თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. „საქართველოს მოქალაქეების საქართველოდან გასვლისა და საქართველოში შემოსვლის წესების შესახებ“ საქართველოს კანონი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მეოთხე პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე” ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, 31-ე და 31¹ და 31³ მუხლები.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

არ არსებობს „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლით გათვალისწინებული კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად არმიღების საფუძვლები. კერძოდ:

ა) თავისი ფორმითა და შინაარსით სარჩელი შეესაბამება „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;

ბ) სარჩელი შემოტანილია უფლებამოსილი პირების მიერ, კერძოდ:

მოსარჩელეები არიან ბიომეტრიული პასპორტის მქონე საქართველოს მოქალაქეები, რომლებსაც სურთ 2021 წლის 20 დეკემბრიდან 30 დეკემბრამდე საშობაო მოგზაურობაში გამგზავრება შენგენის წევრ ევროპის რამდენიმე ქვეყანაში. მათ სურთ ისარგებლონ უვიზო მიმოსვლის რეჟიმით, შესაბამისად საქართველოს საზღვარზე ისინი დაექვემდებარებიან „საქართველოს მოქალაქეების საქართველოდან გასვლისა და საქართველოში შემოსვლის წესების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტით დადგენილ შემოწმებას. ამდენად განჭვრეტად მომავალში მათ შესაძლოა დაერღვეთ საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით გარანტირებული უფლება, ხოლო დარღვევის სამართლებრივი საფუძველი კი იქნება „საქართველოს მოქალაქეების საქართველოდან გასვლისა და საქართველოში შემოსვლის წესების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტი.

გ) სარჩელში მითითებული სადავო საკითხი საქართველოს კონსტიტუციის მე-2 თავთან მიმართებით არის სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებულ საკითხზე სასამართლოს არ უმსჯელია;

ე) სადავო საკითხი შეეხება საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლს

ვ) კანონმდებლობა კონკრეტულ შემთხვევაში არ ითვალისწინებს ხანდაზმულობის ვადას სარჩელის წარსადგენად ;

ზ) სადავო აქტი საკანონმდებლო აქტია და მის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე, რომელიც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული არ არის.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

1. სადავო ნორმები

წინამდებარე სარჩელში საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის 1-ლი და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით გასაჩივრებულია „საქართველოს მოქალაქეების საქართველოდან გასვლისა და საქართველოში შემოსვლის წესების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტი და მისი „ა“, „ბ“, „ბ.ა“, „ბ.ბ“, „ბ.გ“, „ბ.დ“ და „ბ.ე“ ქვეპუნქტები.

ზემოაღნიშნული კანონის მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად,

„2. საქართველოს მოქალაქეს შეიძლება უარი ეთქვას საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის გადაკვეთაზე იმ შემთხვევაშიც, თუ იგი მიემგზავრება ევროკავშირის წევრ/შენგენის ზონის იმ ქვეყანაში, რომელთანაც საქართველოს უვიზო მიმოსვლის რეჟიმი აქვს, და შემდეგი გარემოებებიდან ერთ-ერთი მაინც არსებობს:

ა) საქართველოს მოქალაქეს ეკრძალება ევროკავშირის წევრ/შენგენის ზონის რომელიმე ქვეყანაში შესვლა და ეს ფაქტი ცნობილია საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის კონტროლის განხორციელების უფლებამოსილების მქონე ორგანოსათვის;

ბ) საქართველოს მოქალაქე არ წარადგენს:

ბ.ა) ბოლო 10 წლის განმავლობაში გაცემულ შესაბამის ბიომეტრიულ პასპორტს, რომლის მოქმედების ვადაც საქართველოს მოქალაქის მიერ ევროკავშირის ტერიტორიის/შენგენის ზონის დატოვების დღისათვის არანაკლებ 3 თვეა;

ბ.ბ) ევროკავშირის ტერიტორიის/შენგენის ზონის დასატოვებლად საჭირო, ვარგის სამგზავრო ბილეთს ან ასეთი სამგზავრო ბილეთის მოქმედი ჯავშნის დამადასტურებელ დოკუმენტს;

ბ.გ) ევროკავშირის ტერიტორიაზე/შენგენის ზონაში მდებარე სასტუმროს ან სხვა საცხოვრებელი ადგილის მოქმედი ჯავშნის დამადასტურებელ დოკუმენტს, ამ სასტუმროში/საცხოვრებელ ადგილზე ცხოვრების უფლების დამადასტურებელ სხვა სათანადო დოკუმენტს ან ევროკავშირის ტერიტორიაზე/შენგენის ზონაში კანონიერად მცხოვრები მასპინძლის თანხმობას თავის საცხოვრებელ ადგილას საქართველოს მოქალაქის განთავსებაზე, აგრეთვე ინფორმაციას აღნიშნული სასტუმროს/საცხოვრებელი ადგილის მისამართის შესახებ;

ბ.დ) ევროკავშირის ტერიტორიაზე/შენგენის ზონაში მოქმედი ჯანმრთელობის დაზღვევის დამადასტურებელ დოკუმენტს;

ბ.ე) მოგზაურობის ფინანსური უზრუნველყოფის საშუალებას ან მოგზაურობის ფინანსური უზრუნველყოფის დამადასტურებელ დოკუმენტს.

შესაბამისად, ხსენებული ნორმები ადგენენენ იმ საფუძვლებს/დოკუმენტების ჩამონათვალს, რომელთაგან ერთ-ერთის არქონის/წარუდგენლობის შემთხვევაში საქართველოს მოქალაქემ შესაძლოა ვერ დატოვოს ქვეყნის ტერიტორია.

მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ დასახელებული სადავო ნორმებით არაკონსიტუციურად იზღუდება კონსტიტუციით გარანტირებული საქართველოდან თავისუფლად გასვლის უფლება.

2. სადავო ნორმების კონსტიტუციურობა

2.1. საქართველოდან თავისუფლად გასვლის უფლებით დაცული სფერო და შეზღუდვის იდენტიფიცირება

საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის 1-ლი პუნქტის თანახმად, ყველას, ვინც კანონიერად იმყოფება საქართველოში, აქვს საქართველოდან თავისუფლად გასვლის უფლება[1]. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „კონსტიტუცია აკანონებს საქართველოდან თავისუფლად გასვლის შესაძლებლობას. ეს ნიშნავს ქვეყნიდან შეუზღუდველად, დაუბრკოლებლად გასვლის უფლებას“[2]. ქვეყნის თავისუფლად დატოვების უფლება უკავშირდება პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლებას, რადგან ადამიანის არჩევანი, დატოვოს ქვეყანა და გაემგზავროს სხვა ქვეყანაში, წარმოადგენს მის ავტონომიურ გადაწყვეტილებას, მისი თვითგამორკვევის გამოხატულებას[3]. პიროვნების თავისუფალ განვითარებასთან მჭირდრო კავშირის მიუხედავად, საქართველოდან თავისუფლად გასვლის უფლება დამოუკიდებელი კონსტიტუციური გარანტიაა, რადგან ცალკეა გამოყოფილი კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაცული მიმოსვლის თავისუფლების შემადგენელი კომპონენტის სახით. იგი იცავს პირის არჩევანს, „გაემგზავროს ამა თუ იმ ქვეყანაში ტურისტული, სასწავლო, სამეცნიერო თუ ნებისმიერი სხვა მიზნით“[4]. შესაბამისად, ამ უფლებით დაცული სფეროს შინაარსი არ იზღუდება ტერიტორიის დატოვების მიზნით. კერძოდ, სახელმწიფოს ტერიტორიის დატოვების თავისუფლება არ შეიძლება იყოს დამოკიდებული ინდივიდის მიერ არჩეულ ქვეყნის დატოვების ხანგრძლივობასა და მიზანზე და ამიტომ ამ უფლებით დაცული სფერო მოიცავს როგორც მუდმივ ემიგრაციას, ისე საზღვარგარეთ მოგზაურობას[5].

საქართველოდან თავისუფლად გასვლის უფლებით დაცულ სფეროში ჩარევად საქართველოს საკონსიტუციო სასამართლომ მიიჩნია საქართველოში მუდმივად მცხოვრები უცხოელებისთვის საქართველოდან გასვლისას შესაბამის ორგანოებში ქვეყნიდან გასვლის ვიზის წარდგენის მოთხოვნა, რადგან ეს ქმნიდა უფლების გამოყენების სამართლებრივ ბარიერს (სპეციალური ნებართვის მიღების სახით)[6]. ამასთანავე, გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტი ქვეყნის დატოვების უფლების შეზღუდვად მიიჩნევს, მაგალითად, უკან დასაბრუნებელი ბილეთის, დანიშნულების ქვეყანაში მცხოვრები პირის/მასპინძლის მოწვევისა და ფინანსური მხარდაჭერის/უზრუნველყოფის წარმოდგენის მოთხოვნის დაწესებას[7]. ამ შემთხვევების ანალოგიურად, სადავო ნორმები, კერძოდ „საქართველოს მოქალაქეების საქართველოდან გასვლისა და საქართველოში შემოსვლის წესების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის „ბ.ა“, „ბ.ბ“, „ბ.გ“, „ბ.დ“ და „ბ.ე“ ქვეპუნქტები ადგენს იმ აუცილებელი დოკუმენტების ნუსხას, რომელთა გარეშეც საქართველოს მოქალაქემ შეიძლება ვერ გადაკვეთოს სახელმწიფოს საზღვარი და ვერ გაემგზავროს საქართველოსთან უვიზო რეჟიმის მქონე ევროკავშირის/შენგენის ზონის სახელმწიფოში. აქედან გამომდინარე, ხსენებული ნორმები წარმოადგენს საქართველოდან თავისუფლად გასვლის უფლების გამოყენების სამართლებრივ ბარიერებს, ანუ ერევა ამ უფლებაში.

2.2. სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის შეფასება თანაზომიერების ტესტით

საქართველოდან თავისუფლად გასვლის უფლება არ არის აბსოლუტური უფლება. კერძოდ, კონსტიტუციის მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, მისი შეზღუდვა „დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად, დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის, ჯანმრთელობის დაცვის ან მართლმსაჯულების განხორციელების მიზნით“[8]. შეზღუდვის დასაშვებობისათვის კონსტიუტიცურ უფლებაში ჩარევა უნდა აკმაყოფილებდეს თანაზომიერების ტესტს, რომლის მიხედვით, „უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს“[9]. შესაბამისად, ამ ტესტით უნდა შეფასდეს სადავო ნორმების კონტიტუციურობა კონსტიტუციის მე-14 მუხლის 1-ლი და მე-2 პუნქტების მიმართ.

.2.1 მურლიდანნების

2.2.1 სადავო ნორმებს არ აქვს ლეგიტიმური მიზანი

საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, 1-ლი პუნქტით დაცული უფლებების „შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად, დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის, ჯანმრთელობის დაცვის ან მართლმსაჯულების განხორციელების მიზნით“[10]. ამ დებულებას შეესაბამება კონსტიტუციის ძველი რედაქციის 22-ე მუხლის მე-3 პუნქტი, რომელშიც, საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, საქართველოდან თავისუფლად გასვლის უფლების შეზღუდვის პირობები ამომწურავად იყო ჩამოთვლილი და „მათი გაფართოება და უფლების რაიმე სხვა მიზნით შეზღუდვა ანტიკონსტიტუციურ ქმედობად ჩაითვლება“[11]. ეს განმარტება ანალოგიურად ვრცელდება კონსტიტუციის ამჟამინდელ მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტზე, რადგან რედაქციული ცვლილების შემდეგ კონსტიტუციის ძველი ვერსიის 22-ე მუხლის მე-3 პუნქტი გადაინომრა და გარდაიქმნა ამჟამინდელი მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტად. შესაბამისად, მხოლოდ ამ უკანასკნელ ნორმაში პირდაპირ მითითებული მიზნის/მიზნების მისაღწევად დაიშვება საქართველოდან თავისუფლად გასვლის უფლების შეზღუდვა. ანალოგიურ მოწესრიგებას ვხვდებით ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სამართალში. კერძოდ, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-4 დამატებითი ოქმის მე-2 მუხლის მე-3 პუნქტსა და სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ საერთაშორისო პაქტის მე-12 მუხლის მე-3 პუნქტში ამომწურავად არის გაწერილი ქვეყნის დატოვების უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზნები[12]. გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტის ზოგადი კომენტარის მიხედვით, ამ უფლების შეზღუდვა დაიშვება მხოლოდ და მხოლოდ პაქტის მე-12 მუხლის მე-3 პუნქტში გათვალისწინებული კონკრეტული მიზნის/მიზნების მისაღწევად[13]. ზოგადად, უფლების შეზღუდვით მისაღწევი/დასაცავი სიკეთეების ამომწურავ მითითებას ვხვდებით კონსტიტუციის სხვა დებულებებშიც, მაგალითად, მე-15 მუხლის პირველ პუნქტში, მე-16 მუხლის მე-2 პუნქტში, მე-17 მუხლის მე-5 პუნქტსა და მე-18 მუხლის მე-3 პუნქტში. საკონსტიტუციო სასამართლომ უფლების დარღვევა დაადგინა საქმეებში, რომლებშიც სადავო ნორმები არ ემსახურებოდა ლეგიტიმური მიზნების დახურული ჩამონათვალიდან არც ერთს. კერძოდ, სასამართლომ არაკონსტიტუციურად მიიჩნია საქართველოში მუდმივად მცხოვრები უცხოელისათვის საქართველოდან გასვლისას ვიზის წარდგენის მოთხოვნის სახით საქართველოდან გასვლის უფლების შეზღუდვა, რადგან იგი არ ეყრნობოდა კონსტიტუციის ძველი რედაქციის 22-ე მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებულ საფუძველს[14]. ანალოგიურად, სხვა საქმეში სასამართლომ განმარტა, რომ „კონსტიტუცია გამოხატვის თავისუფლების ამ ასპექტის შეზღუდვას კონსტიტუციითვე დაცული სიკეთის უზრუნველსაყოფად ითვალისწინებს და შეზღუდვის საფუძვლების ამომწურავ ჩამონათვალს ადგენს“[15] და შეზღუდვის არაკონსტიტუციურობა დაადგინა, რადგან მოპასუხის მიერ დასახელებული „ტექნოლოგიური ნეიტრალიტეტის“ პრინციპის დაცვა არ წარმოადგენდა კონსტიტუციის ძველი რედაქციის 24–ე მუხლით გათვალისიწინებულ ლეგიტიმურ მიზანს[16]. აქედან გამომდინარე, მოცემულ შემთხვევაში სადავო ნორმების ლეგიტიმური მიზანი/მიზნები უნდა იყოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლში მითითებული სიკეთეებიდან ერთ-ერთი მაინც: სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოება, ჯანმრთელობის დაცვის ან/და მართლმსაჯულების განხორციელება.

სადავო ნორმების განმარტებითი ბარათის მიხედვით, მათი მიღების მიზანია დამატებითი პრევენციული მექანიზმის შექმნა, რათა ევროკავშირის/შენგენის სივრცის ქვეყნებში შემცირდეს საქართველოს იმ მოქალაქეთა გადინება, რომლებიც უვიზოდ მოგზაურობის შესაძლებლობას არაკეთილსინდისიერად გამოიყენებენ[17]. ამავე განმარტებითი ბარათიდან გამომდინარე, უვიზო მოგზაურობის შესაძლებლობის არაკეთილსინდისიერად გამოყენებად პარლამენტი მიიჩნევს შენგენის/ევროკავშირის წევრ ქვეყნებში საქართველოს მოქალაქე თავშესაფრის მაძიებლებისა და საქართველოს მოქალაქეთა მიერ ჩადენილი დანაშაულის მაჩვენებლის ზრდას[18]. ამ საკითხების გარდა, ევროპული კომისიის ანგარიში უთითებს ევროპის/შენგენის ზონაში შეშვებაზე უარისა და ამავე ზონაში არალეგალურად დარჩენის/გაჩერების რაოდენობის ზრდაზე[19]. შესაბამისად, სადავო ნორმების მიზნებად/ამოცანებად შეიძლება მივიჩნიოთ საქართველოს მოქალაქეობის მქონე თავშესაფრის მაძიებლების, ევროპის/შენგენის ზონაში შეშვებაზე უარის, არალეგალურად დარჩენის რაოდენობებისა და ხსნებულ ზონაში საქართველოს მოქალაქეთა მიერ ჩადენილი დანაშაულის მაჩვენებლის შემცირება, რაც საბოლოოდ ემსახურება სადავო ნორმების უმთავრეს მიზანს - უვიზო მიმოსვლის რეჟიმის შენარჩუნებას.

ამ მიზნებიდან არცერთი არ შეესამაბემა კონსტიტუციის მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტში ჩამოთვლილ არცერთ ლეგიტიმურ მიზანს. კერძოდ, საქართველოს მოქალაქეობის მქონე თავშესაფრის მაძიებლების, ევროპის/შენგენის ზონაში შეშვებაზე უარისა და არალეგალურად დარჩენის რაოდენობების შემცირება და უვიზო მიმოსვლის შენარჩუნება შინაარსობრივად არ მიესადაგება არც სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფას, არც ჯანმრთელობის დაცვას და არც მართლმსაჯულების განხორციელების ხელშეწყობას. შესაბამისად, მათ ვერ ამოვიკითხავთ კონსტიტუციის მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებულ ვერცერთ ლეგიტიმურ მიზანში.

გარდა ამისა, სადავო ნორმების ლეგიტიმურ მიზანის არსებობა ვერ დადგინდება ვერც კონსტიტუციის 78-ე მუხლის საფუძველზე/გამოყენებით. ამ დებულების თანახმად, „კონსტიტუციურმა ორგანოებმა თავიანთი უფლებამოსილების ფარგლებში მიიღონ ყველა ზომა ევროპის კავშირსა და ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციაში საქართველოს სრული ინტეგრაციის უზრუნველსაყოფად“[20]. მართალია, ევროპის კავშირში ინტეგრაცია საქართველოს მნიშვნელოვანი საგარეო პოლიტიკური, სტრატეგიული მიზანია და მას უკავშირდება უვიზო რეჟიმი, მაგრამ იგი არ წარმოადგენს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებულ სიკეთეს, ხოლო ამ სიკეთეთა ჩამონათვალი, როგორც აღინიშნა, ამომწურავია და მისი გაფართოება, მათ შორის, კონსტიტუციის 78-ე მუხლის გამოყენებით, დაუშვებელია. მართალია, ევროკავშირის/შენგენის ქვეყნებთან უვიზო მიმოსვლასთან დაკავშირებით საქართველომ საერთაშორისო ვალდებულებები იკისრა, მაგრამ ამ ვალდებულებების შესრულება ავტომატურად, per se არ წარმოადგენს უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზანს, რადგან „საერთაშორისო ხელშეკრულებით ნაკისრი ნებისმიერი ვალდებულება, რომელიც საქართველოს ტერიტორიაზე კონსტიტუციით აღიარებულ უფლებებს შეზღუდავს, კონსტიტუციით დადგენილ მოთხოვნებს უნდა პასუხობდეს“[21]. ამასთანავე, 78-ე მუხლი, მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტისგან განსხვავებით, არ არის უფლების შეზღუდვის მომწესრიგებელი ნორმა, არამედ გარდამავალი დებულებაა, რომელიც ხელისუფლების ორგანოებს ევროპის კავშირში ინტეგრაციისთვის ზომების მიღებას ავალდებულებს.

ამ მხრივ, რელევანტურია ერთ-ერთ საქმეში სამართლიანი სასამართლოს უფლების სუბიექტის შესახებ საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტება, რომ „თუკი კონსტიტუცია უფლებით სარგებლობისთვის რაიმე ნიშნით დიფერენციაციის შემოღებას მიიჩნევდა საჭიროდ, ამას თავად უფლებების მარეგლამენტირებელ ნორმაში (ნორმებში) გააკეთებდა, რადგან ზუსტად ეს უკანასკნელი ემსახურება უფლების შინაარსისა და ფარგლების დადგენას. საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლი კი არ არის უფლების დამდგენი ნორმა“[22]. ანალოგიურად, თუკი კონსტიტუცია საქართველოდან გასვლის უფლების ლეგიტიმურ მიზნად მიიჩნევდა ევროკავშირში/შენგენის ზონაში საქართველოს მოქალაქეობის მქონე თავშესაფრის მაძიებლების, საქართველოს მოქალაქეების შეშვებაზე უარის, არალეგალურად დარჩენის რაოდენობებისა და საქართველოს მოქალაქეთა მიერ ჩადენილი დანაშაულის მაჩვენებლის შემცირებას, ზოგადად უვიზო რეჟიმის შენარჩუნებას ან ევროინტეგრაციას, მაშინ (კანონმდებელი) ამას პირდაპირ ჩაწერდა კონსტიტუციის მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტში, ანუ უფლების შეზღუდვის მომწესრიგებელ ნორმაში, ხოლო ასეთი ნორმა არ არის კონსტიტუციის 78-ე მუხლი. ამის გაკეთების შესაძლებლობა პარლამენტს ჰქონდა ბოლო კონსტიტუციური ცვლილების მომზადების დროს, მაგრამ არ გააკეთა, გარდამავალ დებულებად მეორე თავისგან განცალკევებით გამოყო 78-ე მუხლი და კონსტიტუციის მე-14 მუხლში მითითებული ლეგიტიმური მიზნების ჩამონათვალი კი არ გააფართოვა, არამედ პირიქით დაავიწროვა. ეს კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რომ არ შეიძლება ამ ჩამონათვალის გაფართოება და საქართველოდან თავისუფლად გასვლის უფლების სხვა მიზნით შეზღუდვა. მოცემულ შემთხვევაში სადავო ნორმები ემსახურება განსხვავებულ ამოცანებს და არა კონსტიტუციის მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებულ სიკეთეებს. შესაბამისად, სადავო ნორმებს არ აქვთ ლეგიტიმური მიზანი, ხოლო „ლეგიტიმური მიზნის არარსებობის პირობებში, ადამიანის უფლებაში ნებისმიერი ჩარევა თვითნებურ ხასიათს ატარებს და უფლების შეზღუდვა საფუძველშივე გაუმართლებელი, არაკონსტიტუციურია“[23]. შესაბამისად, სადავო ნორმები არაკონსტიტუციურია.

2.2.2.სადავო ნორმები ვერ აკმაყოფილებს გამოსადეგობის მოთხოვნას

ზემოთ განვითარებული მსჯელობის მიუხედავად, საკონსტიტუციო სასამართლო თუ მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმების სავარაუდო მიზნები (საქართველოს მოქალაქეობის მქონე თავშესაფრის მაძიებლების, ევროპის/შენგენის ზონაში შეშვებაზე უარის, არალეგალურად დარჩენის რაოდენობებისა და საქართველოს მოქალაქეთა მიერ ჩადენილი დანაშაულის მაჩვენებლის შემცირება და ამით უზივო მიმოსვლის შენარჩუნება) ან მათგან რომელიმე მიესადაგება კონსტიტუციის მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტით დადგენილ ლეგიტიმურ მიზანს ან მიზნებს, სადავო ნორმები მაინც არაკონსტიტუციურია. კერძოდ, ისინი ვერ აკმაყოფილებს თანაზომიერების ტესტის გამოსადეგობის კრიტერიუმს. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზნის არსებობა, თავისთავად, არასაკმარისია, არამედ „აუცილებელია, სადავოდ გამხდარი რეგულაციით შესაძლებელი იყოს ლეგიტიმური მიზნების რეალიზაცია“[24]. შესაბამისად, შეზღუდვა უნდა იყოს ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის გამოსადეგი საშუალება, რის დასადგენადაც საკონსტიტუციო სასამართლო აფასებს ლოგიკური კავშირის არსებობას შეზღუდვასა და მიზანს შორის[25]. თუ ასეთი კავშირი არ არსებობს, მაშინ უფლებაში ჩარევა თვითმიზნური და არაკონსტიტუციურია[26]. შესაბამისად, შესაფასებელია, თუ რამდენად შესაძლებელია სადავო ნორმებით დადგენილი შეზღუდვით ზემოაღნიშნული მიზნების რეალიზაცია.

როგორც აღინიშნა, სადავო ნორმები მიღებულია ევროკავშირის/შენგენის ზონის ქვეყნებში საქართველოს მოქალაქე თავშესაფრის მაძიებლების რაოდენობის ზრდის პრობლემის გადასაჭრელად. უფრო სწორედ, ევროპული კომისიის მიხედვით, პრობლემას წარმოადგენს საქართველოს მოქალაქეების მიერ თავშესაფრის უსაფუძვლო მოთხოვნების რაოდენობა[27]. თავის ანგარიშში ევროპული კომისია ყურდღებას ამახვილებს სწორედ თავშესაფრის უსაფუძვლო მოთხოვნებზე და მოუწოდებს საქართველოს ხელისუფლებას, მიიღოს ზომები მათი რაოდენობის შესამცირებლად[28]. შესაბამისად, ასეთ ზომად ხელისუფლებამ მიიღო სადავო ნორმებით დადგენილი შეზღუდვა, მაგრამ ეს შეზღუდვა ვერ პასუხობს თავის მიზანს - ის არ წარმოადგენს საქართველოს მოქალაქეების მიერ თავშესაფრის უსაფუძვლო მოთხოვნების რაოდენობის შემცირების გამოსადეგ საშუალებას. შეზღუდვით ვერ მიიღწევა ხსენებული მიზანი, რადგან თავშესაფრის მოთხოვნის საფუძვლიანობა-უსაფუძვლობის საკითხი არ არის დამოკიდებული სადავო ნორმებით განსაზღვრული დოკუმენტების ფლობაზე. კერძოდ, საკითხი, არის თუ არა თავშესაფრის მოთხოვნა უსაფუძვლო, წყდება და რეგულირდება არა იმის მიხედვით, აქვს თუ არა თავშესაფრის მაძიებელს სადავო შეზღუდვით დადგენილი დოკუმენტები, არამედ წესრიგდება ევროკავშირის დირექტივებში მოცემული წესებით. ევროკავშირის № 2013/32/EU დირექტივის 32-ე მუხლის თანახმად, წევრ სახელმწიფოს მხოლოდ მაშინ შეუძლია საერთაშორისო დაცვის მიღების მოთხოვნა უსაფუძვლოდ მიიჩნიოს, როდესაც საკითხის განსაზღვრის უფლებამოსილების მქონე შესაბამისი ორგანო დაადგენს, რომ მოთხოვნის ავტორი ვერ აკმაყოფილებს საერთაშორისო დაცვის (მქონე პირის სტატუსის) მიღების კრიტერიუმებს ევროკავშირის № 2011/95/EU დირექტივის მიხედვით[29]. თავად № 2011/95/EU დირექტივის მე-13 მუხლი ადგენს, რომ „წევრი სახელმწიფოები ლტოლვილის სტატუსს მიანიჭებენ მესამე ქვეყნის მოქალაქეს ან მოქალაქეობის არმქონე პირს, რომელიც კვალიფიცირდება ლტოლვილად მე-2 და მე-3 თავების მიხედვით“[30], ხოლო მე-18 მუხლის მიხედვით, წევრი სახელმწიფოები სუბსიდიარული დაცვის სტატუსს მიანიჭებენ მესამე ქვეყნის მოქალაქეს ან მოქალაქეობის არმქონე პირს, რომელსაც აქვს სუბსიდიარული დაცვის მოთხოვნის უფლება, კვალიფიცირდება ამ დაცვის მისაღებად მე-2 და მე-5 თავების მიხედვით[31]. ამავე დირექტივის მიხედვით, ლტოლვილი არის „მესამე ქვეყნის მოქალაქე, რომელიც რასის, რელიგიის, მოქალაქეობის, პოლიტიკური შეხედულების ან კონკრეტულ სოციალურ ჯგუფში წევრობის ნიშნით დევნის საფუძვლიანი შიშის გამო იმყოფება თავისი მოქალაქეობის ქვეყნის გარეთ და არ შეუძლია ან ასეთი შიშის გამო არ სურს ამ სახელმწიფოს მიერ დაცვით სარგებლობა ან მოქალაქეობის არმქონე პირი, რომელსაც, იგივე ზემოაღნიშნული მიზეზების გამო იმყოფება რა ადრინდელი ჩვეულერივი საცხოვრებელი ქვეყნის გარეთ, არ შეუძლია ან ასეთი შიშის გამო არ სურს იქ დაბრუნება და რომლის მიმართაც მე-12 მუხლი არ გამოიყენება“[32]. ლტოლვილად მიჩნევის/კვალიფიცირების კრიტერიუმები დარეგულირებულია დირექტივის მე-3 თავში. კერძოდ, მე-9 მუხლი ადგენს დევნის დეფინიციას[33]; მე-10 მუხლი განმარტავს დევნის საფუძვლებს/მიზეზებს[34]; მე-11 მუხლი აწესრიგებს ლტოლვილის სტატუსის შეწყვეტას[35], ხოლო მე-12 მუხლი განსაზღვრავს შემთხვევებს, როდესაც პირისთვის ლტოლვილის სტატუსის მინიჭება გამოირიცხება[36]. დირექტივით ასევე მოწესრიგებულია საერთაშორისო დაცვის მეორე სახე - პირები სუბსიდიარულ დაცვაზე უფლებით (person eligible for subsidiary protection). კერძოდ, სუბსიდიარული დაცვის უფლების მქონე პირი არის „მესამე ქვეყნის მოქალაქე ან მოქალაქეობის არმქონე პირი, რომელიც არ კვალიფიცირდება ლტოლვილად, მაგრამ რომლის მიმართ წარმოჩენილ იქნა მნიშვნელოვანი საფუძვლები ვარაუდისთვის, რომ აღნიშნულ პირს, წარმოშობის ქვეყანაში ან, მოქალაქეობის არმქონე პირის შემთხვევაში, ადრინდელ ჩვეულებრივ საცხოვრებელ ქვეყანაში დაბრუნებისას, დაემუქრება მე-15 მუხლში განსაზღვრული სერიოზული ზიანის მიყენების რეალური რისკი და რომლის მიმართ არ გამოიყენება მე-17 მუხლის 1-ლი და მე-2 პუნქტები და რომელსაც, არ შეუძლია ან ასეთი რისკის გამო არ სურს ხსენებული სახელმწიფოს მიერ დაცვით სარგებლობა“[37]. სუბსიდიარული დაცვის უფლების მქონე პირად კვალიფიცირების წესები მოცემულია დირექტივის მე-5 თავში: მე-15 მუხლი ადგენს სერიოზული ზიანის დეფინიციას[38], მე-16 მუხლი არეგულირებს სტატუსის შეწყვეტას[39], ხოლო მე-17 მუხლი განსაზღვრავს იმ შემთხვევებს, როდესაც მესამე ქვეყნის მოქალაქისათვის ან მოქალაქეობის არმქონე პირისთვის სუბსიდიარული დაცვის მქონე პირის სტატუსის მინიჭება გამოირიცხება[40]. ამასთანავე, დირექტივის მე-4 მუხლი ადგენს საერთაშორისო დაცვაზე მოთხოვნის შეფასებისას გასათვალისწინებელ ფაქტორებს, როგორებიცაა მაგალითად: წარმოშობის ქვეყანასთან დაკავშირებული ყველა რელევანტური ფაქტი, მათ შორის ქვეყნის კანონმდებლობა და მისი აღსრულება, ასევე გაითვალისწინება მოთხოვნის ავტორის ინდივიდუალური მდგომარეობა და პირადი გარემოებები გენდერის, ე.წ „ბექგრაუნდის“ და ასაკის ჩათვლით, რათა ამ გარემოებების საფუძველზე დადგინდეს, წარმოადგენს თუ არა დევნას ან სერიოზულ ზიანს ქმედებები, რომლებსაც მოთხოვნის ავტორი დაექვემდებარა ან შეიძლება დაექვემდებაროს[41]. ევროკავშირის დირექტივების დასახელებული წესებიდან გამომდინარე, საერთაშორისო დაცვის მოთხოვნის საფუძვლიანობა-უსაფუძვლობა დამოკიდებულია ლტოლვილად ან სუბსიდიარული დაცვის მქონე პირად კვალიფიცირების კრიტერიუმების დაკმაყოფილებაზე და არა სადავო ნორმებით განსაზღვრული დოკუმენტების წარდგენაზე, ფლობაზე. ეს ნიშნავს, რომ საქართველოს მოქალაქემ შესაძლოა დაიცვას სადავო შეზღუდვით დადგენილი ქცევის წესი, ანუ წარადგინოს მზღუდავი ნორმებით განსაზღვრული დოკუმენტები და შემდეგ გადაკვეთოს საქართველოს სახელმწიფო საზღვარი, გაემგზავროს ევროკავშირის/შენგენის ზონის ქვეყანაში და მოითხოვოს ამ ქვეყანაში თავშესაფარი, მაგრამ ეს მოთხოვნა მაინც უსაფუძვლო აღმოჩნდეს, რადგან ვერ აკმაყოფილებდეს თავშესაფრის მისაღებად ევროკავშირის სამართლით დადგენილ კრიტერიუმებს. ამასთანავე, ზოგადად შესაძლებელია, რომ პირი ჩავიდეს ევროკავშირის/შენგენის ზონის ქვეყნის საზღვარზე და, ვერ დააკმაყოფილოს შენგენის სასაზღვრო კოდექსის (Schengen Borders Code) მე-6 მუხლით შენგენის ზონაში შესვლისათვის დადგენილი პირობები[42], რომლებსაც გარკვეულწილად ემთხვევა სადავო ნორმებით დადგენილი დოკუმენტების ჩამონათვალი. მიუხედავად ამისა, ამ პირს საზღვარზე მაინც შეუძლია მოითხოვოს და მიიღოს თავშესაფარი, რადგან მოთხოვნის საფუძვლიანობა არ არის დამოკიდებული შენგენის სასაზღვრო კოდექსის მე-6 მუხლით დადგენილი პირობების შესრულებაზე და, ანალოგიურად, არც სადავო ნორმებით დადგენილი დოკუმენტების ფლობა და ჩვენება არის აუცილებელი მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად. ამას მიუთითებს შენგენის სასაზღვრო კოდექსის მე-3 მუხლის ბ პუნქტი, რომლის მიხედვით იგი ვრცელდება წევრი სახელმწიფოების შიდა და გარე საზღვრების გადამკვეთი ნებისმიერი პირის მიმართ ლტოლვილთა და საერთაშორისო დაცვის მაძიებელთა უფლებებისადმი ზიანის მიყენების (წინასწარი მიკერძოების) გარეშე (“without prejudice to”)[43]. ასევე, ამავე კოდექსის მე-14 მუხლის მიხედვით, თუ მესამე ქვეყნის მოქალაქე ვერ აკმაყოფილებს მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტით დადგენილ პირობებს, ანუ შენგენის ზონაში შესვლის პირობებს, მაშინ ის წევრი სახელმწიფოების ტერიტორიაზე შესვლაზე უარს მიიღებს, მაგრამ ეს წესი მოქმედებს თავშესაფრისა და საერთაშორისო დაცვის უფლების შესახებ სპეციალური დებულებების გამოყენებისთვის ზიანის მიყენების (წინასწარი მიკერძოების) გარეშე[44]. ასევე, ევროკავშირის № 2013/32/EU დირექტივის მე-9 მუხლის 1-ლი პუნქტი საერთაშორისო დაცვის მოთხოვნის ავტორებს ანიჭებს მხოლოდ მათი მოთხოვნის განხილვის პროცედურის მიზნისათვის წევრ სახელმწიფოში გაჩერების (remain) უფლებას, სანამ შესაბამისი სახელმწიფო ორგანო მიიღებს მათი მოთხოვნის შესახებ გადაწყვეტილებას[45]. ბოლოს, სწორედ იმ მიზეზით, რომ სადავო ნორმებით დადგენილი დოკუმენტების ფლობა და წარდგენა ევროკავშირში/შეგნენის ზონაში არ არის თავშესაფრის მოთხოვნის დაკმაყოფილების წინაპირობა (არ არის საერთაშორისო დაცვის სტატუსის მინიჭების კრიტერიუმი), ამიტომ საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის გადასაკვეთად ამ დოკუმენტების წარდგენის მოთხოვნით და მათი შემოწმებით ვერ დადგინდება საქართველოს მოქალაქის პოტენციური თავშესაფრის მოთხოვნის საფუძვლიანობა-უსაფუძვლოობა და ამდენად თავშესაფრის უსაფუძვლო მოთხოვნა ვერ გამოირიცხება და ასეთი მოთხოვნების რიცხვი ვერ შემცირდება. მოყვანილი მსჯელობიდან გამომდინარე, არ არსებობს ლოგიკური კავშირი შეზღუდვასა და დასახულ მიზანს, თავშესაფრის უსაფუძვლო მოთხოვნების შემცირებას შორის, რადგან მზღუდავი ნორმებით დადგენილი დოკუმენტების წარდგენა ვერ აზღვევს ევროკავშირის/შენგების ზონის ქვეყანაში თავშესაფრის უსაფუძვლოდ მოთხოვნის რისკს. შესაბამისად, სადავო შეზღუდვა არ არის ხსენებული მიზნის მიღწევის გამოსადეგი საშუალება. მეტიც, დადგენილი შეზღუდვა, დამატებით ბარიერს უქმნის იმ პირებს, რომლებსაც შეიძლება არ გააჩნდეთ სადავო ნორმებთ მოთხოვნილი დოკუმენტაცია, მაგრამ აკმაყოფილებდნენ ლტოვილის სტატუსის მინიჭების წინაპირობებს შენგენის ზონის რომელიმე ქვეყანაში. თუმცა იმის გამო რომ საქართველოს საზღვარზე ისინი ექვემდებარებიან დამატებით შემოწმებას, მათ შესაძლოა სადავო შეზღუდვის გამო ვეღარ შეძლონ აღნიშნული საერთაშორისო გარანტიით სარგებლობა/ამ გარანტიის რეალიზება.

სადავო ნორმების განმარტებით ბარათში ასევე დასახელებულია ევროკავშირში/შენგენის ზონაში საქართველოს მოქალაქეების („ქართველების“) მიერ ჩადენილი დანაშაულების პრობლემა[46]. ევროპული კომისიის ანგარიში უთითებს ქართულ ორგანიზებულ დანაშაულებრივ დაჯგუფებებზე და მათ მიერ განხორციელებულ დანაშაულებზე (სახლების გაძარცვა, მაღაზიების გაქურდვა)[47]. ასევე აღნიშნულია საქართველოს მოქალაქე თავშესაფრის მაძიებელთა შორის დამნაშავეების რაოდენობის ზრდა[48]. მსგავსად ზემოთ განვითარებული მსჯელობისა, ამ შემთხვევაშიც სადავო ნორმებით დაწესებული შეზღუდვა საქართველოს მოქალაქეების მიერ ევროკავშირში/შენგენის ზონაში ჩადენილი დანაშაულების პრობლემას ვერ გადაჭრის - ვერ მოახდენს მათ პრევენციას. მიზეზი ამ შემთხვევაშიც იგივეა, საზღვარზე სადავო ნორმაში მითითებული დოკუმენტაციის წარდგენა-არწარდგენით შეუძლებელია იმის წინასწარი პრევენცია და კონტროლი, თუ რა განზრახვით მიემგზავრება საქართველოს მოქალაქე შენგენის ზონაში, ვინაიდან მოთხოვნილი საბუთების ნუსხა არ მიემართება მგზავრის კრიმინალური განზრახვების გამოვლენას ან მისი წარსულის გამოკვლევას ამ მხრივ.

იმ შემთხვევაში თუკი საქართველოს ხელისუფლების მიზანია შეაფერხოს იმ პირთა გასვლა ქვეყნიდან, რომლებიც პოტენციურად დაარღვევენ ევროპული ქვეყნების წესებს და ჩაიდენენ დანაშაულს, ამისთვის უკვე არსებობს სადავო კანონის მე-10 მუხლის პირველ პუნქტი, რომელიც მიმართულია სწორედ ძებნილ პირთა საქართველოდან გასვლის პრევენციისაკენ. შესაძლებელია სწორედ აღნიშნული ჩანაწერის გაფართოება და დაკონკრეტება.

ამასთან, გასათვალისწინებელია შემდეგი გარემოება:

შენგენის ზონაში დანაშაულის ჩადენამდე საქართველოს მოქალაქეები ჯერ უნდა შევიდნენ ამ ტერიტორიაზე, რისთვისაც მათ უნდა გაიარონ სასაზღვრო კონტროლი. შენგენის სასაზღვრო კოდექსის მე-8 მუხლის 1-ლი პუნქტის მიხედვით, „საზღვრის გადამკვეთი გადაადგილება გარე საზღვარზე ექვემდებარება მესაზღვრეების მიერ შემოწმებას“[49] . კერძოდ, შენგენის ტერიტორიაზე შესვლისას და გასვლისას მესამე ქვეყნის მოქალაქე ექვემდებარება ზედმიწევნით შემოწმებას, რომელიც შესვლისას მოიცავს შენგენის სასაზღვრო კოდექსის მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტით დადგენილი შესვლის წინაპირობების შემოწმებას, მათ შორის კი - მესამე ქვეყნის მოქალაქის იდენტობის და მოქალაქეობის, საზღვრის გადასაკვეთად საჭირო სამგზავრო დოკუმენტის ავთენტურობის და ვალიდურობის, მესამე ქვეყნის მოქალაქის გამომგზავრების ადგილისა და დანიშნულების ადგილის ვერიფიკაციას, შენგენის ზონაში მისი გაჩერების მიზნის ვერიფიკაციას, მათ შორის, მხარდამჭერი დოკუმენტაციის შემოწმებით და იმის ვერიფიკაციას, რომ მესამე ქვეყნის მოქალაქეს აქვს შენგენის ზონაში გაჩერების მიზნისა და ხანგრძლივობისათვის და ასევე წარმოშობის ქვეყანაში ან მესამე სატრანზიტო ქვეყანაში დაბრუნებისთვის საკმარისი საარსებო საშუალებები[50]. შესვლის აღნიშნული პირობების მსგავსია სადავო შეზღუდვით საქართველოს საზღვრის კვეთისთვის დაწესებული ფილტრი, რადგან მზღუდავი ნორმები საქართველოს მოქალაქისგან მოითხოვენ იმ დოკუმენტების წარდგენას, რომელთა შემოწმებაც ისედაც გათვალისწინებულია შენგენის ქვეყანაში შესვლის წინაპირობებში, სახელდობრ, შენგენის სასაზღვრო კოდექსის მე-6 მუხლის 1-ლი პუნქტის „ა“ და „ც“ ქვეპუნქტებში, მე-6 მუხლის მე-3 და მე-4 პუნქტებში, მე-8 მუხლის მე-3 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტში და პირველ დანართში. შესაბამისად, მზღუდავი ნორმები აწესებენ არსებითად იმავე ფილტრს, რასაც ადგენს შენგენის სასაზღვრო კოდექსი. სხვებთან ერთად ამ კოდექსით დადგენილ შემოწმებას ექვემდებარებოდნენ საქართველოს, როგორც მესამე ქვეყნის, ის მოქალაქეებიც, რომლებმაც შესვლის წინაპირობების შემოწმების გავლის მერე ევროკავშირის/შენგენის ზონის ტერიტორიაზე ჩაიდინეს დანაშაული. სწორედ ის, რომ საქართველოს მოქალაქეებმა, შენგენის წევრ ქვეყანაში შესვლის წინაპირობების შემოწმების პროცედურის გავლის მიუხედავად, ევროკავშირში/შენგენის ზონაში ჩაიდინეს დანაშაული, დამატებით მიუთითებს იმას, რომ ევროკავშირში/შენგენის ზონაში საქართველოს მოქალაქეების მიერ ჩადენილი დანაშაულების პრევენციას ვერ მოახდენს სადავო შეზღუდვით არსებითად იმავე ფილტრის დაწესება, რომელსაც ადგენს შენგენის სასაზღვრო კოდექსი. აქედან გამომდინარე, შეზღუდვა არ არის მიზნის მიღწევის, ევროკავშირში/შენგენის ზონაში საქართველოს მოქალაქეების მიერ ჩადენილი დანაშაულების პრევენციის გამოსადეგი საშუალება.

თავშესაფრის მაძიებლებისა და დანაშაულის საკითხების გარდა, ევროპული კომისიის ანგარიში ახსენებს 2018 წლიდან 2019 წლამდე საქართველოს მოქალაქეებისთვის შენგენის ზონაში შესვლაზე უარის თქმის რაოდენობის ზრდას[51]. შენგენის სასაზღვრო კოდექსის მე-14 მუხლის 1-ლი პუნქტის თანახმად, „წევრი სახელმწიფოების ტერიტორიებზე შესვლაზე უარს მიიღებს მესამე ქვეყნის მოქალაქე, რომელიც არ აკმაყოფილებს მე-6 მუხლის პირველ პუნქტში მოცემულ შესვლის ყველა წინაპირობას და არ მიეკუთვნება მე-6 მუხლის მე-5 პუნქტში აღნიშნულ პირთა კატეგორიას“[52]. შენგენის სასაზღვრო კოდექსის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილი წინაპირობები ზემოთ არის გადმოცემული და, როგორც უკვე აღინიშნა, ამ წინაპირობებს არსებითად და შინაარსობრივად ემთხვევა სადავო ნორმებით განსაზღვრული დოკუმენტების ჩამონათვალი. შესაბამისად, თუ საქართველოს მოქალაქე საქართველოს სახელმწიფო საზღვარზე ვერ წარადგენს სადავო ნორმებით დადგენილ დოკუმენტებს ან დოკუმენტს, მაშინ იგი დიდი ალბათობით ვერც შენგენის სასაზღვრო კოდექსის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილი წინაპირობებს დააკმაყოფილებს და უარს მიიღებს შენგენის წევრ ქვეყანაში შესვლაზე.

ამ შემთხვევაში ლოგიკური კავშირი დაწესებულ შემზღუდვასა და მიზანს შორის იკვეთება, ვინაიდან ის უზრუნველყოფს, რომ საქართველოს საზღვარი ვერ გადაკვეთონ და შესაბამისად შენგენის ქვეყანაში შესვლა არ სცადონ იმ მოქალაქეებმა, რომლებსაც არ აქვთ შესაბამისი დოკუმენტები და რომლებიც ამ დოკუმენტების არქონის გამო უარს მიიღებდნენ შენგენის ტერიტორიაზე შესვლაზე. ამ ლოგიკური კავშირის მიუხედავად, სადავო ნორმები, მათი მიღების მთავარი დანიშნნულების გათვალისწინებით, მაინც ვერ აკმაყოფილებს გამოსადეგობის მოთხოვნას. კერძოდ, სადავო ნორმების განმარტებითი ბარათის მიხედვით, „ვინაიდან უვიზო რეჟიმი არის უმნიშვნელოვანესი მონაპოვარი საქართველოსთვის, მომავალი თაობებისთვის, საქართველოს ევროატლანტიკური მისწრაფებებისთვის - საქართველო ვალდებულია გამოიყენოს მის ხელთ არსებული ყველა შესაძლებლობა, რათა მინიმუმადე იქნას დაყვანილი უვიზო რეჟიმის შეჩერების რისკები“[53]. აქედან გამომდინარე, სადავო შეზღუდვის ძირითადი და უმთავრესი მიზანია უვიზო რეჟიმის შენარჩუნება, რომლის შემადგენელ კომპონენტებს წარმოადგენს საქართველოს მოქალაქეთა თავშესაფრის უსაფუძვლო მოთხოვნების, ევროპის/შენგენის ზონაში შეშვებაზე უარის, არალეგალურად დარჩენის რაოდენობებისა და საქართველოს მოქალაქეთა მიერ ჩადენილი დანაშაულის მაჩვენებლის შემცირების ქვეამოცანები. უვიზო რეჟიმის შესანარჩუნებლად, ევროკავშირის № 2018/1806 რეგულაციის მე-8 მუხლის მე-2 პუნქტიდან გამომდინარე, საჭიროა როგორც საქართველოს მოქალაქეებისთვის შენგენის ზონაში შესვლაზე უარის თქმის რაოდენობის შემცირება, ისე სხენებულ ზონაში საქართველოს მოქალაქეების მიერ არალეგალურად დარჩენის/გაჩერების შემთხვევების, საქართველოს მოქალაქეთა თავშესაფრის უსაფუძვლო მოთხოვნებისა და საქართველოს მოქალაქეთა მიერ აღნიშნულ ზონაში ჩადენილი დანაშაულების რაოდენობების შემცირება[54]. აქედან გამომდინარე, მხოლოდ და მხოლოდ ლოგიკური კავშირი შეზღუდვასა და საქართველოს მოქალაქეებისთვის შენგენის ზონაში შესვლაზე უარის თქმის რაოდენობის შემცირებას შორის არ არის საკმარისი უმთავრესი მიზნის, უზივო რეჟიმის შენარჩუნების მისაღწევად, კონკრეტულად კი იმის გათვალისწინებით, რომ სადავო შეზღუდვა არ არის გამოსადეგი საქართველოს მოქალაქეთა თავშესაფრის უსაფუძვლო მოთხოვნებისა და საქართველოს მოქალაქეთა მიერ ჩადენილი დანაშაულის მაჩვენებლის შემცირების მისაღწევად. აქედან გამომდინარე, გასაჩივრებული შეზღუდვით მართალია შესაძლებელია ერთ-ერთი ქვეამოცანის შესრულება, კერძოდ შენგენის ზონაში შესვლაზე უარის თქმის რაოდენობის შემცირება, მაგრამ იგი არ არის მთავარი ამოცანისა და მიზნის მიღწევის, უვიზო რეჟიმის შენარჩუნების საკმარისი და გამოსადეგი საშუალება.

ბოლოს, ევროპული კომისიის ანგარიშში ნახსენებია საქართველოს იმ მოქალაქეების რაოდენობის ზრდა, რომლებიც არალეგალურად რჩებიან შენგენის ზონაში[55]. ევროკავშირის № 2008/115/EC დირექტივის მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, არალეგალური დარჩენა ნიშნავს წვერი სახელმწიფოს ტერიტორიაზე მესამე ქვეყნის იმ მოქალაქის ყოფნას, რომელიც ვერ ან ვეღარ აკმაყოფილებს შენგენის სასაზღვრო კოდექსში დადგენილ შესვლის წინაპირობებს ან წევრ ქვეყანაში შესვლის, დარჩენის ან რეზიდენციის სხვა პირობებს[56]. ამ ნორმიდან გამომდინარე, არალეგალურად დარჩენის 2 სახის შემთხვევა არსებობს: 1. როდესაც მესამე ქვეყნის მოქალაქე თავიდან აკმაყოფილებდა ხსენებულ წინაპირობებს, მაგრამ შემდეგ ვეღარ/აღარ დააკმაყოფილა და 2. როდესაც იგი თავიდანვე ვერ აკმაყოფილებს შესაბამის წინაპირობებს. პირველ შემთხვევაში, სადავო შეზღუდვა არ არის საქართველოს მოქალაქეების მიერ არალეგალურად დარჩენის რაოდენობის შემცირების გამოსადეგი საშუალება, რადგან სადავო ნორმებს მხოლოდ იმის უზრუნველყოფა შეუძლიათ, რომ საქართველოს მოქალაქე შენგენის საზღვრის თავდაპირველად გადაკვეთისას დააკმაყოფილებს შენგენის ზონაში შესვლის წინაპირობებს, მაგრამ სადავო ნორმები ვერ უზრუნველყოფენ იმას, რომ საქართველოს მოქალაქე შენგენის ზონაში შესვლის შემდეგ გააგრძელებს ზემოაღნიშნული წინაპირობების დაკმაყოფილებას. კერძოდ, საქართველოს მოქალაქეს შესაძლოა ჰქონდეს სადავო ნორმებში მითითებული ყველა დოკუმენტი, გადაკვეთოს საქართველოს საზღვარი, დააკმაყოფილოს შენგენის ზონაში შესვლის წინაპირობები, მაგრამ მაინც გეგმავდეს უვიზო რეჟიმის ბოროტად გამოყენებას და ამიტომ შენგენი ზონაში შესვლის შემდეგ, დაარღვიოს ხსენებული წინაპირობები და, მაგალითად, დარჩეს დასაშვებ ვადაზე მეტი ხნით ან იმუშავოს არალეგალურად[57]. აქედან გამომდინარე, სადავო ნორმები ვერ შეამცირებს ევროკავშირში/შენგენის ზონაში საქართველოს მოქალაქეების მიერ არალეგალურად დარჩენის პირველ შემთხვევას.

რაც შეეხება არალეგალურად დარჩენის მეორე შემთხვევას, სადავო ნორმებს შეუძლიათ ასეთი შემთხვევების შემცირება. კერძოდ, როგორც ითქვა, შენგენის სასაზღვრო კოდექსის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილი წინაპირობებს შინაარსობრივად ემთხვევა სადავო ნორმებით განსაზღვრული დოკუმენტების ჩამონათვალი და შესაბამისად, თუ საქართველოს მოქალაქე საქართველოს სახელმწიფო საზღვარზე წარადგენს ამ დოკუმენტებს, მაშინ იგი დიდი ალბათობით შენგენის სასაზღვრო კოდექსის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილი წინაპირობებას დააკმაყოფილებს და შესაბამისად სახეზე არ იქნება არალეგალურად დარჩენის მეორე შემთხვევა, როდესაც საქართველოს მოქალაქე წევრი ქვეყნის ტერიტორიაზე ისე იმყოფება, რომ ვერ აკმაყოფილებს ხსენებულ წინაპირობებს. ამიტომ არსებობს ლოგიკური კავშირი შეზღუდვასა და საქართველოს მოქალაქეების მიერ არალეგალურად დარჩენის მე-2 სახის შემთხვევების შემცირებას შორის.

მიუხედავად ამისა, სადავო ნორმები საბოლოოდ მაინც ვერ აკმაყოფილებენ გამოსადეგობის მოთხოვნას. კერძოდ, აქაც ვრცელდება ზედა აბზაცში განვითარებული მსჯელობა. შეზღუდვის მთავარი მიზნისა და დანიშნულების, უზივო რეჟიმის შენარჩუნებისთვის საჭიროა როგორც ევროკავშირის/შენგენის ზონაში საქართველოს მოქალაქეების მიერ არალეგალურად დარჩენის/გაჩერების შემთხვევების შემცირება, ისე საქართველოს მოქალაქეებისთვის შენგენის ზონაში შესვლაზე უარის თქმის, საქართველოს მოქალაქეთა თავშესაფრის უსაფუძვლო მოთხოვნებისა და საქართველოს მოქალაქეთა მიერ აღნიშნულ ზონაში ჩადენილი დანაშაულების რაოდენობების შემცირება. აქედან გამომდინარე, მხოლოდ და მხოლოდ ლოგიკური კავშირი შეზღუდვასა და საქართველოს მოქალაქეების მიერ არალეგალურად დარჩენის (მე-2 სახის) შემთხვევების შემცირებას შორის არ არის საკმარისი უმთავრესი მიზნის, უზივო რეჟიმის შენარჩუნების მისაღწევად, კონკრეტულად კი იმის გათვალისწინებით, რომ სადავო შეზღუდვა არ არის გამოსადეგი საქართველოს მოქალაქეთა თავშესაფრის უსაფუძვლო მოთხოვნებისა და საქართველოს მოქალაქეთა მიერ ჩადენილი დანაშაულის მაჩვენებლის შემცირების მისაღწევად. აქედან გამომდინარე, გასაჩივრებული შეზღუდვით მართალია შესაძლებელია ერთ-ერთი ქვეამოცანის შესრულება, კერძოდ საქართველოს მოქალაქეების მიერ არალეგალურად დარჩენის (მე-2 სახის) შემთხვევების შემცირება, მაგრამ იგი არ არის მთავარი ამოცანისა და მიზნის მიღწევის, უვიზო რეჟიმის შენარჩუნების საკმარისი და გამოსადეგი საშუალება.

სარჩელში განვითარებული არგუმენტაციის საფუძველზე, სადავო ნორმები ვერ აკმაყოფილებს თანაზომიერების ტესტის მოთხოვნებს. შესაბამისად, ისინი არაკონსტიტუციურია საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის 1-ლი და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით.

3. სადავო ნორმების ბოროტად გამოყენების საფრთხე

წმინდა სამართლებრივი არგუმენტაციის გარდა, მოსარჩელე მხარე საჭიროდ მიიჩნევს წარმოაჩინოს სადავო ნორმების ბოროტად გამოყენების საფრთხე. ამ ნორმებით დაწესებული შეზღუდვა შესაძლოა იქცეს ხელისუფლების ხელში იარაღად, რომელსაც ოპოზიციურად განწყობილი პოლიტიკოსებისა თუ საზოგადოების წევრების წინააღმდეგ გამოიყენებს. ეს არ არის უსაფუძვლო ვარაუდი ქვეყენაში არსებული პოლიტიკურად მოტივირებული დევნისა და დემოკრატიის არასახარბიელო ხარისხის გათვალისწინებით. ამ მხრივ, აღსანიშნავია, რომ საქართველოში გამოკვეთილია ისეთი უარყოფითი ტენდენციები, როგორებიცაა ხელისუფლების მიერ ძალაუფლების კონცენტრაცია, საჯარო ინსტიტუტებზე არაფორმალური გავლენა, სახელმწიფოს მიტაცება, კორუფციის შემთხვევებზე არასაკმარისი რეაგირება და ანტიკორუფციული რეფორმების სტაგნაცია[58]. აღნიშნული ტენდენციების ფონზე, არსებობს იმის საშიშროება, რომ ხელისუფლება სადავო ნორმებს თვითნებურად გამოიყენებს ოპოზიციურად განწყობილი პოლიტიკოსებისა თუ საზოგადოების წევრების დევნისათვის - სადავო ნორმების საფუძველზე მათ უკანონოდ არ მისცემს ქვეყნიდან თავისუფლად გასვლის საშუალებას. აღნიშნული საშიშროება განსაკუთრებით მწვავეა ე.წ. პოლიტპატიმრების პრობლემის თვალსაზრისით. სავარაუდოდ პოლიტიკურად მოტივირებული საქმეების შესახებ „ადამიანის უფლებათა ცენტრის“ ანგარიშის თანახმად, ბოლო წლების განმავლობაში პოლიტიკური ლიდერების წინააღმდეგ სისხლისსამართლებრივი დევნა და პროცესები საზოგადოებაში, პოლიტიკოსებსა და საერთაშორისო პარტნიორებში აჩენს ეჭვებს ამ პროცესებისა და პასუხისმგებლობის დაკისრების პოლიტიკური მოტივების, საგამოძიებო ორგანოებისა და სასამართლოს მიკერძოებულობის შესახებ[59]. ანგარიშში განხილულია ოპოზიციურად განწყობილი პოლიტიკოსებისა თუ საჯარო პირების ისეთი გახმაურებული სისხლის სამართლის საქმეები, როგორებიცაა გიორგი უგულავას, ირაკლი ოქრუაშვილის, გიორგი რურუას და ნიკა გვარამიას საქმეები. ანგარიშში წარმოჩენილია, მაგალითად, გიგი უგულავას მიმართ განხორციელებული სამართალწარმოების მნიშნველოვანი ხარვეზები: „დაირღვა საკასაციო საჩივრის განხილვის 6-თვიანი ვადა; არ მოხდა საქმის განმხილველი ერთ-ერთი მოსამართლის - შალვა თადუმაძის აცილება, რომელიც მანამდე სასამართლოში საქმის განხილვისას მთავარი ბრალმდებელი (გენერალური პროკურორი) იყო; 13 დღეში იქნა შესწავლილი მრავალტომიანი საქმე და განაჩენი გამოტანილი; საკასაციო სასამართლომ საქმე ზეპირი მოსმენის გარეშე განიხილა, როცა მასზე განსაკუთრებით მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესი არსებობდა სავარაუდო პოლიტიკური მოტივების გამო; არსებობს შერჩევითი სამართლის სხვა ნიშნები“[60]. აღსანიშნავია, რომ გიგი უგულავას მიმართ სამართალწარმოებამ უარყოფითი რეაქცია დაიმსახურა. აშშ-ს პარლამენტარების, ლიეტუვის საგარეო საქმეთა მინისტრის, ევროპარლამენტარებისა და საქართველოს უფლებადამცველი ორგანიზაციების კომენტარებში გიორგი უგულავას მიმართ საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2020 წლის 10 თებერვლის გადაწყვეტილება მიჩნეულია ოპოზიციის პოლიტიკურ დევნად და ოპოზიციის წინააღმდეგ სასამართლოს იარაღად გამოყენებად[61]. ეს ყველაფერი, ანგარიშის მიხედვით, „საფუძვლიანად ბადებს ეჭვებს ამ საქმეებში პოლიტიკური მოტივირების არსებობის თაობაზე და საქართველოს ხელისუფლების მხრიდან, მართლმსაჯულების ორგანოების პოლიტიკური ანგარიშსწორების მიზნებისთვის გამოყენებაზე“[62].უფრო ადრეულ პერიოდში მიმდინარე პოლიტიკური დევნის შესახებ კი ვრცელი საუბარია „საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივის“ ანგარიშში[63]. ანგარიშში, მაგალითად, წარმოჩენილია მთავარი ოპოზიციური პარტიის, ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის, ყოფილი გენერალური მდივნისა და ქვეყნის ყოფილი შინაგან საქმეთა და პრემიერ მინისტრის, ივანე (ვანო) მერაბიშვილის მიმართ წარმოებული პოლიტიკურად მოტივირებული საქმეები[64].

ხსენებული საქმეების გარდა, პოლიტიკური რეპრესიის კიდევ ერთი მაგალითია 2019 წლის 20-21 ივნისის საპროტესტო აქციასთან დაკავშირებით განვითარებული მოვლენები. აქციის დაშლისას დაკავებულთა მიმართ განხორციელებული სამართალწარმოება ნათლად წარმოაჩენს ოპოზიციურად/კრიტიკულად განწყობილი პირების, უფრო სწორედ კი დემონსტრანტთა პასუხისგებაში მიცემისა და სასამართლო განხილვის მახინჯ პრაქტიკას. როგორც სახალხო დამცველი, ისე სხვადასხვა არასამთავრობო ორგანიზაცია, მაგალითად „ადამიანის უფლებათა ცენტრი“ და „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრი“, უარყოფითად აფასებს საპროტესტო აქციის დაშლას, დაშლაზე პასუხისმგებელი პირებისა და დაკავებული დემონსტრანტების მიმართ წარმოებულ ადმინისტრაციულ და სისხლისსამართლებრივ საქმეებს[65]. კერძოდ, ხაზგასმულია, რომ აქციის შემდგომი გამოძიება გაჭიანურებით მიმდინარეობდა და ორიენტირებული იყო მხოლოდ პროტესტის დაშლაში მონაწილე ინდივიდუალური სამართალდამცავების/დაბალი რანგის პოლიციელების ქმედებების შეფასებაზე და არა ხელმძღვანელი პირების შესაძლო პასუხისმგებლობის გამოკვლევაზე[66]. ასევე, აღნიშნულია დაკავებული დემონსტრანტების მიმართ განხორციელებული სამართალწარმოების მნიშვნელოვანი ხარვეზები, მათ შორის: საქმეების უკიდურესად მცირე დროში და შესაბამისი მტკიცებულებების გარეშე განხილვა, დაუსაბუთებელი და შაბლონური გადაწყვეტილებები, სახელმწიფოს მიერ შერჩევითი მიდგომა და კონკრეტული პირების მიმართ სისხლის სამართლის საქმეების მიზანმიმართულად წარმოება და ა.შ[67]. აქედან გამომდინარე, 2019 წლის 20-21 ივნისის საპროტესტო აქციასთან დაკავშირებით განვითარებული მოვლენები მიუთითებს სახელმწიფოს სურვილს, რომ დასაჯოს საზოგადოების კრიტიკულად განწყობილი ნაწილი[68]. განსაკუთრებულ აღნიშვნას იმსახურებს ე.წ. კარტოგრაფების საქმეზე ორი საჯარო მოხელის, ივერი მელაშვილისა და ნატალია ილიჩოვას დაკავება. ყველა ზემოთ განხილული შემთხვევა და ანგარიში წარმოაჩენს ოპოზიციურად/კრიტიკულად განწყობილი პოლიტიკოსების, საჯარო პირებისა და საზოგადოების წევრების მიმართ არსებულ მტრულ და რეპრესიულ გარემოს. ასეთი ვითარების ფონზე, არსებობს იმის საფრთხე, რომ ხელისულფება სადავო ნორმებს თვითნებურად გამოიყენებს ოპოზიციურად განწყობილი პოლიტიკოსებისა თუ საზოგადოების წევრების წინააღმდეგ და სადავო ნორმების საფუძველზე მათ უკანონოდ არ მისცემს ქვეყნიდან თავისუფლად გასვლის საშუალებას. აღნიშნულ ეჭვებს ამძაფრებს 2020 წლის 21 დეკემბერს შსს-ს მინისტრის მიერ მიღებული N176-ე ბრძანება, „ევროკავშირის წევრ/შენგენის ზონის ქვეყანაში გამგზავრების მსურველი საქართველოს მოქალაქის მიერ სახელმწიფო საზღვრის გადაკვეთისა და საზღვრის გადაკვეთაზე უარის შესახებ გადაწყვეტილების გასაჩივრების წესის დამტკიცების შესახებ.“ აღნიშნული ბრძანებით დეპარტამენტის მოსამსახურეებს გააჩნიათ საკმაოდ ფართო მიხედულების ფარგლები და დისკრეცია, გადაწყვიტონ რა შემთხვევაში გაუშვებენ საქართველოს მოქალაქეებს საქართველოდან და რა შემთხვევაში არა. q

[1] საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის 1-ლი პუნქტი.

[2] საქართველოს საკონტიტუციო სასამართლოს 2004 წლის 3 აგვისტოს N1/4/212 გადაწყვეტილება საქმეზე „რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე სერგო მუშლიანი საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ”, III პ.1.

[3] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 7 დეკემბრის N2/10/1212 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოსა და კანადის მოქალაქე გიორგი სპარტაკ ნიკოლაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II პ.11; CCPR General Comment No. 27: Article 12 (Freedom of Movement), UN Human Rights Committee, § 1, იხ: https://www.refworld.org/pdfid/45139c394.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[4] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 7 დეკემბრის N2/10/1212 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოსა და კანადის მოქალაქე გიორგი სპარტაკ ნიკოლაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II პ.11

[5] CCPR General Comment No. 27: Article 12 (Freedom of Movement), UN Human Rights Committee, § 8, იხ: https://www.refworld.org/pdfid/45139c394.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[6] საქართველოს საკონტიტუციო სასამართლოს 2004 წლის 3 აგვისტოს N1/4/212 გადაწყვეტილება საქმეზე „რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე სერგო მუშლიანი საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ”, III პ.1.

[7] CCPR General Comment No. 27: Article 12 (Freedom of Movement), UN Human Rights Committee, § 17, იხ: https://www.refworld.org/pdfid/45139c394.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[8] საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტი.

[9] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის N3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II პ. 60.

[10] საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტი.

[11] საქართველოს საკონტიტუციო სასამართლოს 2004 წლის 3 აგვისტოს N1/4/212 გადაწყვეტილება საქმეზე „რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე სერგო მუშლიანი საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ”, III პ.1.

[12] ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის (ევროკონვენციის) მე-4 დამატებითი ოქმის მე-2 მუხლის მე-3 პუნქტი; სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ საერთაშორისო პაქტის მე-12 მუხლის მე-3 პუნქტი; საქართველოს საკონტიტუციო სასამართლოს 2004 წლის 3 აგვისტოს N1/4/212 გადაწყვეტილება საქმეზე „რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე სერგო მუშლიანი საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ”, III პ.3

[13] CCPR General Comment No. 27: Article 12 (Freedom of Movement), UN Human Rights Committee, § 11, იხ: https://www.refworld.org/pdfid/45139c394.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[14] საქართველოს საკონტიტუციო სასამართლოს 2004 წლის 3 აგვისტოს N1/4/212 გადაწყვეტილება საქმეზე „რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე სერგო მუშლიანი საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ”, III პ.1.

[15] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 11 აპრილის N1/1/468 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II პ. 29.

[16] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 11 აპრილის N1/1/468 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II პ. 39.

[17] განმარტებითი ბარათი „საქართველოს მოქალაქეების საქართველოდან გასვლისა და საქართველოში

შემოსვლის წესების შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილების შეტანის თაობაზე“

საქართველოს კანონის პროექტზე, იხ: https://info.parliament.ge/file/1/BillReviewContent/188825 [ბოლო ნახვა 15.01.2021]

[18] განმარტებითი ბარათი „საქართველოს მოქალაქეების საქართველოდან გასვლისა და საქართველოში შემოსვლის წესების შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილების შეტანის თაობაზე“

საქართველოს კანონის პროექტზე, იხ: https://info.parliament.ge/file/1/BillReviewContent/188825 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[19] Report from the Commission to the European Parliament and The Council – Third Report under the Visa Suspension Mechanism, the Europan Commission, Brussels, 10.7.2020, COM(2020) 325 final, page 14, იხ: https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/20200710_com-2020-325-report_en.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[20] საქართველოს კონსტიტუციის 78-ე მუხლი.

[21] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 11 აპრილის N1/1/468 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II პ. 65.

[22] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის №1/466 გადაწყვეტილება საქმეზე „სახალხო დამცველი პარლამენტის წინააღმდეგ“, II პ. 22.

[23] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 12 სექტემბრის N2/3/540 გადაწყვეტილება საქმეზე „რუსეთის მოქალაქეები - ოგანეს დარბინიანი, რუდოლფ დარბინიანი, სუსანნა ჟამკოციანი და სომხეთის მოქალაქეები - მილენა ბარსეღიანი და ლენა ბარსეღიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II პ. 24.

[24] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 12 ნოემბრს N1/2/1475 გადაწყვეტილება საქმეზე „ „შპს ბექანასი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II პ. 17.

[25] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 12 ნოემბრს N1/2/1475 გადაწყვეტილება საქმეზე „ „შპს ბექანასი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II პ. 17.

[26] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 12 ნოემბრს N1/2/1475 გადაწყვეტილება საქმეზე „ „შპს ბექანასი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II პ. 17.

[27] Report from the Commission to the European Parliament and The Council – Third Report under the Visa Suspension Mechanism, the Europan Commission, Brussels, 10.7.2020, COM(2020) 325 final, page 15, იხ: https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/20200710_com-2020-325-report_en.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[28] Report from the Commission to the European Parliament and The Council – Third Report under the Visa Suspension Mechanism, the Europan Commission, Brussels, 10.7.2020, COM(2020) 325 final, pages 15-16, იხ: https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/20200710_com-2020-325-report_en.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[29] Article 32 of the Directive 2013/32/EU of the European Parliament and of the Council of 26 June 2013 on common procedures for granting and withdrawing international protection, იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex:32013L0032 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[30] Article 13 of the Directive 2011/95/EU of the European Parliament and of the Council of 13 December 2011 on standards for the qualification of third-country nationals or stateless persons as beneficiaries of international protection, for a uniform status for refugees or for persons eligible for subsidiary protection, and for the content of the protection granted, იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32011L0095 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[31] Article 18 of the Directive 2011/95/EU of the European Parliament and of the Council of 13 December 2011 on standards for the qualification of third-country nationals or stateless persons as beneficiaries of international protection, for a uniform status for refugees or for persons eligible for subsidiary protection, and for the content of the protection granted, იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32011L0095 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[32] Article 2(d) of the Directive 2011/95/EU of the European Parliament and of the Council of 13 December 2011 on standards for the qualification of third-country nationals or stateless persons as beneficiaries of international protection, for a uniform status for refugees or for persons eligible for subsidiary protection, and for the content of the protection granted, იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32011L0095 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[33] Article 9 of the Directive 2011/95/EU of the European Parliament and of the Council of 13 December 2011 on standards for the qualification of third-country nationals or stateless persons as beneficiaries of international protection, for a uniform status for refugees or for persons eligible for subsidiary protection, and for the content of the protection granted, იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32011L0095 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[34] Article 10 of the Directive 2011/95/EU of the European Parliament and of the Council of 13 December 2011 on standards for the qualification of third-country nationals or stateless persons as beneficiaries of international protection, for a uniform status for refugees or for persons eligible for subsidiary protection, and for the content of the protection granted, იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32011L0095 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[35] Article 11 of the Directive 2011/95/EU of the European Parliament and of the Council of 13 December 2011 on standards for the qualification of third-country nationals or stateless persons as beneficiaries of international protection, for a uniform status for refugees or for persons eligible for subsidiary protection, and for the content of the protection granted, იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32011L0095 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[36] Article 12 of the Directive 2011/95/EU of the European Parliament and of the Council of 13 December 2011 on standards for the qualification of third-country nationals or stateless persons as beneficiaries of international protection, for a uniform status for refugees or for persons eligible for subsidiary protection, and for the content of the protection granted, იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32011L0095 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[37] Article 2(f) of the Directive 2011/95/EU of the European Parliament and of the Council of 13 December 2011 on standards for the qualification of third-country nationals or stateless persons as beneficiaries of international protection, for a uniform status for refugees or for persons eligible for subsidiary protection, and for the content of the protection granted, იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32011L0095 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[38] Article 15 of the Directive 2011/95/EU of the European Parliament and of the Council of 13 December 2011 on standards for the qualification of third-country nationals or stateless persons as beneficiaries of international protection, for a uniform status for refugees or for persons eligible for subsidiary protection, and for the content of the protection granted, იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32011L0095 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[39] Article 16 of of the Directive 2011/95/EU of the European Parliament and of the Council of 13 December 2011 on standards for the qualification of third-country nationals or stateless persons as beneficiaries of international protection, for a uniform status for refugees or for persons eligible for subsidiary protection, and for the content of the protection granted, იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32011L0095 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[40] Article 17 of the Directive 2011/95/EU of the European Parliament and of the Council of 13 December 2011 on standards for the qualification of third-country nationals or stateless persons as beneficiaries of international protection, for a uniform status for refugees or for persons eligible for subsidiary protection, and for the content of the protection granted, იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32011L0095 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[41] Article 4(3) of the Directive 2011/95/EU of the European Parliament and of the Council of 13 December 2011 on standards for the qualification of third-country nationals or stateless persons as beneficiaries of international protection, for a uniform status for refugees or for persons eligible for subsidiary protection, and for the content of the protection granted, იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32011L0095 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[42]Article 6 and Annex 1 of Regulation (EU) 2016/399 of the European Parliament and of the Council of 9 March 2016 on a Union Code on the rules governing the movement of persons across borders (Schengen Borders Code) (codification), იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A02016R0399-20190611 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[43] Article 3(b) of Regulation (EU) 2016/399 of the European Parliament and of the Council of 9 March 2016 on a Union Code on the rules governing the movement of persons across borders (Schengen Borders Code) (codification), იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A02016R0399-20190611 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[44] Article 14(1) of Regulation (EU) 2016/399 of the European Parliament and of the Council of 9 March 2016 on a Union Code on the rules governing the movement of persons across borders (Schengen Borders Code) (codification), იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A02016R0399-20190611 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[45] Article 9(1) of Directive 2013/32/EU of the European Parliament and of the Council of 26 June 2013 on common procedures for granting and withdrawing international protection, იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/en/ALL/?uri=celex%3A32013L0032 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[46] განმარტებითი ბარათი „საქართველოს მოქალაქეების საქართველოდან გასვლისა და საქართველოში

შემოსვლის წესების შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილების შეტანის თაობაზე“

საქართველოს კანონის პროექტზე, იხ: https://info.parliament.ge/file/1/BillReviewContent/188825 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[47] Report from the Commission to the European Parliament and The Council – Third Report under the Visa Suspension Mechanism, the Europan Commission, Brussels, 10.7.2020, COM(2020) 325 final, page 16, იხ: https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/20200710_com-2020-325-report_en.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[48] Report from the Commission to the European Parliament and The Council – Third Report under the Visa Suspension Mechanism, the Europan Commission, Brussels, 10.7.2020, COM(2020) 325 final, page 16, იხ: https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/20200710_com-2020-325-report_en.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[49] Article 8(1) of Regulation (EU) 2016/399 of the European Parliament and of the Council of 9 March 2016 on a Union Code on the rules governing the movement of persons across borders (Schengen Borders Code) (codification), იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A02016R0399-20190611 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[50] Article 8(3)(a) of Regulation (EU) 2016/399 of the European Parliament and of the Council of 9 March 2016 on a Union Code on the rules governing the movement of persons across borders (Schengen Borders Code) (codification), იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A02016R0399-20190611 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[51] Report from the Commission to the European Parliament and The Council – Third Report under the Visa Suspension Mechanism, the Europan Commission, Brussels, 10.7.2020, COM(2020) 325 final, page 14, იხ: https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/20200710_com-2020-325-report_en.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[52] Article 14(1) of Regulation (EU) 2016/399 of the European Parliament and of the Council of 9 March 2016 on a Union Code on the rules governing the movement of persons across borders (Schengen Borders Code) (codification), იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A02016R0399-20190611 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[53] განმარტებითი ბარათი „საქართველოს მოქალაქეების საქართველოდან გასვლისა და საქართველოში შემოსვლის წესების შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილების შეტანის თაობაზე“

საქართველოს კანონის პროექტზე, იხ: https://info.parliament.ge/file/1/BillReviewContent/188825 [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[54] Article 8(2) of Regulation (EU) 2018/1806 of the European Parliament and of the Council of 14 November 2018 listing the third countries whose nationals must be in possession of visas when crossing the external borders and those whose nationals are exempt from that requirement, იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32018R1806 [ბოლო ნახვა 15.02.2021].

[55] Report from the Commission to the European Parliament and The Council – Third Report under the Visa Suspension Mechanism, the Europan Commission, Brussels, 10.7.2020, COM(2020) 325 final, page 14, იხ: https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/20200710_com-2020-325-report_en.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[56] Article 3(2) of Directive 2008/115/EC of the European Parliament and of the Council of 16 December 2008 on common standards and procedures in Member States for returning illegally staying third-country nationals, იხ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32008L0115 ბოლო ნახვა [15.01.2021].

[57] Mapping Georgia’s Visa-Free Progress: The Quest for a Preventive Strategy, Policy Paper by Tatia Dolidze, Septemper 2019, page 11, იხ: http://gip.ge/wp-content/uploads/2019/10/Tatia-Dolidze-Policy-Paper.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[58] იხ: https://transparency.ge/ge/post/korupcia-da-antikorupciuli-politika-sakartveloshi-2016-2020-clebi [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[59] ადამიანის უფლებათა ცენტრის მიერ მომზადებული ანალიტიკური დოკუმენტების კრებული „სავარაუდოდ პოლიტიკურად მოტივირებული საქმეების მონიტორინგი“, 2020, გვ. 5, იხ:

http://hridc.org/admin/editor/uploads/files/pdf/report2020/politikal%20motivated%20cases-geo.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[60] ადამიანის უფლებათა ცენტრის მიერ მომზადებული ანალიტიკური დოკუმენტების კრებული „სავარაუდოდ პოლიტიკურად მოტივირებული საქმეების მონიტორინგი“, 2020, გვ. 24, იხ:

http://hridc.org/admin/editor/uploads/files/pdf/report2020/politikal%20motivated%20cases-geo.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[61] ადამიანის უფლებათა ცენტრის მიერ მომზადებული ანალიტიკური დოკუმენტების კრებული „სავარაუდოდ პოლიტიკურად მოტივირებული საქმეების მონიტორინგი“, 2020, გვ. 29-31, იხ:

http://hridc.org/admin/editor/uploads/files/pdf/report2020/politikal%20motivated%20cases-geo.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[62] ადამიანის უფლებათა ცენტრის მიერ მომზადებული ანალიტიკური დოკუმენტების კრებული „სავარაუდოდ პოლიტიკურად მოტივირებული საქმეების მონიტორინგი“, 2020, გვ. 35, იხ:

http://hridc.org/admin/editor/uploads/files/pdf/report2020/politikal%20motivated%20cases-geo.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[63] „საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივის“ ანგარიში „პოლიტიკურად მიკერძოებული მართლმსაჯულება საქართველოში“, 2015 წელი, იხ: https://gdi.ge/uploads/other/0/720.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[64] „საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივის“ ანგარიში „პოლიტიკურად მიკერძოებული მართლმსაჯულება საქართველოში“, 2015 წელი, გვ. 48-59, იხ: https://gdi.ge/uploads/other/0/720.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[65] საქართველოს სახალხო დამცველის სპეციალური ანგარიში „20-21 ივნისის მოვლენების გამოძიების

შუალედური ანგარიში“, 2020, იხ: https://www.ombudsman.ge/res/docs/2020062612225999085.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021]; „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრის“ მიერ მომზადებული დოკუმენტი „ერთი წელი 20-21 ივნისის მოვლენებიდან“, იხ: https://bit.ly/3nLGXZf [ბოლო ნახვა 15.01.2021]; ადამიანის უფლებათა ცენტრის მიერ მომზადებული ანალიტიკური დოკუმენტების კრებული „სავარაუდოდ პოლიტიკურად მოტივირებული საქმეების მონიტორინგი“, 2020, იხ: http://hridc.org/admin/editor/uploads/files/pdf/report2020/politikal%20motivated%20cases-geo.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[66] საქართველოს სახალხო დამცველის სპეციალური ანგარიში „20-21 ივნისის მოვლენების გამოძიების

შუალედური ანგარიში“, 2020, გვ. 9-10, იხ: https://www.ombudsman.ge/res/docs/2020062612225999085.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021]; „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრის“ მიერ მომზადებული დოკუმენტი „ერთი წელი 20-21 ივნისის მოვლენებიდან“, გვ. 7, იხ: https://bit.ly/3nLGXZf [ბოლო ნახვა 15.01.2021];

[67] „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრის“ მიერ მომზადებული დოკუმენტი „ერთი წელი 20-21 ივნისის მოვლენებიდან“, გვ. 4, იხ: https://bit.ly/3nLGXZf [ბოლო ნახვა 15.01.2021]; ადამიანის უფლებათა ცენტრის მიერ მომზადებული ანალიტიკური დოკუმენტების კრებული „სავარაუდოდ პოლიტიკურად მოტივირებული საქმეების მონიტორინგი“, 2020, გვ. 72, იხ: http://hridc.org/admin/editor/uploads/files/pdf/report2020/politikal%20motivated%20cases-geo.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

[68] „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრის“ მიერ მომზადებული დოკუმენტი „ერთი წელი 20-21 ივნისის მოვლენებიდან“, გვ. 4, იხ: https://bit.ly/3nLGXZf [ბოლო ნახვა 15.01.2021]; ადამიანის უფლებათა ცენტრის მიერ მომზადებული ანალიტიკური დოკუმენტების კრებული „სავარაუდოდ პოლიტიკურად მოტივირებული საქმეების მონიტორინგი“, 2020, გვ. 72, იხ: http://hridc.org/admin/editor/uploads/files/pdf/report2020/politikal%20motivated%20cases-geo.pdf [ბოლო ნახვა 15.01.2021].

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა