფლებები ხელისუფლების მოქმედების ზღვარს წარმოადგენს არა მხოლოდ ამა თუ იმ ნორმატიული აქტების შინაარსის დადგენისას, არამედ ზღვარს უდებს თავად კონსტიტუციასაც, რაც ნიშნავს, რომ დაუშვებელია, კონსტიტუცია იყოს ფუნდამენტური უფლებების ძირითადი არსის ხელმყოფი. „ვინაიდან სახელმწიფო შეზღუდულია ადამიანის ძირითადი უფლებებითა და თავისუფლებებით, ხელისუფლების უფლებამოსილება, საბოლოო ჯამში, ემსახურება ამ უფლებების კონსტიტუციით დადგენილ ფარგლებში სრულად და ადეკვატურად განხორციელებას, ეს არის ხელისუფლების, მისი სამივე შტოს უმთავრესი მიზანი, ადამიანის უფლებების არსიდან გამომდინარე, ხელისუფლების კონსტიტუციური ვალდებულება. შესაბამისად, ხელისუფლების რომელიმე ორგანოს კომპეტენცია ვერ დაავიწროებს, შეცვლის, შეამცირებს ამა თუ იმ უფლების შინაარსს, რადგან ხელისუფლების ორგანოთა კომპეტენციების კონსტიტუციით გაწერის მიზანი ზუსტად ადამიანის კონსტიტუციური უფლებების სრულად დაცვა და უზრუნველყოფაა. ამიტომ მიზნის მიღწევის საშუალება ვერ იქნება თავად მიზნის მიღწევის საწინააღმდეგო, მისი გამომრიცხავი" (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის გადაწყვეტილება #1/466 საქმეზე საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II, 5.).

სადავო აქტი საკანონმდებლო აქტია და მის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე, რომელიც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული არ არის. გარდა გასაჩივრებული საკანონმდებლო ნორმებისა, სარჩელით სადავოდ არის გამხდარი არჩევნების მომწესრიგებელი კანონქვემდებარე აქტები, რის შესახებაც საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაში არაერთხელ ყოფილა მსჯელობა და შეიძლება ითქვას, რომ სასამართლოს მიერ მიჩნეულია, რომ ცესკოს განკარგულებებიც, რომლებიც ნორმატიული ბუნების აქტებია, განეკუთვნებიან საკონსტიტუციო სასამართლოს მსჯელობის საგანს.

საქმეზე საქართველოს მოქალაქეები - ირმა ქურასბედიანი და ნელი გოგიშვილი საქართველოს პრემიერ-მინისტრის წინააღმდეგ (საქმის N2/9/612 2014 წლის 11 ნოემბერის განჩინება) საკონსტიტუციო სასამართლომ დაადგინა, რომ ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, სადავო აქტები ფასდება არა მხოლოდ ფორმალური ნიშნით, არამედ მისი მატერიალური შინაარსის მიხედვით.[პ.5]

ნორმატიული სამართლებრივი აქტის არსებობის შინაარსობრივი შეფასება უნდა მოხდეს იმის მიხედვით, თუ როგორია ამ აქტით მოწესრიგების ადრესატთა წრე და ობიექტი. ,,ნორმატიულ აქტს აქვს საყოველთაობის პრეტენზია, იგი მიმართულია პირთა განუსაზღვრელი წრისადმი და ასეთად რჩება ამ წრის გვარეობითი ნიშნით იდენტიფიკაციის შემთხვევაშიც. ინდივიდუალური სამართლებრივი აქტი ეხება როგორც კონკრეტულ პირს, ისე მისი გამოცემის მომენტში განსაზღვრულ ან განსაზღვრებად პირთა ჯგუფს. ნორმატიული აქტი თავისი ბუნებით აბსტრაქტულ, საერთო ნორმას წარმოადგენს და დაკავშირებულია არა რაიმე კონკრეტულ მოვლენასთან ან შემთხვევასთან, არამედ თავის იურიდიულ მნიშვნელობას ინარჩუნებს მთელი რიგი ანალოგიური შემთხვევების მიმართ. მის საფუძველზე შესაძლებელია წარმოიშვას კონკრეტული შემთხვევის განუსაზღვრელი რაოდენობა. სწორედ ამაში მდგომარეობს ნორმატიული აქტის მრავალჯერადი გამოყენების თვისება. ამდენად, ნორმატიული აქტი, როგორც ქცევის ზოგადი წესი, მიმართულია მისი გამოცემის დროს განუსაზღვრელი ოდენობის ურთიერთობის განუსაზღვრელი რაოდენობის მონაწილეებისაკენ. განსხვავებით ნორმატიული აქტისაგან, ინდივიდუალური ადმინისტრაციული აქტი ხასიათდება თავისი შინაარსის კონკრეტულობით. იგი კონკრეტულ ურთიერთობას (შემთხვევას) ეხება. ამ თვალსაზრისით ერთჯერადი გამოყენების ნორმატიული აქტი ყოველთვის ზოგადი (აბსტრაქტულ-გენერალური) სახის აქტია, რაც არ შეიძლება ითქვას ინდივიდუალური ადმინისტრაციული აქტის შესახებ, რომელიც გამოიცემა ნორმატიული აქტის კონკრეტიზაციისა და ინდივიდუალიზაციისათვის“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 9 ნოემბრის №1/7/436 განჩინება საქმეზე შპს „კავკასუს ონლაინი“ საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის წინააღმდეგ“, II-5). [პ. 6]“

საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 20 ივლისის გადაწყვეტილებით საქმეზე (N3/3/763) საქართველოს პარლამენტის წევრთა ჯგუფი (დავით ბაქრაძე, სერგო რატიანი, როლანდ ახალია, გიორგი ბარამიძე და სხვები, სულ 42 დეპუტატი) საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ საკონსტიტუციო სასამართლომ იმსჯელა და განმარტა, რომ კონსტიტუციური სარჩელის არსებითი განხილვისას გამოითქვა მოსაზრება, რომ საარჩევნო ოლქების საზღვრების განმსაზღვრელი ცესკოს განკარგულება არ იქნა გასაჩივრებული, ვინაიდან იგი არ წარმოადგენს ნორმატიულ აქტს და მასზე მსჯელობა არ მიეკუთვნება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს კომპეტენციას. აღსანიშნავია, რომ საკონსტიტუციო სამართალწარმოების მიზნებისთვის ნორმატიული აქტის შინაარსი არ ამოიწურება ნორმატიული აქტების შესახებ საქართველოს კანონით განსაზღვრული დეფინიციით. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 9 ნოემბრის N1/7/436 განჩინებაში (საქმეზე „შპს „კავკასუს ონლაინი“ საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის წინააღმდეგ“) იმსჯელა ფორმით ინდივიდუალური სამართლებრივი აქტის შესაძლო ნორმატიულ ბუნებასა და აღნიშნული საკითხის გამორკვევის კრიტერიუმებზე. აღსანიშნავია, რომ ცენტრალური საარჩევნო კომისიის განკარგულება რამდენჯერმე გამხდარა საკონსტიტუციო სასამართლოს მსჯელობის საგანი. მაგალითისთვის, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის N3/2/670 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ვახტანგ მენაბდე საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის წინააღმდეგ“, აგრეთვე საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 26 თებერვლის N1/3/676 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ვახტანგ მენაბდე საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის წინააღმდეგ“. მართალია, აღნიშნული საქმეები არ ყოფილა განხილული არსებითად, თუმცა შესაბამისი კონსტიტუციური სარჩელების არსებითად განსახილველად არმიღების საფუძველი არ ყოფილა ის, რომ ცესკოს სადავო განკარგულება არ წარმოადგენდა ნორმატიულ აქტებს და მათი კონსტიტუციურობის შეფასება არ იყო საკონსტიტუციო სასამართლოს კომპეტენციის ნაწილი. (პ.81)

აღნიშნულიდან გამომდინარე, საარჩევნო ოლქების საზღვრების განმსაზღვრელი ცესკოს დადგენილება ექვემდებარება კონსტიტუციურობის დამოუკიდებლად შეფასებას საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ. აღნიშნულ კონტექსტში საკონსტიტუციო სასამართლო მიზანშეწონილად მიიჩნევს, ყურადღება გაამახვილოს მოსარჩელის არგუმენტზე, რომლის თანახმადაც, არსებობს ცესკოს მიერ უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების შესაძლებლობა. უდავოა, რომ ამა თუ იმ აღმასრულებელი, საკანონმდებლო თუ დამოუკიდებელი ორგანოს მოქმედებამ შესაძლებელია გამოიწვიოს საქართველოს კონსტიტუციური უფლების დარღვევა და ამას ვერ გამორიცხავს, მათ შორის კანონმდებლობაში ზედმიწევნით გაწერილი კრიტერიუმები სახელმწიფო ორგანოთა მოქმედების ფარგლების შესახებ. ზოგადად ადამიანის უფლებების და კონსტიტუციის შესაძლო დარღვევის ალბათობა თავისთავად არსებობს დემოკრატიულ საზოგადებაში, მათ შორის, საქართველოს კონსტიტუციის მოქმედების სფეროშიც. სწორედ ამ მიზნით ქმნის საქართველოს კონსტიტუცია სასამართლო ხელისუფლებას საერთო სასამართლოებისა და საკონსტიტუციო სასამართლოს სახით. სწორედ ამ ორგანოთა ფუნქციაა, მოახდინონ აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ხელისუფლების მოქმედებათა კანონიერებისა და კონსტიტუციურობის შეფასება და აღმოფხვრან კონსტიტუციისა და კანონის დარღვევის ფაქტები. აღნიშნულიდან გამომდინარე, იმ ფონზე, როდესაც ცესკოს განკარგულების კონსტიტუციურობის კონტროლი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ ხორციელდება, ამ აქტის საფუძველზე უფლების დარღვევის ჰიპოთეტურ შესაძლებლობაზე მითითება ვერ გამოდგება კანონის არაკონსტიტუციურად ცნობის არგუმენტად. თუ მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ ცესკოს განკარგულება კონსტიტუციის საწინააღმდეგოა, იგი უფლებამოსილია, თავად ამ აქტის კონსტიტუციურობა გახადოს სადავოდ საკონსტიტუციო სასამართლოში.( პ. 82).

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ერთმნიშვნელოვნად უნდა ითქვას, რომ არ არსებობს სარჩელის წარმოებაში არმიღების საფუძველი და სარჩელი სრულად უნდა იქნეს არსებითად განსახილველად მიღებული საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ.

[1] < https://info.parliament.ge/file/1/BillReviewContent/152295 >;

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

დემოკრატიული სახელმწიფოს პრინციპები და საარჩევნო უფლების ძირითადი პრინციპები, რომლებიც დაირღვა 2024 წლის 26 ოქტომბერს ჩატარებულ საქართველოს პარლამენტისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს არჩევნებში.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-3 მუხლის თანახმად, „საქართველო არის დემოკრატიული რესპუბლიკა (პუნქტი 1). სახელმწიფო ხელისუფლების წყაროა ხალხი. ხალხი ძალაუფლებას ახორციელებს თავისი წარმომადგენლების, აგრეთვე რეფერენდუმისა და უშუალო დემოკრატიის სხვა ფორმების მეშვეობით (პუნქტი 2). არავის აქვს უფლება მიითვისოს ხელისუფლება (პუნქტი 3).

დემოკრატიის ძირითადი ელემენტი სახალხო სუვერენიტეტის პრინციპია. დემოკრატიულ სახელმწიფოში სახელმწიფო ხელისუფლების წყარო არის ხალხი, რომელიც თავის ძალაუფლებას ახორციელებს რეფერენდუმის ან უშუალო დემოკრატიის სხვა ფორმების ან არაპირდაპირ - თავისი წარმომადგენლების მეშვეობით^[1]. დემოკრატია, პირველ რიგში, სწორედ სახალხო სუვერენიტეტის რეალიზებით ვლინდება, რადგან ხალხის მონაწილეობა ხელისუფლების განხორციელებაში არის დემოკრატიის ძირითადი არსი, საფუძველი და მიზანი.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტი, მათ შორის, განამტკიცებს წარმომადგენლობითი დემოკრატიის პრინციპს, ხოლო არჩევნები არის მექანიზმი, რომლის საშუალებითაც ხალხი თავის ძალაუფლებას გადასცემს თავიანთ წარმომადგენლებს. „არჩევნები უზრუნველყოფს დემოკრატიული სახელმწიფოს პრინციპის პრაქტიკულ რეალიზაციასა და მოქალაქეთა მონაწილეობას სახელმწიფო ხელისუფლების განხორციელებაში. სამართლიანი საარჩევნო პროცესი ხელს უწყობს თანამედროვე, პლურალისტური საზოგადოების ჩამოყალიბებას და ქმნის დემოკრატიული საზოგადოებრივი წესწყობილების ფუნდამენტს. დემოკრატიული საზოგადოებრივი წესწყობილება ეფუძნება თითოეული მოქალაქის თავისუფალი თვითგამორკვევისა და ღირსების პატივისცემის იდეას. თანამედროვე სახელმწიფოში ხალხის სახელით მოქმედი სახელმწიფო ორგანოების ლეგიტიმაცია უშუალოდ ხალხის ნებიდან უნდა მომდინარეობდეს. არჩევნები არის ის მექანიზმი, რომელიც სახალხო სუვერენიტეტის რეალიზაციის შესაძლებლობას ქმნის. სწორედ კონსტიტუციური სტანდარტების შესაბამისი, თავისუფალი, საყოველთაო და თანასწორი არჩევნები წარმოადგენს დემოკრატიული სისტემის საყრდენს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 20 ივლისის №3/3/763 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს პარლამენტის წევრთა ჯგუფი (დავით ბაქრაძე, სერგო რატიანი, როლანდ ახალია, გიორგი ბარამიძე და სხვები, სულ 42 დეპუტატი) საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“II, 4, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-2).

„არჩევნები არის ერთგვარი ინსტიტუციური მექანიზმი, რომელსაც მოქმედებაში მოჰყავს დემოკრატია. იმისათვის, რომ შედგეს «ხალხის მმართველობა», ხალხმა უნდა მიიღოს მონაწილეობა პოლიტიკაში და ამის საუკეთესო გზა არჩევნებია. არჩევნები თავისთავად აჩენს განცდას და რწმენას ადამიანებში, რომ ისინი უშუალოდ იღებენ მონაწილეობას სახელმწიფოს მართვაში (ირჩევენ რა თავის რჩეულებს ან თავად არიან არჩეული)” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის N1/1/493 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთანებები „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-8). სამართლიანი საარჩევნო პროცესი ხელს უწყობს თანამედროვე, პლურალისტური საზოგადოების ჩამოყალიბებას და ქმნის დემოკრატიული საზოგადოებრივი წესწყობილების ფუნდამენტს. დემოკრატიული საზოგადოებრივი წესწყობილება ეფუძნება თითოეული მოქალაქის თავისუფალი თვითგამორკვევისა და ღირსების პატივისცემის იდეას. თანამედროვე სახელმწიფოში ხალხის სახელით მოქმედი სახელმწიფო ორგანოების ლეგიტიმაცია უშუალოდ ხალხის ნებიდან უნდა მომდინარეობდეს. არჩევნები არის ის მექანიზმი, რომელიც სახალხო სუვერენიტეტის რეალიზაციის შესაძლებლობას ქმნის. სწორედ კონსტიტუციური სტანდარტების შესაბამისი, თავისუფალი, საყოველთაო და თანასწორი არჩევნები წარმოადგენს დემოკრატიული სისტემის საყრდენს.^[2]

კონსტიტუციური სტანდარტების შესაბამისი, სამართლიანი არჩევნები განიხილება დემოკრატიული სისტემის საყრდენად^[3] დემოკრატიული მმართველობის ფუნდამენტურ ელემენტად და დემოკრატიული სახელმწიფოს არსებობის მნიშვნელოვან წინაპირობად.^[4]

არჩევნები უნდა უზრუნველყოფდეს შესაბამისი სუბიექტების მიერ სახელმწიფო თანამდებობის დაკავებას ხალხის ნების შესაბამისად. აქედან გამომდინარე, „არჩევნები რომ კონსტიტუციის შესაბამისად ჩაითვალოს, არა მხოლოდ გაუმართლებელი დაბრკოლებები არ უნდა შეიქმნას არჩევნების გზით თანამდებობის დაკავების მსურველთათვის, არამედ უნდა უზრუნველყოს ამომრჩევლის ნების ადეკვატური ასახვა. ამდენად, არჩევნები როგორც უმნიშვნელოვანესი კონსტიტუციურ-სამართლებრივი ინსტიტუტი ემსახურება როგორც ამომრჩეველთა, ისე ასარჩევი პირების ინტერესების დაცვას, საერთო მიზნის, დემოკრატიული საჯარო მმართველობის უზრუნველსაყოფად“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 14 აპრილის №3/2/588გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - სალომე ქინქლაძე, ნინო კვეტენაძე, ნინო ოდიშარია, დაჩი ჯანელიძე, თამარ ხითარიშვილი და სალომე სებისკვერაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-10).

არჩევნები სახელმწიფო ხელისუფლებისა და ინსტიტუტების ფორმირების დემოკრატიული ინსტრუმენტი და ბერკეტია და ამავდროულად დემოკრატიული არჩევნები აქტიური სტატუსის კოლექტიური და თანამონაწილეობითი უფლებაცაა, რაც გულისხმობს, რომ ამომრჩეველი, როგორც უფლების სუბიექტი და სახელმწიფო, როგორც უფლების ადრესატი და გარანტი, მათივე ინკლუზიური როლის ფარგლებში უნდა უზრუნველყოფდნენ არჩევნების ინსტიტუტის გამართულ ფუნქციონირებას.

საარჩევნო უფლება გარანტირებულია საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე და 37-ე მუხლებით. კონსტიტუციის 24-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, საქართველოს ყოველ მოქალაქეს 18 წლის ასაკიდან აქვს რეფერენდუმში, სახელმწიფო, ავტონომიური რესპუბლიკისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნებში მონაწილეობის უფლება. უზრუნველყოფილია ამომრჩევლის ნების თავისუფალი გამოვლენა. კონსტიტუციის 37-ე მუხლის მე-2 პუნქტში გათვალისწინებულია, რომ პარლამენტი აირჩევა საყოველთაო, პირდაპირი, თანასწორი და ფარული საარჩევნო პრინციპების საფუძველზე.

არჩევნების ფარულობა, ანუ ფარული კენჭისყრის პრინციპი საარჩევნო პროცედურების სამართლიანობის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პირობაა, რომელიც უზრუნველყოფს ამომრჩევლის ნების გამოვლენის სრულ თავისუფლებას. იგი თავისუფალი და დემოკრატიული არჩევნების ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან გარანტიად ითვლება. აღნიშნული პრინციპის შესაბამისად, დაცულია თითოეული ამომრჩევლის საარჩევნო გადაწყვეტილების კონფიდენციალურობა.

არჩევნების ფარულობის პრინციპი გულისხმობს იმას, რომ მხოლოდ ამომრჩეველისათვის უნდა იყოს ცნობილი მის მიერ გაკეთებული არჩევანის შინაარსი. არჩევნები უნდა ასახავდეს ამომრჩევლის რეალურ და არა იმის შიშის ქვეშ გამოხატულ პოზიციას, რომ შენი არჩევანი სხვებისათვის ცნობილი გახდება, რასაც შეიძლება ნეგატიური შედეგები მოჰყვეს. აქედან გამომდინარე, ფარულობის პრინციპის დარღვევა ეჭვქვეშ აყენებს შესაბამისი არჩევნების, როგორც დემოკრატიული ლეგიტიმაციის ინსტრუმენტის, ხასიათს.^[5] ფარულობა, ერთი მხრივ, მჭიდროდ უკავშირდება არჩევნების თავისუფლებას, მისი დაცვის უმნიშვნელოვანესი ელემენტია და საშუალებას აძლევს ინდივიდს თავისუფლად, სხვათა ზეწოლის გარეშე, გააკეთოს არჩევანი.^[6]

ევროპის კონსტიტუციური მემკვიდრეობის, აგრეთვე ევროპის საბჭოს სამი უმთავრესი საყრდენიდან ერთ-ერთს, ადამიანის უფლებების დაცვასა და კანონის უზენაესობასთან ერთად, დემოკრატია წარმოადგენს. დემოკრატია ვერ იარსებებს იმ ძირითადი პრინციპების შესაბამისად ჩატარებული არჩევნების გარეშე, რომლებიც არჩევნების დემოკრატიულობას განაპირობებს. ევროპის საარჩევნო მემკვიდრეობის ხუთი ფუძემდებლური პრინციპის დაცვა (საყოველთაო, თანასწორი, თავისუფალი, ფარული და პირდაპირი საარჩევნო უფლება) დემოკრატიის აუცილებელი პირობაა.^[7]

ეს პრინციპები ევროპის კონსტიტუციური მემკვიდრეობის ერთ-ერთი შემადგენელი ნაწილია და ევროპის საარჩევნო მემკვიდრეობას წარმოადგენს. ეს მემკვიდრეობა ორ ასპექტს მოიცავს: პირველი და უმთავრესი გახლავთ საარჩევნო სამართლის კონსტიტუციური პრინციპები, როგორიცაა საყოველთაო, თანასწორი, თავისუფალი, ფარული და პირდაპირი კენჭისყრის უფლება; მეორე კი ის, რომ ჭეშმარიტად დემოკრატიული არჩევნები შეიძლება ჩატარდეს მხოლოდ მაშინ, თუ დაცულია კანონის უზენაესობაზე დამყარებული დემოკრატიული სახელმწიფოს არსებობისათვის აუცილებელი ისეთი მოთხოვნები, როგორიცაა ადამიანის ძირითადი უფლებების პატივისცემა, სტაბილური საარჩევნო კანონმდებლობისა და ეფექტური პროცედურული გარანტიების არსებობა.^[8]

ფარული კენჭისყრის უფლება ამომრჩევლის თავისუფლების ერთ-ერთი აუცილებელი პირობაა. მისი მიზანია დაიცვას ამომრჩეველი იმ შესაძლო უარყოფითი შედეგებისაგან, რომელიც მისი არჩევანის გამჟღავნებას შეიძლება მოჰყვეს. კონფიდენციალურობის მოთხოვნა უნდა ვრცელდებოდეს მთელ პროცესზე, განსაკუთრებით კი ხმის მიცემისა და დათვლის პროცედურებზე.^[9]

არჩევნების საყოველთაობის პრინციპის თანახმად, საქართველოს ყოველ მოქალაქეს, მათ შორის, სხვა სახელმწიფოებში მყოფ მოქალაქეს, აქვს უფლება მონაწილეობა მიიღოს არჩევნებში, როგორც ამომრჩეველმა (აქტიური საარჩევნო უფლება). საარჩევნო უფლების დაცვას საქართველოს მოქალაქეთა და სახელმწიფოს განსაკუთრებული ურთიერთდამოკიდებულება უდევს საფუძვლად. სახელმწიფო და მოქალაქეები მჭიდროდ არიან ერთმანეთთან დაკავშირებულნი. საქართველოს კონსტიტუციის მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, სახელმწიფო ხელისუფლების წყაროა ხალხი. ხალხი ძალაუფლებას ახორციელებს თავისი წარმომადგენლების, აგრეთვე რეფერენდუმისა და უშუალო დემოკრატიის სხვა ფორმების მეშვეობით. ხალხში იგულისხმება საქართველოს მოქალაქეების ერთობა, სწორედ მათ აქვთ უფლება აირჩიონ ხელისუფლება. საქართველოს კონსტიტუციაში განმტკიცებული სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპიდან და ძირითადი უფლების არსიდან გამომდინარე, ძირითადი უფლების დაცვის სფეროში სახელმწიფოს ჩარევის ზღვარი, უმთავრესად გამოიხატება კონკრეტულ პრინციპებში, ეს პრინციპებია თანაზომიერება და განსაზღვრულობა. ჩარევა თანაზომიერია, თუ იგი განსაზღვრულია კანონით და ემსახურება ლეგიტიმურ მიზანს, ანუ გათვალისწინებულია კანონით. თავის მხრივ, კანონი უნდა აკმაყოფილებდეს განსაზღვრულობის მოთხოვნებს, ანუ იყოს გასაგები და წინასწარ განჭვრეტადი.

არჩევნების საყოველთაობის პრინციპის დარღვევა თავისთავად გულისხმობს ამომრჩეველთა ნების თავისუფალი გამოვლენის შეზღუდვასაც. არჩევნებში ხალხი და არა სახელმწიფო გამოხატავს თავის ნებას, ხოლო მთელ საარჩევნო პროცესში ადმინისტრაციული ზეწოლა და სახელმწიფოს მიერ უკანონოდ ჩარევა დაუშვებელია.

ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის პირველი დამატებითი ოქმის მე-3 მუხლის მიხედვით, მაღალი ხელშემკვრელი მხარეები კისრულობენ ვალდებულებას, გონივრული პერიოდულობით ჩაატარონ თავისუფალი არჩევნები ფარული კენჭისყრით ისეთ პირობებში, რომლებიც საკანონმდებლო ორგანოების არჩევისას უზრუნველყოფს ხალხის ნება-სურვილის თავისუფალ გამოხატვას. საქართველო, როგორც კონვენციის ხელშემკვრელი მხარე, ვალდებულია დაიცვას კონვენციური ნორმები.

რაც შეეხება თანასწორობის საარჩევნო პრინციპის დაცვას, იგი მოითხოვს საარჩევნო უფლების რეალიზებას თანაბარ პირობებში. ამ კონტექსტში, საარჩევნო უფლების რეალიზაციის კუთხით, საქართველოს ფარგლებს გარეთ მცხოვრები მოქალაქეები არ შეიძლება დაუსაბუთებელად არსებითად განსხვავებულ პირობებში აღმოჩნდნენ საქართველოში მყოფ მოქალაქეებთან შედარებით. გასაგებია, რომ მდგომარეობა იდენტური ვერ იქნება, მაგრამ განსხვავება არ უნდა იყოს იმ თვისეობრიობის და მასშტაბის, რაც მოქალაქეებს (თუნდაც ერთეულებს) ხელოვნურ, გადაულახავ დაბრკოლებებს შეუქნის და მით უფრო, გამოიწვევს უფლებით სარგებლობის შეუძლებლობას.

2024 წლის 26 ოქტომბერს ჩატარებული არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმების წინააღმდეგობა არჩევნების საყოველთაობისა და თანასწორობის პრინციპებთან

საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 23-ე მუხლის მე-7 პუნქტის მიხედვით, სხვა სახელმწიფოში საარჩევნო უბნებს ქმნის ცესკო არჩევნების დღემდე არაუგვიანეს 30-ე დღისა საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს მონაცემების საფუძველზე, არანაკლებ 50 და არაუმეტეს 3 000 ამომრჩევლისათვის.

მოცემული ნორმიდან ცალსახად და ერთმნიშვნელოვნად დგინდება, რომ სხვა სახელმწიფოში საარჩევნო უბნის გახსნა ცესკოს კომპეტენციაა. საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს როლი ამ პროცესში მხოლოდ ცესკოსათვის სათანადო ინფორმაციის მიწოდებაა, რაც არ უნდა იქნეს გაგებული იმგვარად, რომ დაუშვებელია ამ ინფორმაციის დამუშავება არჩევნების მიზნებისთვის, რათა უზრუნველყოფილ იქნეს არჩევნების საყოველთაობის და თანასწორობის პრინციპები. პირიქით, ცესკომ, როგორც საარჩევნო პროცესის წარმართვაზე პასუხისმგებელმა ორგანომ, ყველა ზომას უნდა მიმართოს ამომრჩეველთა უფლებების დასაცავად, როგორც ქვეყნის შიგნით, ისე ქვეყნის ფარგლებს გარეთ.

საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის 2024 წლის 26 სექტემბრის N191/2024 განკარგულებით, საქართველოს პარლამენტის 2024 წლის 26 ოქტომბრის არჩევნებისათვის სხვა სახელმწიფოებში საარჩევნო უბნები შეიქმნა მხოლოდ საქართველოს დიპლომატიური მისიების მისამართების მიხედვით.

ნორმის სიტყვასიტყვითი განმარტებიდან გამომდინარე, საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 23-ე მუხლის მე-7 პუნქტის თანახმად, სხვა სახელმწიფოში საარჩევნო უბნებს ქმნის ცესკო არჩევნების დღემდე არაუგვიანეს 30-ე დღისა საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს მონაცემების საფუძველზე, არანაკლებ 50 და არაუმეტეს 3000 ამომრჩევლისათვის. ნორმის ფორმულირება - „ცესკო ქმნის...“ - დისკრეციულობას გამორიცხავს, რადგან კანონი მკაფიოდ განსაზღვრავს გადაწყვეტილების მიღების პროცესს და არ ტოვებს სივრცეს ინტერპრეტაციისათვის ან შეხედულებისამებრ მოქმედებისათვის. ენობრივად, „ცესკო ქმნის ...“ იგივეა, რაც „ცესკო ვალდებულია შექმნას ...“.

„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 26-ე მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით, ნორმატიული აქტის შემოწმებისას საკონსტიტუციო სასამართლო მხედველობაში იღებს სადავო ნორმის არა მარტო სიტყვასიტყვით მნიშვნელობას, არამედ მასში გამოხატულ ნამდვილ აზრს და ამ ნორმის გამოყენების პრაქტიკას, აგრეთვე, შესაბამისი კონსტიტუციური ნორმის არსს. შესაბამისად, მნიშვნელოვანია განისაზღვროს სადავო ნორმების ნამდვილი არსი.

საერთო სასამართლოებმა, მაგალითისათვის, თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2024 წლის 30 სექტემბრის გადაწყვეტილება საქმეზე N3/7245-24, უცხოეთში მყოფ ამომრჩეველთა საარჩევნო კონსტიტუციური პრინციპების საპირისპიროდ განმარტეს სადავო ნორმები, კერძოდ , „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 23-ე მუხლის მე-7 პუნქტი, სასამართლოს შეფასებით - „აღნიშნული ნორმა, ისევე როგორც საქართველოს ტერიტორიაზე საარჩევნო უბნების გახსნის წესის დამდგენი საკანონმდებლო დანაწესი, რომელიც მოცემულია საარჩევნო კოდექსში, საარჩევნო უბნების საზღვრების, შენობებისა თუ სხვა ლოგისტიკურ დანაწესს იმპერატიულად არ განსაზღვრავს. შესაბამისად, როგორც საქართველოს ტერიტორიაზე, ისე საზღვარგარეთ საარჩევნო უბნების ადგილმდებარეობის განსაზღვრისათვის საარჩევნო კომისიას კანონმდებელი ანიჭებს დისკრეციულ უფლებამოსილებას, კოდექსით დადგენილი ამომრჩეველთა ზღვრული მონაცემების გათვალისწინებით განსაზღვროს გასახსნელი უბნების ოდენობა, ადგილმდებარეობა და სხვა.“ ამდენად, საერთო სასამართლოებმა არ გაიზიარეს სადავო ნორმის იმგვარი განმარტება, რომ საარჩევნო კოდექსის 23-ე მუხლის მე-7 პუნქტი იმპერატიულად ადგენს ცესკოს ვალდებულებას, სხვა სახელმწიფოში მყოფი საქართველოს მოქალაქეების ფაქტობრივი საცხოვრებელი ადგილის გათვალისწინებით, 50 და მეტი ამომრჩევლის რეგისტრირებული მონაცემების შესაბამისად, მაქსიმალურად ხელმისაწვდომ ადგილას გახსნას საარჩევნო უბანი.

„საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 31-ე მუხლის მე-5 პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის მიხედვით, ამომრჩეველთა ერთიანი სია დგება „საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს მიერ გადაცემული იმ ამომრჩეველთა შესახებ მონაცემების საფუძველზე, რომლებიც საქართველოს საკონსულო აღრიცხვაზე დგანან“. სასამართლომ განმარტა, რომ „ამომრჩეველთა სიაში შესაყვან ამომრჩეველთა ოდენობის ზედა ზღვარი (არაუმეტეს 3000 ამომრჩეველი) 3000 არის, თუმცა, აღნიშნული განმარტებაც არსებითად მცდარია კონსტიტუციური ლოგიკით, ვინაიდან ზედა ზღვარი ამომრჩეველთა სიაში შესაყვან რაოდენობას არ განსაზღვრავს. თუ ამომრჩეველთა რაოდენობა 50 ან მეტია, საარჩევნო უბანი აუცილებლად უნდა გაიხსნას, ხოლო თუ მათი რაოდენობა 3000-ზე მეტია, უნდა გაიხსნას მეორე უბანიც.

საერთო სასამართლო, ერთი მხრივ, მსჯელობს, რომ „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 23-ე მუხლის მე-7 პუნქტი ცესკოს დისკრეციულობას არ მოიცავს. ამავდროულად ასკვნის, რომ ცესკო უფლებამოსილია, გადაწყვიტოს საარჩევნო უბნის გახსნა საცხოვრებელი ადგილმდებარეობის გაუთვალისწინებლად, ვინაიდან საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 23-ე მუხლის მე-7 პუნქტის იმპერატივი, სასამართლოს მიხედულობით, არ მოიცავს საარჩევნო უბნის გახსნას ადგილმდებარეობის გათვალისწინებით. საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 23-ე მუხლის მე-2 პუნქტი, რომლის მიხედვითაც ცესკო ადგენს საარჩევნო უბნისთვის განსაზღვრულ ტერიტორიას, არ შეიძლება გაგებულ იქნეს იმგვარად, რომ ცესკო უფლებამოსილია, არ გაითვალისწინოს ამომრჩევლის საცხოვრებელი ადგილმდებარეობა.

სასამართლოს მხრიდან ნორმის იმგვარად განმარტება, რომ ცესკოს დისკრეციაა, თუ სად შექმნის საარჩევნო უბანს, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის ფუნდამენტურ პრინციპებს, მათ შორის, ეწინააღმდეგება საარჩევნო უფლებით სარგებლობის გარანტირებისთვის სახელმწიფოს პოზიტიურ კონსტიტუციურ ვალდებულებებს, შესაბამისად საფრთხეს უქმნის საარჩევნო უფლების რეალიზაციას, შედეგად სახალხო სუვერენიტეტის პრინციპს და დემოკრატიას. საქართველოს კონსტიტუციის მიხედვით, სახელმწიფო ვალდებულია, უზრუნველყოს, რომ თითოეულ მოქალაქეს ჰქონდეს ხელმისაწვდომობა არჩევნებში მონაწილეობისათვის. ამომრჩევლის საცხოვრებელი ადგილის გათვალისწინების გარეშე საარჩევნო უბნების შექმნა, წარმოადგენს არამართლზომიერ ჩარევას ამ უფლებაში. ამასთან, უფლებაში ჩარევა არათანაზომიერია, რადგან ამომრჩეველი იძულებულია დიდი მანძილი (რამდენიმე ასეული და ათასი კილომეტრი) გაიაროს, რაც შეუძლებელს გახდის საარჩევნო უფლების განხორციელებას, მაგ., თუ ალაბამაში მცხოვრებ ამომრჩეველს მოუწევს ნიუ-იორკში გახსნილ უბანზე მისვლა, ეს აშკარად პრაქტიკული დაბრკოლებაა იქნება მისთვის. ამდენად, საარჩევნო უბნების ადგილის განსაზღვრა სხვა სახელმწიფოებში უნდა ემყარებოდეს ამომრჩევლის ადგილსამყოფელს, რათა უზრუნველყოფილ იქნეს აქტიური საარჩევნო უფლების რეალური და ეფექტიანი განხორციელება.

სასამართლო ვალდებულია კანონის ნორმა განმარტოს საქართველოს კონსტიტუციასთან შესაბამისობაში, ვიდრე ნორმა ამის შესაძლებლობას იძლევა. ანუ, მოსამართლის ბუნებრივი მდგომარეობაა, გამოსაყენებელი ნორმები განმარტოს/გამოიყენოს კონსტიტუციის შესაბამისად, როგორც მინიმუმ, კონსტიტუციის ცალკეული დებულებების დარღვევის გამორიცხვით. ხოლო იმ შემთხვევაში, თუ ნორმის კონსტიტუციის შესაბამისად წაკითხვის რესურსი ობიექტურად არ არსებობს (ანუ, გამოსაყენებელი ნორმა, მოსამართლის აზრით, აშკარად არაკონსტიტუციურია და მისი კონსტიტუციის შესაბამისად წაკითხვა შეუძლებელია თავად ამ ნორმის შინაარსის შეცვლის გარეშე), საერთო სასამართლომ საკუთარი გადაწყვეტილებით კონსტიტუციის დარღვევის გამორიცხვისთვის, უნდა მიმართოს საკონსტიტუციო სასამართლოს. კონსტიტუციასთან შესაბამისი ინტერპრეტაცია არის მნიშვნელოვანი იარაღი, რათა დაცული იყოს კონსტიტუცია, როგორც უმაღლესი იურიდიული წყარო, მისი ძირითადი პრინციპები, ფუნდამენტური უფლებები და შედეგად, კონსტიტუციის მიზნობრივი ქმედითობის პერსპექტივა. ამ ვალდებულებას ორი მნიშვნელოვანი საფუძველი აქვს:

ა. კონსტიტუცია, როგორც სამართლებრივი სისტემის საფუძველი, ყველა სხვა სამართლებრივ ნორმაზე მაღლა დგას. შესაბამისად, სასამართლოებმა პატივი უნდა სცენ ამ უზენაესობას და უზრუნველყონ, რომ ქვედა იერარქიაში მყოფი ნორმები არ ეწინააღმდეგებოდეს კონსტიტუციურ პრინციპებს;

ბ. სასამართლოების მოვალეობაა, უზრუნველყონ სამართლებრივი უსაფრთხოება და პროგნოზირებადობა. თუ კანონი ინტერპრეტაციის შედეგად ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას, იურიდიული სისტემა არასტაბილური და არათანმიმდევრული ხდება. კონსტიტუციასთან შესაბამისი ინტერპრეტაცია კი ხელს უწყობს ამ სტაბილურობის შენარჩუნებას.

კონსტიტუციასთან შესაბამისი ინტერპრეტაციის პრინციპი განაპირობებს იმას, რომ სასამართლო მოქმედებს, როგორც კონსტიტუციის დაცვის მექანიზმი. ამის მიზეზი რამდენიმეა:

ა. კონსტიტუცია გარანტიას იძლევა ადამიანის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის შესახებ. თუ კანონების ინტერპრეტაცია არ შეესაბამება კონსტიტუციურ ნორმებს, შეიძლება დაირღვეს ეს უფლებები. სასამართლოს, როგორც კონსტიტუციური პრინციპების დამცველს, ევალება ფუნდამენტური უფლებების დაცვა და მათი ხელშეუხებლობა;

ბ. დემოკრატიულ და სამართლებრივ სახელმწიფოში სასამართლო სისტემა დამოუკიდებელია აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ხელისუფლებისგან. ეს დამოუკიდებლობა სასამართლოებს აძლევს უფლებას და მოვალეობას, შეამოწმონ საკანონმდებლო ნორმების შესაბამისობა კონსტიტუციასთან და მათი ინტერპრეტაცია ისე მოახდინონ, რომ ამით კონსტიტუცია და მისი პრინციპები არ დაირღვეს. თუ სასამართლოები ამ მოვალეობას ვერ შეასრულებენ, შეიძლება წარმოიშვას უფლებების დარღვევა და საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლების მხრიდან კონსტიტუციის უგულვებელყოფა;

გ. კონსტიტუცია, როგორც უმაღლესი იერარქიის კანონი, მოიცავს დემოკრატიის ფუნდამენტურ პრინციპებს, როგორიცაა სახალხო სუვერენიტეტი, ხელისუფლების დანაწილების პრინციპი და კანონის უზენაესობა. თუ სასამართლოები არ გაატარებენ კონსტიტუციასთან შესაბამისი ინტერპრეტაციის პრინციპს, ამ ფუნდამენტური პრინციპების დარღვევა და მათი დაკნინება შეიძლება მოხდეს. შესაბამისად, სასამართლოები, თავიანთი ვალდებულებიდან გამომდინარე, უნდა იყვნენ დემოკრატიისა და კანონის უზენაესობის დაცვის ფლანგზე.

კონსტიტუციასთან შესაბამისი ინტერპრეტაციის პრინციპი წარმოადგენს იურიდიული სისტემის სტაბილურობისა და სამართლებრივი უსაფრთხოების ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს გარანტიას. სასამართლოები ვალდებულნი არიან, ამ პრინციპის შესაბამისად იმოქმედონ, რათა დაიცვან ფუნდამენტური უფლებები, უზრუნველყონ სამართლებრივი ჰარმონია და სტაბილურობა, და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, შეინარჩუნონ კონსტიტუციის უზენაესობა სამართლებრივ სისტემაში.

თუ კანონის ინტერპრეტაციის რამდენიმე შესაძლებლობა არსებობს, ის უნდა აირჩეს, რომელიც კონსტიტუციასთან ყველაზე მეტადაა შესაბამისობაში. ამით თავიდან ავიცილებთ კონფლიქტს ჩვეულებრივ კანონებსა და კონსტიტუციას შორის. თუმცა, თუ კანონს კონსტიტუციის შესაბამისად განმარტების/გამოყენების რესურსი/პოტენციალი არ აქვს, მაშინ ის უნდა გასაჩივრდეს საკონსტიტუციო სასამართლოში, რომელსაც შეუძლია კანონი არაკონსტიტუციურად ცნოს და გააუქმოს. მიგვაჩნია, რომ იმ პირობებში, როდესაც სასამართლო პრაქტიკაში ხდება ნორმის არაკონსტიტუციური განმარტება, საკონსტიტუციო სასამართლომ ამგვარი განმარტების შესაძლებლობა და შესაბამისი ნორმატიული შინაარსი არაკონსტიტუციურად უნდა ცნოს. საკონსტიტუციო სასამართლოს საკმაოდ მდიდარი პრაქტიკა აქვს ამ თვალსაზრისით. საერთოდაც „ნორმატიული შინაარსით“ ნორმების კონსტიტუციურობის შეფასების პრაქტიკა სწორედ ამ მიზეზით გაჩნდა.

„საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 23-ე მუხლის მე-7 პუნქტი სახელმწიფოს ავალდებულებს, გახსნას საარჩევნო უბნები საზღვარგარეთ იმგვარად, რომ მოქალაქეებმა შეძლონ არჩევნებში მონაწილეობა, მიუხედავად მათი გეოგრაფიული მდებარეობისა. ამ მუხლში ცალსახად არ არის მოთხოვნილი, რომ საარჩევნო უბნები მხოლოდ საკონსულოებში იყოს გახსნილი. შესაბამისად, საარჩევნო ადმინისტრაციისგან საარჩევნო უფლების რეალიზაციისათვის საჭირო საორგანიზაციო მხარე არ საჭიროებს განსაკუთრებულ სამართლებრივ საფუძველს და ძალისხმევას.

„საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 23-ე მუხლის მე-2 პუნქტი განსაზღვრავს, რომ „საარჩევნო უბანი იქმნება არანაკლებ 20 და არაუმეტეს 1 500 ამომრჩევლისთვის“. აღნიშნული ნორმის ახსნისას მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ გათვალისწინებულ უნდა იქნეს კონსტიტუციის მოთხოვნები და ამომრჩეველთა უფლებები, განსაკუთრებით მათ საცხოვრებელ ადგილთან დაკავშირებით.

საქართველოს კონსტიტუცია განამტკიცებს მოქალაქეთა უფლებას, მონაწილეობა მიიღონ არჩევნებში და მოახდინონ თავიანთი არჩევანის გამოხატვა ხმის მიცემის საშუალებით. ამ უფლებების ეფექტური განხორციელება მოითხოვს, რომ საარჩევნო უბნების შექმნის პროცესში მხედველობაში იყოს მიღებული ამომრჩეველთა საცხოვრებელი ადგილები. ეს პრინციპი წარმოადგენს დემოკრატიული პროცესის არსებით ელემენტს და უზრუნველყოფს, რომ მოქალაქეებს ჰქონდეთ ხელმისაწვდომი საშუალება, რათა მოახდინონ ხმის მიცემა მათი საცხოვრებლის სიახლოვეს.

ზღვარი „არანაკლებ 20 და არაუმეტეს 1 500 ამომრჩევლისთვის“ ქმნის ჩარჩოს, რომელიც არეგულირებს თითოეული საარჩევნო უბნის ფარგლებში რეგისტრირებულ ამომრჩეველთა რაოდენობას. თუმცა, ამ ჩარჩოს პრაქტიკულ გამოყენებაში ცესკოს უნდა ჰქონდეს გათვალისწინებული ამომრჩეველთა გეოგრაფიული განაწილება. ეს აუცილებელია, რათა თავიდან იქნეს აცილებული ცალკეული საარჩევნო უბნების გადატვირთვა და უზრუნველყოფილ იქნეს, რომ თითოეულ ამომრჩეველს ჰქონდეს შესაბამისი წვდომა საკუთარ საარჩევნო უბანზე. აღნიშნული მიდგომა ხელს უწყობს დემოკრატიული პროცესის გამართულობას და ცხადყოფს, რომ საარჩევნო სისტემა პასუხობს მოქალაქეების საჭიროებებს და ინტერესებს.

„საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 23-ე მუხლის მე-2 პუნქტის კონსტიტუციის შესაბამისი განმარტება ნათლად აჩვენებს, რომ საარჩევნო უბნების შექმნისას აუცილებელია ამომრჩევლების საცხოვრებელი ადგილების გათვალისწინება. ეს ახსნა უზრუნველყოფს, რომ არჩევნების პროცესში ამომრჩევლების უფლებები, ხმის მიცემისა და თავისუფალი არჩევანის საშუალება, იყოს დაცული. ცესკო ვალდებულია, საარჩევნო უბნები გახსნას ისე, რომ ისინი იყოს ხელმისაწვდომი ამომრჩევლებისთვის, რათა გაზარდოს დემოკრატიულ პროცესებში მონაწილეობა და გააძლიეროს საზოგადოების ნდობა არჩევნების მიმართ.

საქართველოში საარჩევნო უბნები იქმნება არანაკლებ 20 და არაუმეტეს 1 500 ამომრჩევლისთვის, ხოლო იქ, სადაც არჩევნები ელექტრონული საშუალებების გამოყენებით ტარდება, - არანაკლებ 20 და არაუმეტეს 3 000 ამომრჩევლისთვის (საქართველოს საარჩევნო კოდექსი, მუხლი 23).

ამომრჩეველთა რაოდენობის ზედა ზღვარი განსაზღვრულია საუბნო საარჩევნო კომისიის გამტარუნარიანობის გათვალისწინებით. რაც შეეხება ქვედა ზღვარს, ის განსაზღვრულია 20-ით და არა 100-ით, 150-ით ან 300-ით. ბუნებრივია, აღნიშნულის მიზანს წარმოადგენს ბევრი სოფელი, განსაკუთრებით მთაში, რომლებშიც 20 ან 20-ზე ნაკლები ამომრჩეველია რეგისტრირებული. თუ ერთი მეორესთან ახლოს 2 ან მეტი ისეთი სოფელია, რომლებშიც 20-ზე ნაკლები ამომრჩეველია, მათთვის 1 უბანი იქმნება ამ სოფელთაგან ერთ-ერთში. თუ სოფელში 20 ამომრჩეველია, მისთვის ცალკე უბანი იქმნება. ქალაქებსა და ქალაქის ტიპის დასახლებებში, აგრეთვე დიდ სოფლებში, რომლებშიც რამდენიმე ათასი მცხოვრებია, ლოგიკურია, არ იქმნება საარჩევნო უბნები, რომელშიც 20 ან რამდენიმე ათეული ამომრჩეველია, არამედ საარჩევნო უბნებში ამომრჩეველთა რაოდენობა ზღვრულთან ახლოა. ასეთია დამკვიდრებული პრაქტიკა. აშკარაა, რომ ზემოაღნიშნული პრაქტიკა ეფუძნება შემდეგ პრინციპებს:

ა. გეოგრაფიულ პრინციპს - საარჩევნო უბანი მოიცავს მხოლოდ ერთიმეორესთან ახლოს მდებარე დასახლებებს;

ბ. თანასწორობის პრინციპს - ერთ საარჩევნო უბანში მცხოვრები ამომრჩევლებისთვის ბევრად უფრო რთული არ უნდა იყოს ხმის მისაცემად მისვლა, ვიდრე ეს არის სხვა საარჩევნო უბანში მცხოვრები ამომრჩევლებისთვის;

გ. ამომრჩევლებისთვის ხმის მისაცემად მეგობრული გარემოს შექმნის პრინციპს.

საზღვარგარეთ საარჩევნო უბნები იქმნება არანაკლებ 50 და არაუმეტეს 3 000 ამომრჩევლისათვის. ქვედა ზღვარი გაზრდილია ხარჯის შემცირების მიზნით, მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ დაცული არ იქნეს საქართველოში არსებული პრაქტიკის პრინციპები. სწორედ ამიტომ საარჩევნო კანონმდებლობა თავისუფლებას აძლევს ცესკოს, რომ მან, ზემოაღნიშნული პრინციპების დაცვით, თავად შეარჩიოს საარჩევნო უბნის ტერიტორია და საუბნო საარჩევნო კომისიის მდებარეობის ადგილი.

არცერთი ნორმატიული აქტით არ არის დადგენილი, რომ საუბნო საარჩევნო კომისია უნდა განთავსდეს საქართველოს მუდმივმოქმედ დიპლომატიურ წარმომადგენლობაში. 23-ე მუხლის მე-7 პუნქტის ამგვარად განმარტება კი არის არა მხოლოდ საარჩევნო კოდექსის არაკეთილსინდისიერი განმარტება, არამედ საქართველოს კონსტიტუციის დარღვევაც, ვინაიდან ასეთი განმარტების საფუძველზე ცესკოს მიერ საზღვარგარეთ შექმნილ ზოგიერთ საარჩევნო უბანში ამომრჩეველს ასეულობით კილომეტრის გავლა მოუწევს ხმის მისაცემად. ამგვარი მიდგომით დაირღვა არჩევნების საყოველთაობისა და თანასწორობის კონსტიტუციური პრინციპები (საქართველოს კონსტიტუცია, მუხლი 37.2).

ზემოაღნიშნული პრინციპების დაცვას უზრუნველყოფს: ერთ საარჩევნო უბანში მეტ-ნაკლებად ერთიმეორესთან ახლომდებარე ისეთი დასახლებების გაერთიანება, რომლებშიც ჯამურად 50 ან მეტი ამომრჩეველია. კანონმდებლობა არსებითად ითვალისწინებს სახელმწიფოს პოზიტიურ ვალდებულებას, უზრუნველყოს არჩევნების პროცესი თანასწორობისა და საყოველთაობის პრინციპების დაცვით.

გარდა ამისა პრაქტიკული თვალსაზრისით ბუნდოვანია და განუჭვრეტადია საარჩევნო კოდექსი 23-ე მუხლის მე-7 პუნქტის ის ნაწილი, რომლის მიხედვითაც ცესკო საზღვარგარეთ საარჩევნო უბნებს ხსნის საგარეო საქმეთა სამინისტროს მონაცემების საფუძველზე. კონკრეტული საკითხი პრაქტიკაში ბუნდოვანია, რადგან არ არის განსაზღვრული კერძოდ რა ინფორმაცია და რის საფუძველზე უნდა იქნა მოპოვებული ცესკოს მიერ. გულისხმობს, თუ არა ეს ნორმა, რომ პროაქტიულად იქნეს გაგზავნილი საგარეო საქმეთა სამინისტროს მიერ ინფორმაცია, თუ ცესკომ თავად უნდა გამოითხოვოს მისთვის ხელსაყრელი ინფორმაცია საგარეო საქმეთა სამინისტროსაგან, რომლის საფუძველზეც, საბოლოოდ სამინისტრო საარჩევნო ადმინისტრაციას აწვდის ინფორმაცია რომელიც ითვალისწინებს, მხოლოდ საქართველოს დიპლომატიური წარმომადგენლობების შესახებ ინფორმაციას, რაც ბუნებრივი ამ ნორმის ნორმატიული მოწესრიგებიდან არ გამომდინარეობს. გამომდინარე აღნიშნულიდან ნორმა იწვევს სხვადასხვაგვარი ინტერპრეტაციის შესაძლებლობას, რაც მისი სადავო ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობის დამატებით არგუმენტს წარმოადგენს.

„საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ“ - International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR) - 25-ე მუხლით უზრუნველყოფს, რომ ყველა მოქალაქეს ჰქონდეს უფლება, თანაბარ პირობებში მიიღოს მონაწილეობა არჩევნებში.

ეუთოს დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისი (ODIHR) ხშირად მიუთითებს იმაზე, რომ დისკრიმინაცია, რომელიც უშუალოდ უკავშირდება გეოგრაფიულ მდებარეობას ან სხვა არაადეკვატურ ფაქტორებს, არღვევს დემოკრატიული არჩევნების ფუნდამენტურ პრინციპებს და ხელს უშლის თანასწორობას.

ზემოაღნიშნულ თბილისის საქალაქო სასამართლო გადაწყვეტილებაში მითითებული ინფორმაციის მიხედვით 2024 წლის 29 სექტემბრის N01/2777 სამსახურებრივი ბარათით 2024 წლის 26 ოქტომბრის არჩევნებისათვის სხვა სახელმწიფოში საარჩევნო უბნებისა და ამომრჩეველთა რაოდენობის შესახებ, ინფორმაცია მიეწოდათ ცესკოს წევრებს. ქვეყნების რაოდენობა - 42; ქალაქების რაოდენობა - 53; უბნების რაოდენობა - 60; ამომრჩეველთა რაოდენობა სპეციალურ სიაში - 65 508. კერძოდ:

1. ავსტრიის რესპუბლიკა, ქ. ვენა - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 1201.

2. აზერბაიჯანის რესპუბლიკა, ქ. ბაქო - 3 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 6419.

3. ამერიკის შეერთებული შტატები - ქ. ვაშინგტონი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 745;

ამერიკის შეერთებული შტატები - ქ. ნიუ-იორკი - 3 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 6486;

ამერიკის შეერთებული შტატები - ქ. სან-ფრანცისკო - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 537.

4. ბელარუსის რესპუბლიკა, ქ. მინსკი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 690.

5. ბელგიის სამეფო, ქ. ბრიუსელი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 1681.

6. ბულგარეთის რესპუბლიკა, ქ. სოფია - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 79.

7. გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა, ქ. ბერლინი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 1860; გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა, ქ. მაინის ფრანკფურტი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 1846; გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა, ქ. მიუნხენი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 1295; გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა, ქ. შტუტგარტი -1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 619.

8. დანიის სამეფო, ქ. კოპენჰაგენი -1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 109.

9. დიდი ბრიტანეთი, ქ. ლონდონი -1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 2219.

10. ესპანეთის სამეფო, ქ. მადრიდი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 1502. ესპანეთის სამეფო, ქ. ბარსელონა - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 2790.

11. ესტონეთის რესპუბლიკა, ქ. ტალინი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 249.

12. თურქეთის რესპუბლიკა, ქ. ანკარა - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 427. თურქეთის რესპუბლიკა, ქ. სტამბოლი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 1357. თურქეთის რესპუბლიკა, ქ. ტრაპიზონი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 319.

13. ირლანდია, ქ. დუბლინი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 1414.

14. ისრაელის სახელმწიფო, ქ.რამათ განი-1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 1038.

15. იტალიის რესპუბლიკა, ქ. რომი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 2325. იტალიის რესპუბლიკა ქ. ბარი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 1320. იტალიის რესპუბლიკა ქ. მილანი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 1080.

16. კანადა, ქ. ოტავა - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 444.

17. კვიპროსის რესპუბლიკა, ქ. ნიქოზია - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 365.

18. ლატვიის რესპუბლიკა, ქ. რიგა - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 129.

19. ლიეტუვას რესპუბლიკა, ქ.ვილნიუსი -1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 216.

20. მოლდოვას რესპუბლიკა, ქ. კიშინოვი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 89.

21. ნიდერლანდების სამეფო, ქ. ჰააგა - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 465.

22. პოლონეთის რესპუბლიკა, ქ.ვარშავა -1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 1013.

23. პორტუგალიის რესპუბლიკა, ქ. ლისაბონი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 248.

24. საბერძნეთის რესპუბლიკა, ქ. ათენი - 3 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 8600.

საბერძნეთის რესპუბლიკა, ქ. სალონიკი -2 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 5372.

25. საფრანგეთის რესპუბლიკა, ქ. პარიზი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 2976.

26. სლოვაკეთის რესპუბლიკა, ქ. ბრატისლავა - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 921.

27. სომხეთის რესპუბლიკა, ქ. ერევანი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 650.

28. უზბეკეთის რესპუბლიკა, ქ. ტაშკენტი-1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 106.

29. უნგრეთი, ქ. ბუდაპეშტი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 256.

30. ქუვეითის სახელმწიფო, ქ.ალ-ქუვეითი -1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 78.

31. ყაზახეთის რესპუბლიკა, ქ. ასტანა - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 1461.

32. შვედეთის სამეფო, ქ. სტოკჰოლმი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 984.

33. შვეიცარიის კონფედერაცია, ქ. ბერნი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 351.

34. ჩეხეთის რესპუბლიკა, ქ. პრაღა - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 538.

35. კატარის სახელმწიფო, ქ. დოჰა - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 83.

36. ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა, ქ. პეკინი-1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა-84.

37. ნორვეგიის სამეფო, ქ. ოსლო - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 93.

38. არაბთა გაერთიანებული საამიროები ქ. აბუ-დაბი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 136.

39. ფინეთის რესპუბლიკა, ქ. ჰელსინკი - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 74.

40. კორეის რესპუბლიკა, ქ. სეული - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 63.

41. იაპონია, ქ. ტოკიო - 1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა - 52.

42.ავსტრალიის თანამეგობრობა, ქ. კანბერა-1 საარჩევნო უბანი; ამომრჩეველთა რაოდენობა- 54.

საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის 2024 წლის 26 სექტემბრის №191/2024 განკარგულებით, საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსი” 23-ე მუხლის მე-7 პუნქტის, 77-ე მუხლის მე-5 პუნქტისა და საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს 2024 წლის 24 სექტემბრის №01/30922 და №01/30947 (ცესკოში რეგისტრაციის №2642; №2644; 25.09.2024წ.) და 26 სექტემბრის №01/31114 (№2683; 26.09.2024წ.) წერილების საფუძველზე, შეიქმნა საქართველოს პარლამენტის 2024 წლის 26 ოქტომბრის არჩევნებისათვის სხვა სახელმწიფოში საარჩევნო უბნები დანართის შესაბამისად.

ამავე განკარგულების დანართით განისაზღვრა საქართველოს პარლამენტის 2024 წლის 26 ოქტომბრის არჩევნებისათვის სხვა სახელმწიფოში საარჩევნო უბნები. კერძოდ:

1. №1 საარჩევნო უბანი - ავსტრიის რესპუბლიკა, ქ. ვენა;

2. №2 საარჩევნო უბანი - აზერბაიჯანის რესპუბლიკა, ქ. ბაქო;

3. №3 საარჩევნო უბანი - აზერბაიჯანის რესპუბლიკა, ქ. ბაქო;

4. №4 საარჩევნო უბანი - აზერბაიჯანის რესპუბლიკა, ქ. ბაქო;

5. №5 საარჩევნო უბანი - ამერიკის შეერთებული შტატები, ქ. ვაშინგტონი;

6. №6 საარჩევნო უბანი - ამერიკის შეერთებული შტატები, ქ. ნიუ-იორკი;

7. №7 საარჩევნო უბანი - ამერიკის შეერთებული შტატები, ქ. ნიუ-იორკი;

8. №8 საარჩევნო უბანი - ამერიკის შეერთებული შტატები, ქ. ნიუ-იორკი;;

9. №9 საარჩევნო უბანი - ამერიკის შეერთებული შტატები ქ. სან-ფრანცისკო;

10. №10 საარჩევნო უბანი - ბელარუსის რესპუბლიკა, ქ. მინსკი

11. №11 საარჩევნო უბანი - ბელგიის სამეფო, ქ. ბრიუსელი;

12. №12 საარჩევნო უბანი - ბულგარეთის რესპუბლიკა, ქ. სოფია;

13. №13 საარჩევნო უბანი - გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა, ქ. ბერლინი

14. №14 საარჩევნო უბანი - გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა, ქ. მაინის ფრანკფურტი;

15. №15 საარჩევნო უბანი - გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა, ქ. მიუნხენი;

16. №16 საარჩევნო უბანი - გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა, ქ. შტუტგარტი;

17. №17 საარჩევნო უბანი - დანიის სამეფო, ქ. კოპენჰაგენი;

18. №18 საარჩევნო უბანი - დიდი ბრიტანეთი, ქ. ლონდონი;

19. №19 საარჩევნო უბანი - ესპანეთის სამეფო, ქ. მადრიდი;

20. №20 საარჩევნო უბანი - ესპანეთის სამეფო, ქ. ბარსელონა;

21. №21 საარჩევნო უბანი - ესტონეთის რესპუბლიკა, ქ. ტალინი;

22. №22 საარჩევნო უბანი - თურქეთის რესპუბლიკა, ქ. ანკარა;

23. №23 საარჩევნო უბანი - თურქეთის რესპუბლიკა, ქ. სტამბოლი;

24. №24 საარჩევნო უბანი - თურქეთის რესპუბლიკა, ქ. ტრაპიზონი;

25. №25 საარჩევნო უბანი - ირლანდია, ქ. დუბლინი;

26. №26 საარჩევნო უბანი - ისრაელის სახელმწიფო, ქ. რამათ განი;

27. №27 საარჩევნო უბანი - იტალიის რესპუბლიკა, ქ. რომი;

28. №28 საარჩევნო უბანი - იტალიის რესპუბლიკა ქ. ბარი;

29. №29 საარჩევნო უბანი - იტალიის რესპუბლიკა ქ. მილანი;

30. №30 საარჩევნო უბანი - კანადა, ქ. ოტავა;

31. №31 საარჩევნო უბანი - კვიპროსის რესპუბლიკა, ქ. ნიქოზია;

32. №32 საარჩევნო უბანი - ლატვიის რესპუბლიკა, ქ. რიგა;

33. №33 საარჩევნო უბანი - ლიეტუვას რესპუბლიკა, ქ. ვილნიუსი;

34. №34 საარჩევნო უბანი - მოლდოვას რესპუბლიკა, ქ. კიშინოვი;

35. №35 საარჩევნო უბანი - ნიდერლანდების სამეფო, ქ. ჰააგა;

36. №36 საარჩევნო უბანი - პოლონეთის რესპუბლიკა, ქ. ვარშავა;

37. №37 საარჩევნო უბანი - პორტუგალიის რესპუბლიკა, ქ. ლისაბონი;

38. №38 საარჩევნო უბანი - საბერძნეთის რესპუბლიკა, ქ. ათენი;

39. №39 საარჩევნო უბანი - საბერძნეთის რესპუბლიკა, ქ. ათენი;

40. №40 საარჩევნო უბანი - საბერძნეთის რესპუბლიკა, ქ. ათენი;

41. №41 საარჩევნო უბანი - საბერძნეთის რესპუბლიკა, ქ. სალონიკი;

42. №42 საარჩევნო უბანი - საბერძნეთის რესპუბლიკა, ქ. სალონიკი;

43. №43 საარჩევნო უბანი - საფრანგეთის რესპუბლიკა, ქ. პარიზი;

44. №44 საარჩევნო უბანი - სლოვაკეთის რესპუბლიკა, ქ. ბრატისლავა;

45. №45 საარჩევნო უბანი - სომხეთის რესპუბლიკა, ქ. ერევანი;

46. №46 საარჩევნო უბანი - უზბეკეთის რესპუბლიკა, ქ. ტაშკენტი;

47. №47 საარჩევნო უბანი - უნგრეთი, ქ. ბუდაპეშტი;

48. №48 საარჩევნო უბანი - ქუვეითის სახელმწიფო, ქ. ალ-ქუვეითი;

49. №49 საარჩევნო უბანი - ყაზახეთის რესპუბლიკა, ქ. ასტანა;

50. №50 საარჩევნო უბანი - შვედეთის სამეფო, ქ. სტოკჰოლმი;

51. №51 საარჩევნო უბანი - შვეიცარიის კონფედერაცია, ქ. ბერნი;

52. №52 საარჩევნო უბანი - ჩეხეთის რესპუბლიკა, ქ. პრაღა;

53. №53 საარჩევნო უბანი - კატარის სახელმწიფო, ქ.დოჰა;

54. №54 საარჩევნო უბანი - ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა, ქ. პეკინი;

55. №55 საარჩევნო უბანი - ნორვეგიის სამეფო, ქ. ოსლო;

56. №56 საარჩევნო უბანი - არაბთა გაერთიანებული საამიროები ქ. აბუ-დაბი;

57. №57 საარჩევნო უბანი - ფინეთის რესპუბლიკა, ქ. ჰელსინკი;

58. №58 საარჩევნო უბანი - კორეის რესპუბლიკა, ქ. სეული;

59. №59 საარჩევნო უბანი - იაპონია, ქ. ტოკიო;

60. №60 საარჩევნო უბანი - ავსტრალიის თანამეგობრობა, ქ. კანბერა;

საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის 2024 წლის 11 ოქტომბრის №51/2024 დადგენილება „ზოგიერთ სხვა სახელმწიფოში საარჩევნო უბნის შექმნის დამატებითი ვადისა და ამ საუბნო საარჩევნო კომისიის დაკომპლექტების ღონისძიებების განსაზღვრის თაობაზე“ რომლის თანახმად, საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“ (შემდგომში – საარჩევნო კოდექსი) 23-ე მუხლის მე-7 პუნქტის შესაბამისად, სხვა სახელმწიფოში საარჩევნო უბნებს ქმნის ცესკო არჩევნების დღემდე არაუგვიანეს 30-ე დღისა საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს მონაცემების საფუძველზე, არანაკლებ 50 და არაუმეტეს 3 000 ამომრჩევლისათვის.

„საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 32-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ე” ქვეპუნქტის შესაბამისად, კენჭისყრის დღეს სხვა სახელმწიფოში საქართველოს საკონსულო აღრიცხვაზე მყოფ ამომრჩეველთა, აგრეთვე იმ ამომრჩეველთა, რომლებიც არ დგანან საქართველოს საკონსულო აღრიცხვაზე და არ არიან რეგისტრირებული საზღვარგარეთ, მაგრამ არჩევნების დღემდე არაუგვიანეს მე-19 დღისა რეგისტრაციას გაივლიან სხვა სახელმწიფოში შექმნილ საუბნო საარჩევნო კომისიაში, საზღვარგარეთ საქართველოს დიპლომატიურ წარმომადგენლობაში ან საქართველოს საკონსულო დაწესებულებაში, სიას ადგენს საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო და კენჭისყრის დღემდე არაუგვიანეს მე-18 დღისა გადასცემს ცესკოს, ხოლო საზღვარგარეთ რეგისტრირებულ პირთა სიას ადგენს სააგენტო და კენჭისყრის დღემდე არაუგვიანეს მე-18 დღისა გადასცემს ცესკოს.

ცესკოსთვის მოწოდებული განახლებული/ახალი მონაცემების დამუშავების შემდეგ, დადგინდა:

1) ქ. ნიუ-იორკში მდებარე საარჩევნო უბნებში ამომრჩეველთა რაოდენობა გაიზარდა და 2 811-ით აჭარბებს საარჩევნო უბნებზე ამომრჩეველთა კანონით დადგენილ მაქსიმალურ რაოდენობას.

2) ქ. ბერლინში მდებარე საარჩევნო უბანში ამომრჩეველთა რაოდენობა გაიზარდა და 750-ით აჭარბებს საარჩევნო უბანზე ამომრჩეველთა კანონით დადგენილ მაქსიმალურ რაოდენობას.

3) ქ. ბარსელონაში მდებარე საარჩევნო უბანში ამომრჩეველთა რაოდენობა გაიზარდა და 679-ით აჭარბებს საარჩევნო უბანზე ამომრჩეველთა კანონით დადგენილ მაქსიმალურ რაოდენობას.

4) ქ. რომში მდებარე საარჩევნო უბანში ამომრჩეველთა რაოდენობა გაიზარდა და 651-ით აჭარბებს საარჩევნო უბანზე ამომრჩეველთა კანონით დადგენილ მაქსიმალურ რაოდენობას.

5) ქ. ათენში მდებარე საარჩევნო უბნებში ამომრჩეველთა რაოდენობა გაიზარდა და 2 258-ით აჭარბებს საარჩევნო უბნებზე ამომრჩეველთა კანონით დადგენილ მაქსიმალურ რაოდენობას.

6) ქ. სალონიკში მდებარე საარჩევნო უბნებში ამომრჩეველთა რაოდენობა გაიზარდა და 200-ით აჭარბებს საარჩევნო უბნებზე ამომრჩეველთა კანონით დადგენილ მაქსიმალურ რაოდენობას.

7) ქ. პარიზში მდებარე საარჩევნო უბანში ამომრჩეველთა რაოდენობა გაიზარდა და 1 863-ით აჭარბებს საარჩევნო უბანზე ამომრჩეველთა კანონით დადგენილ მაქსიმალურ რაოდენობას.

იმის გათვალისწინებით, რომ აღნიშნულმა გარემოებამ შესაძლოა ამ საარჩევნო უბნებზე გამოიწვიოს კენჭისყრის დღის პროცედურების მნიშვნელოვანი შეფერხებებით განხორციელება, რის გამოც შესაძლოა შეუძლებელი გახდეს ამ უბნებზე, ამომრჩეველთა განსაკუთრებით დიდი რაოდენობის გამო, საარჩევნო კოდექსით დადგენილი მოთხოვნების შესრულება, შესაბამისად:

საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“ მე-14 მუხლის პირველი პუნქტის „გ” ქვეპუნქტის, 30-ე მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტების, 77-ე მუხლის მე-5 პუნქტისა და ცესკოს 2024 წლის 5 ოქტომბრის №47/2024 დადგენილების საფუძველზე, საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიამ დაადგინა, რომ საქართველოს პარლამენტის მორიგი არჩევნების დღემდე არაუგვიანეს მე-15 (2024 წლის 11 ოქტომბერი) დღისა, 2024 წლის 26 სექტემბრის №191/2024 განკარგულებით ზოგიერთ სხვა სახელმწიფოში შექმნილ საარჩევნო უბნებთან მიმართებით დამატებით შეექმნა შემდეგი ახალი საარჩევნო უბანი:

1. ამერიკის შეერთებული შტატები, ქ. ნიუ-იორკი, მის.: 144 აღმოსავლეთის 44-ე ქუჩა, მე-4 სართული, ქ. ნიუ-იორკი, ნიუ იორკი 10017/144 E 44th steet, 4th floor, New York, NY 10017

2. გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა, ქ. ბერლინი, მის.: რაუხშტრასე 11, 10787 ბერლინი/Rauchstraße 11, 10787 Berlin

3. ესპანეთის სამეფო, ქ. ბარსელონა, მის.: ქ. ბარსელონა, პასეო დე გრასია 7, 3 მარჯვენა/Kingdom of Spain, Barcelona 08007, Paseo de Gracia №7, 3 derecha

4. იტალიის რესპუბლიკა, ქ. რომი, მის.: ვია დელ პლებიშიტო, 102, 00186 რომი/Via Del Plebiscito, 102, 00186 Roma, Italia

5. საბერძნეთის რესპუბლიკა, ქ. ათენი, მის.: არგონავტონის ქ. 11, ატიკის ოლქი, ხალანდრი/11 Argonavton str., Khalandri, Attica, P.C. 15232, Athens, Greece

6. საბერძნეთის რესპუბლიკა, ქ. სალონიკი, მის.: მიტროპოლიტუ ამვროსიუ მოსხონისიონ 11, 546 55/Mitropolitou Amvrosiou Moschonision 11, 546 55

7. საფრანგეთის რესპუბლიკა, ქ. პარიზი, მის.: 8 რუ ბრემონწიე 75017 პარიზი/8 Rue Bremontier 75017 Paris.

ზემოაღნიშნული სამართლებრივი აქტებით ვერ იქნა უზრუნველყოფილი ცენტრალური საარჩევნო კომისიის ის ფუნქცია და ვალდებულება, რომელიც მას განსაზღვრული აქვს საქართველოს კონსტიტუციის მე-3, 24-ე და 37-ე მუხლების შესაბამისად, და რომლის მიხედვითაც ცესკომ უნდა უზრუნველყოფს საყოველთაო პრინციპის საფუძველზე საქართველოს პარლამენტის არჩევნების ორგანიზება. მიუხედავად იმისა, რომ ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მიერ ამომრჩეველთა სიმრავლის გამო დამატებით რამდენიმე უბანი იქნა გახსნილი, ბუნებრივია, ეს სრულფასოვნად ვერ ქმნის საზღვარგარეთ საყოველთაო საარჩევნო უფლებით სარგებლობის ადეკვატურ შესაძლებლობას. იმის გათვალისწინებით, რომ საარჩევნო პერიოდში დაახლოებით 270 000-ზე მეტი ამომრჩეველი იმყოფებოდა საქართველოს ფარგლებს გარეთ, ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მიერ არჩევნებში მონაწილეობის უფლება ფაქტობრივად კენჭისყრის დღემდე დაკარგა ამომრჩეველთა უმრავლესობამ, ვინაიდან ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიამ არ შექმნა უფლებით სარგებლობის სათანადო გარანტიები, არ გახსნა თანაზომიერი და პროპორციული ოდენობისა და შესაბამისი ადგილმდებარეობის მიხედვით საარჩევნო უბნები და ამავდროულად, ამომრჩევლებს არ მიეცათ შესაძლებლობა გაევლოთ სათანადო რეგისტრაცია მათთვის ხელმისაწვდომ უბნებზე.

რაც შეეხება იმ გარემოებას, რომ ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიამ გადაწყვეტილების მიღებისას არ გაითვალისწინა ამომრჩეველთა ფაქტობრივი საცხოვრებელი ადგილი, ეს პირდაპირ ზღუდავს ამომრჩეველთა კონსტიტუციურ უფლებებს. ამ პირობებში, ცესკოს მოქმედებები უნდა იყოს გამყარებული მკაფიოდ განსაზღვრული სამართლებრივი საფუძვლით, რომელიც უზრუნველყოფს, რომ ყველა გადაწყვეტილება, რაც ამომრჩეველთა უფლებების რეალიზაციას ეხება, იყოს გამჭვირვალე და სამართლიანი. ასეთ შემთხვევაში აუცილებელია, რომ ცესკოს გადაწყვეტილებები ეყრდნობოდეს შესაბამის კანონმდებლობას, რომელიც ნათლად განსაზღვრავს, თუ რა შემთხვევაში და რა პირობებში შეიძლება ცესკომ მიიღოს კონკრეტული ზომები, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც საქმე ეხება მოქალაქეთა საარჩევნო უფლებების შეზღუდვას.

ცესკოს მოქმედება არღვევს საქართველოს კონსტიტუციით დაცულ არჩევნების საყოველთაობის პრინციპს. კონსტიტუციური ნორმები წარმოადგენენ დემოკრატიული სახელმწიფოს საძირკველს. მათი უგულებელყოფა კი საფრთხეს უქმნის არა მხოლოდ ინდივიდუალური უფლებების რეალიზაციას, არამედ სამართლებრივი სისტემის მთლიანობასაც.

საერთაშორისო სტანდარტებით:

ა. არჩევნებში მონაწილეობის უფლება არ უნდა იყოს შეზღუდული მხოლოდ იმის გამო, რომ მოქალაქე კონკრეტულ ქალაქში ცხოვრობს, სადაც არ არის დიპლომატიური წარმომადგენლობა. ეს ქმნის ისეთ პირობებს, სადაც ერთ ჯგუფს აქვს უფრო ადვილი წვდომა არჩევნებზე, ვიდრე მეორეს, რაც ქმნის უთანასწორობას;

ბ. ყველა მოქალაქეს უნდა ჰქონდეს თანაბარი შესაძლებლობა მიიღოს მონაწილეობა არჩევნებში. ეს პრინციპი მოითხოვს, რომ საარჩევნო პროცესები მოერგოს ყველა ამომრჩეველს, განურჩევლად მათი ადგილსამყოფელისა;

გ. ეუთო და ევროპის საბჭო მოუწოდებენ სახელმწიფოებს, შექმნან ისეთი პროცედურები, რომლებიც დროულად და ადეკვატურად უზრუნველყოფენ ყველა ამომრჩევლის უფლებების დაცვას.

საქართველოს სამართლებრივი სისტემა ეფუძნება მის სპეციფიკურ სოციალურ, პოლიტიკურ და კულტურულ რეალობებს. საერთაშორისო გამოცდილება შეიძლება იყოს გზამკვლევი, მაგრამ ის არ წარმოადგენს სავალდებულო სამართლებრივ ნორმას. მაგალითად, ევროპის ქვეყნებში სხვადასხვა მიდგომებია არჩევნებთან დაკავშირებით, მაგრამ ეს პრაქტიკები აღიქმება მათი ქვეყნის კანონმდებლობის კონტექსტში.

საერთაშორისო პრაქტიკის გამოყენება არ შეიძლება იყოს საკმარისი საბაბი საქართველოს მოქალაქეთა უფლებების შეზღუდვისთვის. თუ საარჩევნო უბნების გახსნა მხოლოდ საკონსულოებში უარყოფითად აისახება იმ მოქალაქეებზე, რომლებიც არ ცხოვრობენ საკონსულოების მახლობლად, მაშინ ამით ირღვევა თანასწორობის და საყოველთაობის პრინციპები. საქართველოს საარჩევნო კანონი და კონსტიტუცია ამ უფლებებს პირდაპირ იცავს, და საერთაშორისო პრაქტიკა არ არის საკმარისი არგუმენტი მათი უგულებელყოფისთვის.

საქმეში Shindler v. the United Kingdom სასამართლომ აღნიშნა ევროპის დონეზე არსებული მზარდი ცნობიერება მიგრაციით გამოწვეული პრობლემების შესახებ, წარმოშობისა და საცხოვრებელ ქვეყნებში პოლიტიკური მონაწილეობის კუთხით. ამავდროულად, განხილული მასალებიდან არც ერთი არ იძლეოდა საფუძველს დასკვნისა, რომ არსებული კანონმდებლობით, სახელმწიფოებს ეკისრებოდათ არარეზიდენტებისათვის ხმის მიცემის უფლებაზე შეუზღუდავი წვდომის მინიჭების მოვალეობა. მიუხედავად იმისა, რომ წევრი სახელმწიფოების კანონმდებლობასა და პრაქტიკაში არსებობდა არარეზიდენტებისათვის ხმის მიცემის შესაძლებლობის მიცემის მკაფიო ტენდენცია, ხოლო სახელმწიფოების დიდი უმრავლესობა მხარს უჭერდა ხმის მიცემის უფლებაზე შეუზღუდავ წვდომას, აღნიშნული არ იყო საკმარისი იმისათვის, რომ დადგენილიყო საერთო მიდგომის ან კონსენსუსის არსებობა არარეზიდენტებისათვის ხმის მიცემის შეუზღუდავი უფლებების კუთხით. ამრიგად, სასამართლოს დასკვნით, მიუხედავად იმისა, რომ, ეს საკითხი, შესაძლოა, მუდმივ გადახედვას საჭიროებდეს, ამ სფეროში სახელმწიფოებისათვის მინიჭებული თავისუფალი შეფასების არე არის ფართო (§§ 109-115).^[10] მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო პრაქტიკა არარეზიდენტების არჩევნებში მონაწილეობის თაობაზე არაერთგვაროვანია, რიგ შემთხვევებში არც კი ითვალისწინებს არჩევნებში მათი მონაწილეობის შესაძლებლობას, თუ სახელმწიფო ირჩევს იმგვარ მიდგომას, რომ საზღვარგარეთ მცხოვრებ პირებს ანიჭებს ხმის მიცემის უფლებას, ამ შემთხვევაში სრულფასოვნად და ზედმიწევნით უნდა იქნეს დაცული როგორც საყოველთაობის, ისე თანასწორობის პრინციპები.

2024 წლის 26 ოქტომბერს ჩატარებული არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმების წინააღმდეგობა არჩევნების ფარულობის პრინციპთან

საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ მე-3 მუხლის „დ“, „დ.ა“ და „დ.ბ“ ქვეპუნქტების თანახმად, საქართველოში არჩევნების ჩატარების ძირითადი პრინციპებია: კენჭისყრის ფარულობა და ამომრჩევლის ნების თავისუფალი გამოვლენა. საქართველოში არჩევნები ტარდება ფარული კენჭისყრით, გარდა საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნებისა; აკრძალულია ამომრჩევლის იძულება და ხმის მიცემის ფარულობის დარღვევა. საარჩევნო პრინციპები ერთობლიობაში ქმნიან საარჩევნო სისტემის საფუძვლებსა და საარჩევნო სისტემას. კოდექსის მე-3 მუხლში განმტკიცებული კენჭისყრის ფარულობისა და ამომრჩევლის ნების თავისუფალი გამოვლენის პრინციპი, როგორც ცალკეული საარჩევნო პრინციპების განმსაზღვრელი ნორმები, წარმოადგენს არა ზოგად აბსტრაქტულ და ნეიტრალური შინაარსის განმარტებით ნორმებს, არამედ საარჩევნო პრინციპებს, რომელთა უგულებელყოფა ავტომატურად იწვევს საარჩევნო უფლებაში გაუმართლებელ ჩარევას და ახდენს არსებით გავლენას არჩევნების შედეგებზეც. გამომდინარე აქედან, ყველა სამართლებრივი ნორმა, რომელიც უშვებს ამ პრინციპების უგულებელყოფას, უნდა იქნეს არაკონსტიტუციურად ცნობილი. შესაბამისად ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას აძლევს ამ პრინციპების საწინააღმდეგოდ საარჩევნო კოდექსის განმარტების შესაძლებლობას, უნდა მივიჩნიოთ არაკონსტიტუციურად. თავის მხრივ, თუ კი დარღვეულია კენჭისყრის ფარულობის პრინციპი, თავისთავად ცხადია, აღნიშნულს პირდაპირი გავლენა აქვს ნების თავისუფალი გამოვლენის პრინციპზე, თუნდაც იმის გამო, რომ საარჩევნო პრინციპები მჭიდრო კორელაციაშია ერთმანეთთან და ფარულობის პრინციპის დაცვის მიზანს წარმოადგენს, მათ შორის ისიც, რომ კენჭისყრისა თუ საარჩევნო პროცესის სხვადასხვა ეტაპზე ამომრჩეველმა მისი ნება პირდაპირი თუ ირიბი ზეგავლენის გარეშე გამოავლინოს და ასახოს საარჩევნო ბიულეტენში. მიუხედავად ამისა, საერთო სასამართლოების განმარტება არსებითად უპირისპირდება საარჩევნო პრინციპების კონსტიტუციურ გაგებას.

საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 76⁵ მუხლის თანახმად, საარჩევნო ბიულეტენის ფორმას, ტექსტსა და შევსების წესს, საარჩევნო ყუთისა და სპეციალური ჩარჩო-კონვერტის სახეებს, წინასწარი შედეგების შესახებ ამონაწერის, კენჭისყრის შედეგების შემაჯამებელი ოქმისა და არჩევნების ჩატარებისთვის საჭირო სხვა დოკუმენტაციის ფორმასა და სახეს განკარგულებით ადგენს ცესკო. საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 63-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, საარჩევნო ბიულეტენის ბეჭდვა ხორციელდება ცესკოს განკარგულების საფუძველზე, მის მიერ დადგენილი ნიმუშის მიხედვით. აღნიშნული ნორმების კეთილსინდისიერი კონსტიტუციური განმარტების პირობებში ცესკოს ევალებოდა იმ ტექნიკური მონაცემების მქონე კენჭისყრისთვის აუცილებელი ატრიბუტების დამზადება, რომლითაც დაცული იქნებოდა ხმის მიცემის ფარულობა, თუმცა უდავო ფაქტია, რომ თითქმის ყველა ბიულეტენი, რომელიც იქნა გამოყენებული 2024 წლის 26 ოქტომბრის საქართველოს პარლამენტისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს არჩევნებზე ელექტრონული კენჭისყრის პროცედურისას, ტოვებდა სპეციალური მარკერის კვალს, რის გამოც ხილვადი ხდებოდა ამომრჩეველთა მიერ გამოვლენილი ნება. სულ მცირე ხილვადი ხდებოდა იმ თვალსაზრისით, ამომრჩეველმა ნება გამოავლინა მმართველი პოლიტიკური პარტიის სასარგებლოდ თუ რომელიმე ოპოზიციური პოლიტიკური პარტიის სასარგებლოდ.

„კენჭისყრის ელექტრონული საშუალებების გამოყენებით ჩატარების წესისა და პირობების განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის 2023 წლის 6 თებერვლის N7/2023 დადგენილების პირველი მუხლის „გ“ ქვეპუნქტის თანახმად, თუ ერთდროულად ტარდება საერთო და აჭარის უმაღლესი საბჭოს არჩევნები, საარჩევნო ბიულეტენის ფორმა და შევსების წესი, საარჩევნო ყუთისა და სპეციალური ჩარჩო კონვერტის სახეები, წინასწარი შედეგების შესახებ ამონაწერის, კენჭისყრის შედეგების შემაჯამებელი ოქმისა და არჩევნების ჩატარებისთვის საჭირო სხვა დოკუმენტაციის ფორმა და სახე განისაზღვრება ცესკოს განკარგულებით. აჭარის უმაღლესი საბჭოს არჩევნებისთვის საარჩევნო ბიულეტენის ტექსტს განკარგულებით ადგენს უსკო, რომელიც ეგზავნება ცესკოს შემდგომში საარჩევნო ბიულეტენის საბოლოო ტექსტის დადგენის მიზნით.

„კენჭისყრის ელექტრონული საშუალებების გამოყენებით ჩატარების წესისა და პირობების განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის 2023 წლის 6 თებერვლის N7/2023 დადგენილების დანართის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის: „ე“ ქვეპუნქტის თანახმად განსაზღვრულია, რომ საარჩევნო ბიულეტენისა და სპეციალური ჩარჩო-კონვერტის მიღების შემდეგ ამომრჩეველი შედის ფარული კენჭისყრის კაბინაში და სპეციალური მარკერის გამოყენებით ავსებს საარჩევნო ბიულეტენს. მაშასადამე, ერთი მხრივ, ამომრჩეველს ამ ნორმის საფუძველზე ავალდებულებს ხმა მისცეს არა ნებისმიერი მარკერით, არამედ, მხოლოდ ამისთვის „სპეციალური მარკერით“, ხოლო, მეორე მხრივ კი, არ უზრუნველყოფს ამ სპეციალური მარკერით ხმის მიცემის ისეთ პირობებს, რომელიც დაიცავს არჩევანის ფარულობას. გარდა ამისა, მარკერისა და ბიულეტენის ტექნიკური მონაცემები შესაძლებელია დამოუკიდებლად უზრუნველყოფდეს ხმის მიცემის ფარულობას, თუმცა აღნიშნულ შემთხვევაში ვერც დამოუკიდებლად და ვერც ერთობლივად ვერ იქნა მიღწეული კენჭისყრის ფარულობის პრინციპი. იგივე შეიძლება ითქვას კენჭისყრისთვის განკუთვნილი ჩარჩო კონვერტის ფორმაზეც.

იმავე პუნქტის „ზ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, კი სპეციალურ ჩარჩო-კონვერტში მოთავსებული საარჩევნო ბიულეტენით ამომრჩეველი მიდის ძირითად საარჩევნო ყუთთან და სპეციალური ჩარჩო-კონვერტის საშუალებით ათავსებს საარჩევნო ბიულეტენს ძირითად საარჩევნო ყუთზე დამონტაჟებულ აპარატში. იმ შემთხვევაში, თუ ამომრჩეველი ვერ ახერხებს სპეციალური ჩარჩო-კონვერტის საშუალებით აპარატში ბიულეტენის მოთავსებას, მას შეიძლება დაეხმაროს საუბნო საარჩევნო კომისიის ხელმძღვანელი პირი/სპეციალური ჩარჩო-კონვერტების დანიშნულებისამებრ გამოყენებაზე ზედამხედველი პირი; იმ პირობებში, როდესაც მარკერი ვერ უზრუნველყოფს ბიულეტენის ფარულობას, მნიშვნელოვანია საკონსტიტუციო სასამართლომ, ასევე, შეაფასოს დასახელებული ნორმით გათვალისწინებული პროცედურა რამდენად უზრუნველყოფს ამგვარი ბიულეტენებით ხმის მიცემის ფარულობას. კერძოდ: ა) ფარულობა რომ იყოს დაცული ამომრჩეველს რაიმე განსაკუთრებული ძალისხმევა არ უნდა დასჭირდეს; ბ) იმ შემთხვევაში თუ აპარატმა ბიულეტენი არ მიიღო, კომისიის წევრს აქვს ასეთ კომპრომეტირებულ ბიულეტენთან შეხება, ვინაიდან იგი ეხმარება ამომრჩეველს. ამგვარად, ნორმა თვითონ უშვებს იმის ალბათობას, რომ აპარატმა არ მიიღოს ბიულეტენი. ესეც, ბუნებრივია, თავისთავად ფარულობის დარღვევის საფუძველია.

ასევე ამავე პუნქტის „თ“ ქვეპუნქტი, რომელის მიხედვით, „თუ ხმის დათვლის სპეციალური ელექტრონული აპარატი უკან დააბრუნებს საარჩევნო ბიულეტენს, შესაძლებელია მისი ხელმეორედ მოთავსება ხმის დათვლის სპეციალურ ელექტრონულ აპარატში. საარჩევნო ბიულეტენის კვლავ დაბრუნების შემთხვევაში, იგი ჩაითვლება გაფუჭებულად. გაფუჭებულ საარჩევნო ბიულეტენს ამომრჩევლის თანდასწრებით ჩამოეჭრება კუთხე, გადაიკეცება და შეიკვრება ლითონის შემკერით იმგვარად, რომ შეუძლებელი გახდეს ამომრჩევლის მიერ გაკეთებული არჩევანის დანახვა, დაეწერება „გაფუჭებულია”, ხელს მოაწერს საუბნო საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარე და იგი ცალკე შეინახება.“ როდესაც აპარატი საერთოდ არ მიიღებს ბიულეტენს, მაშინ კომისიის წევრმა უნდა გამოართვას გამოყენებული ბიულეტენი და ჩათვალოს ის გაფუჭებულად. ამ შემთხვევაშიც პირდაპირ არის გათვალისწინებული კომისიის წევრის შეხება გამოყენებულ ბიულეტენთან, რაც აშკარად იწვევს ფარულობის დარღვევას.

გარდა ზემოაღნიშნულისა სარჩელში დამატებით მოთხოვნას წარმოადგენს „აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს არჩევნების შესახებ“ აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის კანონის მე-3 მუხლის ,,დ“ , ,,დ.ა“ და ,,დ.ბ“ ქვეპუნქტები და ამავე კანონის 72⁴ მუხლის დებულებები, რომლებიც არსებითად იმეორებს საარჩევნო კოდექსის ნორმებს, შესაბამისად იმავე ნორმატიული შინაარსების გამო არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი, როგორც საქართველოს კონსტიტუციის შესაბამის დებულებებთან მიმართებით, ასევე ,,აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის შესახებ“ საქართველოს კონსტიტუციური კანონის შესაბამის დებულებასთან მიმართებითაც.

2024 წლის 26 ოქტომბერს საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე ჩატარდა საპარლამენტო არჩევნები, აჭარის ავტონომიურ რესპუბლიკაში, ასევე - უმაღლესი საბჭოს არჩევნები, მათ შორის, 2263 უბანში ელექტრონული ტექნოლოგიების გამოყენებით. არჩევნებზე დამკვირვებელი არასამთავრობო ორგანიზაციები ჯერ კიდევ წინაასარჩევნო პერიოდში ესწრებოდნენ ცესკოს მიერ ორგანიზებულ ელექტრონული ტექნოლოგიების სასწავლო-საინფორმაციო შეხვედრებს, სადაც ხდებოდა ელექტრონული წესით ხმის მიცემის პროცედურის „დატესტვა“. ჯერ კიდევ ამ შეხვედრებზე გამოიკვეთა, რომ ირღვეოდა ნების გამოხატვის ფარულობა. სპეციალური მარკერები, რომლებითაც უნდა მომხდარიყო საარჩევნო სუბიექტის შესაბამისი გრაფის გაფერადება, ტოვებდა ბიულეტენის უკანა მხარეს გაფერადებული წრის კვალს, ეს კი ბუნებრივია, ცხადს ხდიდა ამომრჩევლის გამოხატულ ნებას. ამ პრობლემასთან დაკავშირებით ცესკოსათვის მიწერილი წერილის პასუხად, ცესკომ განმარტა, რომ „შეხვედრებზე გამოყენებული ბიულეტენი არის სატესტო ვერსია და შესაბამისად, კენჭისყრის დღეს გამოყენებული ბიულეტენის ხარისხი იქნება განსხვავებული, რაც უზრუნველყოფს ფარულობის დაცვას.“ ცესკოს პასუხის მიუხედავად, უბნებზე, სადაც არჩევნები ელექტრონული ტექნოლოგიების მეშვეობით ჩატარდა, კენჭისყრის დღესვე გამოიკვეთა ხმის მიცემის ფარულობის დარღვევის შემთხვევები, რომლებიც გაანალიზების შედეგად აღმოჩნდა იმდენად მასშტაბური, რომ ცხადყო საარჩევნო უფლების უმნიშვნელოვანესი პრინციპის, ხმის მიცემის ფარულობის მასობრივი დარღვევა. აღნიშნული გამოიხატა იმაში, რომ დაფიქსირებული ხმა ისახებოდა ბიულეტენის უკანა მხარეს. ნიშანდობლივია, რომ ფარულობის დაცვას ვერ უზრუნველყოფდა ვერც ჩარჩო-კონვერტი. ეს გამოწვეული იყო ერთი მხრივ, ჩარჩო-კონვერტის ზომით, ხოლო მეორე მხრივ, იმით, რომ კომისიის წევრების მხრიდან გაცემული ბიულეტენის ჩარჩო-კონვერტში მოთავსების განმარტებული წესის დაცვის პირობებშიც კი ხმის მთვლელ აპარატში შეცურების მომენტში ბიულეტენის უკანა მხარე ნაწილ-ნაწილ ხილული ხდებოდა. ამასთანავე, საარჩევნო უბნების გახსნისთანავე, უბნებზე მასობრივად განთავსდა ვიდეოკამერები. საარჩევნო უბნებზე დამონტაჟებული ვიდეოკამერები რიგ შემთხვევაში უყურებდა რეგისტრატორის მაგიდებს და ვერიფიკაციის აპარატებს, ზოგ შემთხვევაში კი ხმის მიცემის კაბინებს და ძირითად საარჩევნო ყუთს. 2024 წლის 26 ოქტომბრის არჩევნებზე დამტკიცებული ბიულეტენის და არსებული მარკერის ფორმა იმთავითვე ვერ უზრუნველყოფდა ხმის ფარულობას. კერძოდ, მარკერით გაფერადებული წრე, ბიულეტენის თხელი მატერიისა და მარკერის სიმუქის გამო, ვიზუალურად აშკარად აღსაქმელი იყო ბიულეტენის ხმის დათვლის სპეციალურ აპარატში შეცურებისას. ამასთანავე, პრობლემური იყო თითქმის ყველა საარჩევნო უბანში დამონტაჟებული ვიდეოკამერა, რომელიც დღის განმავლობაში მუდმივ რეჟიმში იღებდა კენჭისყრის პროცესს, რაც ამომრჩევლებისთვის ქმნიდა კონტროლის განცდას და უქმნიდა აღქმას, რომ არჩევნები არ იყო ზეწოლისგან თავისუფალი.

მაგალითისათვის წალკის მუნიციპალიტეტში თეთრიწყაროს რაიონული სასამართლოს მაგისტრატი მოსამართლის 2024 წლის 4 ნოემბრის N3/62-24 (3-63/24) გადაწყვეტილებით დადგინდა, რომ კენჭისყრის დღეს მასობრივად დაირღვა ამომრჩევლის ხმის ფარულობის პრინციპი, რაც არღვევს საქართველოს ძირითადი კანონით - კონსტიტუციით გარანტირებულ საარჩევნო უფლებას.

ხმის მიცემის ფარულობა საარჩევნო კონსტიტუციური უფლების ძირეული კომპონენტია, რომლის დარღვევის შემთხვევაშიც უფლების დაცულობის მასშტაბი ფიქციური ხდება. ეს გარანტია, მათ შორის, იცავს საარჩევნო უბანზე საარჩევნო პროცესის წარმართვასთან დაკავშირებულ საკითხებს, როგორიც არის უფლების განხორციელების ინსტრუმენტული საშუალებები: ბიულეტენი და საარჩევნო ყუთი.

ფარულობის პრინციპის დარღვევა ასევე არღვევს ევროპულ კონვენციას, რომლის თანახმადაც, მაღალი ხელშემკვრელი მხარეები კისრულობენ გონივრული პერიოდულობით ჩაატარონ თავისუფალი არჩევნები ფარული კენჭისყრით ისეთ პირობებში, რომლებიც საკანონმდებლო ორგანოს არჩევისას უზრუნველყოფს ხალხის ნება-სურვილის თავისუფალ გამოხატვას. (ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის დამატებითი ოქმის მე-3 მუხლი).

ფარული არჩევნების პრინციპი აკისრებს სახელწიფოს პოზიტიურ ვალდებულებას, როგორც საკანონმდებლო, ასევე პრაქტიკული თვალსაზრისით, უზრუნველყოს მოქალაქის არჩევანის მკაცრი დაცვა გამჟღავნებისაგან.

2024 წლის 26 ოქტომბრის არჩევნებზე ელექტრონული კენჭისყრის ჩატარებული პროცედურის ფარგლებში საარჩევნო სუბიექტის წინ მდებარე წრის გაფერადების შემდგომ, მარკერის კვალი სრულად გადადიოდა ბიულეტენის უკანა მხარეს. შესაბამისად, ბიულეტენის მთვლელ აპარატში მოთავსებისას კომისიის წევრების, საარჩევნო უბანზე ყოფნის უფლების მქონე სუბიექტებისთვის, მარტივად აღქმადი იყო ამომრჩევლის გამოხატული ნება. მნიშვნელოვანი გარემოებაა, რომ ბიულეტენების დაბეჭდვა უზრუნველყო ცესკომ მის მიერ შერჩეული სტამბების და მის მიერვე მიტანილი საბეჭდი ქაღალდის მეშვეობით, შესაბამისად საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე გამოყენებული ბიულეტენი იყო ერთი ხარისხობრივი ნიშნის. გარდა ზემოაღნიშნულისა, ჩარჩო-კონვერტი განკუთვნილი იყო და ფარავდა მხოლოდ ბიულეტენის იმ ნაწილს, სადაც ფიქსირდებოდა საარჩევნო სუბიექტები, თავის მხრივ, კონვერტი უზრუნველყოფდა ბიულეტენის წინა მხარეს გაკეთებული არჩევანის ფარულობას და ამ მიზნითვე ხდებოდა ბიულეტენის მოთავსება მთვლელ აპარატში ამობრუნებულ მდგომარეობაში. თუმცა, როგორც ზემოთ აღინიშნა, ამობრუნებულ ბიულეტენზეც იკვეთებოდა ამომრჩევლის ნება. კერძოდ, ჩარჩო-კონვერტიდან მთვლელ აპარატში ბიულეტენის მოთავსებისას მასზე გარკვევით ჩანდა მარკერის კვალი, რაც მინიმუმ იმის იდენტიფიცირების სრულ შესაძლებლობას იძლეოდა, ამომრჩევლის ნება ოპოზიციურ თუ სახელისუფლებო პარტიას მიემართებოდა - აპარატის მიერ ბიულეტენის უკან დაბრუნების შემთხვევაში კი სრულად იდენტიფიცირდებოდა გაფერადებული საარჩევნო სუბიექტი. გარდა ამისა, ხდებოდა ამომრჩეველთა გამოსახულებით იდენტიფიკაცია, ეს გარემოებაც პირდაპირ მიმართული იყო საარჩევნო უბნებზე ამომრჩეველთა ფარულობის პრინციპის დარღვევისკენ. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ნათელია, რომ საარჩევო უბნები კენჭისყრის დღეს 26 ოქტომბერს, საარჩევნო ადმინისტრაციამ ვერ აღჭურვა იმგვარად, რომ დაცული ყოფილიყო ხმის მიცემის ფარულობა, შესაბამისად ყველა ელექტრონულ უბანზე, სადაც გამოყენებული იქნა ელექტრონული ბიულეტენი, დაირღვა საარჩევნო პრინციპები.

არჩევნებზე ფარულობის დარღვევის საკითხთან დაკავშირებით დავის საერთო სასამართლოში განხილვისას ცენტრალური საარჩევნო კომისიის პოზიცია მდგომარეობდა იმაში, რომ სპეციალური ჩარჩო-კონვერტის ზომა, მასში საარჩევნო ბიულეტენის დადგენილი წესით მოთავსების შემთხვევაში, სრულად ფარავდა საარჩევნო ბიულეტენზე აღნიშნულ საარჩევნო სუბიექტების მონაცემებს და საარჩევნო სუბიექტების რიგითი ნომრების წინ არსებულ წრეებს. შესაბამისად, სპეციალური ჩარჩო-კონვერტი ცესკოს განმარტებით იყო ხმის ფარულობის უზრუნველყოფის გამოსადეგი საშუალება.

წალკის მუნიციპალიტეტში თეთრიწყაროს რაიონული სასამართლოს მაგისტრატი მოსამართლისაგან განსხვავებით შეაფასა სამართლებრივი საკითხი საერთო სასამართლოების უმრავლესობამ, მაგალითისათვის ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს 2024 წლის 03 ნოემბრის გადაწყვეტილებაში (საქმე N3/638-24) სასამართლო აღნიშნავს, რომ წარმოდგენილი ვიდეო-მასალით დასტურდება გარკვეულ შემთხვევებში საარჩევნო ბიულეტინის მეორე მხარეს მარკერის გადასვლის კვალი. აღნიშნული შესაძლებელია ვიზუალურად შესამჩნევი იყოს ბიულეტინის ხმის მთვლელ აპარატში მოთავსების პროცესში, დროის უმცირეს მონაკვეთში, რა დროსაც შეუძლებელია იმის დადგენა, ვის მისცა ხმა ამომრჩეველმა. აღსანიშნავია, რომ ეს იმ შემთხვევაში შეიძლება მოხდეს, როდესაც ამომრჩეველი ბიულეტენის კონვერტს განათავსებს გარკვეული მანძილით აპარატის მიმღებიდან. ამ მომენტს შეიძლება შეესწროს კომისიის ის წევრი, რომელიც უშუალოდ ხმის მთვლელ აპარატთან იმყოფება და მისი ფუნქციაა საჭიროების შემთხვევაში დახმარების გაწევა ამომრჩეველისთვის, ბიულეტენის აპარატში მოთავსებაში. აღსანიშნავია, რომ აღნიშნულ პირს არ აქვს წვდომა ამომრჩევლების პერსონალურ მონაცემებთან და ვერ მოახდენს მის იდენტიფიცირებას, ასევე იმას, თუ კონკრეტულად რომელ სუბიექტზე გააკეთა არჩევანი ამომრჩეველმა.

ქუთაისის საქალაქო სასამართლო აღნიშნავს, რომ ხმის მიცემის პროცესში გამოსაყენებელ კონვერტს აქვს როგორც აპარატში მოთავსებისათვის ბიულეტენის წარმმართავი, ასევე ამომრჩევლის არჩევანის დაცვის ფუნქცია და იმ შემთხვევაში, თუ იგი ახლოს იქნება განთავსებული აპარატის მიმღებთან, სრულად გამოირიცხება ბიულეტენზე რაიმეს გარჩევის შესაძლებლობა. საყურადღებოა ის გარემოებაც, ამომრჩევლების მხრიდან აღიქმებოდა თუ არა ხმის მიცემის ფარულობის დარღვევად მარკერის კვალის გადასვლა, სადავო უბნებზე არ დაფიქსირებულა ამ მიზეზით ბიულეტენის ან კონვერტის შეცვლის არცერთი მოთხოვნა.

სასამართლო აღნიშნავს, რომ გარკვეულ სადავო საარჩევნო უბნებზე კამერების განთავსების ფაქტს ადასტურებენ მოპასუხე მხარეებიც, თუმცა წარმოდგენილი არ არის რაიმე ინფორმაცია იმის თაობაზე, რომ აღნიშნული კამერები განთავსებული იყო იმდაგვარად, რომ ფიქსირდებოდა უშუალოდ ხმის მთვლელ აპარატში ბიულეტენის მოთავსების პროცესი, რაიმე საფრთხეს უქმნიდა ხმის მიცემის ფარულობას ან არჩევნების პროცესს უქმნიდა დაბრკოლებას. აღნიშნულის საფუძველზე წალკის მუნიციპალიტეტში თეთრიწყაროს რაიონული სასამართლოს მაგისტრატი მოსამართლის გარდა, საერთო სასამართლოების უდიდესმა უმრავლესობამ, თითქმის ყველამ, მიიჩნია, რომ მხარეთა ახსნა-განმარტებებით და მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი მტკიცებულებებით, რომლებიც თავის მხრივ არ ასახავს კონკრეტულად სადავო უბნებზე არსებულ ვითარებას, დადასტურებულად ვერ იქნა მიჩნეული არჩევნების მიმდინარეობისას საარჩევნო კანონმდებლობის იმ ხარისხის და მასშტაბის არსებითი დარღვევის ფაქტები, რომელიც სადავო საარჩევნო უბნების შედეგების და მათთან დაკავშირებული შემაჯამებელი ოქმების ბათილად ცნობის საფუძველი გახდებოდა, რის გამოც სასარჩელო მოთხოვნები არ დააკმაყოფილეს.

აღნიშნულიდან გამომდინარე, როგორც პირველი ინსტანციის სასამართლოებმა, წალკის მუნიციპალიტეტში თეთრიწყაროს რაიონული სასამართლოს მაგისტრატი მოსამართლის გარდა, ისე სააპელაციო სასამართლოებმა არსებითად სადავო ნორმები და მათი ნორმატიული შინაარსი განმარტეს იმდაგვარად, რომ კენჭისყრის ფარულობის დაცვაზე პასუხისმგებლობა ეკისრებოდა თავად ამომრჩეველს, მათ შორის, იმ შემთხვევაშიც კი თუ ტექნიკური ხარვეზის გამო ხმის მთვლელი აპარატიც ვერ წაიკითხავდა და უკან დააბრუნებდა საარჩევნო ბიულეტენს. რაც მიგვაჩნია, რომ ერთმნიშვნელოვნად სადავო ნორმების მცდარი განმარტებაა, რომელიც ეწინააღმდეგება სარჩელში მითითებულ საქართველოს კონსტიტუციის შესაბამის დებულებებს.

2024 წლის 26 ოქტომბერს ელექტრონული წესით ჩატარებული არჩევნები შეიცავდა ყველა იმ რეალურ საფრთხეს, რომელიც შესაძლოა დაემუქროს კენჭისყრის ფარულობას და ამომრჩევლის ნების თავისუფალ გამოვლენას. გამოკვლეული მტკიცებულებით დადგინდა, რომ გონივრულობის ფარგლებში, უმეტეს შემთხვევებში, შეუძლებელია ამომრჩეველმა წარმოდგენილი ბიულეტენის, მარკერის და ჩარჩო- კონვერტის მეშვეობით გამოხატული ნება (გაფერადებული/გაუფერადებული, მონიშნული/მოუნიშნავი ბიულეტენი) ისე მოათავსოს ხმის დათვლის სპეციალურ ელექტრონული აპარატში, რომ სრულად გამორიცხული იქნეს მისი ხმის მიცემის ფარულობის დარღვევა.

გაუგებარია და ვერც საარჩევნო ადმინისტრაცია განმარტავს იმის თაობაზე, რომ არჩევნებზე გამოყენებული საარჩევნო ბიულეტენი, ჩარჩო -კონვერტი რა ნიშნით (ფერი, ზომა, წონა და ა.შ) შეესაბამება ცეესკოს განკარგულებით დამტკიცებულ ნიმუშის ფორმას, სადაც არ არის მითითებული კონკრეტული მახასიათებლები. აღნიშნული შეეხება წარმოდგენილ მარკერსაც. საარჩევნო ადმინისტრაცია განმარტავს, რომ საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის 2024 წლის 10 ოქტომბრის N265/2024 განკარგულების გარდა ამ საკითხზე პასუხის გამცემი სხვა მარეგულირებელი აქტი არ არსებობს. ასევე ვერ განმარტეს თუ რა წესით მოხდა ნიმუშების და რეალური მასალის შედარება და პრაქტიკაში გამოყენება.

საარჩევნო უბნებზე შესაძლებელი იყო ისე მოწყობილიყო ვიდეო გადაღების საშუალებები, რომ კონტროლის შემთხვევაში, დაინტერესებულ პირს ჰქონოდა შესაძლებლობა დაეფიქსირებინა მოქალაქის არჩევანი. აღნიშნული ძირითადად შეეხება ჩარჩო-კონვერტში მოთავსებული საარჩევნო ბიულეტენის ხმის დათვლის სპეციალური ელექტრონული აპარატში მოთავსების, უკეთეს შემთხვევაში, რამოდენიმე (დაახლოებით 2-5) წამიან პროცესს.

რაც შეეხება საარჩევნო ადმინისტრაციის არგუმენტაციას, რომ საქმეში არ არსებობს კონკრეტული მტკიცებულებები კონკრეტულ საარჩევნო უბნებზე და პირების მიმართ ფარულობის დარღვევასთან დაკავშირებით, მიგვაჩნია, რომ როდესაც არსებობს დასაბუთებული და დადასტურებული მტკიცებულება იმისა, რომ არსებული საშუალებებით (ბიულეტენი, მარკერი, ჩარჩო-კონვერტი, ხმის დათვლის სპეციალური ელექტრონული აპარატი) რეალურად, პრაქტიკულად შესაძლებელია დაირღვეს კენჭისყრის ფარულობის პრინციპი, მოცემულ შემთხვევაში საარჩევნო ადმინისტრაციას ეკისრება, როგორც საპირისპიროს მტკიცების ტვირთი, ასევე ის რეალური პასუხისგებლობა, რომ ფარულობა ყოფილიყო დაცული. ყოველგვარი სხვა განმარტება არ შეიძლება გამომდინარეობდეს საქართველოს კონსტიტუციიდან.

საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლი განამტკიცებს რა საარჩევნო უფლებას, ადგენს ამ უფლების კონსტიტუციურ-სამართლებრივ სტანდარტებს და მოითხოვს, რომ შეიქმნას საარჩევნო უფლების რეალიზებისთვის საჭირო გარანტიები. საარჩევნო უფლება, თავისთავად, არ მოითხოვს რომელიმე კონკრეტული საარჩევნო მოდელის ჩამოყალიბებას. კონსტიტუციის მოთხოვნაა, რომ არსებულმა საარჩევნო მოდელმა უზრუნველყოს ხალხის ნების თავისუფალი და თანასწორი ასახვა სახელმწიფო ხელისუფლების ფორმირების პროცესში. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი კოლეგიის გადაწყვეტილება №1/3/547, 2015 წლის 28 მაისი. საქართველოს მოქალაქეები - უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ)[11]

იმ შემთხვევაში, როდესაც კონსტიტუციით არ არის დადგენილი კონკრეტული საარჩევნო სისტემა ან მოდელი, მისი განსაზღვრა კანონმდებლის მიერ ხდება. ამ პროცესში კანონმდებელი მაღალი დისკრეციით სარგებლობს, თუმცა შერჩეულმა საარჩევნო მოდელმა უნდა უზრუნველყოს, რომ საქართველოს ყოველმა მოქალაქემ თავისუფალი ნების გამოვლინების საფუძველზე მიიღოს მონაწილეობა სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნებში. ხელისუფლების ფორმირების პროცესში ხალხის ნება მაქსიმალურად ადეკვატურად უნდა იქნეს ასახული. კანონმდებელს გააჩნია დისკრეციული უფლებამოსილება, რომ სხვადასხვა დროს, ქვეყნის სოციალურ-პოლიტიკური მდგომარეობიდან გამომდინარე, შეარჩიოს ის საარჩევნო მოდელი, რომელიც ყველაზე უკეთ პასუხობს საზოგადოების წინაშე არსებულ გამოწვევებს. კონსტიტუცია, თავისთავად, არ მოითხოვს რომელიმე ცალკეულ ფორმას ან რომელიმე კონკრეტული საარჩევნო მოდელის ჩამოყალიბებას. კონსტიტუციის მოთხოვნაა, რომ არსებულმა საარჩევნო მოდელმა უზრუნველყოს ხალხის ნების თავისუფალი და თანასწორი ასახვა ხელისუფლების ფორმირების პროცესში (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს №1/3/547 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-4). ამავე დროს, ამ პროცესში არ უნდა იქნეს უგულებელყოფილი კონსტიტუციური უფლებები და თავისუფლებები, შერჩეულმა საარჩევნო მოდელმა არ უნდა გამოიწვიოს ადამიანის უფლებების გაუმართლებელი, არაგონივრული შეზღუდვა. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2016 წლის 14 აპრილის გადაწყვეტილება №3/2/588 საქართველოს მოქალაქეები - სალომე ქინქლაძე, ნინო კვეტენაძე, ნინო ოდიშარია, დაჩი ჯანელიძე, თამარ ხითარიშვილი და სალომე სებისკვერაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ).[12]

საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, კენჭისყრამდე ისეთი საარჩევნო გარემოს უზრუნველყოფა, სადაც ამომრჩეველი თავისუფლად იგრძნობს თავს იმისთვის, რათა კონკრეტულ პოლიტიკურ პარტიას/საარჩევნო სუბიექტს ხმა მისცეს, უზრუნველყოფს მისი კონსტიტუციით გარანტირებული აქტიური საარჩევნო უფლებით სრულყოფილად და გაცნობიერებულად სარგებლობის შესაძლებლობას. ელექტორატზე ზეგავლენის განხორციელება წინასაარჩევნო პერიოდის განმავლობაში გავლენას ახდენს მათ გადაწყვეტილებაზე, თუ ვის მისცენ ხმა არჩევნების დღეს. ზოგადად, მიჩნეულია, რომ საზოგადოებრივი აზრის გამოკითხვები სოციუმში ასრულებს ერთგვარი პოლიტიკური ბარომეტრის ფუნქციას, რომელსაც ძალუძს, ცდომილების გარკვეული ხარისხით, ივარაუდოს/წინასწარ განსაზღვროს არჩევნების შედეგები. იმისდა მიხედვით, გამოკითხვის შედეგებით, კანდიდატის რეიტინგი დაბალია თუ მაღალი, ზოგმა ამომრჩეველმა, სწორედ გამოკითხვის შედეგების გავლენით, შეიძლება გადაიფიქროს მისთვის ხმის მიცემა ან პირიქით, გადაწყვიტოს მისი მხარდაჭერა. ასეთ დროს ამომრჩეველი ადვილად მოწყვლადია, რამდენადაც შეიძლება აღმოჩნდეს წინასწარი, მათ შორის, სხვისი მცდარი ვარაუდების გავლენის ქვეშ, გახდეს ინფორმაციული მანიპულირების მსხვერპლი და ვერ მოახდინოს თავისი ნამდვილი პოლიტიკური ნების ჩამოყალიბება და რეალიზაცია.

შესაბამისად, არჩევნებამდე დარჩენილ მოკლე პერიოდში ამომრჩევლის დაცვა ინტენსიური, მით უფრო საეჭვო ინფორმაციული ნაკადებისგან, ინფორმაციული წნეხისა და ზეწოლისაგან, როდესაც საკმარისი დრო აღარ რჩება მიღებული ინფორმაციის სარწმუნოობის გადამოწმებისა და ჯეროვნად გააზრებისათვის, უაღრესად მნიშვნელოვანია იმისათვის, რომ იგი არ გახდეს მანიპულირებადი და იმაზე პროვოცირებული, რომ დაუფიქრებელი, სპონტანური და იმპულსური გადაწყვეტილება მიიღოს, ბოლოს მიღებული, მაგრამ გადაუმოწმებელი ინფორმაციის უშუალო შთაბეჭდილების ქვეშ და არა კარგად გააზრებული, სანდო ინფორმაციაზე დაყრდნობილი, საკუთარი და არა სხვისი ნამდვილი ნების შესაბამისი.

თავისუფალი და დემოკრატიული არჩევნებისთვის იმანენტურია, რომ ამომრჩეველს ჰქონდეს შესაძლებლობა, ინფორმირებული იყოს ყველა შესაბამისი საკითხის შესახებ ნამდვილი, უტყუარი და სრული ინფორმაციის ფართო სპექტრის საფუძველზე, რადგან მხოლოდ სრულყოფილად ინფორმირებულ ამომრჩეველს შეუძლია, ჩამოიყალიბოს საკუთარი პოზიციები, დამოკიდებულებანი და მოახდინოს მისი კონვერტაცია არჩევნებში შესაბამისი სუბიექტისათვის კენჭისყრის დღეს ხმის მიცემით. ამის გამო, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რომ არჩევნების წინა პერიოდში ყველა სახის მოსაზრებებისა და ინფორმაციის თავისუფლად გავრცელება და ცირკულაცია უზრუნველყოფილი იყოს.

საკონსტიტუციო სასამართლო ამასთანავე აზუსტებს, რომ სამართლიანი და თავისუფალი არჩევნები ასევე მოითხოვს ელექტორატს გააჩნდეს შესაძლებლობა, ჩამოაყალიბოს თავისი ჭეშმარიტი ნება ყოველგვარი არასათანადო, მანიპულაციური, შეცდომაში შემყვანი, ცრუ, ყალბი, მიკერძოებული ინფორმაციის, გარეშე ჩარევის, ფსიქოლოგიური წნეხისა და ზეწოლის გარეშე. სწორედ ამგვარად შეძლებს თითოეული ამომრჩეველი, მისი კონსტიტუციით გარანტირებული აქტიური საარჩევნო უფლების სრულყოფილად რეალიზაციას. თავის მხრივ, ამომრჩეველთა მხრიდან არჩევნებში ხმის მიცემა თავიანთი ნამდვილი ნების შესაბამისად, წარმომადგენლობითი დემოკრატიისა და სახალხო სუვერენიტეტის პრინციპის ყველაზე პირდაპირი გამოხატულებაა. სწორედ ის ქმნის წინაპირობას იმისა, რომ სახელმწიფო ხელისუფლება და სახელმწიფო ორგანოები ხალხის ნებას განასახიერებს. ამგვარად, ამომრჩევლის ნების თავისუფალი ფორმირება და წარმომადგენლობითი ორგანოებისა თუ სხვა არჩევნებში მისი გამოხატვა, ერთი მხრივ, აფუძნებს ინდივიდის სუბიექტურ უფლებას და ამ ჭრილში წარმოადგენს კერძო ინტერესს, თუმცა, იმავდროულად, წარმოადგენს დემოკრატიული პოლიტიკური რეჟიმის საფუძველთა საფუძველს და ამ გაგებით, იგიზეინდივიდური, საჯარო ინტერესიც არის. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2023 წლის 15 დეკემბრის გადაწყვეტილება №3/4/1483 „შპს საინფორმაციო ცენტრების ქსელი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ).[13]

ასევე მნიშვნელოვანია ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე Davidov and others v. Russia, სადაც საუბარია თავისუფალ არჩევნებზე. „თავისუფალი არჩევნები დანახულ/განხილულ უნდა იქნას როგორც ინდივიდუალური უფლება, ისე, სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულება, რომელიც მოიცავს უამრავ გარანტიას, დაწყებული ამომრჩევლების უფლებიდან მოახდინონ თავიანთი აზრის თავისუფალი ფორმირება და გაგრძელებული იმ პროცესის ფრთხილი რეგულირებიდან, რომლის საშუალებითაც არჩევნების შედეგების დადგენა, დამუშავება და ჩაწერა ხორციელდება“. [14]

ხმის მიცემის ფარულობისა და თავისუფლების პრინციპების განხილვისას, მნიშვნელოვანია ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ საარჩევნო უფლების დაცვის მიმართ დაწესებული სტანდარტის მიმოხილვა. ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო საქმეზე Bakirdzi and E.C. v. Hungary განმარტავს ფარული კენჭისყრის მნიშვნელობას, რის მიხედვითაც „სასამართლო მიიჩნევს, რომ ხმის მიცემის სისტემა უნდა უზრუნველყოფდეს, რომ ხმის მიცემის პროცესი წარმართული იქნება ფარული კენჭისყრით, რაც ამომრჩეველს შესაძლებლობას მისცემს სასურველ კანდიდატს თავისუფლად, ეფექტურად და თავიანთი შეხედულებისამებრ, სხვების მხრიდან ყოველგვარი გავლენის დაშინების და დაგმობის გარეშე მისცენ ხმა. სასამართლო ასევე აღნიშნავს, რომ ხმის მიცემის სისტემა უნდა ემსახურებოდეს საჯარო ინტერესს, გარანტირებული იყოს თავისუფალი და სამართლიანი არჩევნები. პრაქტიკული თვალსაზრისით, ის საკითხი თუ ვის მისცა ხმა ამომრჩეველმა კონკრეტულ არჩევნებში, არ უნდა გახდეს საჯაროდ ცნობილი. ხმის მიცემის სისტემამ უნდა უზრუნველყოს ამომრჩევლების რწმენა იმის თაობაზე, რომ ისინი პირდაპირ ან ირიბად ვერ გახდებიან იძულებული გაამჟღავნონ ვის მისცეს ხმა.“ [15]

გარდა აღნიშნულისა, ასევე მნიშვნელოვანია ევროსაბჭოს მინისტრთა კომიტეტის პოზიცია ელექტრონული კენჭისყრის პროცედურასთან დაკვშირებით. მინისტრთა კომიტეტი რეკომენდაციებით ხმის ფარულობა უნდა იყოს უზრუნველყოფილი ხმის მიცემის ყველა სტადიაზე (Recommenation CM/Rec (2017)5 of the Committee of Ministers to member States on standards for e-voting, para 19).[16]

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი სადავო ნორმების ის ნორმატიული შინაარსი, რომლის მიხედვითაც ფარულობის დარღვევა არ გულისხმობს იმის გამჟღავნებას თუ ვის არ მისცა ხმა ამომრჩეველმა, ასევე ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც კენჭისყრის ფარულობის დაცვაზე პასუხისმგებლობას აკისრებს თავად ამომრჩეველს და რომელიც ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას არ ავალდებულებს იმგვარად ჩატარდეს კენჭისყრის პროცედურა, რომ დაცული იყოს ხმის მიცემის ფარულობის პრინციპი და ქმნის ხმის მიცემის ფარულობის დარღვევის შესაძლებლობას საარჩევნო ბიულეტენის, ჩარჩო-კონვერტის და სპეციალური მარკერის ტექნიკური მონაცემების გაუთვალისწინებლობის გამო.

ცესკოს და უსკოს შემაჯამებელი ოქმების არაკონსტიტუციურად ცნობა საარჩევნო პრინციპების დარღვევის გამო, რამაც არსებითი და გადამწყვეტი გავლენა მოახდინა არჩევნების საბოლოო შედეგებზე

გარდა იმისა, რომ საკონსტიტუციო სასამართლო დაადგენს სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურობას, მანვე უნდა შეაფასოს ამ არაკონსტიტუციური ნორმების გავლენა რამდენად არსებითაც აისახა ჩატარებული არჩევნების შედეგებზე და რამდენად არსებითი გავლენა მოახდინა საბოლოო შედეგებზე. ამ თვალსაზრისით საგულისხმოა საკონსტიტუციოს იმ დროინდელი პრაქტიკა, როდესაც შედეგების კონსტიტუციურობას აფასებდა სასამართლო. კერძოდ საკონსტიტუციო სასმართლოს 2001 წლის 30 მარტის N6/134-139-140 გადაწყვეტილებით საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა, რომ ,,საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ არანაირად არ შეიძლება კონსტიტუციური პრინციპებისა და ნორმების, კონსტიტუციურ დებულებათა დარღვევის გამართლება მიმდინარე კანონმდებლობის ხარვეზების საფუძველზე.“^[17] გამომდინარე აქედან თავად საკონსტიტუციო სასამართლოს პოზიციას წარმოადგენს ის გარემოებაც, რომ კანონმდებლობის ბუნდოვანების არსებობის პირობებში არჩევნების საარჩევნო პრინციპები არ უნდა დაირღვევს უშუალოდ საარჩევნო პროცესში. ,,სწორედ კენჭისყრა, ხმის მიცემა წარმოადგენს არჩევნების კონსტიტუციურ (სუბსტანციურ) ნიშან თვისებას.“^[18] სწორედ აქედან გამომდინარეა მნიშვნელოვანია საკონსტიტუციო სასამართლომ იმსჯელოს არამხოლოდ არჩევნების მარეგულირებელ კანონმდებლობის კონსტიტუციურობაზე, არამედ თავად არჩევნების კონსტიტუციურობაზე.

ჩატარებული არჩევნების კონსტიტუციურობის კონტროლის მეორე ეტაპზე საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა გაარკვიოს შემდეგი გარემოებები: 1) რამდენად შეეძლო გავლენის მოეხდინა არაკონსტიტუციურად ცნობილ არჩევნების მომწესრიგებელ ნორმას არჩევნების შედეგებზე. ამისათვის სასამართლომ უნდა შეაფასოს, აქვს თუ არა ამ ნორმას, მისი შინაარსიდან გამომდინარე, არჩევნების შედეგებზე ზეგავლენის პოტენციალი; 2) როგორია არჩევნების მომწესრიგებელი არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის გავლენის ხარისხი და მასშტაბები არჩევნების შედეგებზე. არჩევნების შედეგების სრულად ან ნაწილობრივ ბათილად ცნობა დამოკიდებულია იმაზე, რამდენად და რა ნაწილში მოახდინა არაკონსტიტუციურმა ნორმამ გავლენა არჩევნების საბოლოო შედეგებზე.

ამასთანავე მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული ის სუბიექტური ეფექტი, რაც მარკერის კვალის გამოჩენას შეიძლება ჰქონოდა ამომრჩეველზე. პირველი, როდესაც სატესტო აღნიშვნას აკეთებდა და ამ აღნიშვნის კვალი იყო ხილვად, რაც აჩვენებდა, რომ იმ შემთხვევაში თუ პირი ოპოზიციურ სუბიექტს შემოხაზავდა, მისი არჩევანი იქნებოდა ადვილად მისახვედრი. ამიტომ, ამას შესაძლოა გავლენა ჰქონოდა მისი არჩევანის თავისუფლებაზე; მეორე, ამ პრობლემის თაობაზე კენჭისყრის დღესვე გახდა ცნობილი, რასაც ასევე ექნებოდა ნეგატიური, არჩევანის მაკორექტირებელი ეფექტი, იმ ამომრჩევლის ნაწილისათვის, რომელსაც ხმა იმ დროისათვის ჯერ კიდევ არ ჰქონდა მიცემული (მაგალითად, არ წავიდოდა არჩევნებზე, ან სასურველ კანდიდატს არ შემოხაზავდა). ფარულობის კონტექსტში უნდა ითქვას, რომ ყველგან, სადაც ელექტრონული წესით ჩატარდა არჩევნები, ეს პრობლემა იყო თვისობრივად გამეორებული, ანუ ელექტრონულად ჩატარებული არჩევნების არეალში ფარულობა ყველგან დაირღვა. რაც გულისხმობს/მოითხოვს ამ სისტემით ჩატარებული შედეგების გაბათილებას.

საგულისხმოა, რომ ფარულობის მასშტაბური დარღვევა, შეიძლება მიჩნეულ იქნეს არჩევნებზე იმგვარ არსებით გავლენის მქონე ეფექტად, რომელსაც შეეძლო, საარჩევნო სუბიექტთა პროცენტული მაჩვენებლები შეეცვალა, რაც, თავის მხრივ, ნიშნავს განსხვავებულ შედეგს. ამასთანავე განსაკუთრებით საყურადღებოა ფარულობის დარღვევის გავლენა მოწყვლად ამომრჩეველზე, რომელთა ნების გამოვლენა მარტივად შეიძლება გახდეს მანიპულირების საგანი ფარულობის დარღვევის შემთხვევაში. იმის გათვალისწინებით, რომ ამომრჩეველთათვის გარკვეულწილად წინასწარ კენჭისყრის დღემდეც ცნობილი იყო, რომ სპეციალური მარკერის, ჩარჩო კონვერტის ზომისა და ბიულეტენის ტექნიკური მონაცემების გათვალისწინებით შესაძლებელი იყო დარღვეულიყო ხმის მიცემის ფარულობა, და დამატებით უშუალოდ კენჭისყრის დღეს ყველასათვის თვალსაჩინო გახდა აღნიშნული ფაქტი, ბუნებრივია ამ დარღვევის მასშტაბმა არსებითი გავლენა მოახდინა არჩევნების შედეგებზე. ფარულობის დარღვევის მასშტაბის შეფასებისას ბუნებრივია საგულისხმოა ის ფაქტი, რომ ელექტრონული კენჭისყრის პროცედურა ჩატარდა 2263 საარჩევნო უბანზე. ამ უბნებზე ამომრჩეველთა სრული ოდენობის დაახლოებით 90% იყო რეგისტრირებული. ვინაიდან ამ უბნებზე არსებითად დაირღვა ელექტრონული კენჭისყრის პროცედურის ფარგლებში ხმის მიცემის ფარულობა, ამან მასშტაბური და გადამწყვეტი გავლენა იქონია ამომრჩეველთა ნების თავისუფლების გამოვლენის პრინციპზეც და ბუნებრივია არჩევნების შედეგებზე.

რაც შეეხება არჩევნების საყოველთაობის პრინციპის დარღვევის გავლენას არჩევნების შედეგებზე, აღნიშნულ შემთხვევაში შედარებით მეტად არის დათვლადი კონკრეტული მონაცემები, თუ რა გავლენა იქონია სარჩელში მითითებულმა გაუმართლებელმა ჩარევამ არჩევნების შედეგებზე. კერძოდ არსებული ინფორმაციით საზღვარგარეთ საარჩევნო სიაში რეგისტრირებულ ამომრჩეველთა რაოდენობა იყო დაახლოებით 96 ათასი, რომელთაგანაც დაახლოებით ამომრჩეველთა 2/3-მა (60 000-ზე მეტმა) ვერ შეძლო არჩევნებში მონაწილეობა,[19] მიუხედავად იმისა, რომ საყოველთაოდ ცნობილია რამდენად მაღალი იყო საზღვარგარეთ კონკრეტულ უბნებზე ამომრჩეველთა აქტიურობა. აღნიშნულ შემთხვევაში ამომრჩეველთა სრული ოდენობა დაახლოებთ შეადგენდა 2 მილიონ ამომრჩეველს (ცესკოს სადავო შემაჯამებელი ოქმის მიხედვით 2 111 834 ამომრჩეველი), რის გათვალისწინებითაც პირები, რომლებიც საარჩევნო სიაში იყვნენ და ვერ შეძლეს არჩევნებში მონაწილეობა დაახლოებით შეადგენდა კენჭისყრაში მონაწილე ამომრჩეველთა საერთო რაოდენობის დაახლოებით 3%, რამაც ფარულობის დარღვევასთან ერთად და დამოუკიდებლადაც ბუნებრივია მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა არჩევნების შედეგებზე. ამასთანავე საყურადღებოა ის ზოგადი მონაცემები, რომლის მიხედვითაც საზღვარგარეთ არჩევნების დღისათვის დაახლოებით იმყოფებოდა დაახლოებით 270 ათასზე მე საქართველოს მოქალაქე, რომელთაგანაც უდიდეს ნაწილს ასევე არ მიეცა უფლება არჩევნებში მიღოთ მონაწილეობა, რის გამოც საყოველთაობის პრინციპის ამგვარმა გაუმართლებელმა დარღვევამ გაცილებით მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა არჩევნების საბოლოო შედეგებზე.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი არჩევნების მომწესრიგებელი სადავო ნორმების გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსები და მათ საფუძველზე ჩატარებული 2024 წლის 26 ოქტომბრის საქართველოს პარლამენტისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს არჩევნების საბოლოო შედეგები.

[1] ლოლაძე, ბ., ფირცხალაშვილი ა., ძირითადი უფლებები, კომენტარი, გვ., 609. https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/478495/1/Dziritadi_Uflebebi_Komentari_2023.pdf

[2] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 22 მაისის №1/3/547 გადაწყვეტილება საქმეზე "საქართველოს მოქალაქეები უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ" II, 2.

[3] საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის N1/3/547 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-2.

[4] საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 მაისის N1/3/547 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – უჩა ნანუაშვილი და მიხეილ შარაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-4.

[5] Ipsen, Staatsrecht I, Rn. 86. ციტ. ლოლაძე,ბ., ფირცხალაშვილი ა., ძირითადი უფლებები, კომენტარი, გვ.,620 https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/478495/1/Dziritadi_Uflebebi_Komentari_2023.pdf

[6] ლოლაძე,ბ., ფირცხალაშვილი ა., ძირითადი უფლებები, კომენტარი, გვ., 620, https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/478495/1/Dziritadi_Uflebebi_Komentari_2023.pdf შეადარე მაგ.: ხუბუა, 28-ე მუხლის კომენტარი, 249; Frowein J. A., Peukert W., Europäische Menschenrechtskonvention. EMRK-Kommentar, 3. Aufl., ZP I, Art. 3, Rn. 4; Ipsen, Staatsrecht I, Rn. 91, 93; Magiera, GG, Art.

[7] https://venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-AD(2002)023rev2-cor-geo ვენეციის კომისია, საარჩევნო ნორმათა კოდექსი, სახელმძღვანელო მითითებები და განმარტებითი მოხსენება, CDL-AD(2002)023rev2-cor 28 ივლისი, 2016. § 114.

[8] https://venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-AD(2002)023rev2-cor-geo

ვენეიის კომისია, საარჩევნო ნორმათა კოდექსი, სახელმძღვანელო მითითებები და განმარტებითი მოხსენება, CDL-AD(2002)023rev2-cor 28 ივლისი, 2016. § 1-2.

[9] https://venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-AD(2002)023rev2-cor-geo

ვენეიის კომისია, საარჩევნო ნორმათა კოდექსი, სახელმძღვანელო მითითებები და განმარტებითი მოხსენება, CDL-AD(2002)023rev2-cor 28 ივლისი, 2016. § 52.

[10] < https://hudoc.echr.coe.int/fre#{%22itemid%22:[%22001-119229%22]} >;

[11] < https://matsne.gov.ge/document/view/2867512?publication=0 >;

[12] < https://matsne.gov.ge/ka/document/view/3272742?publication=0 >;

[13] < https://matsne.gov.ge/ka/document/view/6012975?publication=0 >;

[14] < https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-142506%22]} >;

[15] < https://hudoc.echr.coe.int/fre#{%22itemid%22:[%22001-220672%22]} >;

[16] < https://rm.coe.int/0900001680726f6f >;

[17] < https://www.constcourt.ge/ka/judicial-acts?legal=114 >;

[18] < https://www.constcourt.ge/ka/judicial-acts?legal=114 >

[19] < https://cesko.ge/ge/archevnebi/2024/parlamentis-archevnebi-2024/archevnebis-shejameba-2024-oktomberi-26 >.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: კი

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა